Комплексті қосылыстар туралы ақпарат

1. Комплексті қосылыстар олардың биологиялық маңызы.
2. Координациялық теорияның маңызы.
3. Комплексті қосылыстардағы химиялық байланыстардың табиғаты.
4. Комплексті қосылыстардың жіктелуі, изомериясы және номенклатурасы.
5. Комплексті қосылыстардың ерітінділердегі тепе.теңдігі.
6. Комплексті қосылыстардың медициналы. биологиялық маңызы.

Комплексті қосылыстар дегеніміз құрамында комплексті иондары бар, тотығу дәрежесі белгілі орталық атомы иондармен немесе молекулалармен байланысқан күрделі химиялық заттар. Мысалы: K3 [Fe(CN)6], [Zn(NH3)4]Cl2, [Pt(NH3)2Cl2]. Олардың судағы ерітінділері иондарға диссоциацияланады, мысалы:
K3 [Fe(CN)6] 3K + [Fe(CN)6]3-

[Fe(CN)6]3- Fe3+ + 6CN-

[Zn(NH3)4]Cl2 [Zn(NH3)4]2+ + 2Cl-

[Zn(NH3)4]2+ Zn2+ + 4NH3

Тіршілік үшін қажетті көптеген элементтер (Fe, Co, Mn, Cu, Mo, Zn) организмде биокомплекстер түрінде кездеседі. Көптеген биокомплекстер, мысалы, витамин В12, гемоглобин, хлорофилл, тағы басқалары физиологиялық және биохимиялық процестерде маңызды роль атқарады.
Координациялық теорияның маңызы.
Швейцария ғалымы А.Вернер комплексті қосылыстардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіретін координациялық, яғни металл иондарын қоршаған атомдар мен молекулалардың кеңістікте орналасуын сипаттайтын теорияны ұсынды. Координациялық теорияның негізгі қағидалары мынадай:
1. комплексті қосылыстардың орталық ионы – комплекс түзуші ион оң зарядталған ион болып келеді, көбіне олардың ролін металл иондары атқарады.
2. комплекс түзуші ионның айналасында лигандлар орналасады, олардың ролін теріс зарядталған аниондар немесе электрбейтарап молекулалар атқарады.
3. лигандалардың жалпы саны бойынша комплекс түзушінің координациялық саны анықталады.
4. комплекс түзуші ион мен лигандалар комплексті қосылыстың ішкі сферасын құрайды.
5. ішкі сфераның сыртында орналасқан иондар сыртқы сфераны түзеді, мысалы:
K3 [Fe(CN)6] [Zn(NH3)4]Cl2

сыртқы ішкі сфера ішкі сфера сыртқы

Комплексті қосылыстың формуласын құру үшін комплекс түзушінің дәрежесін, лиганданың зарядын, координациялық санды және сыртқы сферадағыионның зарядын дұрыс анықтай біду керек. Негізгі комплекс түзуші иондарға Д.И.Менделеев кестесінің қосымша топшаларында орналасқан d-элементтердің иондары жатады. Мысалы: Ag-, Au, Cu-, Cu2-, Hg2+, Co2+, Co3-, Zn2-, Fe2-, Fe3+, Ni2-, Pt2-, Pt4-. Сол сияқты s- элементтердің ішінде сілтлік металдардан Li. Жер- сілтілік металдардан Be2- және p-элементтерден Al3- иондарын жатқызуға болады. Бейметалдарға, оның ішінде p-элементтерге жататын Si4- ионы да комплекс түзу қабылетін көрсетеді. Мысалы: [Li(H2O)3]ClO4, K2[BeF4], K3[AlF6], H2[SiF6].

1. Ё.І.Патсаев,С.А.Шитыбаев,І.Н.Дәуренбеков. Бейорганикалық және физколлоидтық химия Шымкент:Б.и., 2004.
2. Сейтембетов Т.С. Химия : Оқулық / Т. С. Сейтембетов. - Алматы : Эверо, 2010.
3. Глинка Н.Л. Общая химия. М. «Химия» 1987.
4. Ленский А.С. Введение в бионеорганическую химию М. ВШ .1989.
5. Равич-Щербо М.И. Новиков В.В. Физическая и коллоидная химия, М. ВШ. 1975.
Қосымша
1. Ахметов Н.С. Общая и неоргиначеская химия. М.ВШ 1988.
2. Некрасов Б.В. Основы общей химии. М. Химия , 1974
3. Угай Я.А. Общая и неорганическая химия. М.ВШ 1997.