Қазақстан Республикасындағы саяси процестер және ұлттық-демографиялық процестер
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы саяси процестер.
2. Ұлттық.демографилық процестер.
3. Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы. Мәдени процестер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы саяси процестер.
2. Ұлттық.демографилық процестер.
3. Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы. Мәдени процестер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазіргі кезде демократияның басқа елдерге кең тарауы — тарихи шындық. Ондай мәселе біздің еліміздің алдында да тұр.
Біреулер Батыстың үлгісіне жүгінеді, екіншілері Шығыс үлгісін алға тартады.
Батыс деген не? Біреулер үшін ол жамандықтың, бәленің басы. Ол адамды жекелендіреді, дараландырады, адамшылықтан аздырады, бұзады дейді. Басқалар үшін ол өркениетті өмір сүрудің көзі. Адамдарға еркіндік пен бостаңдық әкеледі, өділдікті, де-мократияны орнатады, материалдық және рухани байлыққа қол жеткізеді. Соларға карап өз еліңнің экономикалық, мәдени, ғылы-ми деңгейіңді салыстырып, байқауға болады, тіпті өзіміздің күнделікті оміріміздің кедейлігін, күйкілігімізді, бейшаралығы-мызды айнада көргендей боламыз дейді. Әрине, Батыстан көп нәрсені үйренуге болады. Әсіресе, жеке адамның еркіндігі мен бостандығын жоғары қою, оны мемлекеттің езгісінен босату, олармен сауда-саттықты өрістету, тәжірибесін саралап, жақсы жағын қабылдау, мәдениетін баға-лау жөн және т.б. Десе де Қазақстанның түп тамыры Шығыс-пен байланысты. Оған дәлел — діні, мәдениеті, бүрынғы жа-зуы. Мәдениет бізге ең алдымен сол жақтан келді. Шығыс мәдениетіне қазақтардағыдай қауымдастық, үжымдастық, туы-стық жакын. Азия елдерінде саяси бейімделудің тиімді мысалы ретінде Жапонияны алуға болады. Олар басқа елдердің ең жақ-сы жақтарын кабылдай отырып, өзіндік ерекшеліктерін, төлту-малығын жоғалтпайды. Үлттың бар күшін Батыстың ең жаңа технологияларын меңгеруге жүмсап, жүмылдырып, әлемдегі ең озық, дамыған елдердің біріне айналды.
Егер республикамыз еркениетті елдердің даму жолын, тәжірибесін терең саралап, орынды пайдалана білсе, олардың жіберген қателіктерін қайталамай, реформаны жылдам жүргізуге болар еді. Тарих көрсетіп отырғандай, Батыс елдері реформаны жасағанда халықпен кеңесе отыра істейді. Оны сан түрлі жүзеге асыруға болады. Мысалы, жергілікті жерде болса жиын-дар, жиналыстар, билік органдарын бақылайтын комис-сиялар және т.т. Ал бізде шешімдер көп жағдайда біржақты жоғарыдан төмен түсірілу, әміршілдікке ұрыну, олар жабық жағдайда кабылдануы басым сияқты. Жалпы, билік басында-ғылардың қызметі халық бақылауынан тыс қалып бара жатқан-дай. Онсыз демократияны орнату қиын.
Біздің халықтың санасына авторитарлық тәртіп сіңіп кал-ған. Сондықтан халықтың саяси мәдениетін көтеру басты мақ-саттардың бірі болуға тиіс. Олар өз қүқықтарын, бостандықта-рын қорғай білулері керек. Бүл жолда алдымен Конституцияда керсетілген қағидалар: құқықтық мемлекеттің принциптері, оның демократиялық негіздері, мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы — халық екендігі, оның құқықтары мен бостандықта-рының мүлтіксіз сақталуы, биліктің заң шығарушы, атқарушы, сот билігіне шын мәнінде (сөз жүзінде емес) тармақталуы және т.б. ережелердің қалтқысыз орындалғандары шарт.
Біреулер Батыстың үлгісіне жүгінеді, екіншілері Шығыс үлгісін алға тартады.
Батыс деген не? Біреулер үшін ол жамандықтың, бәленің басы. Ол адамды жекелендіреді, дараландырады, адамшылықтан аздырады, бұзады дейді. Басқалар үшін ол өркениетті өмір сүрудің көзі. Адамдарға еркіндік пен бостаңдық әкеледі, өділдікті, де-мократияны орнатады, материалдық және рухани байлыққа қол жеткізеді. Соларға карап өз еліңнің экономикалық, мәдени, ғылы-ми деңгейіңді салыстырып, байқауға болады, тіпті өзіміздің күнделікті оміріміздің кедейлігін, күйкілігімізді, бейшаралығы-мызды айнада көргендей боламыз дейді. Әрине, Батыстан көп нәрсені үйренуге болады. Әсіресе, жеке адамның еркіндігі мен бостандығын жоғары қою, оны мемлекеттің езгісінен босату, олармен сауда-саттықты өрістету, тәжірибесін саралап, жақсы жағын қабылдау, мәдениетін баға-лау жөн және т.б. Десе де Қазақстанның түп тамыры Шығыс-пен байланысты. Оған дәлел — діні, мәдениеті, бүрынғы жа-зуы. Мәдениет бізге ең алдымен сол жақтан келді. Шығыс мәдениетіне қазақтардағыдай қауымдастық, үжымдастық, туы-стық жакын. Азия елдерінде саяси бейімделудің тиімді мысалы ретінде Жапонияны алуға болады. Олар басқа елдердің ең жақ-сы жақтарын кабылдай отырып, өзіндік ерекшеліктерін, төлту-малығын жоғалтпайды. Үлттың бар күшін Батыстың ең жаңа технологияларын меңгеруге жүмсап, жүмылдырып, әлемдегі ең озық, дамыған елдердің біріне айналды.
Егер республикамыз еркениетті елдердің даму жолын, тәжірибесін терең саралап, орынды пайдалана білсе, олардың жіберген қателіктерін қайталамай, реформаны жылдам жүргізуге болар еді. Тарих көрсетіп отырғандай, Батыс елдері реформаны жасағанда халықпен кеңесе отыра істейді. Оны сан түрлі жүзеге асыруға болады. Мысалы, жергілікті жерде болса жиын-дар, жиналыстар, билік органдарын бақылайтын комис-сиялар және т.т. Ал бізде шешімдер көп жағдайда біржақты жоғарыдан төмен түсірілу, әміршілдікке ұрыну, олар жабық жағдайда кабылдануы басым сияқты. Жалпы, билік басында-ғылардың қызметі халық бақылауынан тыс қалып бара жатқан-дай. Онсыз демократияны орнату қиын.
Біздің халықтың санасына авторитарлық тәртіп сіңіп кал-ған. Сондықтан халықтың саяси мәдениетін көтеру басты мақ-саттардың бірі болуға тиіс. Олар өз қүқықтарын, бостандықта-рын қорғай білулері керек. Бүл жолда алдымен Конституцияда керсетілген қағидалар: құқықтық мемлекеттің принциптері, оның демократиялық негіздері, мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы — халық екендігі, оның құқықтары мен бостандықта-рының мүлтіксіз сақталуы, биліктің заң шығарушы, атқарушы, сот билігіне шын мәнінде (сөз жүзінде емес) тармақталуы және т.б. ережелердің қалтқысыз орындалғандары шарт.
1. Ашитов З.О. Қазақстан Республикасының құқық негіздері: Оқу құралы.: Жеті жарғы, 2003.- 296 б.
2. Д.А.Булгакова. Мемлекет және құқық теориясы. Оқу құралы.-Алматы: Заң әдебиеті. 2004.
3. Қ.Д.Жоламан. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, ҚазМЗУ –дың баспа- полиграфия орталығы.-1999
4. Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері: Оқулық. -Алматы, 2003.- 692 б
5. Сапарғалиев Ғ. Мемлекет және құқық теориясы: Оқу құралы.- Алматы: Жеті жарғы., 1997.- 96 бет
2. Д.А.Булгакова. Мемлекет және құқық теориясы. Оқу құралы.-Алматы: Заң әдебиеті. 2004.
3. Қ.Д.Жоламан. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, ҚазМЗУ –дың баспа- полиграфия орталығы.-1999
4. Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері: Оқулық. -Алматы, 2003.- 692 б
5. Сапарғалиев Ғ. Мемлекет және құқық теориясы: Оқу құралы.- Алматы: Жеті жарғы., 1997.- 96 бет
Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы саяси процестер.
2. Ұлттық-демографилық процестер.
3. Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы. Мәдени процестер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасындағы саяси процестер.
Қазіргі кезде демократияның басқа елдерге кең тарауы — тарихи шындық.
Ондай мәселе біздің еліміздің алдында да тұр.
Біреулер Батыстың үлгісіне жүгінеді, екіншілері Шығыс үлгісін алға
тартады.
Батыс деген не? Біреулер үшін ол жамандықтың, бәленің басы. Ол адамды
жекелендіреді, дараландырады, адамшылықтан аздырады, бұзады дейді. Басқалар
үшін ол өркениетті өмір сүрудің көзі. Адамдарға еркіндік пен бостаңдық
әкеледі, өділдікті, де-мократияны орнатады, материалдық және рухани
байлыққа қол жеткізеді. Соларға карап өз еліңнің экономикалық, мәдени, ғылы-
ми деңгейіңді салыстырып, байқауға болады, тіпті өзіміздің күнделікті
оміріміздің кедейлігін, күйкілігімізді, бейшаралығы-мызды айнада көргендей
боламыз дейді. Әрине, Батыстан көп нәрсені үйренуге болады. Әсіресе, жеке
адамның еркіндігі мен бостандығын жоғары қою, оны мемлекеттің езгісінен
босату, олармен сауда-саттықты өрістету, тәжірибесін саралап, жақсы жағын
қабылдау, мәдениетін баға-лау жөн және т.б. Десе де Қазақстанның түп тамыры
Шығыс-пен байланысты. Оған дәлел — діні, мәдениеті, бүрынғы жа-зуы.
Мәдениет бізге ең алдымен сол жақтан келді. Шығыс мәдениетіне
қазақтардағыдай қауымдастық, үжымдастық, туы-стық жакын. Азия елдерінде
саяси бейімделудің тиімді мысалы ретінде Жапонияны алуға болады. Олар басқа
елдердің ең жақ-сы жақтарын кабылдай отырып, өзіндік ерекшеліктерін, төлту-
малығын жоғалтпайды. Үлттың бар күшін Батыстың ең жаңа технологияларын
меңгеруге жүмсап, жүмылдырып, әлемдегі ең озық, дамыған елдердің біріне
айналды.
Егер республикамыз еркениетті елдердің даму жолын, тәжірибесін терең
саралап, орынды пайдалана білсе, олардың жіберген қателіктерін қайталамай,
реформаны жылдам жүргізуге болар еді. Тарих көрсетіп отырғандай, Батыс
елдері реформаны жасағанда халықпен кеңесе отыра істейді. Оны сан түрлі
жүзеге асыруға болады. Мысалы, жергілікті жерде болса жиын-дар, жиналыстар,
билік органдарын бақылайтын комис-сиялар және т.т. Ал бізде шешімдер көп
жағдайда біржақты жоғарыдан төмен түсірілу, әміршілдікке ұрыну, олар жабық
жағдайда кабылдануы басым сияқты. Жалпы, билік басында-ғылардың қызметі
халық бақылауынан тыс қалып бара жатқан-дай. Онсыз демократияны орнату
қиын.
Біздің халықтың санасына авторитарлық тәртіп сіңіп кал-ған. Сондықтан
халықтың саяси мәдениетін көтеру басты мақ-саттардың бірі болуға тиіс. Олар
өз қүқықтарын, бостандықта-рын қорғай білулері керек. Бүл жолда алдымен
Конституцияда керсетілген қағидалар: құқықтық мемлекеттің принциптері, оның
демократиялық негіздері, мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы — халық
екендігі, оның құқықтары мен бостандықта-рының мүлтіксіз сақталуы, биліктің
заң шығарушы, атқарушы, сот билігіне шын мәнінде (сөз жүзінде емес)
тармақталуы және т.б. ережелердің қалтқысыз орындалғандары шарт.
Ұлттық-демографилық процестер.
1991 жылдан кейін Қазақстанда тұрғындардың саны күрт төмендей бастады.
Бұл жағдай эмиграциялық қарқынның жоғары болуымен байланысты болды. Мысалы,
1992 жылы Қазақстандықтардың саны –16 млн. 985 мың адам болса, 1993 жылы –
16 млн. 942 мың, ал 1995 жылы – 16 млн. 590 мың адам болды. 1999 жылғы
халық санағы Қазақстан тұрғындарының саны азайып, 15 млн.-ға жетер-жетпес
адам қалғанын көрсетті. 1995 жылдың тек 9 айдың ішінде республикадан басқа
жаққа 198,6 мың адам көшіп кетті. Табиғи өсім азайып, тұрғындардың арасында
өлім өсіп кетті. Дегенмен де, 1991-1997 жылдар аралығында Қазақстанға
шетелден 164 мыңдай адам көшіп келді.
Белгілі дәрежеде республиканың ұлттық құрамы өзгеріп, кейбір облыстар
негізінен қазақтар тұратын өлкеге айналды. Мысалы, Қызылорда облысында
қазақтар - 93%-ы, Атырауда - 88%-ы, Маңғыстауда - 74%-ы, Ақтөбеде - 69%-ы,
Оңтүстік Қазақстанда және Батыс Қазақстанда - 66%-ы қазақтар болды.
Осы жылдары ауыл тұрғындарының қалаға кету үрдісі (урбанизация)
күшейді. 1995 жылдары халықтың 56%-ы қалаларда тұрды, ал қазіргі кезде бұл
үрдіс бұрынығыдан да өсуде. Тұтастай алғанда, қоғамда болып жатқан
өзгерістер (процестер) өтпелі кезеңге тән процестер деп қарауға болад.
Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы. Мәдени процестер
Мәдени процестер. 1991 жылдан кейін оқу жүйесі белгілі мөлшерде
дағдарысқа ұшырады. 1993 жылдың басында (1 қаңтар) Қазақстанда 154 мыңдық
орны бар 303 бала бақшасы жабылды, орта мектептер саны азайды. Екінші
жағынан мемлекеттік емес мекемелерінің, мектептер және жоғары оқу
орындарының пайда болу процесі басталды.
1989 жылғы Тіл туралы Заңның және Конституция негізінде ұлттық білімнің
жандануына мүмкіндік туды.
Елісміздің көп ұлтты мәдениетін дамытуда 40 ұлттық мәдени орталықтар
мен Қазақстан халықтарының біріккен Ассамблеясы жұмыстар атқаруда.
1997 жылы Қазақстанда 53 мемлекеттік, 40-тан астам коммерциялық жоғары
оқу орындары болған болса, 2000 жылдың басында 51 мемлекеттік, 100-ден
астам коммерциялық жоғары оқу орындар болды.
Қазақстанның барлық жоғары және арнаулы орта оқу орындарында қазақ
тілінде оқу бөлімдері ашылды. Соңғы жылдары 300-ден астам жалпы орта білім
беретін қазақ мектептері ашылып, олардың саны– 3,3 мыңға жетті.
Республикада 17 ұлт ... жалғасы
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы саяси процестер.
2. Ұлттық-демографилық процестер.
3. Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы. Мәдени процестер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасындағы саяси процестер.
Қазіргі кезде демократияның басқа елдерге кең тарауы — тарихи шындық.
Ондай мәселе біздің еліміздің алдында да тұр.
Біреулер Батыстың үлгісіне жүгінеді, екіншілері Шығыс үлгісін алға
тартады.
Батыс деген не? Біреулер үшін ол жамандықтың, бәленің басы. Ол адамды
жекелендіреді, дараландырады, адамшылықтан аздырады, бұзады дейді. Басқалар
үшін ол өркениетті өмір сүрудің көзі. Адамдарға еркіндік пен бостаңдық
әкеледі, өділдікті, де-мократияны орнатады, материалдық және рухани
байлыққа қол жеткізеді. Соларға карап өз еліңнің экономикалық, мәдени, ғылы-
ми деңгейіңді салыстырып, байқауға болады, тіпті өзіміздің күнделікті
оміріміздің кедейлігін, күйкілігімізді, бейшаралығы-мызды айнада көргендей
боламыз дейді. Әрине, Батыстан көп нәрсені үйренуге болады. Әсіресе, жеке
адамның еркіндігі мен бостандығын жоғары қою, оны мемлекеттің езгісінен
босату, олармен сауда-саттықты өрістету, тәжірибесін саралап, жақсы жағын
қабылдау, мәдениетін баға-лау жөн және т.б. Десе де Қазақстанның түп тамыры
Шығыс-пен байланысты. Оған дәлел — діні, мәдениеті, бүрынғы жа-зуы.
Мәдениет бізге ең алдымен сол жақтан келді. Шығыс мәдениетіне
қазақтардағыдай қауымдастық, үжымдастық, туы-стық жакын. Азия елдерінде
саяси бейімделудің тиімді мысалы ретінде Жапонияны алуға болады. Олар басқа
елдердің ең жақ-сы жақтарын кабылдай отырып, өзіндік ерекшеліктерін, төлту-
малығын жоғалтпайды. Үлттың бар күшін Батыстың ең жаңа технологияларын
меңгеруге жүмсап, жүмылдырып, әлемдегі ең озық, дамыған елдердің біріне
айналды.
Егер республикамыз еркениетті елдердің даму жолын, тәжірибесін терең
саралап, орынды пайдалана білсе, олардың жіберген қателіктерін қайталамай,
реформаны жылдам жүргізуге болар еді. Тарих көрсетіп отырғандай, Батыс
елдері реформаны жасағанда халықпен кеңесе отыра істейді. Оны сан түрлі
жүзеге асыруға болады. Мысалы, жергілікті жерде болса жиын-дар, жиналыстар,
билік органдарын бақылайтын комис-сиялар және т.т. Ал бізде шешімдер көп
жағдайда біржақты жоғарыдан төмен түсірілу, әміршілдікке ұрыну, олар жабық
жағдайда кабылдануы басым сияқты. Жалпы, билік басында-ғылардың қызметі
халық бақылауынан тыс қалып бара жатқан-дай. Онсыз демократияны орнату
қиын.
Біздің халықтың санасына авторитарлық тәртіп сіңіп кал-ған. Сондықтан
халықтың саяси мәдениетін көтеру басты мақ-саттардың бірі болуға тиіс. Олар
өз қүқықтарын, бостандықта-рын қорғай білулері керек. Бүл жолда алдымен
Конституцияда керсетілген қағидалар: құқықтық мемлекеттің принциптері, оның
демократиялық негіздері, мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы — халық
екендігі, оның құқықтары мен бостандықта-рының мүлтіксіз сақталуы, биліктің
заң шығарушы, атқарушы, сот билігіне шын мәнінде (сөз жүзінде емес)
тармақталуы және т.б. ережелердің қалтқысыз орындалғандары шарт.
Ұлттық-демографилық процестер.
1991 жылдан кейін Қазақстанда тұрғындардың саны күрт төмендей бастады.
Бұл жағдай эмиграциялық қарқынның жоғары болуымен байланысты болды. Мысалы,
1992 жылы Қазақстандықтардың саны –16 млн. 985 мың адам болса, 1993 жылы –
16 млн. 942 мың, ал 1995 жылы – 16 млн. 590 мың адам болды. 1999 жылғы
халық санағы Қазақстан тұрғындарының саны азайып, 15 млн.-ға жетер-жетпес
адам қалғанын көрсетті. 1995 жылдың тек 9 айдың ішінде республикадан басқа
жаққа 198,6 мың адам көшіп кетті. Табиғи өсім азайып, тұрғындардың арасында
өлім өсіп кетті. Дегенмен де, 1991-1997 жылдар аралығында Қазақстанға
шетелден 164 мыңдай адам көшіп келді.
Белгілі дәрежеде республиканың ұлттық құрамы өзгеріп, кейбір облыстар
негізінен қазақтар тұратын өлкеге айналды. Мысалы, Қызылорда облысында
қазақтар - 93%-ы, Атырауда - 88%-ы, Маңғыстауда - 74%-ы, Ақтөбеде - 69%-ы,
Оңтүстік Қазақстанда және Батыс Қазақстанда - 66%-ы қазақтар болды.
Осы жылдары ауыл тұрғындарының қалаға кету үрдісі (урбанизация)
күшейді. 1995 жылдары халықтың 56%-ы қалаларда тұрды, ал қазіргі кезде бұл
үрдіс бұрынығыдан да өсуде. Тұтастай алғанда, қоғамда болып жатқан
өзгерістер (процестер) өтпелі кезеңге тән процестер деп қарауға болад.
Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы. Мәдени процестер
Мәдени процестер. 1991 жылдан кейін оқу жүйесі белгілі мөлшерде
дағдарысқа ұшырады. 1993 жылдың басында (1 қаңтар) Қазақстанда 154 мыңдық
орны бар 303 бала бақшасы жабылды, орта мектептер саны азайды. Екінші
жағынан мемлекеттік емес мекемелерінің, мектептер және жоғары оқу
орындарының пайда болу процесі басталды.
1989 жылғы Тіл туралы Заңның және Конституция негізінде ұлттық білімнің
жандануына мүмкіндік туды.
Елісміздің көп ұлтты мәдениетін дамытуда 40 ұлттық мәдени орталықтар
мен Қазақстан халықтарының біріккен Ассамблеясы жұмыстар атқаруда.
1997 жылы Қазақстанда 53 мемлекеттік, 40-тан астам коммерциялық жоғары
оқу орындары болған болса, 2000 жылдың басында 51 мемлекеттік, 100-ден
астам коммерциялық жоғары оқу орындар болды.
Қазақстанның барлық жоғары және арнаулы орта оқу орындарында қазақ
тілінде оқу бөлімдері ашылды. Соңғы жылдары 300-ден астам жалпы орта білім
беретін қазақ мектептері ашылып, олардың саны– 3,3 мыңға жетті.
Республикада 17 ұлт ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz