Дәлелді медицинаның екінші және үшінші этаптары

Кіріспе

МБ — қазіргі заманның ақпарат жүйесінің негізгі бөлігі. Ақпараттық жүйе — ақпаратты сақтауға, өңдеуге, шығаруға қолданылатын әдістер мен мәліметтер жинағы.
Кез келген ақпарат жүйесінің мақсаты — нақты бір тақырып аясындағы тақырыпты өңдеу. Мысалы, клиникалық шешімді қолдау жүйесі. Қолдау жүйесі— МБ болып табылады. Электронды ауру тарихы арнайы құралдармен бірігіп, яғни автоматикалық еске түсіру немесе дәрі-дәрмектің мөлшерін есептеуіш құралдар сияқты заттар дәрігерлердің шешіміне зор ықпал етеді. Қолдау жүйесінің негізінде ғылыми дәлелденген клиникалық тәжірибе бойынша баспа немесе басқа ғылыми зерттеулер болу керек.
Қазіргі таңда медициналық ақпараттық жүйе — бүкіл әлемдегі ақпаратты өңдеудегі нақты аймақтың бірі және мына факторлардың себебінен қиын мәселеге айналып отыр:
• факторлардың көптігі және медициналық шешім қабылдау процесінде олардың байланысуының қиындығы
• терминологияда, форматта, өлшеу шкалаларында стандарттаудың жоқтығы
• графика өңдеуде, есте сақтау көлемі жағынан, жету жылдамдығы бойынша компьютер параметрлеріне жоғары сұраныс
Мәліметтер базасы. МБ электронды түрде белгілі бір жерде сақталған, байланысқан мәліметтер жинағы ретінде қараймыз. Оларды техникада санақты қолдану арқылы белгілі бір тапсырмаларды шешу үшін қолданамыз.
Бұл мәліметтер жинағының ерешеліктері мынадай:
• ақпарат көлемінің көптігі
• мәліметтер сақтаудағы мүмкін болатын максималды жүйелілік
• МБ белгілі бір тақырыпта әртүрлі ақпараттарды алу мүмкіндігі
• Қолайлы ақпараттың қолданушыға ыңғайлы форма мен түрде болуы
• мәліметтерге жетудің жоғары жылдамдықта болуы
• ақпаратты сақтауда сенімділік және жеке қолданушылар үшін мәліметтерге толық жету мүмкіншілігі
• қолданушы сұраныстарына жауаптың, мәлімет талдауда формалар мен есептің қарапайым және жеткілікті болуы
МБ құруда, оны ұстануда және оған қолданушылардың тез жетуі белгілі бір құрал-сайманды бағдарлама — мәліметтер базасын басқару жүйесінің көмегімен асады. Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) — базада мәліметтерді құру мен жазуды қамтамасыз ететін ақпаратты жүйе. Онда ақпараттарды тексеру мен іздеуді жүргізуге болады.
Мәліметтер базасындағы берілгендерді сақтау және өңдеу технологиясында оны орталықтанған және таралған деп бөледі.
Орталықтанған МБ оған жету жолы бойынша бөлеміз:
• МБ аймақтық жетумен (өңдеу кезіндегі берілгендер мен емшаралар бір құрал аппаратында сақталады)

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Клиникалық фармакология және дәлелді медицина кафедрасы
Дәлелді медицина негіздері пәні.

Курс 3

Мамандық 051301 Жаплпы медицина.

ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА НЕГІЗДЕРІ ПӘНІНЕН
№ 9 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН АҚПАРАТТЫ –ДИДАКТИКАЛЫҚ БЛОК.

Тақырып: Дәлелді медицинаның екінші және үшінші этаптары.Интернетте
және электронды мәліметтер базасынан ақпараттарды іздеу. Medline –
медициналық ақпараттарды библиографиялық іздеу жүйесі. Баспаларды талдау
және сын көзбен бағалау.

Қарағанды
Ақпараттар жүйесі.
МБ — қазіргі заманның ақпарат жүйесінің негізгі бөлігі. Ақпараттық жүйе
— ақпаратты сақтауға, өңдеуге, шығаруға қолданылатын әдістер мен мәліметтер
жинағы.
Кез келген ақпарат жүйесінің мақсаты — нақты бір тақырып аясындағы
тақырыпты өңдеу. Мысалы, клиникалық шешімді қолдау жүйесі. Қолдау жүйесі—
МБ болып табылады. Электронды ауру тарихы арнайы құралдармен бірігіп, яғни
автоматикалық еске түсіру немесе дәрі-дәрмектің мөлшерін есептеуіш құралдар
сияқты заттар дәрігерлердің шешіміне зор ықпал етеді. Қолдау жүйесінің
негізінде ғылыми дәлелденген клиникалық тәжірибе бойынша баспа немесе басқа
ғылыми зерттеулер болу керек.
Қазіргі таңда медициналық ақпараттық жүйе — бүкіл әлемдегі ақпаратты
өңдеудегі нақты аймақтың бірі және мына факторлардың себебінен қиын
мәселеге айналып отыр:
• факторлардың көптігі және медициналық шешім қабылдау процесінде
олардың байланысуының қиындығы
• терминологияда, форматта, өлшеу шкалаларында стандарттаудың жоқтығы
• графика өңдеуде, есте сақтау көлемі жағынан, жету жылдамдығы бойынша
компьютер параметрлеріне жоғары сұраныс
Мәліметтер базасы. МБ электронды түрде белгілі бір жерде сақталған,
байланысқан мәліметтер жинағы ретінде қараймыз. Оларды техникада санақты
қолдану арқылы белгілі бір тапсырмаларды шешу үшін қолданамыз.
Бұл мәліметтер жинағының ерешеліктері мынадай:
• ақпарат көлемінің көптігі
• мәліметтер сақтаудағы мүмкін болатын максималды жүйелілік
• МБ белгілі бір тақырыпта әртүрлі ақпараттарды алу мүмкіндігі
• Қолайлы ақпараттың қолданушыға ыңғайлы форма мен түрде болуы
• мәліметтерге жетудің жоғары жылдамдықта болуы
• ақпаратты сақтауда сенімділік және жеке қолданушылар үшін мәліметтерге
толық жету мүмкіншілігі
• қолданушы сұраныстарына жауаптың, мәлімет талдауда формалар мен
есептің қарапайым және жеткілікті болуы
МБ құруда, оны ұстануда және оған қолданушылардың тез жетуі белгілі бір
құрал-сайманды бағдарлама — мәліметтер базасын басқару жүйесінің көмегімен
асады. Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) — базада мәліметтерді құру
мен жазуды қамтамасыз ететін ақпаратты жүйе. Онда ақпараттарды тексеру мен
іздеуді жүргізуге болады.
Мәліметтер базасындағы берілгендерді сақтау және өңдеу технологиясында
оны орталықтанған және таралған деп бөледі.
Орталықтанған МБ оған жету жолы бойынша бөлеміз:
• МБ аймақтық жетумен (өңдеу кезіндегі берілгендер мен емшаралар бір
құрал аппаратында сақталады)
• МБ жойылған байланыс тормен,яғни МББЖ жойылған байланыс торы арқылы
файл-сервер және клиент-сервер архитектуралы құжаттарды қолданумен
құрастырылған.
Файл-сервер құрылысы
Ұйым ұстанымдары: бір құрал аппаратына орталықтанған (файлдар сервері)
мақсатпен құрастырылады. Онда орталықтанған МБ сақталады. Қалған құрал
аппараттары жұмысшы бекетінің қызметін атқарады. МБ-ның файлдары
қолданушылар сұраныстарымен осы бекетке беріліп сонда өңделеді.
Белгілердің екі түріне де жүйелі бірмезгілді жету бұл жүйенің өндірісін
күрт төмендетеді. Қазіргі таңда бұл құрылым ескірген болып саналады.
Клиент-сервер құрылысы
Ұйым ұстанымы: орталық құрал аппараты (МБ сервері) орталықтанған МБ
және өңдеу іс-шараларын сақтайды. Алдымен тұтынушы сұраныс жібереді, ол
сервермен өңделіп, сұраныс бойынша берілген белгілер тұтынушыға қайта
беріледі.
Таралған МБ бірнеше бөліктен тұрады, олар табылған жүйе бойынша әртүрлі
компьютерлерде сақталады. Өңдеудің бұл жолы бірнеше серверлерді табады
(қызмет көрсету компьютерлерден). Бұл серверлерде бір-бірімен киылысқан
немесе көшірмеленетін ақпараттар табылады. Мұндай МБ-мен жұмыс істеу үшін
басқару жүйесін іске қосамыз.
МБ үлгі қолданысы бойынша бөлінеді: иерархиялық, желілі реляциялық,
сыртқа тұрақталған және гибридті.
Иерархиялық үлгі — МБ ата-аналық белгіден бабалық белгілердегі
байланысқан ақпаратты бірге қосу белгілерінен тұрады.
Желілі үлгісі — МБ түсінігіне жатады: деңгейі, элементті және арадағы
байланыс. Түйін — белгілердің атрибуттарының жинтығы. Ол кейбір затты
сипаттайды. Желілі құрылымда әрбір элемент басқа кез-келген элементпен
байланысады. Желілі МБ иерахиялық сияқты, бірақ желіліде екі жақты
бағыттамалар көрсетіледі. Олар туысқандық ақпаратты қосады.
Реляционды үлгі — екі өлшемді таблица түрінде белгілерге қалыптасқан.
Бұл үлгілерге белгілердің құрылымының қарапайымдылығы тән, яғни кестелі
түріне байланысты. Реляционды МБ-да Structured Query Language – яғни
құрылымды сұраныстар тіліне қолданамыз. Ол — әмбебапта, белгілерді құрауда,
басқаруға қолданылады.
Белгілі бір жерге тұрақтанған МБ-да белгілер аймақтық жерлер түрінде
сақталады. Бұндай МБ түрімен жұмыс жасау ыңғайлы, яғни белгілі бір жерге
тұрақтанған программаларды қолдану арқылы. Бірақ қазіргі таңда бұндай МБ
реляционды МБ сияқты көп қолданылмайды. Ал бірақ өндіру бойынша реляционды
МБ асып түседі.
Гибридті МББЖ өз мүмкіншілігіне реляционды және белгілі бір жерге
тұрақтанған МБ қоса алады.
Қазір МБ — медициналық көмек көрсетуде үрдістерді іске асыруда мықты
құрал болып отыр. Ол ХХ ғ соңында пайда болды және үлкен қолданыста бола
отырып эпидемиологиялық және басқа зерттеулер нәтижелерін нақтылау мен
анализдеу, тез табуда ыңғайлы және медицина дәлелдерге негізделген деген
атқа ие болған, яғни медициналық көмек көрсетуде кең мағынаға ие.

Ақпаратты іздеу стратегиясын таңдау
Медициналық тәжірибеде әр-түрлі сұрақтар жиі кездеседі. Көп сұрақтардың
ішінен медицина қызметкерлерінің назар аударатындарын бөлек шығаруға
болады. Ол сұрақтар: клиникалық мәліметтер, ауру белгілері, болжамы,
профилактикасы, этиология мен ауру себебі, зияны мен қауып факторлары,
өмірдің сапасы, экономикалық әсер және т.б.
Ақпараттың іздеу стратегиясын істеп шығару үшін клиникалық cұрақтарды 5
түрге бөлуге болады.
• Емі (терапия) – қандай ем қабылдайтын және емнің нәтижесі қандай
болып келетін сұрақтар және бұл топқа профилактика, скрининг
бағдарламаларын ұйымдастыру, медициналық көмек көрсетуін күшейту
туралы сұрақтар кіреді.
• Диагностика – әдеттегі қойып жүрген тесттердің берілген науқасқа
қаншалықты пайдасы мен сенімі бар екенін көрсететін сұрақтар.
Диагностика бойынша басылымдардың көбісінде бір тестің нәтижесін
басқа тестің нәтижесімен салыстырады. Басқа тест ең маңызды болып
келеді (қолайлы стандарт). Бұл жерге ажыратпалы диагностика да
кіреді.
• Болжам – қай ем қабылдануына байланысты науқастың келешекте
денсаулығы, өмір сүру уақыты және өмір деңгейі туралы сұрақтар.
• Этилогиясыжағымсыз әсерлері – ауру мен ауру себебінің байланысы,
қабылданған емдердің жағымсыз әсерлері туралы (дәрілер, терапиялық
және диагностикалық араласуымен бірге).
• Экономикалық әсері – әр-түрлі емнің, профилактикалық және
диагностикалық процедураларының экономикалық әсері.
Дәлелдік медицина технологиясын қолдану үшін ақпаратты әдебиетте
және МБ-да іздеу керек. Ғылыми дәлелденген тәжірибенің бірінші
қадамы - сұрақты нақты қою.

Дәлелдік ақпараттың көзі
1 кестеде қолайлы ақпараттардың көздерінің жақсы мен жаманын көрсетеді
Көзі Жағымды жақтары Кемшіліктері
Қолайлылығы жеңіл Тез ескіреді
Тереңдік Кітапханаға кіруге тиым
Кітаптар Талдау салу мүмкін
Ыңғайлы Іздеуге және қарап
Кітапханадан алуға шығуға ұзақ уақыт керек
болады
Жаңа ақпарат Көбінесе толық емес
Оңай алу Қымбат
Ыңғайлы Кітапханаға кіруге тиым
салу мүмкін
Бірінші ақпараттық Іздеуге және қарап
журналдар шығуға ұзақ уақыт керек
Олар өте көп
Басып шығаруына
қызығушылық
Құрастырылған Тек қана рефераттар
рефераттар Зерттеулердің толық
Тәуелсіз сарапшылардың мәтіндері
Екінші ақпараттық тексеруі
журналдар Дәлелдің қатаңдылығы
Сенімді зерттеулер
Ақпаратты
таңдаудың қатаңдылығы
Клиникада қолданылады
Басылымдардың рефераттарыӘдебиеттің молшылдылығыТереңдігі аз
Сапасы жақсы Жиі авторлардың жазуы
Бір тақырыптағы Автордың түсініксіз
әдебиетке пайдалы нұсқатаңдауы
Библиографияәдебиеттер Жоғары сапалы Түсініксіз мәліметтер
тізімі басылымдарды көрсетеді
Сізге керектердің сізгеҮйреніп кетуі
арналған және нақты Ойы сіздікінен алыс болу
Әріптестер көмегі мүмкін
Көмекке қолайлы жетуі Уақыттың жетіспеушілігі
Соңғы жаңа мәліметтер Орталық каталогтың
Бағалы ақпарат жоқтығы – ақпаратты табу
Байланыстың жақсы қиын
ұйымдастырылуы Тексерудің жоқтығы
Толық мәтіндер Сапасы мен сенімдігінің
World Wide Web Ақпараттар бүкіл жоқтығы
әлемнен қолжетімді Интернетке қосылу керек
Тәулік бойы Ақпараттық технологияны
білу қажет
Ақпаратты тез жіберуі Қосып жіберген
Құжатты хабарламаға файлдармен жұмыс істеу
қосуға болады қиын
Электронды пошта Кейбір хабарламалар Спам
құпия болу мүмкін Вирустарды жұқтыру
мүмкін
Біреуі біразімен Хабарландырулардың саны
араласа алады әртүрлі болуы мүмкін
Нақты тақырып Қате мәліметтер
Тек қана әр аптадағыны барлығына жіберіледі
алуға болады Пікірлерді қолдау қиын
Әр қайсысының пікірін
Жіберушілер тізімі білуге болады
Таратуға оңай және
арзан
Басқа біреулерге ашық
немесе жабық болуы
мүмкін
Архивтарды қарауға және
көруге болады
Қарап отырған Толық мәтіннің жоқтығы
журналдырдың көптігі Басылымның қызығушылығын
Күнделікті жаңалайды көрсетеді
Уақытты үнемдеу Кейбір кездері қолдана
Библиографиялық МБ Қолдану оңай алмайсың
Мәтінді іздеуге оңай Шетелдік басылымдарды
Дамыған іздеу құралдарыалу қиын
Алу оңай Америкалық жұмыстарға
Халықаралық елігеді
MEDLINE Керек тақырыптың саны Тақырыптың саны жаман
бар
Керек тақырыппен іздеу
Сапа тазартқышы бар
Жақсы зерттеулердің Қол жету қиын
мәтіні Кейбір тақырыптар толық
Халықаралық бірлестік берілмеген
Кокрановты кітапхана Ең соңғы ақпарат
Ақпарттың жақсы
құрастыруы
Іздеу мен таңдау
уақытын қысқартады

Екінші ақпараттар журналы
Екінші ақпараттарды - дәлелденген мәліметтердің көріністері мен
мазмұнын басып шығаратын журналдар бар.
ACP Journal Club
URL: http:www.acpic. orgsharedmenuabout.html
American College of Physicians Journal Club қызметінің негізгі мақсаты
биомедициналық әдебиеттердің ішінен қазірга заманда дәрігерлер қолданатын
арнайы зерттеулерді сипаттаған құжаттарды таңдау. Бұл құжаттар реферат
болып келеді және клиникалық эксперттермен тексеріледі. Басып шығаратын
материалдарды 100ден жуық клиникалық журналдардан таңдалады, бұл таңдау
ғылыми қатаң сападан өтіп, кейінгі медицина тәжірибесінде өтетіндей
сынақтан өтеді. Осының бәрін клиникалық мамандар қадағалайды.
URL: http:ebm.bmiiournal.com
British Medical Journal (BMJ) Publishing Group және American College of
Physicians бірге қосылып шығарылған басылым екі айда бір рет шығарылады,
және ACP Journal Club-қа қарағанда таңдау жеңілдірек. ЕВМ терапиядан,
хирургиядан, педиатриядан, акушерлік іспен және гинекологиядан рефераттарды
шығарады. Бұл журналдың еуропалық ықпалы көп. Дамып келе жатқан елдерге
тегін.
Evidence-Based Mental Health
URL: http:ebm.bmiiournal.com
Evidence-Based Mental Health басылымының мақсаты психиатр-клиницистерге
емдеу (арнайы араласу және қызмет көрсету жүйесін қосқанда), диагностика,
этиология, болжамдау мен нәтижені зерттеу, сапаны жақсарту, дәрежені
жоғарлату, экономикалық бағалаулар туралы маңызды және клиникада қолданатын
жетістіктерді көрсету. Осы үшін журнал қызметкерлері арнайы және көрнекті,
нәтижелері нақты дәлелі бар және клиникаға пайдалы құжаттарды таңдайды.
Содан кейін осы құжаттарды бір реферат қылып жинап клиникалық сарапшылар
тексереді. Дамып келе жатқан елдерге тегін.
Evidence-Based Nursing
URL: http:ebm.bmiiournal.com
Патшалық колледжіндегі мейірбикелік іс және BMJ Publishing үш айда бір
шығарылатын журнал. Мейірбикелерге көмектесу үшін жоғары сапалы және
клиникалық маңызды зерттеулерді іздеп таңдайды. Берілген медицина
айналасында жаңа зертеулерді ажырата алатын тәжірибесі бар мейірбикенің
тексеруінен кейін қысқартылған ақпараттық құжаттарды басып шығарады. Дамып
келе жатқан елдерге тегін.
Медициналық тәжірибесінің халықаралық журнал (орыс тілінде)
URL: http:www.mediasphera.rumimpmimp -mn.htm
Журнал дәрігерлерге арнайы нақты, маңызды клиникалық және
эпидемиологиялық зерттеулері бар құрастырылған рефераттарды, клиникалық
ұсыныстар, клиникалық және аналитикалық зерттеулерді өткізетін құжаттарды,
биомедициналық статистика туралы құжаттарды басып шығарады. Бұл сайтта
бүкіл құжаттардың толық мәтіндері берілген.
BMJ Updates
URL: http:bmiupdates.mcmaster.caindex .aspchoice.13
Бұл тегін сервис – BMJ Publishing Group және МакМастер Университетінің
(Канада) бірлескен жобалары. Өзіңді қызықтыратын клиникалық мамандық
бойынша жаңа қызық дәлелденген ақпараттарды электрондық пошта арқылы
сұраныс жіберуге жазылуға мүмкіндік береді. Қызмет көрсетіліміне сонымен
қатар 2002жылдан бері қосылған МБ резюмесіне кіруге болады.

Біріншілік ақпараттардың МБ-сы
URL: http:www.pubmed.com
АҚШ-тың ұлттық медициналық кітапханасының МБ құрамында құжаттар мен
рефераттардың библиографиялық суреттемелері көрсетілген. Қазіргі таңда МБ-ы
АҚШ және 70 басқа елдерде басылым құрамының 4500 журналын құрап отыр.
MEDLINE 1966 жылдан бері қазіргі таңға дейінгі аралықтағы басылымдардың 12
млн құжаттарына ие. MEDLINE-ға кіру үшін АҚШ-тың ұлттық кітапханасымен
тексеріліп отыратын медициналық тақырыптық бастама (Mesh Terms) және
басылым типі (Publication Types) бойынша сұралады. MEDLINE-дағы рефераттар
АҚШ-тың ұлттық медициналық кітапханасына кіре отырып және ең бастысы және
қолайлы болып отыр. MEDLINE құрамында 13 млн жазбалар бар. МБ-ның өзі толық
құжат мәтіндерін қоса алмағанымен оларды басқа сайттардан сұраныс арқылы
табуға болады.
EMBASE
URL: http:www.embase.com
Бұл база биомедицина және фармацевтика бойынша, билогиялық ғылымдарды
қоса, биохимия, клиникалық медицина, сот медицинасы, педиатрия, фармация,
фармакология және дәрілік терапия, фармакоэкономика, психиатрия, денсаулық
сақтау, биомедициналық инжинерия мен құралдар қоршаған орта туралы ақпарат
береді. EMBASE-тың негізгі көзі – 70 шақты елдердің 3800ден аса
журналдары, монографиялар, жиналыс еңбектері, диссертациялар мен есептер
болып саналады. Керек мәліметті іздеуді библиографиялық ақпараттар,
индексті терминдер, рефераттар көмегімен, химиялық атауымен дәрілік
заттардың сатылу атымен, дәрілік заттарды өндіретін фирма аттарын енгізу
арқылы, медициналық құралдарды сатылу атымен жазу арқылы іздеуге болады.

Екіншілік ақпараттың МБ-сы
Кокранды кітапхана – The Cochrane Library URL:
http:www.thecochranelibrary.com
Кітапхана төрт МБ-нан тұрады
• жүйелік қарап шығу МБ
• емдік әрекеттердің жері туралы рефераттар базасы
• КЗ-ді басқару регистрі
• қарап шығу әдістемелік жұмысының базасы
Кокран кітапханасына Интернет желісі немесе CD сатып алу арқылы
жетеміз. Басымдағы құжаттарды Кокрандық МБ-на Кокрандық бірлестік мүшелері
енгізді. Әрбір қатысушы мүшесі белгілі бір клиникалық журналды қолымен
іздеп бірінші басылымына дейін жеткізеді. Қатаң әдістемелік критерилерді
қолдана отырып бұл мүшелері әрбір құжатты өз басылымына сай еткізіп
жіктейді және құрылымдалған рефераттар дайындайды. Қарап шығу негізіндегі
сандық мәліметтер - дәрігер оны тез және қарап тексеру, бағалау үшін
стандартты графикалық түрде дайындалған.
Clinical Evidence
URL: http:www.clinicalevidens.com
Дәлелденген медицина. Экономикасы дамып келе жатқан елдерге
тегін. Бұл ресурстың өз ерешеліктері бар:
• Мәтін барысы дәлелденген зерттеулерден емес, сұрақтар нәтижесінен
құралады. Бұл жерде маңызды клиникалық сұрақтар қойылып, оны
іздеп, нақты дәлелденген мәліметтердің жақсысын таңдап соған
негіздейді.
• Үнемі жаңарып отырады (әрбір тақырыпта сегіз ай сайын толық
әдебиеттік іздеумен болады).
Clinical Evidence арнайы тағайындаулар бермейді, керісінше ауқымды
қолданыстағы клиникалық тағайымдауларды өңдеуге материал береді. Ол өз
кезегінде клиницистерге және науқастарға, өзіндік ем курсын
тағайындаушыларға көмегін тигізеді. Қазір бұл ресурс орыс тілінде басылады
– http:www.mediasphera.ruclinicale vidence.
UpToDate
URL: http:www.uptodate.com
UpToDate – 3000 тәжірибелі клиницистермен дайындалған ақпараттық
ресурс. Бұл ресурс дәрігерлердің тікелей жұмыс үстінде қысқа және нақты
жауаптарды алуға өте ыңғайлы. UpToDate-ның тақырыптың бөлімі дәлелденген
басылымдарды негіздейді және дәрігерлерге науқастарды емдеуде тәжірибелік
тағайындаулар ұсынады:
• өз мамандығы бойынша нағыз жаңа ақпаратты алу
• көптеген аурулардың клиникалық көріністерін білуге және ем мен
диагностиканың нақты мүмкіндіктерін, сонымен бірге дәрілердің
мөлшерін, әсерін, әрекетін анықтауға
• скрининг және алдын алу шаралары бойынша негізгі оптималды
стратегияларды алуға мүмкіндік береді. UpToDate – АҚШ-тың кәсіби
медициналық ассоциациясының сегізінші алдыңғы тобымен бірлесе
отырып дайындаған және тағайындаған нақты оқу әдістемелік
бағдарлама.

Халықаралық бірлестік
BEME Collaboration – Best Evidence Medical Education
URL: http:bemecollaboration.org
Медициналық оқуда дәлелденген жетістіктер аймағындағы бірлескен BEME
Collaboration тұлғалар мен оқу мекемелерін бірлестіре отырып медицинада
дәлелденген мәліметтердің дамуын мақсаты ретінде қойған бірлестік. Бұндай
тапсырманың шешу жолдары ретінде: сабақ беретін мұғалімдерге, мекемелерге,
медицина білімін алып жатқан барлық адамдарға ақпаратты тарату, нақты
ғылыми мәліметтерді ұсына отырып шешім қабылдауға; қолданушының
сұраныстарына жауап ретінде дәлелденген жүйелік құжаттарды дайындау;
мұғалімдер арасында, мекемелер арасында медицина білімінде дәлелдемелерді
реттеу мүмкіншіліктерін шешеді. ВЕМЕ тақырыптың топтарының кейбір қатарлары
өз докладтарын дайындап қорытындылау сатысында.
Evidence for Policy and Practice Information and Coordinating Centre –
EPPI-Centre
URL: http:eppi.ioe.ac.ukEPPIWebhome. aspx
Сасат пен тәжірибе аймағындағы дәлелденген мәліметтердің ақпаратты –
координациялық орталық - EPPI-Орталық. EPPI-Орталық Лондон
Университетіндегі білім институтындағы әлеуметтік зерттеулер бөлімшесінің
құрамына кіреді. EPPI-Орталық 1993 жылы дәлелденген мәліметтер негізінде
әлеуметтік араласуларды анализдеуге және ұйымға жүйелі сәйкестендіруді
реализация үшін құралған. Орталықтың бағыты мен басылымы маңызды зерттеулер
жүргізудің жолы мен олардың нәтижелерін қолдану тәсілдерін талқылайтын
білім мен денсаулық сақтау қызметтерін қолданатындарды тәжірибелі
жұмысшыларды өзіне тартуға бағытталған. ЕРРІ-Орталық – Campbell
Collaboration (Кэмпбелдік бірлестік) ұйымымен нағыз жолдас болып келеді, ал
1996ж бастап халық денсаулығын сақтау мен салауатты өмір салтын зерттеуде
Кокрандық топпен бірлестікке қатысады (Cochrane Health Promotion & Public
Health Field).
Campbell Collaboration (C2)
URL: http:www.campbellcollaboration.or g
Кэмпбелді бірлестік – адамдарға білім беру және тәртіп сақтау
сферасында, әлеуметтік жағдайда шешімдер қабылдауда көмек беруге
бағытталған халықаралық саудалық емес ұйым. C2 тапсырмасы – әртүрлі араласу
жұмыстарына арналған зерттеулерді жүйелеуді тарату, алып жүру, дайындау.
Зерттеулер нәтижелерінің негізнде C2 резюме дайындайды және халыққа,
зерттеушілерге, тәжірибелі жұмысшыларға, жауапкершілігі бар басқарушыларға
арнап есептер мен көріністерді электронды түрде шығарады. Ұйым сайты екі
тегін МБ-на жеткізеді: C2 SPECTR (әлеуметтік, психологиялық, педагогикалық,
қылмыстық зерттеулер аймағы) және C2 RIPE (саясат пен араласулар есебінің
аймағы). C2 RIPE МБ-сы халыққа, тәжірибелі жеке жауапкершілік басшыларды,
зерттеушілерде туған қызығушылығына арналған құжаттар ұсынады.
Дәлелденген медицина бойынша ақпаратты іздеу үшін арнайы құралдар бар:
SUM Search
URL: http:sumsearch.uthscsa.edu
Метаіздеуші қызмет келесі ресурстардан іздеу салады:
• оқулықтар мен басылымдар, Merck Manual;
• MEDLINE – толық мәтінді құрайтын жоғары сапалы жалпы
журналдардан ауқымды құжаттарды іздеу
• National Guideline Clearinghouse – АҚШ-да медициналық қызметтің
сапасы мен зерттеулер бойынша тәжірибелі басылым
• медициналық араласуларды әсері бойынша рефератты МБ
• MEDLINE – нағыз зерттеулерді іздеу
SUM Search-ты іздеу үшін келесі фильтрлерді қолдануға болады:
Intervention, Prognosis, Diagnosis, Etiologycausation, Physical finding,
ScreeningPrevention, Adverse treatments effects TRIP.
URL: http:www.tripdatabase.com
TRIP МБ-сы 75 сайт бойынша жоғары сапалы медициналық ақпаратты іздеуде
қамтамасыз етеді. TRIP Интернет желісінде ірі, жиналған ғылыми
негізделген материалдарға тікелей гипермәтінді жету жолын ұсынады. Сонымен
қатар мынандай негізгі журналдардан BMJ, JAMA, NEJM және т.б. қосылулы
құжаттарды алуға мүмкіндік береді. Әр ай сайын базаға 300-400 құжаттар
қосылып отырады.

2 кесте. Медицина ақпараттарының негізгі мәліметтері
Көзі Мазмұны URL
Екінші ақпараттық журналдар
ACP Journal Club Басылымдардың рефератыhttp:www.acpjc.orgshare d
эксперттердің menuabout.html
тексерістерімен бірге
Evidence-Based Басылымдардың рефератыhttp:ebm.bmjjournals.com
Medicine
Evidence-Based MentalПсихиатриядан арнайы http:ebm.bmjjournals.com
Health және көрікті
басылымдар
Evidence-Based Критикалық басылымдар http:ebm.bmjjournals.com
Nursing тәжірибесі бар
мейірбикенің
тексеруімен бірге
Медициналық Дәрігерлерге арналған http:www.mediasphera.ru
тәжірибесінің нақты, маңызды mjmpmjmp-mn.htm
халықаралық журналы клиникалық және
эпидемиологиялық
зерттеулері бар
құрастырылған
рефераттар
BMJ Updates Қызықтырған мамандық http:bmjupdates.mcmaster.c
бойынша жіберілетін a
ақпараттар туралы жаңаindex.asp.choice.13
басылымдар
Бірінші ақпараттық МБ
MEDLINE 1966ж бастап басылып http:www.pubmed.com
келе жатқан 12 млн
басылымдар
EMBASE 1974ж бастап келе http:www.embase.com
жатқан 10 млн
басылымдар

Екінші ақпараттық МБ
Кокранды кітапхана Жүйелік қарап шығып http:thecochranelibrary.com
(The Cochrane МБ-дан, емдік
Library) әрекеттердің әсерінен,
КИ-ді басқару
регистрінен, қарап
шығу әдістемесінен
тұрады
Up To Date Оқу әдістемелік http:www.uptodate.com
бағдарлама сегіз
кәсіби медициналық
ассоциациясымен бірге
Clinical Evidence Клиникалық ұсыныстардыhttp:clinicalevidence .com
өңдеуге беретін
материалдар
Халықаралық бірлестік
BEME Collaboration – Медицина білім алу http:bemecollaboration.org
Best Evidence Medicalжүйелерді қарап шығу
Education
Evidence for Policy Әлеуметтік зерттеулер http:eppi.ioe.ac.ukEPPIWeb
and Practice
Information and home.aspx
Coordination Centre –
EPPI-Centre
Campbell Әртүрлі араласу http:campbellcollaboration.
Collaboration (C2) жұмыстарына арналған org
зерттеулерді қарап
шығу
Метаіздеуші қызмет
SUM Search Оқулықтар мен http:sumsearch.uthscsa.edu
басылымдар, Merck
Manual, MEDLINE
тәжірибелі басылымдар
(медициналық
қызметінің сапасы мен
зерттеулер бойынша
агенство)
TRIP 75 бойынша медициналықhttp:tripdatadase.com
ақпаратты іздеу

МБ-да дәлелденген ақпаратты іздеу негізі
(мысалы МБ MEDLINE, www.pubMed.com сайтына арналасқан)
Дәлелденген медицина аймағында ақпаратты іздеу жүйелі түрде жетуді
талап етеді. Дәлелденген медицина сұрақтарға қажет ақпаратты сәтті іздеу
үшін сәйкес МБ таңдау және оптимальды әдіспен іздеу маңызды. Бірақ мұқият
және жоғары дәрежелі іздеу жүргізгенде керек ақпаратты табу мүмкін болмайды
(себебі индекстеу сапасыз және спонсор фирмалардың басылымға құштары
болмағанда). Сол себептен дәлелденген ақпаратты табу үшін басқа қосымша
әдістермен: қолмен электронды МБ-да суреттеу болмаған жағдайда; табылған
құжаттардан әдебиеттер тізімін тауып уйрену қажет.

Бульдік логика
Іздеу жұмыстарын жүргізген кезде электронды МБ бульдік логиканы
қолдануға тура келеді (Джордж Буль – ағылшын математигі 1815-1864 жылдар):
AND, OR, NOT.
Көптеген МБ операторларында бульдік ойды жоғарғы тіркеуде жазу керек.

AND операторы – және дегенді білдіреді. Мысалы, лапароскопиялық
холецистэктомия жайында ақпарат іздейтін болсақ мынаны жазу керек:
laparoscopic AND cholecystectomy.
OR операторы – немесе, яғни мақаланы таңдаған кезде логикалық
байланысы бар бірінші және екінші термин бар мақала керек болған жағдайда.
Мысалы, холецистэктомия және холецистостомия жайлы мақала іздеген кезде
бірінші немесе екінші термині бар мақалалар шығады, ол келесі түрдегідей
болады: cholecystecomy OR cholecystostomy.
NOT операторы – жоқ. Керегі жоқ тақырыптардан арылу кезінде
қолданылады. Мысалы, біз лапароскопиялық холецистэктомия жайында ақпарат
іздейтін болсақ, бірақ дәстүрлі холецистэктомияны алып тастау керек. Онда
сұрау төмендегідей болады: laporoscopic AND cholecystectomy NOT
laparotomy.
Мәліметтер базасының алаңы
МБ іздеуді арнайы жолақта жүргізеді. Көбінесе іздеу үшін термин
немесе арнайы жұрнақты орналастыру: басылған жылы, орны, авторы және т.б.
Жолақтарды белгілеу үшін белгілі жұрнақтар қолданылады. Жұрнақтардың
синтаксисы әр түрлі іздеу жүйелерінде айырмашылық болады. PubMed сайтындағы
жұрнақтар квадрат жақшаға алынып жазылады. Әдетте MEDLINE нұсқауы ұсынылған
сайтта жолақтар толығымен жазылады. PubMed сайтында көмекші нұсқау
көрсетілген, яғни жұмыс барысын толығымен таныстырып отырады. (URL:
http:www.ncbi.nlm.nih.gov\books\b ookres. fcgi\helppubmed\pubmed-help.
pdf).
Автор жолағы - [au]. Мысалы, David S. A авторының кітабын табу керек
болсын, онда сұрау келесідегідей болады: David SA [au]. Немесе
лапароскопиялық холецистэктомия жайында болса David S. A. – laporoscopic
cholecystectomy, me AND David SA [au].
[so] жолы. Баспа орнын іздеу аймағының шектеуі. Іздеу барысында
баспаға сәйкес мәліметтер болу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.