Саясаттанудағы әлеуметтік мәселелер

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Еңбек және әлеуметтік құлық.

2. Жұмыссыздық және саясат

3. Саяси ұйым ( еңбек ұжымының ) мәселелері.

4. Менеджмент саласы: менеджердің мәртебесі мен функциясы.

ІІІ. Қорытынды.

Қолданылған әдебиеттер.

1. Еңбек және әлеуметтік құлық.

Еңбек туралы ғылым жүйесінде, ең алдымен, қоғамдық еңбек және табиғат пен қоғамның өзара әрекетінің біртұтас процесі ретінде тұлғаның әлеуметтік мәнінің өзара байланысын зерттейтін филасофия туралы айтуға болады. Еңбек психологиясы адамның еңбек қызметінің психологиялық ерекшеліктерін зерттейді, кәсіби бағдар мен кәсіби іріктеу әдістерін әзірлейді.

Еңбек гигиенасы ғылымының басты қарастыру аясында тиімді қоршаған ортаны жасау, адам ағзасына арналған шарттар мен өзара әрекет ету мәселесі тұрады; эргономика адамның техникалық жүйелермен өзара әрекетін зерттейді.

Еңбек экономикасы өндірістік қатынастармен бірге өндірістік күштердің бірлігін: еңбекті бөлу мен ұйымдастыруды, оны нормалауды зерттейді.

Экономикалық сациология қоғам өмірінің мынадай екі негізгі саласын зерттейді: экономикалық және әлеуметтік, қызметкердің өндірістік аядағы мінез - құлқы, субъектінің өндірістің әлеуметтік тиімділігін арттырудағы ролі, сондай-ақ экономикалық мәдениет пен экономикалық мінез - құлық.

Экономикалық саланың әр түрлі екендігі негізінде әлеуметтік проблематика саласы да бөлек, экономикалық сациологияның да ғылым ретінде өзінің құрылымы бар, яғни, тақырыптық бөлімдер мен бағыттардан тұрады. Олардың негізгілері мыналар болып табылады.

- еңбек социологиясы, кәсіптер мен істер;

- бөлгіштік, мүліктік қатынастар социологиясы;

- ұйымдастыру социологиясы;

- басқару социологиясы.

Адамның өмір сүруінің негізгі шарты - еңбек, бұл - адамзат қоғамының

-3-

негізгі тіршілік ету формасы. Қоғамдық еңбектің генезисі адамзат қоғамыныңалғы кезеңінде - ақ адамның ата - бабалары сыртқы табиғат заттарын құрал ретінде қолдану жөнінде бейімделу қызметін атқарған кезде басталған.

Еңбек мынадай қарапайым сәттерден тұрады:

1. Мақсатты қызме, немеме еңбектің өзі;

2. Еңбектің мәні;

3. Еңбек құралдары;

4. Еңбек нәтижесі.

Социология еңбекті адамға ғана тән шығармашылық қызмет

ретінде қарастырады. Еңбектің субъектісі тек қана адам. Еңбек барысында адам өзін жоғары жаратылыс екендігін көрсетеді.

Еңбек қоғамдық сипатқа ие болады. Әрбір адам өзіне ғана пайдалы емес, басқалар үшін де пайдалы нақты формада жасайды. Өз кезегінде ол өзінің жеке қажеттіліктерін өнімдермен басқа адамдардың еңбегі өзіне ғана емес, сонымен бірге басқаларға да арналған нақты еңбегі кірігіп кететін формада қамтамасыз етеді . Өндірушілер сондықтан да басқалардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға деген мүмкіндік алады.

Қоғамдық еңбектің құрылымы мыналарды құралы:

1. Өндірістік күштер, бұған жекелік элементтер, яғни еңбектің өзі және заттық құрамдас бөліктер кіреді.

2. Мақсат. Еңбек мақсатты қызмет болып табылғандықтан, қоғамдық еңбек құрылымы міндетті түрде мақсаттың жалғастырушылары болып табылатын элементтерден тұрады.

Маңызды категориялардың біріне қоғамдық еңбек функциясы жатады. Функция - (лат. functio - жасау, орындау) - бұл құбылыстың қолданыстағы мәні.

Қоғамдық еңбектің функциясы мен құрылымы еңбектің біртұтас

-4-

мәнінің аспектілерін көрсетеді. Еңбек қосарлы сипатқа ие болады. Ол

адам мен табиғат арасындағы зат алмасу құралын және өндіріс барысында адамдар арасында қарым - қатынас құралы ретінде түсіндіріледі. Сондықтан еңбек мазмұнының сипаттамасы үшін мынадай екі аспект шешуші мәнге ие: техникалық - ұйымдастырушылық және әлеуметтік - эконоикалық.

Еңбектің техникалық - ұйымдастырушылық мазмұны техникамен, технологиямен, өндірісті ұйымдастырумен, еңбек мәнімен және жұмысшының шеберлігімен қалыптасатын еңбек функцияларының сандық және сапалық анықтылығынан айқындалады.

Еңбектің әлеуметтік - экономкалық мазмұны индивидтің еңбегі мен бүкіл қоғам еңбегі арасындағы байланыстарды және қатынастарды көрсетеді және еңбек жасалатын қоғамдық қатынастарға тән белгілерді сипаттайды.

Кәсіп қоғам ішінде еңбек бөлінісінің әсерінен пайда болады. Қызметкер өз кәсібінің күшіне қарай физикалық немесе ақыл - ой еңбегіне, өнеркәсіп немесе ауыл шаруашылығы, атқарушы немесе басқарушы еңбегіне жатады.

Өндірістің бөлінісін тереңдетуиен қоса жүретін ғылыми - техникалық прогрес өзімен бірге кәсіптік еңбек бөлінісінтереңдете түседі. Кәсіптің саны барған сайын арта түсуде. Мамандар қазіргі кезде біздің елімізде шамамен 7000 кәсіпті айтады. Кәсіпті жіктеудің халықаралық стандартына 1998 жылы 9333 кәсіп енгізілді.

Кәсіп таңдау өмірден үзіп алынған бір сәттік акті, эпизод немесе өмір бөлшегі емес, бұл тұлғаның балалақ шағынан бастап, еңбек ғасырын аяқтағанға дейінгі жүйелі дамуының нәтижесі.

Қоғамдық еңбектің функциясы мен құрылымы еңбектің біртұтас мәнінің әр түрлі аспектілерін көрсетеді:

-5-

1. Еңбек адам қажеттілігін қанағаттандыру тәсілі ретінде ( бұл адамның қоғамдық тұрмысы басталатын еңбектің бірінші және маңызды функциясы) ;

2. Еңбек қоғамдық байлықты жасаушы ретінде (адам сол арқылы өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыра отырып, өз ішінде және табиғатпен зат алмасуды реттеуге және бақылауға бағытталған қызмет) ;

3. Еңбек қоғамды тудырушы және қоғамдық прогресс факторы ретінде (адамның қажеттіліктерін қанағаттандыра және байлықты жасай отыра еңбек барлық дамудың негізі болады) ;

4. Еңбек адамның жасаушысы ретінде ( адамзат тұрмысының құндылықтарын жасай отырып, қоғамдық дамудың субъектісі ретінде еңбекте жалпы қоғамның өзі дами отырып адам өзін-өзі дамытады) ;

5. Еңбек адамзатқа еркіндік жолын беруші күш ретінде (адамдарға өздерінің әрекетінің алдын - ала барынша қашықтағы табиғи және қоғамдық салдарларын ескеруге мүмкіндік беруші) .

Кәсіби икемділік көп жағдайда білім беру секілді әлеуметтік айналыс арнасының тиімді әрекет етуінің есебінен жүзеге асырылады. Жаппай сипат иеленген орта және жалпы маңызды кәсіби дайындықтың алғышарты болып табылады, ал орташа және тіпті жоғары арнайы білім ықшамды қоғамның орта табында мықтап бекіп қалуға нақты мүмкіндік береді. Орта тап қоғамдық келісімнің механизмдеоін жасаудың тұрақтылық екпілі болады.

К. Маркс адамның кәсіп таңдауы оның басқа тірі өмір сүрушілер арасындағы үлкен артықшылығы, бірақ ол сонымен бірге бүкіл өмірді жоятын, бүкіл жоспарды быт-шыт қылатын процесс екендігін айтты.

-6-

2. Жұмыссыздық және саясат.

Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясында негізделеді, соған сай әрбір адам еңбек еркіндігіне, қызмет түрі мен мамандықты еркін таңдауға құқылы. Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша мәжбүрлі еңбекке тек сот үкімі бойынша ие төтенше немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі.

Қазақстан Республикасының «Еңбек туралы» 2000 жылғы 1 қаңтарда күшіне енген жаңа Заңына сәйкес қызметкер басқа құқықтармен бірге тең ақы төленуге, қандай да бір қанаусыз тең еңбек етуге, өзінің кәсіби біліктілігін көтеруге және басқаларына құқылы. Жұмыс беруші басқа құқықтармен бірге өз бастамасы бойынша жеке еңбек шартын бұзуға құқылы.

БҰҰ жанындағы ХЕҰ-ның ұсыныстарына сәйкес кез келген жұмыс істемейтін адам жұмыссыздар қатарына жатқызылуы керек болса керемет болар еді. Қажетті шарттарға жас мөлшері (16 жастан жоғары), жұмыс табу ниеті және оны белсенді түрде іздестіру жатады.

Егер осы ережеге сүйенетін болсақ, онда жұмыссыздар Қазақстанда соңғы кезде жүргізілген толық ауқымды зерттеулер бойынша 5, 9 процент болған.

Ресейде екі миллион жұмыссыз адам тікелген. Мамандардың бағалауы бойынша, тіркелмегендердің саны шамамен төрт есе көп. Мұның үстіне 5 мил. Адам жартылай аптада жұмыс істейді немесе еріксіз кезекті еңбек демалысында отыр. Егер бұған өз ісімен айналыспауға мәжбүр болып отырғандарды қосатын болсақ, онда таразыланған жағдай 20 мил. Болады.

Жұмыссыздықтың себептері мен ұзақтығына қарай оның мынадай түрлері бөліп көрсетіледі:

-7-

- ағымдағы (уақытша) ;

- латентті (жасырын) ;

- стагнативті;

- фригционды (созылмайтын) ;

құрылымды; кезеңді; ерікті;

Сонымен қатар, жыныстық және жас ерекшеліктеріне байланысты ( әйелдер, жастар және т. с. с. ) бөлінетін жұмыссыздық түрлері бар.

Жұмыссыздық кәсіптің жаңа, басқа түрін таңдауға әр түрлі әсер етеді: Кейбіреуі қоғамдық жұмыстар орындауға, ауруларды күтуге дайын, алайда посткеңестік кеңістіктегі көптеген адамдар өз мамандығындағы қандай да бір өзгерістерден гөрі немесе қызмет көрсету саласын ауыстырғаннан гөрі ең алдымен толық немесе жұмыс аптасын, жарты жұмыс күнін қолай көреді.

Экономикалық шешімдер алда күтетіндерге негізделеді. Адамдар жұмысқа тұруға шешім қабылдаған кезде өзіне қолайлы орын табуға үміттенді. Егер жұмыс іздеушінің үміті негізсіз жоғары болса, бұл жұмыссыздық деңгейінің өсуіне алып келеді.

Социологтар жұмыссыздардың әр түрлі типологиясын береді, мұндайда алдыңғы мамандыққа материалдық игілік ретінде қарау факторына белгілі бір маңыз береді.

Бұл фактор егер бұрынғы мамандығы бойынша жұмыс табу мүмкін болмаса, қандай жолмен болсын, қандай мерзімде де жаңа кәсіп алуға ұмтылушы «прагматиктерді» айыруға мүмкіндік береді.

Сөйтіп, қазіргі жағдайда халықтың белсенді бөлігіне кәсіпті ауыстыру проблемасымен бетпе - бет келуге тура келеді Бұл мынадай әлеуметтік - экономикалық факторлардың әрекет ету

-8-

нәтижесінде индивидтің тілегіне сәйкес те және қатыссыз да болады:

1. Әр түрлі кәсіп мамандықтарға қажеттілік құрылымындағы өзгерістер.

2. Шаруашылық салаларының қайта құрылуы (конверсия және басқалары)

3. Еңбек мазмұнының өзгеруі.

4. Бюджет саласынан қаржыландырудың қысқаруы және осы ұйымдардың өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуі.

Тәжірибелі жалдаушы ең басынан - ақ әңгімелесу жоспарын анықтап алады. Оған кедергі жасауға болмайды; талдаушылар осы әңгімелесуде жетекші рөлді ойнауға ұмтылушы үміткерлердің көп екендігін атап көрсетеді.

Еңбек нарығы бітірушілерге не ұсынады? Оның баламалылығының қамту аумағы қаншалықты және оларды бұл қандай шамада қанағаттандырады? Оның артықшылықтарының шкаласы қаншалықты? Бітірушілерге келетін болсақ, онда олар келісім - шарт бойынша жұмысқа, сондай - ақ қызмет көрсету саласына орналасуға жақындау.

Адамдар арасында еңбек өмірінде жақындық пен бірлік қажет, бұл экономикалық социологияда тұтастық деген санатпен анықталады. Тұтастық - бұл ненізгі мақсат емес, ұйымның белгілі бір жағдайға жету құралы. Тұтастықсыз ұйым әлсіз, тіпті өндірістік қатынас та тиімсіз болады, онда көптеген қажетті өзара іс- әрекет болмайды, тартыстар туындайды, әрбір жеке қызметкер өзін әлеуметтік ортада шеттетілгендей сезінеді.

Психологиялық ұқсастық белгісі де ұйымға тән сипаттар болып табылады. Ұйымның келесі белгісі ретінде тұлғалық қасиеттерді қалыптастыруды және микроортаның болуын айтуға болады.

-9-

3. Саяси ұйым ( еңбек ұжымының ) мәселелері.

Ұйым - бұл мақсаттың, мазмұнның және еңбек шарттарының тұтастығына негізделген адамдар тобы. Адамдар « тараптардың белгілі бір еңбек қызметін жүзеге асыруға байланысты жеке еңбек шарттарының және ұжымдық шарттардың негізінде жұмыс беруші мен жұмысшы арасында » туындайтын еңбек қатынастарына түседі.

«Ұйым» деген ұғымның өзі осы қауымдастықтың белгілі бір тәртіппен реттелгенін, « құрылғанын » және бірқатар белгілерге ие болатынын білдіреді. Мысалы олардың адамдарының саны, өмір сүру уақыты, қатынасу және контагиоздылық деңгейі.

Ұйымның белгісі ретіндегі қатынастық дегеніміз коммуникативтік құралдар арқылы жүзеге арсратын тура, тікелей қарым - қатынасқа негізделген байланыс.

Сапалық сипататмаға қызметкерлер құрамының жасы, жынысы, білім деңгейі, біліктілігі және басқалары бойынша топтасуы кіреді.

Ұйымдағы қызметте әр түрлі шарттар болады: қалыпты және төтенше; ауыр климаттық жағдайлар. Осыған ұйымның қызмет ету мезгілін де ( тұрақты қызмет ететін уақытша ), формальдылық деңгейін қосуға болады.

Ұйымның әлеуметтік формалары мынадай: Отбасылық, ресми, қауымдық. Ұйым негізгі мақсат болып табылатын өндіріс үшін құрылады. Сөйте отырып маңыз беретін және оның мінез - құлқына әсер ететін бірқатар әлеуметтік функцияларды қатар атқарады.

1. Әлеуметтік - экономикалық.

2. Әлеуметтік - саяси.

3. Әлеуметтік - мәртебелік.

4. Әлеуметтік қорғау.

5. Әлеуметтік бірегейлену және қажеттіліктер.

-10-

6. Әлеуметтік реттеу.

7. Әлеуметтену.

8. Қарым - қатынас.

Ұйымдағы қарым - қатынастың жеке аспектісі - бұл егер адам ұйымнан тыс жеке жұмыс істейтін болса, адамның салыстырмалы түрде шектеулі болатын кәсіби - еңбектк коммуникациясы.

Ұйымның әлеуметтік функциясының мәні мен есебі оны практикада толық және тиімді іске асыру мақсатында қажет. Аталған функцияларды ұйымның практикалық қызметінде іске асыру - күрделі, кейбір жағдайларда қарама - қайшы процесс.

Тұтастықтың маңызды себебі - табиғи түрде қатынас пен ынтымақтастыққа жол ашушы міндеттер мен функцияларды дифференциялау мен кооперациялаудың жоғары деңгейінде еңбекті ұйымдастыру. Тұтастық - бұл адамдардың мәдениетінің деңгейі мен психологиясының ерекшеліктеріне айрықша тәуелді құбылыс.

Психологиялық климат ұйымдағы қызметкерлерді бір ыңғайға келтіруді білдіреді, бұл олардың арасындағы орын алған өзара қарым - қатынасты көрсетеді. Психологиялық климат ұйымдағы тікелей тұлғааралық сұхбат нәтижесінде туындайды, ол көлбеу бойынша да өзара қарым - қатынас ерекшеліктеріне: өзара жауапкершілікке, талап қоюшылыққа, ынтымақтастыққа, өзара көмек көрсетуге, сенімге және бір - біріне деген қызығушылыққа, сезіну мен назар аударуға байланысты.

Ұйымдағы психологиялық үйлесу кадрларды дұрыс іріктеумен және байланысу ара жіктерін дұрыс қоя білу арқылы қамтамасыз етіледі. Психологиялық үйлесу деңгейі әлеуметтік жаттығулар - әлеуметтік тренингтер нәтижесінде жоғарылауы мүмкін.

Қызмет ететін топтық эмоционалдық бірегейлену ұйымдағы

қызметкерлердің басқа адамның жағдайына ене алу икемділігінен, түсіне білуінен, жаны ашуынан, эмоционалдық жылуынан байқалады.

-11-

4. Менеджмент саласы: менеджердің мәртебесі мен функциясы.

«Менеджмент» термині сөзбе - сөз «басқару» дегенді білдіреді, ол қолда бар ресурстарды тиімді пайдалана отврып, мақсатқа жетуге бағытталған кәсіби қызметтің дербес түрін білдіреді.

Менеджменттің отаны - АҚШ. Мұнда бұл ұғым мыналарды білдіреді:

1. Заңдарға сәйкес корпоротивтік бизнеске және фирманың мүлкіне билік жүргізуді жүзеге асыру жөнінде өзіне міндеттеме алатын адамдар тобы.

2. Қоғам алдында тұрған мақсаттарға жету мақсатында интеграцияны және адам ресурстарын барынша тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін процесс.

Менджеррлер - бұл іскерлік, еңбек және шаруашылық салада басқару қызметімен дара және кәсіби түрде айналысатын адамдар санаты.

Кәсіби басқарушылар қатарын қалыптастыру «Менеджерлер революциясы» деп аталады, яғни, өндіріске бақылаудың меншік иесі отбасыларынан жалдамалы қызметкерлерге, осы өндірісті кәсіби тұрғыдан білетіндерге толық көшу процесі жүреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.