Индустриялық даму сатысы

1 . Өнеркәсіптік революция және индустриялық дамудың басы
2 . Капиталистік өндірістің мәні
3 . Капитализмнің даму кезеңдері

Капиталистік құрылыстың пайда болуы мен қалыптасуы XVI ғасырдан бастау алатын тұтас тарихи дәуір. Кез-келген өндіріс тәсілі пайда болуы үшін белгілі алғышарттар қажет. Капиталистік өндіріс тәсілі пайда болуының материалдық негізі - өнеркәсіптік төңкеріс болды. К.Маркс осы революцияны феодализмнен капитализмге өту деп қарастырды.
Капитализмнің пайда болуының әлеуметтік-экономикалық негізі - жұмыс күшінің тауарға айналуы еді, ал оған екі тарихи процесс ықпал етті:
1. адамдардың құлдық және басыбайлық тәуелдіктен босануы;
2. олардың өндіріс құралдарына меншіктен босануы.
Өндірушіні өндіріс құралдарынан күшпен айыру, оларды азғантай адамдардың қолына шоғырландырып, капиталға айналдыру процесі капиталдың бастапқы қорлануы деп аталады. Бастапқы қорланудың экономикалық негізі - жіктелу, біреулердің кедейленіп, басқалардың баюы болды. Ақша капитал пайда болуының басты негізі қызметін атқарды. Ақшаның капиталға айналуының басты шарты – ақшы иесінің нарықта өз құнынан әлдеқайда жоғары жаңа баға қалыптастыра алатын тауар табу мүмкіндігі еді. Жалғыз мұндай тауар адамның жұмыс күші болып табылады.
Өндірістік күштер дамуы тұрғысынан қарағанда капитализм өз дамуында үш кезеңнен өтті.
1. қарапайым кооперация;
2. мануфактура;
3. ірі машина өндірісі.
Эволюция процесінде қарапайым құралдардан машиналарға, одан кейін машиналар жүйесіне көшу жүзеге асырылады, яғни өндірісті индустрияландыру жүреді.
Индустрияландыру ірі машина өндірісінің жасалуын, машиналар жүйесі негізінде қоғамның материалды-техникалық базасы өзгеруін білдіреді. Мануфактураның орнын ірі машиналы индустрия басты. Ірі машиналы индустрияның пайда болуына Ұлыбританиядағы алдымен тоқыма өндірісіндегі, кейін басқа салалардағы өнеркәсіп төңкерісі ықпал етті.
КСРО-дағы индустрияландыру машиналық техниканы енгізу ауыр өнеркәсіптен басталғандығымен ерекшеленеді. Тар мағынасында индустрияландыру өнеркәсіп өндірісінің материалды-техникалық базасының кемелденуін білдіреді. Сонымен қатар революцияға дейінгі Ресей өнеркәсіптік өндіріс көлемі бойынша әлемде бесінші орынды иеленгенімен, өндіріс құралдарын өндіру 1913 жылы барлық өнеркәсіптік өнімнің 35,1%-ін құрағандықтан, ел шетелдік жабдықтарды әкелуге мәжбүр болды. 1917 жылғы төңкерістен кейін бүкіл халықшаруашылығын жаңа техникалық негізде қайта құрудың кешендік бағдарламасынан тұратын ГОЭРЛО жоспары жасалды. Кең мағынадағы индустрияландыру кешенді механикаландыру, машиналар жүйесін ендіру, экономиканың барлық салаларындағы қол еңбегінің үлес салмағын азайтуды білдіреді.