Айша бибі кесені

1. Айша бибі кесені
2. Айша бибі кесенінің Республикалық маңызы

Айша бибі кесені- 11-12 ғасырларда салынған архит. Ескерткіш Жамбыл қаласынан «Ертедегі Тараз» 18 шақырым жердегі головачевка С. сында. Кесенені салған, салдырған кімдер екені жайлы атадан балаға аңыз болмаса, тарихи нақты дерек жоқ. Кесене бізге жартылай бұзылған қалпында жеткен. Құрылыстың бастапқы жобасы мынадай: жалпы ауданы 7,23 метр х 7,23 метр диометрі 86 см калоналары бар. Сыртқы беті тұтас оюланған. Әшекейлі қабырғалардың қалыңдығы 80 см. Бұл ескерткіштен қазақ халқының атадан балаға мұра болып келе жатқан ою-өрнек әшекей түрлерінің бәрін ұмытамыз. Бұдан бұрынғы замандарлда ою-өрнек әшекейлі кірпіштерден өріліп жасалса, Айша кесенесінде ол құйма ою мен алмастырылған. Кесене құрылысынан темір дәуіріндегі архитектурада үлкен орын алған порталпештақ «Кітеберісм қақпа » нұсқысының көмексі жобасын көреміз. Сонымен бірге бұрыштарындағы жұмыр тіректер мен сүйір – оны салушы шеберлердің Иран мәдениетімен, архитектурасы ескерткіштерінің бір ерекшелігі – төрт осы кесене құрылысынан да байқалады. Айша Бибі кесенесінің құрылыс жүйесіндегі бір өзгешелік – қабырғасының ішкі беті кірпіштен, сыртқы беті күйдірілген құйма балшықтан қаланған. Сыртқы беті күйдірілген құйма тастардың арасына әк қосылған балшықтан жымдастырып, алма ағашы ұстатқан. Ағаштар жер сілкінгенде қабырғаларын құлатпай ұстап тұруға арналған. Бұрыштарына қойылған төрт тірек- арқалардың көлденең қысым ұстау үшін қосымша тіреу жар «Контор Форс есебінде қойылған». Мұның барлығы Готика стильнен бұрынғы тәжірибе. Бұл скифтер заманынан бастап –ақ Қазақ халқының қол өнеріне енген, содан бері қолданылып келе жатқан дәстүр. Оюдың ішкі түрлері де Қазақтың ежелгі бай тәжірибелелінен туған. Бізге жеткен қазіргі жұрнағында оюдың 20 түрі ғана сақталған. Қалу мен үңгіп жасалған оюлар ерекше архит сипат өзара байланыс тапқан оюдың байырғы осы түрі-қазақ халқының еншісіне тиген атамұра. Айша бибі ескерткішінен 11-12 ғасырларда халық қол өнерінің өркендеген кезеңін және көне «Антик» дәуіріндегі стильдерді қайта жаңғыртқанын көреміз. Бұл ою-өрнек қазақ халқының бүгінгі өнеріне де әсемдік беріп, оны байыта түсуде.