Палеолит дәуіріне жататын ескерткіштердің алғаш табылған тұрақтары

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

2.1 Палеолит дәуіріне жататын ескерткіштердің алғаш табылған
тұрақтары
2.2 Ашель дәуірінің ескерткіштері мен мусьте дәуірінің
ескерткіштерінің бір – бірінен айырмашылығы.
2.3 Мусьте дәуіріне жататын Өнежек тұрағының ерекшелігі

Қорытынды
Қазақ жерінен табылған ескерткіштердің бізге беретін үлкен мұрасы.

Әуелгі палеолит
Ертедегі палеолит ірі-ірі үш дәуірге бөлінеді, олар: олдувай (2,6
млн.т-700 мың жыл бұрын), ашель (700 мың —150—120 мың жыл бұрын) және
мустье (150—120 мың —31—30 мың жыл бұрын) дәуірлері. Күллі тас ғасыры
бойына еңбек құралын жасау жолындағы басты рөлді тас атқарады. Сол себепті
де біз ежелгі тұрақтардан көбінесе тастан жасалған бұйымдарды табамыз, ал
неолитик тұрақтардан жануарлар сүйектерінен істелген бұйымдар да кездеседі.
Адамзат тас қасиетін жете білген. Материалды таңдап алу көп жағдайда
құралдың неге арналатынына байланысты болған. Түрі мен ерекше сипатына
қарай тас бұйымдар шапқыш, қырғыш, үшкіртас, соққыш, бұрғы, пышақ, тескір
ж.б. бөлінген. Көңірдек поселкесі қасынан табылған, тікбұрышты зілдей
кремний сындырғышы ең ескі еңбек құралдары қатарынан орын алады, бұл құрал
Қаратау қыратының оңтүстік-батыс жоталарынан өтетін Арыстанды өзені
алқабының төменгі төрттік дәуіріне жататын ең биік сөресін құрайтын,
тұтасып қатып қалған конгломераттар қабатынан табылған. Клектон тұрпатты
деп аталынатын осынау ең ежелгі құралдардың кейінгі сондай құралдардан бір
айырмашылығы — оның күллі сындырғыш тұрқының жартысынан көбін алатын,
рабайсыз үлкен сокқыш дөңесі бар. Бұлармен бірге ол арадан кремнийлік
дөңбектастар: кедір-бұдырлы дөңгелек тастар да табылған, әлгі сындырғыш осы
тастардан бөлініп алып жасалған. Ашель дәуірінің тұрағы Бөріқазған мен
Тәңірқазған бәрінен де көбірек назар аударады, олар малтастар, доломиттер
мен алевролиттер тәрізді тау жыныстарынан тұратын, үсті тегіс заңғар
басында. Осынау олжа табылған жер Жамбыл облысының Талас ауданының Ленин
атындағы колхозының оңтүстік-шығыс жағында. Бұл тұрақтарда: еңбек құралының
таралуы дәл шектелген, бслгілі шекарадан басқа жерден өңделген кремний
бұйымдар өте сирек кездеседі. Бөріқазған мен Тәңірқазғаннан табылған ежелгі
палеолит заттарын X.А. Алпысбаев төрт топқа: бір жақты, екі жақты шапқыш
құралға; көне заманның салмақты сындырғышына; ірі-ірі кедір-бұдыр домалақ
тастарга бөледі. Мұның бірінші тобы көбірек. Шапқыш құралдар Оңтүстік-Шығыс
Азия мен Африканың шелль-ашель дәуірінің олжасы табылған жерлердегі дөкір
тас мүліктерінен айырмасы шамалы. Олардың түрі әманда дөңбектасқа келеді,
бұйымдардың бір ұшын өңдеп-жөндеп үшкірлейді, ал екінші ұшының малтақабығы
сақталып, аздап қана өңделеді.
Төменгі палеолит кезінде адам тасты жару үшін екінші тасты пайдаланған
— оларды бір-біріне соғатын болған. Мұндай тәсілді жарық түсіру техникасы
яғни малтатас мәдениеті деп атап кеткен, өйткені шикізат ретінде көбінесе
өзен малтатастары қажетке асырылған.
Ашель дәуірінің ескерткіштері Орталық Қазақстаннан табылды. Мұнда
құралдар қара және сұрқай-жасыл түсті кремний жынысынан дайындалған.
Осындай тұрақтардың бірі — Құдайкөл Сарыарқаның теріскей-шығыс шетінде
орналасқан. Құралдар арасынан бифастарды яғни тастың екі жағын да өңдеу
арқылы жасалған құралды, жануарлар терілерін илеп, ағаш өңдеуге
қолданылатын қырнауыштарды, сол сияқты толып жатқан домалақ тастарды атауға
болады, соңғысынан сындырғыштар мен қалақтар жарылып алынып, еңбек
құралдары ретінде пайдаланылған. Орталық Қазақстанның басқа да ашельдік
ескерткіштері ішінен Жезқазған қаласынан 150 шақырым жердегі Жаман айбат,
Қарағанды облысының Жезді ауданынан табылған Обалысай тұрақтарын бөліп
айтқан жөн. Тас бұйымдар арасынан жел-құздан мүжілген шапқыш құралдар
айрықша назар аударады.
Бүгінгі таңда автор 1989 жылғы маусымда тапқан Қозыбай атты олжалы жер
— Шығыс Қазақстан облысы территориясындағы ең ежелгі ескерткіш болып
табылады. Бұл тұрақ Қолғұты өзенінің бойында, Күршім ауданының Қаратоғай
ауылына таяу бір бүйірде: Алғашқы қауым адамының қолымен жасалған тас
бұйымдары, олардың ішінде шапқыш құрал, екі жағы да өңделген құрал және
қара түсті кремний жынысынан істелінген сындырғыштар бар — осының бәрі
Қозыбай өндірістік учаскесінің биік сөресінен табылған.
Келесі мустье кезеңінде тас өңдеудің өзге тәсілі пайда болды, бірақ
кей жерлерде малтатас техникасы да бұрынғыша тірлік етіп жатты, Оңтүстік
және Орталық Қазақстан жерлерінде мұндай ескерткіштердің көп екені белгілі,
олар әртүрлі жарияланымдарда сипатталған.
Осындай ескерткіштердің бірі 1958 жылы Х.А. Алпысбаев тауып, кейін
қазақтың ағартушы-ғалымы Ш.Ш. Уәлихановтың атымен аталған, көп қатпарлы
тұрақ, Тұрақта бес мәдени қатпар бар, олардан тас бұйымдары, оттың орны,
ошақтар, әртүрлі жануарлардың — жылқы мен қодастың, ақбөкен мен бұғының
сүйектері табылды. Оңтүстік Қазақстан облысының Алғабас ауданындағы
Арыстанды өзенінің оң жағалауындағы осынау тұрақ қатпарлары жердің қәзіргі
бетінен әртүрлі тереңдікте көлденең жайғасқан. Бұл — әзірше тасбұйымдары
мен мәдени-тұрмыстық қалдықтар әу бастағы күйінде яғщ мустье доуіріндегі
адамның тастап ксткен күйінде сақталып қалған Қазақстандағы бірден-бір
тұрақ. Оны қазудың бір қиындығы , мәдени қатпарлар 2,30—7,20 м. дейінгі
тереңдікте жатыр. Алайда бүл қиындыққа қарамастан, алғашқы қауым
аңшыларының өмір-тіршілігі жайлы жаңа деректер таптық. Еңбек құралдарын
жасайтын ісмерхана орнын қазып аршып көргеннен кейін, соның негізінде
адамдар бұл тұрақты ұзақ замандар бойы, шын мәнінде мустье дәуірінен жоғары
палеолит дәуірінің аяғына дейін үздіксіз мекен еткен деп қорытынды жасауға
мүмкіндік алдық.
Мустье кезеңінің жаңа ескерткіштерін біз 1984 жылы Жезқазған облысының
Ақадыр ауданынан таптық. Олар — Өгізтау I және II, Үлкен Ақмая тұрақтары.
Тас бұйымдары бұлақ-жағасындағы дөңестер қойныңда жатыр. Адамдардың бұл
араны мекендеуіне шикізат қорлары мен бұлақ суының іргелес жатуы әсер
еткен.
Бір жағынан да, екі жағынан да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.