Орта мектепте “Жылу құбылысы” тақырыбын оқыту әдістемесі

КІРІСПЕ 4
1 ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫ ҚОЛДАНУ 6
1.1 Алғашқы тәжірібе мен байқаулар 8
3 «ЖЫЛУ ӨТКІЗГІШТІК ЖӘНЕ КОНВЕКЦИЯ» САБАҒЫН ӨТКІЗУДЕ ДЕМОНСТРАЦИЯЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТ 21
3.1 Конвекция сабағын өткізу 21
3.2 Жылу өткізгіштікке демонстратциялық тәжірибелер 26
7.сурет Жылу өткізгіштікті бақылау 27
3.4 “Жылу құбылыстары” тарауына тестік тапсырма дайындау 32

Менің бітіру жұмысымның мақсаты Орта мектепте “Жылу құбылысы” тақырыбын оқыту әдістемесі. Бітіру жұмысымда 8-сыныпта “Жылу кұбылысы” бөлімі қарастырылады. 8-сыныпқа арналған физика курысы бойынша оқу материалына тақырыптық жоспар жасалынды. “Жылу құбылысы” бөліміне 22 сағат бөлінген. Соның ішінде “Ішкі энергияға” 9 сағат, “Заттың агрегаттык күйінің өзгеруіне” 7 сағат және “Жылу машиналарына” 6 сағат бөлінді. Әр бір тараудың соңында бір сабақ қайталауға беріледі.
Электронды есептеу техникасын пайдалана білу мұғалімнің кәсібіне қажетті сапаның біріне айналды және де егер физиканы оқытуды компьютерлендіру үрдісін мектеп пәндерін оқыту әдістемесінің ең соңғы тенденцияларының бірі деп қарастырсақ, компьютерлік оқытудың әдіснамасын, ұстанымдарын және әдістемесін меңгеру мамандық сипаттамасының осы заманғы инварианттық талабы және мұғалім профессиограммасының бөлімі болуы тиіс.
Физика мұғалімінің компьютерлік сауатының бөліктерінің бүкіл жиынтығы оның компьютерлік техниканы сабақта және физика бойынша сыныптан тыс жұмыста пайдалануына ғана емес, сонымен қоса бағдарламалаудың жалпы білімдік негіздерін және оқушылардың есептеу техникасын білуін физика, математика және информатика негіздерінің пәнаралық байланыстар жүйесінде қалыптастырып, жетілдіруіне мүмкіндік береді [1].
Жұмыстың мақсаты:
8-сыныпқа арналған физика курсындағы “Жылу құбылысы” бөлімінің оқу материалдарына такырыптық жоспарын құрау, осы тақырыпқа оқыту әдістемесін ашып, көрсету үшін төмендегі тапсырмаларды орындауға әдістемелік талдау жасау.
Сабақ жүргізу әдістемесін көрнекті етіп көрсету үшін, сабақ
жүргізу жоспарын жасау.
“Жылу кұбылыстары” бөлімін такырыптарға байланысты білімін бекітіп, тереңдету үшін, есептер таңдап шығарылуына талдау жасау. Есептер шығарып нәтижесін компьютерде көрсету;
“Жылу өткізгіштік және ковекция” сабағына окушыларды қызықтыру үшін демонстрациялық көрсетілімдер жасау. Microft Power Point бағдарламасы бойынша демонстрациялық көрсетілімдерді презентация арқылы көрсету

1. Дүйсембаев Б.М. Физика және Астрономия: 8 сынып оқулығы / Б.М. Дүйсембаев.- Алматы: Білім, 2003. – 46 – 57 бет.
2. Бакынов Ж.О. Дидактикалық материал оқулық “Физика” / Ж.О. Бакынов
-Алматы: Мектеп, 2004.-109 бет.
3. Кoбардин О.Ф. Физикадан факультативтiк сабақтар / О.Ф. Кoбарди- Алматы: Мектеп, 1985.-191 бет.
4. Лукачик В.И. Физика сұрақтары мен есептерiнiң жинағы / В.И. Лукчик
- А лматы: Рауан, 1993.-189 бет.
5. Байжасарова Г.З. Тестік сынақ / Г.3. Байжасарова //Физика және Астрономия. -2004. -№1.-10-11 бет.
6. Дандықұлова А.А. Тақырыптық жоспар / А.А. Дандықұлова //Физика және Астрономия - 2004. -№2-3. -32-33 бет.
7. Қаленова Б.С. Visual Basic-тегi бағдарламау / Б.С. Қаленова, Н.Ф. Денисова/ Әдiстемелiк нұсқаулар- Өскемен: ШҚМУ баспахана. - 2003.
8. Акитай Б. Мақала / Б. Акитай // Физика және Математика. -2003. № 5. - 49-51 бет.
9. Бейсеков Ж. Тестік сынақ / Ж. Бейсеков, К. Әкімбекова // Алгорифм.-1998.-№1.-10-12 бет.
10. Акитай Б. Мақала /Б. Акитай // Физика және Математика -2000. № 3.-34-35 бет.
11. Аққошқарұлы Е. Физикалық тәжiрибелер/ Е. Аққошқарұлы -Алматы: Рауан, 1993. -291 бет.
12. Гельфер Я.М. Что такое теплота? Статя / Я.М. Гельфер –М.: 1960,-196 б
13. Покровский С.П. Опыты и наблюдения в домашних заданиях по физике /С.Ф. Покровский –М.: 1963.-491 бет.
14. Қойшыбаев.Н. Механика, молекулалық, физика және жылу / Н.Қойшыбаев.О. Шарыкбаев. -Алматы: -2001.-1-том. 186 бет.
15. Табалдинова С. Физикадан есеп шығаруда компьютерді қолдан
/ Табалдинова С.// Математика және физика -2003 -№4, 15-17бет.
16..Абдулгафаров.Қ.Қ. Орта мектепте физика есептерін шығару /Қ.Қ.Абдулгафаров. –Алматы: -1986. -109-110бет.
17.Ысқақов.Б.М. Физикадан есеп шығару мысалдары: оқулық/А.А.Ағұлықов, Н.Б.Шамбулов. -Алматы: Мектеп, 2004. -51-55бет.
18.. Молекулярная физика / А.К.Кикоин, И.К.Кикоин.-18-35бет.
19. Сулейменова Р. Тестік технология / Р.Сулейменова // Математика және физика, -2003. -№3. -34бет.
20. РябоволовГ.И. Сборник дидактических заданий по физике /Н.П Дядашева, В.А.Курганова. –М.: Высшая школа. -1985. -16-17бет.

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

СОДЕРЖАНИЕ

КІРІСПЕ 4
1 ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫ ҚОЛДАНУ 6
1.1 Алғашқы тәжірібе мен байқаулар 8
3 ЖЫЛУ ӨТКІЗГІШТІК ЖӘНЕ КОНВЕКЦИЯ САБАҒЫН ӨТКІЗУДЕ ДЕМОНСТРАЦИЯЛЫҚ
ЭКСПЕРИМЕНТ 21
3.1 Конвекция сабағын өткізу 21
3.2 Жылу өткізгіштікке демонстратциялық тәжірибелер 26
7-сурет Жылу өткізгіштікті бақылау 27
3.4 “Жылу құбылыстары” тарауына тестік тапсырма дайындау 32

КІРІСПЕ

Менің бітіру жұмысымның мақсаты Орта мектепте “Жылу құбылысы”
тақырыбын оқыту әдістемесі. Бітіру жұмысымда 8-сыныпта “Жылу кұбылысы”
бөлімі қарастырылады. 8-сыныпқа арналған физика курысы бойынша оқу
материалына тақырыптық жоспар жасалынды. “Жылу құбылысы” бөліміне 22 сағат
бөлінген. Соның ішінде “Ішкі энергияға” 9 сағат, “Заттың агрегаттык күйінің
өзгеруіне” 7 сағат және “Жылу машиналарына” 6 сағат бөлінді. Әр бір
тараудың соңында бір сабақ қайталауға беріледі.
Электронды есептеу техникасын пайдалана білу мұғалімнің кәсібіне
қажетті сапаның біріне айналды және де егер физиканы оқытуды
компьютерлендіру үрдісін мектеп пәндерін оқыту әдістемесінің ең соңғы
тенденцияларының бірі деп қарастырсақ, компьютерлік оқытудың әдіснамасын,
ұстанымдарын және әдістемесін меңгеру мамандық сипаттамасының осы заманғы
инварианттық талабы және мұғалім профессиограммасының бөлімі болуы тиіс.
Физика мұғалімінің компьютерлік сауатының бөліктерінің бүкіл
жиынтығы оның компьютерлік техниканы сабақта және физика бойынша сыныптан
тыс жұмыста пайдалануына ғана емес, сонымен қоса бағдарламалаудың жалпы
білімдік негіздерін және оқушылардың есептеу техникасын білуін физика,
математика және информатика негіздерінің пәнаралық байланыстар жүйесінде
қалыптастырып, жетілдіруіне мүмкіндік береді [1].

Жұмыстың мақсаты:
8-сыныпқа арналған физика курсындағы “Жылу құбылысы” бөлімінің оқу
материалдарына такырыптық жоспарын құрау, осы тақырыпқа оқыту әдістемесін
ашып, көрсету үшін төмендегі тапсырмаларды орындауға әдістемелік талдау
жасау.
Сабақ жүргізу әдістемесін көрнекті етіп көрсету үшін, сабақ
жүргізу жоспарын жасау.
“Жылу кұбылыстары” бөлімін такырыптарға байланысты білімін бекітіп,
тереңдету үшін, есептер таңдап шығарылуына талдау жасау. Есептер шығарып
нәтижесін компьютерде көрсету;
“Жылу өткізгіштік және ковекция” сабағына окушыларды қызықтыру үшін
демонстрациялық көрсетілімдер жасау. Microft Power Point бағдарламасы
бойынша демонстрациялық көрсетілімдерді презентация арқылы көрсету
Жалпы тақырыпқа байланасты тестік тапсырмалар құрастыру. Microsoft
Wisual Basic 6.0 бағдарламасын қолдана отырып оқушылардың білімдерін тест
арқылы тексеру.[7]

Жұмыстың өзектілігі:
Физика ғылымының бір саласы жылу құбылысы тарауына тоқталу аркылы
“Жылулық қозғалыс” және “Ішкі энергия” сабақтарына жаңа технологияны
пайдаланып, оқыту әдістемесін құрау.
Зерттеудің әдістері.
Зерттеу барысында алға қойған мақсат-міндеттерді шешу үшін ғылыми –
теориялық сипаттама жинақтап анықтау.

Зерттеудің құрылымы.
Бітіру жұмыс мазмұнынан, кіріспеден, негізгі үш тараудан, қорытындыдан,
әдебиет тізімінен және қосымша тапсырмалардан тұрады

1 ЖЫЛУ ҚҰБЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫ ҚОЛДАНУ

Механикалық құбылыстардан кейінгі маңыздысы әрі мәндісі-жылу
құбылыстары. Олар, өзіміз білетіндей, денелерді қыздыруға не салқындатуға,
олардың температурасын өзгертуге байланысты. Өз кезегінде бұл процестер
денелердің кейбір қасиеттерінің өзгеруін тудырады. Жылу процестерінің өтуі
заттың құрылысына оның ішкі құрылымына тікелей байланысты.
Қыздыру кезінде дененің балқуы және булануы көлемін өзгертуі
сіздерге мәлім. Осы құбылыстардың барлығы бір қарағанда біртұтас сияқты
заттардың ішкі құрылысымен оңай түсіндіріледі.
Жылу процестері теориясының жасалу тарихы ғылыми акиқатқа жету қиын
да кайшылықты жолдан өтті. Әйтсе де, жылу құбылыстары бағынатын заңдардың
ашылуы осы құбылыстарды практикада, өнеркәсіпте барынша тиімді пайдалануға
мүмкіндік береді.
Жылу кұбылыстарын түрмыста, өндірісте пайдалануға көптеген мысалдар
келтіруге болады.
Заттың кұрылысы мен қасиеттері олардың өзара байланысы туралы
мәселелерді зерттеу физика ғылымының маңызды бөлігінің, молекулалық
физиканың негізін қалады.
Молекулалық физика молекула-кинетикалық түсініктерден туындайды. Осы
түсініктерге сәйкес кез келген дене - қатты, сұйық не газ тектес -
қарқындылығы температураға тәуелді, ретсіз (хаосты) қозғалыста болатын өте
көп молекулалардан құралады.
Әрине, молекулалық физика зат құрылысы туралы мәселеге түпкілікті
жауап бере алмайды. Дене құрылымы жайлы өте-мөте маңызды әрі кызықты
мәліметтерді сіздер химияны, биологияны тағы басқа да ғылымдарды оку
барысында ала аласыздар.[14]
Молекулалық физика мен оның молекула-кинетикалық теориясының мақсаты
– денелердің ішкі құрылысы негізінде физикалық процестер мен құбылыстарды
микроскоптық (микрофизикалық) анықтауды жүзеге асыру. Бұл денелердің
тәжірибеде тікелей бақыланатын қасиеттерін (қысым температура, серпімділік,
жылу өткізгіштік) түсіндіру үшін қажет.
Дегенмен, кейбір жағдайда денелердің касиеттері мен өзгерістері,
олардың молекулалық құрылысы ескерілмей термодинамикалық түрде
қарастырылады.
Жылу кұбылыстары мен денелердің әр түрлі қасиеттері олардың
молекулалық құрылысы туралы түсінігі пайдаланылмай қарастырылатын физика
саласы термодинамика деп аталады.
Термодинамика негізінде оның бірнеше іргелі заңдары (бастаулары)
алынады. Бұл заңдар денелерге жүргізілген сан алуан бақылаулар мен
тәжірибелерді қорыту негізінде тұжырымдалады. Термодинамиканың негізгі
заңдары энергия өзгерісіне саяды, яғни жылу процестері энергияның
берілісімен және түрленуімен байланысты термодинамикада біз жеке
молекулалармен емес, орасан көп бөлшектерден тұратын макроскоптық
денелермен істес боламыз. Мұндай денелер термодинамикалық жүйелер деп
аталады. Термодинамикада жылу құбылыстары макроскоптық шамалармен: қысыммен
(Р), температурамен (Т), көлеммен (V) сипатталады.
Молекулалық физика мен теормодинамика жетістіктері жаңа жылу
двигательдерін, тоңазыту қондырғыларын, сұйық газ алуға арналған
аппараттағы басқа да құрылғыларды жасаудың негізі болып табылады.
Ол белгіленген физикалық қасиеттері бар (механикалық, жылулық,
электрлік, магниттік, оптикалық) жаңа материалдар алудың жолдарын
көрсетеді.
Жылу құбылыстары көне заманнан-ақ адамдарды қызықтырған болатын. От
жағу және оны өшіріп алмай ұстап отыру адамзаттың ұлы жауаптылықтарының
бірі болып табылады. Жылу құбылыстарын түсіндіру, оның мәнін түсіндіру,
оның мәнін түсіну үшін ғалымдар ұзақ уақыт еңбек етті.
XVII ғасырдан бастап XIX ғасырға дейін жылу табиғатына екі көзқарас
болды. Бірінші теория бойынша қандайда бір жылу болады, ол бір денеден
екіншісіне өте алатын және олардың қызғанынша анықтайтын материаның
айырықша түрі [2].

1.1 Алғашқы тәжірібе мен байқаулар

Ежелден жылу туралы не білген. Ғылым тарихы өте тереңнен басталады.
Көптеген мәдениетті елдер тарихынан ғылым теориясы туралы негіздердің
жасалғанын білеміз. Жылу құбылыстарын зерттеуде сол уақытқа жатқызуға
болады. Ол кездер ғылымның тек алғашқы қадамдары еді, және зерттеу құралы
қарапайым бақылау ғана. Суан мезгілдерімен ғана сол кездегі ғалымдар
(оларды жаратылыс филосовтары деп атаған) табиғат сырларын түсінуге
тырысқан. Тәжірибелік фактілердің орны пайымды болжамдар мен философиялық
ойлар мен толықтырылатын.
Жылу көзі ең бірінші от болғандықтан ежелгі гректермен римдер от
құпиясын ашуды көздеген, отты әлем жаратушы стихиялардың бірі деп
қарастырады. Өмір сүруге аса маңызды болғандықтан ауа, су, жерде бөлек
стихиялар болып танылады. Ежелгі бір шығармалардың бірінде "Жылу-ыстық
табиғаттың негізі. Өсіп-өнуіде жылуға байланысты. Жануарлардың да,
өсімдіктердің де өніп-өсуі осы жылудың арқасы" - делінген.
Ол кезде де жылу бөлудің қарапайым түрлері белгілі болған. Олар
булану, қайнау, балқу. Бірақ бұл кұбылыстарды түсіндіру мүмкін емес еді.
Тағы да өте маңызды жылу мен қозғалыс арасындағы байланыс та тілге
тия кетірген. Белгілі рим ақыны, философы Лукреций Кар (біздің эрамызға
дейінгі бірінші ғасырда өмір сүрген ) “Заттар табиғаты туралы” деген
еңбегінде қорғасын шардың қатты дененің бетінде домалатқанда қызитынын
аңғарғаны туралы жазады.
Бұдан сәл ертерек (біздің эрамызға дейінгі екінші ғасырда өмір
сүрген) ең бірінші рет қыздырылған бу механикалық қозғалыс тудыруға
пайдаланылған. Бұл грек инженері Герон Александрийскийдің ойлап тапқаны.
Оны эолипил деп атаған.
Эолипил горизонталь орналасқан осьте айналатын шар тәріздес. Ол
шардан түтіктер шығарылған. Түтіктер екі жакқа қаратылып тең бүгілген. Екі
осьтік трубалардан шарға жабық ыдыстан ыстық бу барады. Ал екі жаққа қарай
түтіктерден шықкан бу шарды қозғалтып, қарама-қарсы айналдырады.
Сөйтіп біздің эрамызға дейінгі екі мың жыл бұрын бу турбинасының
принціпі ашылған. Герон булану қыздырған кезде көлемін ұлғайтатынын да
білген. Міне ежелгі танымдар туралы осы.
Бұл байқауларға физикалық түсінік беріп, бір жүйеге әкелу үшін
бірнеше жүз жылдықтар керек болды. Бұл жолға ғылым тек XVIII ғасырда ғана
келді. Бұл уақытқа дейін көптеген құралдар ойлап табылды. Олар жан-жақты
зерттеліп физикалық құбылыстарға айқын түсінік беруге көп септігін тигізді.
Бұл құралдарға термометрді де жатқызуға болады [12].

1-сурет Геронның Эолипилі

1.2 Жылу құбылысы тарауына тақырыптық жоспар

Кесте 1 Тақырыптық жоспар

Рет Тараулар мен Сағат Сабақ тақырыбы
нөмірібөлімнің саны
аталуы
Жылу құбылыстары (22 сағ)
I Ішкі энергия 1 с Жылулық қозғалыс. Броунды қозғалыс.
(9 сағ) Диффузия.
1 с Температура.Температураны өлшеу тәсідері.
1 с Ішкі энергия. Дененің ішкі энергиясын
өзгерту тәсілдері.
1 с Жылудың берілу түрлері. Жылу өткізгіштік
1 с Конвекция.
1с Сәулелену.Табиғатағы және техникадағы жылу
берілу мысалдары.
1 с Жылу мөлшері. Жылу мөлшерінің
бірліктері.Заттың меншікті жылу сыйымдылығы
Отынның энергиясы. Отынның меншікті жану
1 с жылуы. Механикалық және жылу процесіндегі
энергияның сақталу және айналу заңы.
1-зертханалық жұмыс. Есептер шығару.
Жалпылама сабақ.
1 с

1-кестенің жалғасы
II Заттың 1 с Заттың агрегаттық күйлері. Қатты денелердің
агрегаттық балқуы және қатаюы. Балқу және қатаю
күйлерінің температурасы
өзгеруі 1 с Балу және қатаю кезінде ішкі энергияның
(7 сағ) өзгеруі. Меншікті балқу жылуы.
1 с Булану және конденсация.
1 с Қанықан және қанықпаған бу.
1 с Ауаның ылғалдылығы және оны өлшеу.
1 с Қайнау. Буланудың меншікті жылуы.
1 с Есептер шығару. Өзіндік жұмыс.Жалпылама
сабақ.
III Жылу 1 с Термодинамиканың бірінші заңы. Газ бен будың
машинала-ры ұлғайғандағы жұмысы.
(6 сағ) 1 с Жылу процестерінің қайтымсыздығы.
Термодинамиканың екінші заңы. Жылу
қозғалтқыштары. Жылу қозғалтқыштарының жұмыс
істеу принціпі.
1 с Іштен жану қозғалтқышы.
1 с Бу және газ турбиналары. Реактивті
қозғалтқыштар. Тоңазытқыш машиналар. Жылу
қозғалқыштарының ПӘК- і. Техниканың
дамуындағы жылу қозғалтқыштарының ролі.
Айдағы, шолпандағы және марстағы
1 с термодинамикалық жағдайлар.
Жалпылама сабақ.
1 с

2 ЖЫЛУЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫС ЖӘНЕ ІШКІ ЭНЕРГИЯ ТАҚЫРЫБЫНА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫ
ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ САБАҚ ЖОСПАРЫН ҚҰРАУ

Модульдік технологияны Қалпына келтіре қайталай оқыту негізгі
ұғымдарды игеріп, ұғымдардың ұқсастығы мен айырмашылығын ажырата білуге,
ішкі байланыстарды анықтауға, білімді өз бетінше ізденуге қолайлы жағдай
жасайды. Жылу құбылыстары тарауындағы тұжырымдарды салыстырайық.
Дененің балқуы конденсация кезінде температурасы өзгермейді, ал ішкі
энергиясы кемиді. Кебу сұйықтың ішінде болатын буға айналу кұбылысы.
Кебу кез-келген тұрақты температурада, сұйыктың бетінің ауданына,
желге байланыссыз болады. Кебу энергияны сұйықтан, ауадан қыздырғыштан
алады.
Адиобаталық (тез) сығылғанда ауаның температурасы жылдам азайып
цилиндрдегі қоспа жанады, су булары конденсацияланады (дизель) ішкі энергия
кемиді.
Оқу материалын бүтін бірліктер құрып оқыту оқылмаған (немесе ұмыта
бастаған) білім элементтерін өздігінен оқытушының көмегінсіз қалпына
келтіреді және объектіні берік байланыс жиынтығы емес, бүтіндей көрсетеді.
Ол үшін оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырманы
орындаудан бастайды, келесі деңгейге көтеріледі. Окушылар арасындағы өзара
жарысу, еңбегіне қарай бағалау, өзіне деген сенімін арттырып, шығармашылық
қабілетін шыңдайды. Деңгейлік тапсырмалар оқушылардың білімін пайдалануға,
толықтыруға, жүйелендіруге негізделген, олардың ойлау қабілетін эмперикалық
(үйренушілік) деңгейден теориялық (шығармашылык) деңгейге дейін көтерілуге
бағытталып кұралады.[3]
Енді 8 сыныптағы Жылу кұбылыстары тарауындағы ең қысқа модульді
қарастырайық .
Сабақтың тақырыбы: Жылулык қозғалыс. Ішкі энергия .
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгеру.
Сабақтың түрі: Жеке, жұптық, топтық.
Оқытудың әдістері: Модельдік, жүйелі-кұрылымды:
Көрнекіліктер: Қорғасын шар, темір такта,
арнаулы ыдыс,

насос,тірек-хабарлама
Кесте 2 Сабақтың өткiзу алгоритмi
Сабақтың Сабақты Мұғалiмнiң қызметi Оқушының қызметi
мақсаты мен өткiзу
мiндетi алгоритмi
1. Зат пен оның 1.Оқуға 1. Тiректiк бiлiмдi а. Сұрақ-жауап.
молекеулалары- қамту. еске түсiру ә. Тiректiк
ның арасындағы хабарлама жасау.
байланысты 2.Ұйымдастыр2. Әңгiме
анықтау. у а. Бақылау.
(сабақтың 3. Қорытындылау. ә. Құбылыстарды
2. Дененi мақсаты мен салыстырып талдау.
құрайтын мiндетi). II. Жаңа бiлiмдi Сұрақ-жауап.
молекулалардың меңгерту. б. Гипотеза.
үздiксiз 3. Тiректiк I-Жылулық қозғалыс в. Тiректiк
қозғалыста бiлiмдi ескеа. Тәжiрбие жасау. хабарлама
болатындығын түсiру. ә. Әңгiме. жасау.
анықтау. б. Қорытындылау. г. Гипотезаны
4. Жаңа в. Жинақтау. Жүйелеу. тексеру.
3. Танымдық бiлiмдi ескег. Бекiту. Өзiндiк Сұрақтарға жауап
iс-әрекет түсiру. жұмыс. әзiрлеу.
жолында а. Бақылау.
ерiк-жiгерiн, 5. Бекiту 2 Iшкi энергия. ә. Құбылыстарды
ұмтылушылығын а. Тәжiрибе жасау. салыстырып таңдау.
дамыту. 6.Сабақтың ә. Әңгiме. Сұрақ-жауап.
қорытынды б. Қорытындылау. б. Энергияның түрiн
сы. в. Жинақтау. анықтау.
г. Бекiту. Өзiндiк в. Тiректiк
7.Үйге жұмыс. хабарлама жасау.
тапсырма. Ш. Сабақты г. Сұрақтарға жауап
қорытындылау.

Педагогикалық технологияның тағы бір ерекшелігі оқушылардың
біліміндегі оқулықтарды дер кезінде түзету және еңбегіне қарай бағалау.
I Тiректiк бiлiмдi еске түсiру.

ұрады.

І Зат бөлшектерден тұрады.
II. Бөлшектер үздiксiз қозғалады.
ІІІ Бөлшектер өзара әсерлеседi

1. Ыстық су мен салқын судың айырмашылығы ?
2. Дененің температурасы неге байланысты ?
3. 3.00 С мұзбен судың айырмашылығы неде ? ІІ
Кесте 3 Материяның қозғалысы
№ Қозғалыстың түрі Дене Зат молекулсы I
1. Механикалық +
2. Жылулық (мәңгілі) + II

Кесте 4 Энергияның түрі
Механикалық +
а) кинетикалық қозғалыс
б) потенциялдық әсерлесу
Ішкі энергия +
а) кинетикалық қолзғалыс
II
б) потенциялдық әсерлесу
ІІІ
ІІІ

ІІІ

2.1“Жылу қозғалыс” және “ішкі энергия” тақырыбына сабақ жоспарын талдау

№1 сабақ
Сабақтың тақырыбы: Жылулық қозғалыс. Ішкі энергия
Кесте 5 Жылулық қозғалыс
Мұғалімнің қызметі Оқушылардың қызметі
I. Тіректік тапсырма
Біз 7 сыныпта табиғаттағы болатын физикалық кұбылыстармен және
денелердің козғалысымен таныстық
1. Заттар неден құралады? 1. Заттар бөлшектерден тұрады.
2 . Бөлшектердің кандай 2. Бөлшектер үздіксіз қозғалады және
қасиеттерін білесіңдер? өзара әсрлеседі.
3. Қорытынды 3. Тіректік хабарлама
II. Жаңа білімді меңгеру
Жылулық қозғалыс
1. Механикалық қозғалыс 1.Уакыт өтуіне қарай оның баска
дегеніміз не? денелерге қатысты орнын өзгертуі.
2.Дене бөлшектерден тұрса 2. Механикалык қозғалыс деп
оларды қалай атаймыз ?
3. Жек молекулалардың жүрген жолын және қозғалысының орташа жылдамдығын
анықтауға болады, 1см2 суда 3·1028 молекеула бар. ЖҚ-денелерді құрайтын
бөлшектердің ретсіз козғалысы.
4. Бекіту сұрақтары. 4. Кітаппен жұмыс.
Ішкі энергия
1. Механикалык энергияның 2 I. Потенциялдык және кинетикалык.
түрі бар
2. Кинетикалық энергия деген 2. Қозғалыстағы днелерде: ағын су жел,
не? ұшқан оқта кинетикалық энергиясы бар.
Кинетикалык энергия козғалыстағы
денелердің массасына және оның
жылдамдығына тәуелді.
З.Потенциялдық энергия. Кинетикалық
З.Жоғарыдан тастаған доптың энергия – потенциялдық энергияға
энергиясы қалай өзгереді. айналады.
4.Қорғасын шардың механикалық 4. Қорғасын шар мен тақтанаң күйі
энергясы жойылып кете ме? өзгереді оның температурасы артады.
Механиақалык энергия Жылулық қозғалыс
Механиқалык
Ішкі энергия
энегия

Механикалық энергия, молекулалардың энергиясына айналады. Ішкі энергия
денені құрайтын бөлшектердің қозғалыс және әсерлесу энергиясы.

Ішкі энергия
Ішкі энергия деген не?
Ішкі энергияның өлшем бірлігі?
Шардың жылдамдығы көбейді. Оның ішкі энергиясы өзгереді ме
Шарды жерден жоғары көтердік. Оның ішкі энергиясы өзгереді ме?

5. Ыстық сумен салқын судың ішкі энергиясы бірдей ме?
6. 0°С мұз суға айналады. Оның ішкі энергиясы өзгереді ме?
7. Кристал денелер балқыған кезде оның температурасы өзгермейді. Оның ішкі
энергиясы өзгере ме?
Кіріспе бөлімінде оқушыларды тіректік білімді пайдалануға,
модельдеуге немесе тіректік хабарлама жасауға үйретемін. Энергияның
айналу және сақталу заңы табиғаттың іргелі заңы болып табылады. Сондықтан
энергия ұғымына ерекше мән беріп, әр окушыға алдын-ала негізгі сұрақтар мен
жауап беру алгоритімін әзірлеп қоямын.
Диалог бөлімінде тапсырманы орындау кезінде окушылар тіректік
хабарламаны пайдаланып, сапалық сапсалық есепті шығару кезінде жауаптарын
жауап беру алгоритімін салыстырып отырады.
Жауап беру алгоритмі
Жылулық қозғалыс. Ішкі энергия тақырыбына:
1) Жылулық қозғалыс денелерді құрайтын бөлшектердің ретсіз қозғалысы.
2) Жылулық қозғалыстың ерекшелігі - оған өте көп бөлшек қатысады
және әрбір бөлшек ретсіз қозғалады.
3) Ішкі энергия денені құрайтын бөлшектердің козғалыс (кинетикалық)
энергиясы.
4) Дененің ішкі энергиясы ол джененің механикалық энергиясына тәуелді
емес.
5) V = 1м3 сутегі - 140000 Дж (5т,3м)
6) Ішкі энергияны пайдалану оңай емес және әркашанда мүмкін бола
бермейді.
Сабақтың тақырыбы: Ішкі энергияны өзгерту тәсілдері.
1) Денеге әсер етіп, жұмыс жасау арқылы оның ішкі энергиясын көбейтуге
болады.
2) Дене жұмыс жасаса оның ішкі энергиясы азаяды.
3) Жылу берілу жұмыс істемей-ақ, дененің ішкі энергиясының өзгеру процесі.
Сабақтың тақырыбы: “Жылу берілудің түрлері”
1) Жылу өткізгіштік - қатты денелердегі молекулалардың тербелісі арқылы
ішкі энергияның таралуы.
2)Конвекция - сұйықтар мен газдардың ағыны арқылы ішкі энергияның
тасмалдануы.
3) Сәуле шығару - дененің сәуле шығару (қабылдау) арқылы ішкі энергияның
өзгеруі.
Қорытынды бөлімінде тестілік сынақтан кейін міндетті түрде қатемен
жұмыс болып, жіберген қателерін тағыда тіректік хабарламаны және жауап беру
алгоритмін пайдаланып, әр оқушы түзету жүргізеді. Міне, осындай жұмыстан
кейін алынған тексеру жұмысы оң нәтиже беретінне күмән жоқ [5].
"Сәулелену" (Сәулелік жылу алмасу),"Табиғаттағы және техникадағы
жылу" берілудің мысалдары тақырыбына сабақ жоспарын талдау
Сабақтың тақырыбы: "Сәулелену" және "Табиғаттағы және техникадағы
жылу берілу мысалдары "
Сабақтың мақсаты : Оқушылардың өз бетінше ойлау қабілетін дамыту,
алған білімдерін жеткізе білу.
Сабақтың түрі : Шығармашылық іздену арқылы өз бетімен білім алу.
Көрнекіліктер: Плакаттар.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі. (2 мин)
ІІ. Өткен сабақты игеру барысын тексеру (ауызша). (9мин)
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. (17мин)
IV.Табиғаттағы және техникада, тұрмыста жылу берілу мысалдары,
үлестірме карточкалар арқылы берілген сабақтармен жұмыс жасау. (1Змин)
V. Қорытындылап, окушыларды бағалау және үйге тапсырма беру. (2мин)
1) Ұйымдастыру кезеңі: Сәлеметсіңдерме, балалар? Отырыңдар! Кезекші
сабақта кім жоқ?
2) Өткен сабақты ауызша сұрау:
А) Қандай жылу берілуді конвекция деп атайды. Конвекцияның жылу
өткізгіштіктен айырмашылығы неде?
Б) Не себепті сұйық пен газды төменнен бастап қыздырады?
С) Еріксіз конвекцияның табиғи конвекциядан айырмашылығы неде?
D) Қатты, сұйық, газ тәріздес дененің қайсысында конвекцияның жүруі мүмкін?
3) Жаңа сабақты түсіну үшін қажетті сұрақтар мен мысалдар:
А) Жылу қабылдағыш қалай жасалады?
Жылу қабылдағыш деп аталатын құралды алайық, бұл құрал жалпақ
дөңгелек қорап. Оның бір жағы жалтыратылған, ал екінші жағы күңгірт қара
бояумен боялған. Қораптың ішінде ауа бар. Ал жылу қабылдағыштағы тесік
арқылы сыртқа шыға алады.
Б) Энергияның сәуле шығару арқылы берілуін тәжірибе жүзінде қалай көруге
болады?
Жылу қабылдағышты сұйықтың манометірімен қосып, және жылу қабылдағыш
бүйір жағынан электр плитаны, келесі қатты қызған бір плитаны жақындатқанда
сонда манометрдегі сұйықтың қозғалғанын байқаймыз. Жылу қабылдағыш ішіндегі
ауа жанып ұлғаяды. Оған қызған денеден энергия берілгендіктен ғана жалынды
деп түсіндіруге болады. Демек энергия қызған денеден жылу қабылдағышқа жылу
берілудің жаңа түрі арқылы беріліп отыр. Жылу берілудің бұл түрін сәуле
шығару деп атайды. Күн энергиясы да жерге сәуле шығару арқылы беріледі.[10]
С) Тұрғын үйлерді жылыту
Үлкен ғимараттарда анағұрлым күрделі қондырғылар пайдаланады.
Арнаулы үйде орнатылған қазандағы ыстық су бірден бірнеше үйге тарайды. Ал
бұл суды насостар айдайды, яғни жасанды конвекция жасалады.
D) Табиғатта қалай жылу беріледі?
Ауаның жерге тиіп тұрған қабаты мен топырақтың үстіңгі қабатында
температура өзгеріп тұрады. Топырақ күндіз энергияны көбірек жұтады да
қызады, ал түнде керісінше суйды.
4) Келесі тапсырма үлестірме карточкалармен жұмыс.
А) Қабырғаларының қалыңдықтары бірдей ағаш үймен тас үйдің қайсысы жылылау?
Б) Неліктен темір мұржалы пеш, кірпіш мұржалы пешке қарағанда түтінді нашар
тартады?
С) Арамен ұзақ уақыт ағаш кессе неліктен ол қызады?
D) Сіріңкені қорабына итергенде жанады? Сіріңкенің тұтауну себептерінің
ұқсастықтары мен айырмашылықтары неде?
Е) Күннің шуағымен қандай топырақ тез қызады қара топырақ па, әлде ашық
түсті топырақ па?
Ж) Жаздыкүні қандай түсті көйлек кисең ыстықтамайсың қара түсті ме, әлде ақ
түсті көйлекпен бе? Неге екенін түсіндіріңдер
5) Массалар мен температуралар бір алюминимен күміс қасықтар
қайнаған суға салынған. Бұлардың судан алатын жылу мөлшері бірдей ме?
6) Сабақты қорытындылап, оқушыларды бағалағаннан соң үйге №4
жаттығу беріледі [1,6].

3 ЖЫЛУ ӨТКІЗГІШТІК ЖӘНЕ КОНВЕКЦИЯ САБАҒЫН ӨТКІЗУДЕ ДЕМОНСТРАЦИЯЛЫҚ
ЭКСПЕРИМЕНТ

3.1 Конвекция сабағын өткізу

Сабақтың тақырыбы. Конвекция.
Сабақтың мақсаттары:
1)Білімділік. Газдардағы және сұйықтықтардағы конвекция. Архимед күші
ұғымын қолдана отырып конвекцияны түсіндіру.
2) Тәрбиелік. Еңбек етуге тәрбиелеу.
3) Дамытушылық. Оқушыларды жаңа сабаққа қатыстыра отырып, өз беттерінше
қорытынды жасауға үйрету.
Сабақтың түрі. Жаңа сабақ.
Сабақтың типі. Дәстүрлі сабақ
Сабақтың көрнекілік құралдары: Демонстрациялық тәжірибеге қажетті
құралдар: Су қыздырғыш, спирт шамы, колба, бірнеше пробирка және суреттер.
1) “Конвекция ” тірек схема
2) Сиқырлы сандық
3) Қима қағаздар
Сабақтың барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу, психологиялық жағдай тудыру
2) Өткен тақырыпты қайталау.
3) Жаңа сабақ.
4)Сабақты бекіту.
5) Бағалау.
6) Үйге тапсырма.
I –бөлім.
Сәлемдесу, психологиялық жағдай тудыру
Қайталау сұрақтары:
а) Жылу алмасудың қандай түрлерін білесіңдер?
б) Жылу алмасудың қандай түрін жылу өткізгіштік дейді?
в) Әр заттың жылу өткізгіштігі түрліше болатынын қалай дәлелдеуге болады?
г) Жылу өткізгіштігі жоғары қандай денелерді білесіңдер?
d) Жылу оқшаулағыш ретінде қандай материалдар пайдаланылады? Мысал
келтіріңіздер.
е) Заттардың жылу өткізгіштігі әр түрлі болуын қалай түсіндіреді?
ж) Үй тұрмысында жылуды жақсы және нашар өткізгіштерді пайдалануға үш-үштен
мысал келтіріңіздер.
Жаңа сабақты түсіндіру.
Проблемалық сұрақ қою.
а) Балалар не себептен жылу қондырғылары еденге жақын орналастырылады?
в) Не себепті бөлменің жоғары жағындағы ауа температурасы төменгі жағына
қарағанда жоғары болады?
Осы сұрақтарға оқушылардан жауап ала отырып конвекция қалай жүзеге
асатынын түсіндіру. Анықтамасын айтып жаздыру.
Конвекция дегеніміз – сұйықтың немесе газдың ағысы арқылы энергияның
тасымалдану барысында жылу алмасу процессі.
Қаты денелерде, вакуумде конвекция болмайды.

Табиғи конвекция,
еркін конвекция
Конвекция түрлері
Еріксіз конвекция,
ықтиярсыз

II – Бөлім
Енді тәжірибелерді қарастырайық.
Суы бар пробирканы төменгі жағынан қыздырайық (2а - сурет)
Пробиркадағы су бұрқылдап, бүкіл көлемде қайнайды. Осы жағдайда біз
жылу алмасудың өзге түрі – конвекцияны көреміз.
Бұл процесстің сырын ашайық. Үлкен колбаға құяйық. Түбіне марганец
қышқыл калийдің бір неше түйіршігін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.