КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДА ФРАНЧАЙЗИНГТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

М А 3 М Ұ Н Ы

1 - ТАРАУ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДА ФРАНЧАЙЗИНГТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

1. 1 Кешенді кәсіпкерлік лицензия шартының даму тарихы . . .

1. 2 Франчайзингтің түрлері және ұқсас институттардан айырмашылығы

1. 3 Франчайзингтің қалыптасқан модельдерін салыстыру . . .

1. 4 Франчайзингтің артықшылықтары мен жетіспеушіліктері . . . 37-46

2 - ТАРАУ КЕШЕНДІ КӘСІПКЕРЛІК ЛИЦЕНЗИЯ ШАРТЫНЫҢ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕРІ

2. 1 Франчайзинг шартының құқықтық табиғаты

2. 2 Франшиза-шарттың негізгі элементі ретінде . . . 57

2. 3 Кешенді кәсіпкерлік лицензия шартының мазмұны . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 69

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 71

КІРІСПЕ

Қазақстан экономикасының қалыптасуы мен тұрақгануы шағын бизнесті дамытумен байланысты. Соңғы он жыддықта экономиканың бұл секторы қайта жандандырылды. Қазіргі уақытта ол барлық экономикалық жүйенің дамыуының және тұрақгылығының қажетті шарты ретінде қарастыралады. АҚШ-та 20 милион ұсақ фирма жүмыс істейді, ал Жапонияда -6, 5миллион. Өнеркәсіптік дамыған мемлекеттердің қазіргі тәжірибесі шағын бизнесті тиімді дамытуды қалыптастырудың негізгі бағыты барлық мүмкін болатын байланыстарды құру. Оның ішінде шағын кәсіпорындар өзара қызмет ете отырып, өзара қолдау үшін қолайлы жағдайлар қалыптастырады.

Экономика министірлігінің бағалауы бойынша өзіміздің экономикамыздың өзін-өзі реттеу механизмінің қосылуы үшін шамамен 500-800 мың жеке фирма, ал түрақгы прогресс үшін олардың саны Імлн-ға жетуі керек.

Қазақстақстанда кәсіпкерліктің кең ауқымды дамуы нарықгық қатынастарды тиімді қалыптастыруға, жаңа экономиканың әлеуметтік базасын кеңейту процесіне халықты белсенді тартуға мүмкіндік береді.

Бүгінгі таңда шағын бизнес капитал жинаудың маңызды функциясын атқарады, келешекте жаңа кәсіпорын пайда болуына жағдай жасайды. Шағын фирмалармен тұрақгы байланыс, түрақты нарықгық қатынас инфрақұрылымның қалыптасу процессі жүргізілуде. Шағын бизнестің ерекшелігі оның үнемі алға жылжуында; үнемі өсіп отыратын басқалармен қосылатын неғұрлым ірілерімен біріктірілетін, сатып алынатын және сатылатын жаңа фирмалар үздіксіз пайда болады.

Компаниялардың тиімді өсуі үшін ең алдымен капиталдың тұрақгы көздері қажет, дамыған жоддамалық қатынастары, іскерлік қызмет нарығынан тұратын инфрақұрылымның да маңызы бар. Қазақстан шағын бизнесі бүгін өте ауыр жағдайда-отандық кәсіпкерлікгің инфрақұрылымы енді ғана қалыптастырылуда. Оны құруды жеделдету қажет және мүмкін бір жолы - франчайзингті кеңінен тарату.

Ұйымдастыру мен басқарудың бұл әдісіне тән сипаты әр бір франшизалық байланысы өзінің ішкі инфрақұрылымын құруы қажет. Франшизалық жүйенің дамуын ынталандыра отырып және бақылай отырып, мемлекет жалпы экономикалық инфрақұрылымды қалыптастыруды жылдамдата алады. Франчайзинг шағын кәсіпкерлер арасында қатынастардың жүйесін қүруға мүмкәіндік бере отырып, сыртқы контрагенттер атасындағы қатынастарды реттеуге мүмкіңдік береді.

Қазіргі экономиканың маңызды мәселесі-халықгың елеулі ақша қаражатының қайтарьшып тасталуы, яғни олар банктерге сенбей өз жинақгарын валюта түрінде сақгайды.

Франшизалық жүйенің кең таралуы осы қаражатты швғын және кішігірім кәсіпорындарға инвестициялау үшін пайдалану негізіңде халықгың экономикалық белсенділігін көтеруге мүмкіндік береді.

1 - ТАРАУ КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУДА ФРАНЧАЙЗИНГТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

1. 1 Кешенді кәсіпкерлік лицензия франчайзинг шартының даму тарихы

Қазіргі таңда өз бизнесін бастағысы келмейтін адам өте аз десекте болады. Әрине ол үшін бастапқы капитал қажет. Бірқатар банктер шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіру бағдарламаларын ұсынуда, бірақ мәселе басқада өткен он жылдықта қазақстандық кәсіпкерлердің талапкерлігі саудада көрінді. Үй бизнесін ұйымдастыру мен жүргізудің басқа технологиясы оған онша танымал емес. Әсіресе бұл өзін жұмыспен қамту мәселесіне қатысты.

Ұсақ және орта бизнесті дамыту жаңа тікелей инвеститцияларды таратады, жұмыс орыңдарының санын көбйтуге және еңбек нарығындағы шиеленісті жоюға мүмкіндік береді.

Франчайзинг бірлесіп енгізудің тиімді нысаны ретінде франчайзингтік қатынастың екі қатысушысына да тиімді. Ұсак және жеке кәсіпкерлер үшін табыстылық пен жеке кепілі бола алады. Франчайзер тарапынан үнемі қолдау мен бақылау келеріне бизнесті басқарудың тиімді әдістерін үйренуге, өзінің кәсіпқойлығын жоғарьшатуға мүмкіндік береді. Қазақстанда франчайзинг қағидасы бойынша Фуд мастер, Сэт, Бруд мастер, Окан интерконтиненталь әрекет етеді.

Әлемдік тәжірибеде франчайзинг XIX ғасыр аяғы ХХғасы басында қолданыла бастады. Ол сатып өткізу нарығын кеңейту мен басқа фирмалардың маркетинг байланысы мен бәсекелестік сақтау үшін пайдаланылады. Алғашында біздің ғасырымыздың бірінші жартысында франчайзинг қатынастары келесі схема бойынша дамыды: ірі корпорациялар кішігірім кәсіпорындармен жеке диллерлер әлеуметті тұтынушьшарды қосымша іздеу үшін, алгашқыларға өз өнімін сату құқығын бере отырып тартты, ол бөлшек сауда көлемін ұлғайтты.

Ең алғаш рет франчайзинг АҚІП-та қалыптасты деп айтуға болады. Автодилерлер тарихы 1911 жылдан басталғандығын көрсетеді, ал мұнай өндеуші компаниялар 20-30-шы жылдары өз фирмаларының жанармай бекеттерін (бензоколонкаларын) ұйымдастыруды ойластырады. Егер бұрын мүнай компанияларында өзінің сауда нүктелері болатын болса, кейіннен франчайзинг жүйесі бойынша сатуға лицензиясы бар жабдықгау бекеттері (заправкалар) арқьшы бензин сатыла бастады. АҚІП-та франчайзинг дүниежүзілік соғыстан соң кеңінен қолданьша бастады. Нарықта белгілі компаниялардың, франчайзасын сатып ала бастаған бұрынғы әскери қызметкерлер пайда болды және олар өз кәсіпорындарын аша бастады. 50-60 жылдары қазіргі 10 ірі франчайзер фирманың тоғызы 1954 жылдан соң бизнеске кіреді. Мәселен, "Дженерал моторс", "Форд Моторс" сияқгы автомобиль фирмаларын сонымен қатар "Мақдональдс", "Бургер кинг", "Данкин донатс", "Сабвэй", "Такобел", "Хардис", "Кентуккин фрайд чикен" сияқты ресторандар. Қазіргі кезде ең ірісі "Мақдональдс" сеті, ол 111 мемлекетте орналасқан 23 мың рестораннан тұрады.

Дәл осы франчайзингтік мәмілелер кіші бизнесте жүмысшылар мен қызметкерлер үшін табыстың көзі болады. Осылайша франчайзинг тұтынушыға қызмет көрсету немесе өнім жеткізу әдісі, бизснесті дамыту мен материалды және қаржы көздерін кооперациялау және әр алуан кәсшорындардың күші непзшде ол нарықгы жаулап алу ретінде анықгалуы мүмкін. Сонымен қатар өндіруші немесе сонда белгісімен қорғалған өнім не қызметтің бірден-бір таратушысы өндірістік және қызмет көрсету технологиясын сақгай отырып, олармен төлемге (роялти) айырбас негізінде тәуелсіз кәсіпкерлерге (бөлшектеп сатушьшар) өз өнімі не қызметін сол аумақга таратуға эксклюзивті құқықгар беретін келісім ретінде қарастырылады. Сол кезеңце корпорациялау байланыстарының қарастырып отырған жүйесі, тамақ өнеркәсібі және жедел қызмет көрсету кәсіпорындарының, қолайлы дүкендердің жүйесінің дамуының жоғарғы деңгейін қамтамасыз ете отырп бөлшек сауданың жаңа салаларына тарады. Дәл осы АКДІ мемлекетінде 1970 жылы франчайзинг негізінде жұмыс істейтін кәсіпорындардың сату көлемі 1 000 млрд. доллар астам болды, ол мемлекеттегі бөлшектеп сатудың жалпы сомасынан 25% асты. 1975ж. франчайзинг көлемі 2 есе ұлғайды ал 1990 ж. 716 млрд. доллар. жетті. Қазіргі таңда франчайзинг жүйесінде 500 астам кәсіпорын қызмет етеді. 1 Ал франчайзинг аясында бөлшекті саудының жыдцық көлемі сауданың жалпы көлемінің 40% құрайды және Ітрлн. доллар. бағаланады. АҚШ Еңбек Министрлігінің бағалауы бойынша франчайзингтік кәсіпорындардың тауар мен қызмет көрсету; жьш сайын 10% өсіп отыр. Франчайзинг АҚШ-тың үлттық өнімінің 13% береді. Бүл автомобильдер сатудан үш есе көп.

Консалтинг компаниясының басшысы Майкл Эймстың айтуы бойынша америка компанияларының үш мындайы франчайзинг қағидасын пайдаланады және оның 10-12% өз қызметін шетелдерге таратады. Жалпы алғанда мұндай жүйе, Европа елдерінде де қалыптасқан. Германияда 530 франчайзинг кәсіпорындарынан 22 мың кәсіпорын қызмет етеді, ал Данияда ең аз 98.

Франчайзинг кәсіпкерлік тәуекелді төмендетуге, өткізу нарығын қамтамасыз етеуге және т. б. мүмкіндік беретін бизнесті ұйымдастырудың әдісі ретінде ерекше қолайлы, кіші 'және жекедара кәсіпкерлікті қодданудың тиімді нысаны ретінде қарастырылуы мүмкін.

Сонымен қатар, сатушы сатып алушы-бастаушы кәсіпкер пайдасына оның банк несиесін алуға кепілі болуы мүмкін. Қазақстанда бастаушы кәсіпкер бизнесті дамытуға банк кредитін үлкен қиындықпен ала алады. Сонымен бірге, егер франчайзер мүдделі жақ болып несие алуда кепіл ретінде немесе қаржьшық лизинг операциясын жүзеге асырушы ретінде көрінетін болса, банктер франчайзимен неғұрлым белсенді қарым-қатынас жасайды.

Жалпы қаржьшандыру мәселесі қатысушылардың несие қабілеттілігі мен оның түріне байланысты шешіледі. Оператор (франчайзи) франчайзерден сатып алынған негізгі қорларға толық капитал салуы мүмкін. Алайда, операторда өз қаражаты жетіспейді сондықган негізгі қорлар жалға берілуі мүмкін. Бұдан басқа франчайзер жеңілдік жағдайында операторды несиелендіруі мүмкін.

Шағын бизнес арнайы мемлекеттік не комерциялық ұйымдармен қоддау тапқан дамыған мемлекеттерде франчайзингті қаржыландыру мәселесі талапсыз қалмайды. Мысалы, францияда төлемді үш жыл кейінге қалдырып өтеу мүмкіндігімен франчайзинг қатысушылары операторларға 8-15 жыл мерзімге несие бөлетін арнайы несие-қаржьшық мекеме береді. Әрине, Қазақстанда шағын кәсіпорындар мұндай жеңілдіктермен қолдануға ие емес, сондай-ақ франчайзермен берілетін негізгі қорларды төлеу мүмкіндігі жоқ. Әдетте франчайзингті қаржыландыру оператор үлесі капитал көлемі пайдалылық мөлшерінің деңгейіне байланасты 30-40% құрайды.

Соңғы кезде франчайзинг туралы әдебиеттерде көп және кеңінен айтылуда. Франчайзинг-ірі және кіші кәсіпкерлікгің өзара тиімді әріптестік қатынастар жүйесі ретінде Л. Лапитцкая, С. Шайкова, Горфинкель және т. б. қарастырады. Франчайзинг көптеген қазақстандық кәсіпкерлері үшін онша таныс емес болғанымен оның элементтерінің қызметінің әр-алуан аясында кеңінен таралуын көреміз және ол ең алдымен сауда белгілерін таратуда көрінеді.

Ол жалдау, сатып алу-сату, мердігерлік шарттары, өкілді элементтерін біріктіреді деп те айтуға болады, сонымен бірге әрекет заңды түлға мәртебесіне арасыңдағы жеке дара шарттық қатынас нысаны болып қалады.

1. 2 Франчайзинг түрлері және ұқсас институттардан айырмашылығы

Қазіргі франчайзинг негізі екі нысанда кездеседі: азық-түлік сауда франчайзингі және бизнес франчайзинг.

Азық-түлік сауда франчайзингі тауар өндірушілердің өз өнімін нарықга жылжыту үшін қолданылады. Мысал ретінде алкогольсіз сусындар, автокөлік, бензин, шина, автобөліпектер және де басқа тұтынушы тауарларды келтіруге болады. Бұның мәнісі франчайзинг фирма тауарлары мен қызметтің бір түріне және сатудың жалпы көлемінен белгілі үлес алуға ғана мамандандырылған.

Көптеген франшизалар - сауда өнімдік болғанмен де бизнес -франшизалардың да таралуының өсуі көрінеді. Осы екінші түрде компания тауар белгісі, технологиялық процесс, өнім және бизнес жүргізу жүрісінен тұратын пакетті құрады, сосын белгілі уақыт кезеңінде пайдалануға құқықгық-лицензияны береді.

Бұл шарттық қатынастарды неғұрлым күрделі деп айтуға болады. Үсақ фирма франчайзи франчайзердің сауда белгісі астында жұмыс істеп қана қоймайды, ал сонымен қатар, онымен бірге бірдей технологиялық үрдіс, сапа, персонадды үйрету, сату жоспарын орындау, жедел есеп беру талаптарын орындай отырып ірі корпорацияның толық цикіліне енеді.

Кейбір міндеттемелерге ұсақ фирма да ие болады. Ол франчайзер компаниясына жергілікті жағдайларды ескере отырып маркетинг және менеджмент аясында қызмет көрсетуге, өз капиталының бөлігін сол компанияға инвестициялауға іскерлік байланыстарды тек франчайзермен және оның нүсқауымен жүргізуге міндеттенеді.

Кешенді кәсіпкерлік лицензия шарты әр алуан аяда және өндірістің әр түрлі саласында қолданьшуы мүмкін. Осыған байланысты франчайзингтік құрылымның бірнеше түрі мен типтері қарастырылады. Франчайзинг қатынастарының негізгі типтері ретінде тауар, өндірістік, іскерлік, конверсиялық1, корпоративті субфранчайзинг, комбинациялық франчайзингті атауға болады. Шетел тәжірибесі көрсеткендей, франчайзинг қызмет көрсету аясында сауда, қонақ үйлік шаруашылық, туризм, іскерлік қызмет аясында кеңінен таралғандығын және ең аз дәрежеде өнеркәсіпте дамыған.

Корпоративті типтегі франчайзинг, франчайзинг туралы арнайы заңдары жоқ мемлекеттерге тән. Бұл жағдайда франчайзер кәсіпорын жарғылық қорының не акциялар үлесінің иесі болады. Франчайзер франчайзи сияқгы кәсіпорыіщы басқаруда белсенді позиция ұстануға мәжбүрлі. Сондықган, құрал-жабдық жеткізу ақысы франчайзер мойнында болуы мүмкін. Бизнестің аумағын кеңейту мәселелері ортақ шешіледі. Франчайзерде сенімді басқарушыны тағайындау құқығы болады; тауар белгісін қорғауды тексеру неғұрлым жеңіл процедуралық сипатқа ие болады. Себебі, франчайзер кәсіпорын істерін басқаруды тәкелей қатысады; коммерциялық тәуекедді сақгандыру туралы шарт тараптармен ортақ жасалады.

Комбинациялық франшизалар субфранчайзердід, франшшше территорияны игеруге эксклюзивті құқтардың беруін қарастырады.

Соңғы жағдайда франчайзи бас лицензияны ұстаушы ретінде көрінуі мүмкін. Мысалы, франчайзерден тауарларды сату бойынша дистрибьютор. Бас лицензия франшиза ұстаушыға франшизаны кең географиялық шекте пайдалануға құқық береді. Мысалы, бірнеше әкімшілік-аумақгық бірліктерде аймақтарда, облыстарда. Сонымен қатар франчайзи субфранчайзи ретінде көрінеді. Сондықган франчайзер - субфранчайзер - бірнеше франчайзи схемасында бас лицензия ұстаушысы ретіндегі субфранчайзи франчайзигтік шынжырды дамыту құқығы және франчайзилердің аналық компания пайдасына төлейтін төлемдерден сыйақы алу құқығы болады. Субфранчайзиге франчайзи иесінің бизнесті жүргізудің жалпы саласын қолдау бойынша жауапкершілік жұктеледі. Б^л жағдайда франчайзи пайдасына фьючерлік сыйақының болуы орын алады.

Франчайзинг кұрылымдарының негізгі түрлері жеке дара және аймақтық франчайзинг.

Жеке дара франчайзингте лицензия бизнестің қандай да бір түріне сатылады, ал аймақгықга екі: үш деңгейлі құрылымдар құрылады. Олар белгілі аймақта әрекет етеді және бірыңғай бас кәсіпорындары болады.

Аймақтық, франчайзинг таңдай отырып, франчайзер өзінің қызметімен облыс, т. б. болуы мүмкін қандай да бір географиялық ауданды қамтуға тырысады.

Әрине онда сондай көп ұжым, болмауынан ол басты франчайзиге сүйенеді. Өз кезегінде басты франчайзиде тек жаңа франчайзилерді тарту құқығы ғана болып қоймай онда бастапқы оқып-үйрету, т. б. франчайзердің жасайтын қызметтерге де құқығы болады. Басты франчайзи алайда жарнамалық қорға жарна мен төлем бөлуге енгізілген. Ол франчайзинг беретін барлық кұңцылықгарды пайдаланады, ол үшін ол да лицензиялық жарна сондай-ақ жарнамаға да жарна төлейді. Басты франчайзи мен франчайзер арасындағы шарт тараптардан не күтілетінін және қандай кезенде франчайзинг осы спецификалық рольді орындайтындығын бекітеді. Франчайзерге бастапқы нарықгың айрықша аумағында қызметі үшін жарналар төлемін, бастапқы франчайзи франчайзердан келешекте роялти алады. Оның көлемі осы франчайзингтік жүйеге тартқан жаңа франчайзилерді сату жалпы көлемде. Басқа әдістеріне қарағанда бұл әдіс барлық тараптар үшін пайдалы. Себебі, франчайзи таңдап алынған тұлға және ол ынтымақтастық барлық уақытында қолдау алуы керек.

Франчайзиге алдын-ала анықталған уақыт мерзіміне географиялық аймақ беріледі. Оның ішінде франчайзи кәсіпорындар сетін дамытады, франчайзерге лицензиялық сыйақы әрбір ашылған франчайзинг кәсіпорын үшін жеке болады. Бұл франшизаның тиімділігі бүл аумақга франчайзи жалғыз ғана пайдаланушы болады. Қатысушылардың өзара қатынасының шарттық негізгі бақылаудың қатаң иерархиялық немесе сатылық жүйесін реттейді. Бұл жүйенід кәсіпқойлығы мен бірігушілігі франчайзердің тауар маркасы мен имиджінің қасиетін сәйкес деңгейден төмендетпей қолдап отыруға мүмкіндік береді. Әріптестік қатынастардың бастапқы негізіқарым-қатынастар тараптардың тұлғалық байланысы негізінде құрылады; инновациялық моделдердің даму мүмкіндіктері болады, себебі кез келген бизнес үшін өсу динамикасы түтынушьшық бағыттың өзгеруі тән. Бұл бизнес кооперативті, интеграциялық және лицензиялық болып табылады. Сондықган бөлініп шығуы өзінің соңында аналық компанияның сауда маркасына, іскерлік беделіне (репутация) құқықтарын пайдалануының жоғалуына әкеп соғады.

Мүдделердің қақтығысуы франчайзер мен франчайзидің ұзақ уақыт ынтымақтастығынан кейін туындауы мүмкін, яғни соңғысы өзінің бизнесіндегі лабиринтінде бағдарлана алады. Франчайзи мінез-құлқы бұл жағдайда пирамидалық жүйеден шығу және өз бизнесін қаржьшық, маркетингтік, қүқықгық және т. б. бақьшаусыз дербес жүргізу тілегімен көрінеді.

Жоғарыда аталған франчайзинг түрлерінің ең көп тарағаны іскерлік және тауарлық франчайзинг.

Іскерлік франчайзинг - товар белгісіне, сауданы жүргізу әдістеріне, өз кәсіпорнын ашуға құқық түрінде лицензия беру түрінде көрінеді. Яғни, ірі кәсіпорын шаруашылық цикліне қажетті барлық элементтерді қамтитын "бизнес форматқа" лицензия алу. Кейде мұны лицензиялық франчайзинг ретінде қарастырады1. Бұл франчайзингтің түрлі тұрмыстық қызмет көрсету, қонақжайльшық бизнесте; қоғамдық тамақгандыруда кең таралған. Дәл осылай "Мақдональдс" қызмет етеді.

Бұл жағдайда, франчайзи алушы франчиза берушінің нарықтық жоспар стратегиясына сәйкес оның жоспарлау ережелерімен басқаруды үйымдастыру техникалық талаптарын сақгай отырып әрекет етеді.

Іскерлік франчайзинг инвестициялау негүрлым қолайлы және қауіпсіз, бұл - сыртқы нарыққа енуге, тікелей инвестицияларға бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік және салынған капитал, персонал мен технологияға қатысты міндеттемелердің жоғары деңгейі.

Тауарлы франчайзинг кешенді лицензиялармен өндірілген тауарларды өткізу жүйесінің таралуы, сонымен бірге өнім белгілі сауда маркасына ие болуы керек.

Франчайзер ретінде әдетте ірі өндіруші табылады және одан сәйкес марка тауарларына сервистік қызмет көрсету мен сатуға күқықгы дилер франчайзи сатып алады; соңғы тұтынушыларға өнімді сатуды франчайзер атынан жузеге асырады. Мысал ретінде: автокөліктерді сату бойынша және фирмалық бензоколонкалар жүйесіне дилерлік сеттері. Тауарлық франчайзинг жағдайында құрамы шарт жағдайларына қатаң бағынады және франчайзидің оны бүзу күқығы болмайды.

Өндірістік франчайзинг - бүл түрі алкогольсіз сусындарды өндруде кеңінен ұсынылған. Өндірістік франчайзинг жағдайында белгілі өнім дайындау үшін шикізат пен технологияны франчайзинг кәсіпорын сату орын алады. "Кока-кола" компаниясының алкогольсіз сусынынан өндіру. Бүл шарт түрі бойынша негізгі франчайзер тарапынан өнім сапасына міндетті бақылау табылады.

Соңғы жылдары франчайзингтің классикалық моделі франчайзерді неғүрлым аз шығындармен тез дамытудың қоысмыша мүмкіндіктермен қамтамасыз ету бойынша өзгереді. Классикалық франчайзинг көптеген түрлері болғанмен де олардың үшеуі неғүрлым көп пайдаланылады. Бүл аймақгық франчайзинг, субфранчайзинг, дамушы франчайзинг. Әр бір осы жағдайда франчайзингпен байланысты барлық артықщылықгарды алады. Сауда белгісі мен логотипті пайдалану бизнестің жүйесін пайдалану, бастапқы оқып-үйрету. Олардың бір-бірінен негізгі айырмашылықгары келесіде:

1) Франчайзер мен франчайзи қатынасының үзақгығы;

2) Франчайзи қолдау іздеп кімге жүгіне алатындығы;

3) Белгіленген жарнаны кімге төлейтіндігінде.

Әрбір әдісті қысқаша қарастырайық. Субфранчайзингте субфранчайзер белгілі аумақгы игереді және бастапқы оқытып-үйрету, тағы басқа әрекеттерді жасайды. Айырмашьшық тек франчайзи субфранчайзимен тікелей жұмыс жасайды, ұзақ мерзімде негізде және франчайзермен өте шектелген контактіге ие болады.

Ол субфранчайзерге роялти мен жарнамалық жарна төлейді, ал ол өз кезегінде бұл ақшаның бір бөлігін франчайзиге төлейді. Субфранчайзи осылайша өз аумағында франчайзер болады және франчайзи оның ұзақ мерзімді қолдануына байланысты болады.

Субфранчайзердің шекгеулі қаражат пен басқарушылық және маркетингтік қабілетке ие болу мүмкіндігі франчайзиге әсер етеді. Осьщан, потенциалды франчайзи субфранчайзигтік қарым-қатынастарды өте мұқият таңцауы керек.

Франчайзинг жүйесінің қазіргі кездері интерпритациясы келесідегі көріністе болады:

* Франчайзер - субфранчайзер - бірнеше немесе бірқатар франчайзи.

* Франчайзер - белгілі территорияны дамыту құқығына ие тұлға - бірқатар франчайзи.

Франчайзингтік жүйенің басқа да мүддесі бар.

* өндіруші мен өндіруші

* өндіруші мен көтерме саудагер

* өндіруші мен бөлшектік саудагер

* көтерме саудагер

* көтерме саудагер мен бөлшектік саудагер

* қызмет көрсету кәсіпорны мен қызмет көрсету кәсіпорны.

Келтірілген екінші жүйеден көргеніміздей ол бірқатар сәттерден тұрады, онда қарым-қатынастың екі жүйешесі бар:

Өндіруші- көтерме саудагер мен көтерме саудагер - бөлшекті саудагер. Барлық осы тұрақты схемалардан франчайзер екі пирамиданы басқарады, бірақ көбінесе қатынастар келесідей дамиды: өзара әрекетке бірніші ұсыныс төменнен жоғары қарай шығады, яғни потенциалды франчайзиден және тек екінші басқа шарттың барлық жағдайларына сәйкес франчайзер франчайзимен шартты жасасады.

Кешенді кәсіпкерлік бір тұлғаның екінші түлға құқықгардың өтуін ресімдейтін болғандықган онымен құқықтарды беру ҚРАзаматтық кодексінің 339-347 бабтары арасындағы айырмашылықгарды көрсету керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.