Нидерландыдағы ұлт-азаттық қозғалыс. ХVІІ ғасырдың бірінші жартысындағы Құрама провинциялардың Республикасы

1. Нидерланды ‡ Карл құрамында. Х‡І ғ. Нидерландының экономикалық дамуы.
2. Нидерландының солтүстігінде азаттық күрестің басталуы.
3. Құрама провинциялар республиканың саяси құрылысы.

Нидерланды Мааса, Рейн және Шельд өзендерiнiң төменгi жағында Солтүстiк теңiзiнiң жағалауында орналасқан мемлекет болатын. ХҮ ғасырдың аяғы мен ХҮI ғасырдың басында Нидерландыны өзiне қаратып алды. Осылаша Нидерландыда саяси өмiрiнде екi бағыт пайда болды. Бiр жағынан император бастаған мемлекеттiк аппарат болды. Бүл аппарат бойынша мемлекеттi император тағайындаған наместник басқарды, Оны Нидерландының тарихында статхаудер деп атады. Олардың қолында мемлекеттiк финанс, заң шығару және орталықтандырылған сот билiгi шоғырландырылды. Екiншi жағынан, Бас Штат пен «Жер» Штаты билiк жасады. Олар жергiлiктi халықтан салық жинады, сонымен бiрге , оларға бағынбайтын iрi қалаларда магистраттар үстемдiк еттi. Өте iрi бюргерлер мен саудагерлер бiршама автономиялық құқықты пайдаланды. Нидерланды территориясында халық тығыз орналасқандықтан бұл жерге Карл Ү өзi қызығып отырды. Себебi, ХҮI ғасырдың екiншi жартысында Карл Ү қазынасына 2 млн. гульден пайда түсiрдi. Осы кезеңде Италия 1млн., ал Испания 0,5 млн. гульден салық төлеген. Ал көршi жатқан француз және немiс княздарына қарсы күресетiн әскери плацдармға айналды. Сондықтан Нидерландиялық iрi саудагерлер мен мануфактуристерге сауда жасауға үлкен жеңiлдiктер берiп отырды. Дегенмен шетелдiк үстемдiк елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуын тежедi.
ХҮI ғасырдың ортасына қарай Нидерландыда феодалдық қатынастар ерте ыдырап, алғашқы капиталдың қорлануы мен капитализмнiң алғашқы белгiлерi бiлiне бастады. Себебi, кiшкене ғана Нидерланды территориясында 300 дей қала мен 6500 дей деревнялар болған. Нидерландыда сол кезеңнiң өзiнде 3 млн. адам жасады. Мысалы Голландия провинциясында 1 кв. км. жерге 70 адамнан тура келдi. Сондықтан тарихта Нидерландыны «калалар елiң деп те атаған. Дегенмен Нидерландының 17 провинциясында ламу ерекшелiктерi әртүрлi болды. Қалаларының iшiнде ең iрiсi портты қала Антверпен қаласы болды. Мысалы, Антверпен қаласы жылына 15 млн. гульденге дейiн экспортқа товар шығарып, 20-22 млн. гульденге дейiн импорт товарларын алды. Қаланың портында 2000 кеме болса, оның 1500 Антверпеннiң еншiсiндегi кемелер болды. Қапиталдың алғашқы қорлануымен байланысты бүкiл Батыс Европаның банкирлiк үйлерi қызмет еттi. Елдiң Оңтүстiгiмен қатар Солтүстiк провинцияларда да экономикалық жағынан дами бастады.
Нидерландыда осы кезеңдерде өнеркәсiппен бiрге ауыл шаруашылығы да дами бастады. Сауда қатынастардың дамуына тиiмдi, әрi рынокта өтiмдi ауыл шаруашылық өнiмдерi өндiрiле бастады. Мысалы, ауыл шаруашылығында әлеуметтiк жiктелу процесi күшейiп кеттi. Ал Солтүстiкте бүкiл жер иелiгiнiң 10 проценттейi дворяндардың иелiгiнде болса, 40 проценттейi дiн басылары мен монастырлардың иелiгiнде болды. Ауыл шаруашылығын жақсарту үшiн жетiлдiрiлген гидротехникалық жұмыстар iс жүзiне асырыла бастады. Ауыл шаруашылығында шаруалардың басым көпшiлiгi жерлерiнен айырылғандықтан олар жеке кәсiпкерлiкпен, балық аулаумен, торф өндiрумен немесе жүн түтүмен айналыса бастады.
Бүкiл Нидерландыдағы капиталистiк қатынастардың дамуы әлеуметтiк жiктелу процесiн одан әрi күшейтiп жiбердi. Олардың формалары өзгере бастады. Нәтижеде өте кедейленiп кеткен шаруалар капиталистiк қатаң езгiсiне түсiрiлдi. Мысалы жұмыс күнi 12-14 асғатқа созылды. Жалақы өте төмен болды. Әлеуметтiк-тұрмыстық жағдайларға және шетел капиталистерiнiң езгiсiне қарсы бiрнеше рет шаруалардың көтерiлiстерi болды. Сол көтерiлiстердiң iшiндегi ең iрiлерi 1534-1535 жылдары болған анабаптистердiң көтерiлiстерi, 1539-1540 жылдары болған Гент қаласындағы көтерiлiстердi атап өтуге болады.