Күздік шашыратқы тамырынан инулин бөлудің тиімді жағдайын анықтау

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЫ

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ - ГЕОГРАФИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

«ХИМИЯ» КАФЕДРАСЫ

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: Күздік шашыратқы тамырынан инулин

бөлудің тиімді жағдайын анықтау

Орындаған: 050112 -химия

мамандығының

4 курс студенті

Қызыр Гүлжаз

Ғылыми жетекші: Азимбаева Г. Е.

х. ғ. к., д. м. а.

Қорғауға жіберілді: «Химия»кафедрасының

меңгерушісі, х. ғ. к.,

Матаев М. М.

«4» шілде 2008 ж

Алматы - 2008 ж

Реферат

Бұл дипломдық жұмыс 4 тараудан, 8 кестеден, 4 суреттен, беттен, сызбанұсқадан, 47 әдебиеттер тізімінен тұрады.

Жұмыстың мақсаты: Күздік шашыратқы тамырының құрамынан инулин бөлудің тиімді жағдайын анықтау.

Әдеби шолу бөлімінде шашыратқы өсімдігіне жалпы сипаттама және инулин туралы мәліметтер берілген.

Эксперимент бөлімінде шашыратқы тамырының химиялық құрамы мен қасиеттерін зерттеу; инулин бөлінуінің тиімді жағдайларын анықтау; бөлінген инулинді адсорбциялық әдіспен тазалау және оның қасиеттері зерттелген.

Жоспар

І. Кіріспе. Шашыратқы -табиғат сыйы

Шашыратқының ботаникалық сипаттамасы
Шашыратқының түрлері және агротехникасы
Шашыратқыдағы биологиялық активті заттар
Шашыратқының қоланылуы

II. Негізгі бөлім. Инулин-фруктоза алудың негізгі көзі

2. 1. Инулин құрамдас өсімдіктерге сипаттама

2. 2. Инулиннің физика-химиялық қасиеттері

2. 3. Инулин алу жолдары

2. 4. Инулиннің қолданылуы

ІІІ. Тәжірибелік бөлім

3. 1. Бастапқы заттарға сипаттама

3. 2. Зерттеу жұмыстарына қажетті реактивтер

3. 3. күздік шашыратқы тамырының физикалық қасиеттерін анықтау. Күздік шашыратқы тамырынң экстрактивтілігін, С витамині және қышқылдылығын анықтау

3. 4. Күздік шашыратқы тамырынң құрамындағы пектинді заттарды, флаваноид, белок мөлшерін анықтау

3. 5. Күздік шашыратқы тамырынан инулин бөлудің тиіиді жағдайын ақтау.

3. 6. Шашыратқы тамырынан алынған инулинді адсорбциялық әдіспен тазалау

3. 7. Инулиннің құрамы мен қасиеттерін зерттеу

IV. Қорытынды

V. Пайдаланған әдебиеттер

І. Кіріспе.

Шашыратқы табиғат сыйы

І. І. Шашыратқыға ботаникалық сипаттама

Шашыратқы күрделі гүлділер түқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Дүние жүзінде қоңыржай және субтропиктік аймақтарында өсетін 8-10 түрі белгілі. Қазақстанның барлық облыстардағы шалғынды жерлерде, жолдардың жиегінде, тоғайларда, ашық алаңдары мен егістік жерлерде өсетін бір түрі кәдімгі шашыратқы. Биіктігі 20-150 см тамыры жуан, тік өсетін сабағының сыртын сиректеу түк басқан. Сабақ түбіндегі топталып өсетін жапырақтарының сопақша, шеттері ойық, сабақ бойындағы жапырақтары отырылмалы, жіңішке жиектері бүтін болады. Гүлдері қосжынысты, жапырақ қолтығынан өседі. Гүл шоғыры-себет. Күлтесі көгілдір, көк, ақшыл түсті, алдымен бірігіп бес тісті қуыс гүл құрайды да, гүлдеген кезде ұзынынан жарылып тілше гүлдерге айналады. Шашыратқы маусым-қыркүйек айларында гүлдейді. Жемісі қазанға дейін жетіледі. Таңертең күн астында көгілдір себеттері толық ашылып, кешке қарай жоғалып кетеді. Ал бұлтты күндері мүлдем ашылмайды [1] .

Қазіргі кезде шашыратқы туысының 11 түрі белгілі. Шашыратқы туысының ғылыми атауы туралы мәліметтер алғаш рет грек философиясында айтылған. Олар бұл өсімдікті жер және егістік деп атады, оның немісше атауы «жол күзетуші» деп атайды [2] .

І. 2. Шашыраткының түрлері және оны өсірудің агротехникалық ерекшеліктері

Кәдімгі шашыратқыны - көп жылдық шөптесін, етті ұршық тәрізді, тамыры бар, сүттіген шырынды өсімдік. Тамырында белоктық заттар, алколоидтар полисахарид, инулин, гликозид интибин, сахароза, пентозандар, В тобының витаминдері, пектин, шайырлар болады. Гүлдерінде гликозид, жапырақтарында инулин, сүттіген шырыны - горечи болады. Құрамындағы пайдалы заттарына байланысты көршілес мемлекеттерге де, соның ішінде Қазақстанға да таралған.

Егудің ең жақсы кезеңі - мамырдың ортасынан соңына дейін. Ерте егілген жағдайда өсімдіктің тамыры кейін қолдануға жарамай қалады. Ал кеш егілген кезде тамыры кішірек болады.

Шашыратқы тасты немесе өте тығыз топырақтан басқа кез - келген топырақта өсе алады. Әсіресе тыңайтқышты топырақтарда, соның ішінде калийлі тыңайтқышты топырақта жақсы өседі.

Өсімдікті жинауға жақсы кезең - қазанның соңы мен қарашаның ортасына дейін. Суық түссе уайымдаудың қажеті жоқ, тамырына зиян тимейді. Себебі шашыратқының тамыры суыққа да төзімді. Нағыз тамырлары 3-8 см дейін болады.

Дәрілік жинаққа тек тамыры кіреді. Дайын шикізаттың иісі жоқ, бірақ ащы дәмі бар [3] .

Шашыратқы тұқымы арқылы көбейеді. Шашыратқының тамырын еккеннен кейін, екінші жылы жинап алады. Жинап алған тамырларын кептіреді. Жуан тамырларын тігінен, ал ұзын тамырларын түгелдей бөлшектеп кеседі. Дайындалған шикізатты пештерде немесе кептіргіштерде кептіреді. Сақтау мерзімі екі - үш жыл. Шөбін маусым- тамыз айларында күнге кептіреді. Жабық қорапта сақтайды [2] .

1. 2. 1 Эндевий және эскариол шашыратқының салатты түрлері

Шашыратқы салаты-күрделігүлділер түқымдасының 1 жылдық және 2 жылдық өсімдіктері. Жапырақтары ірі болып келеді. Сабағы тік, ұршық тәрізді, биіктігі - 1-1, 2 м дейін болады. Гүлдері ұсақ, қос жынысты. Күлтешелері себетгүл, көгілдір немесе күлгін түсті, тұқымы ұсақ, ашық сұр түсті болады.

Эндевийдің жапырақтары күшті тілінген, толқынды, қысқа болса, ал эскариолда - кең көлемді болады. Тамаққа шашыранды салаттың ақшыл немесе жасыл түсті жапырақтарын қолданады. Эндевий мен эскариол жапырақтарының құрамында белок, қанттар, С дәрумені, В дәрумендер тобы, А провитамин, калий түздары, кальций, темір және де ағза үшін маңызды заттар, әрі асқорыту процесін, жүрек қантамырлар жүйесін жақсартатын инулин мен интебин бар. Оларды жаңа және қайнатпа түрінде әртүрлі тағамдарға қосу үшін пайдаланады. Эндевий мен эскариолды көктем -жаз және күз кездерінде өсіреді.

Біздің елімізде эндевий мен эскариол аз танымал. Өзінің биологиялық ерекшеліктеріне байланысты бақша салатына ұқсас. Қышқыл емес, органикалық тыңайтқыштар қосылған топырақтарда жақсы өседі. Ылғалды жақсы көретін, күтімді қажет ететін өсімдік. Эндевий мен эскариол суыққа -3°С суыққа дейін төзімді. Бірақ ерте көктемде себу кезінде өсімдік біртіндеп қана сабақтануы мүмкін.

Эндевиийдің сорттары - жасыл бұйра, сары бұйра, эскариолдың сорты кең жапырақты Батавия. Бұлардың барлығы шетелдік сорттар.

Агротехникасы. Шашыратқы салаттарының тұқымдары ашық топыраққа көктемде себеді. Себуді наурыз айында жылыжайда немесе себетін жәшіктерде жүргізеді. Төртінші - жетінші күндері көктейді. Кейде жазғы сорттарын күшті суықтан кейін отырғыза береді.

Ашық топыраққа сепкен кезде 1га жерге 2, 25кг тұқымын себеді. Тұқымдарын ашық топыраққа сепкенде қатарлық немесе ленталық әдістер бойынша егеді, қатарлардың арасы 45-50 см, ленталардың арасы -50 см, бағаналары -25-30 см. Тұқымды 0, 5-1 см тереңдікке жауып бекітіп тастайды. 8-10 күнде көктейді. Күздік өнім алу үшін салаттарды маусымнан шілденің ортасына дейін топыраққа егеді [4] .

Өсуі баяу болғанда 1 гектарға (аммиак селитрасы - 1-1, 5ц, суперфосфат -1-1, 5ц, калий тұзын - 0, 5-0, 7) суғаруға болады. Ащылығын төмендету үшін шашыратқы салатын, жапырақтарын ағартады. Ол үшін жинаудан екі апта бұрын сыртқы жапырақтарының жоғарғы бөлігін жинап алып жуан жіптермен немесе шпагатпен бірге байлайды. Ағартудың тағы бір түрі бар: өсімдікті топырақтан тамырмен жұлып алып, қалың қабаттап жинайды. Жоғарғы жағын жарық өткізбейтін қалың матамен жауып қояды. Осындай жабудың аркасында эндевий 6-7 күнде ағарады. Эндевий мен эскариолдың жапырақтарын тамаққа ағартусыз да пайдалануға болады. Шашыратқы салатының өнімі 1 га-ға 150-200 ц немесе оданда көп болады. Егуді наурыз айының ортасында жүргізеді. Көшеттің тамырын ашық топыраққа мамырдың басында немесе ортасында көшіреді. Өсімдіктің жартысы қоңыр түсті болғанда жинай тұқымын бастайды. Эндевий мен эскариолдың өнімі 1 гектарға 3-5ц болады.

Эндевий мен эскариол бактериалық және саңырауқұлақ ауруларымен, бақша салаты сияқты сондай әдістермен күреседі [4, 6] .

Витлуф - салаттық шашыратқы

Бұл күрделігүлділер тұқымдасына жататын екі жылдық өсімдік. Алғашқы жылы еккен соң, тамыр жемісі ақ ұзын, кокус тәрізді және қою-жасыл түсті ұзын ірі жапырақ түзеді. Екінші жылы сабағы бойлап, гүлдеп, жеміс бере бастайды. Гүлдері көгілдір түсті, тұқымы ұсақ, қоңыр түсті болады.

Қыста жылы орындарда шырынды ақ жапырақтары тағамға қолданылатын тамыр жемісінен қаудан алуға болады. Қауданның салмағы: 150 г немесе одан да көп, ұзындығы 22 см, диаметрі 5-6 см дейін барады. Оларды сол шикі күйінде салаттық көк-шөп ретінде, қайнатпа түрінде қолданады. Қаудандарының жапырақтарында белоктар, қанттар, витаминдер, минералды тұздар, бағалы көмірсу - инулин болады. Асқорыту процесін жақсартатын интиоиннің болатындықтан, қаудандары ащы дәмімен ерекшеленеді. Салаттық шашыратқы суыққа төзімді өсімдік. Оның тамыр жемісі күшті аяздарда (-25°С-30°С дейін) үсімейді. Салаттық шашыратқының тамыр жемісін өсіру үшін құмды, сазды топырақтар пайдалы [4] .

Біздің елімізде Витлуф, Экстрема, Экспресс сияқты шетелдік сорттарын егеді.

Агротехникасы

Салаттық шашыратқыға топырақты күзден бастайды. Оны жақсылап жыртып, 1 га жерге 40-60 т торфкомпост, 1, 5-2 ц суперфосфат, 1 ц калий тұзын қосады. Көктемде топырақты жақсылап өңдейді. Салаттық шашыратқының тұқымын мамырдың соңында 0, 5-1 см тереңдікте себеді. Еккенде қатарлық немесе лекталық әдіс бойынша, қатарлардың арасы 45-50 см, ленталық екі жақты бағаналардың арасы 20 см, ленталардың арасы 50 см 1 га жерге 3-4 кг тұқым себеді. Ол 8-10 күнде көктейді.

Тамыздың басында өсімдікке екінші рет тыңайтқыш береді, калийлі тыңайтқыштарда 1 га 1ц дейін көбейтеді [6] .

Салаттық шашыратқыны қыркүйектің соңы, қазанның басында жинайды. 1 га-дан 300-350 ц тамыр жемісін алады. Оларды жапырақтарымен бірге қазып алады да, егісте 8-10 күн тұрады. Осыдан кейін жапырақтарын диаметрі бойынша жоғарғы бөлігін ұсақ (3 см дейін) орташа (3-5 см) және ірі (5 см жоғары) сорттайды. Ылғал құмда немесе жәшікте +1-2 ⁰ С температурада сақтайды. Салаттық шашыратқыны жылыжай топырақта немесе парникте егеді. Жылыжайда оны сөрелерге қойып, биіктігі 40 см аспайтын жәшіктерде араластырады. Отырғызбас бұрын тамыр жемісін тегістеп 20-22 см дейін ірі қылып тегістейді. Салаттық шашыратқыны қараңғыда өсіреді. 25-30 күннен кейін қаудандары қолдануға жарайды [6, 7] .

1. 2. 3. Жабайы шашыратқы (Қарапайым шашыратқы) Сісһогіum intybus. L

Өсімдік туралы ғылыми атаулар грек философы Теофраст пен Диоаскаридтің еңбегінде айтылады және бұл өсімдікті Кісһоrе мен кісһоrіon («Кіо-жүру және «сһоrіоn»- өнделмеген жер, орын) деп атады. Өсімдік көбінесе игерілген жерлердің жағалауында өседі. Intybus атаулы латындық атауы гректің «entomos» - кесілген (жапырақ пішінде) немесе латынның «tуbus»-трубка деген сөздерінен шыққан.

Немісше атауы wegewarte -«жол күзетшісі», «жол желкен»- деген мағына береді. Бұл өсімдіктің егістік жиегінде, жол жиегінде өсетінін көрсетеді [8] .

Шашыратқының түрлері 11 шақты, олар барлық жерде және де 2 жарты шардағы субтропикалық жерлерде өседі. Украина территориясында C. intybus. L. деген бір түрі, сонымен қатар мәдени сорттарына жабайы шашыратқы С. endivia. L. - салатты шашыратқы таралған.

Барлық шашыратқы түрлері бір-бірінен сабағы мен тамырының ұзындығы мен жапырағының пішіні мен гүлінің түсімен ерекшеленеді.

Медицинада өзіне жабайы шашыратқыға - С. intybus. L. көп көңіл бөлінеді [2] .

1. 3. Биологиялық активті заттар

Шашыратқы тамыры көмірсуларға, соның ішінде фруктозаларға (4, 7-6, 5%) өте бай.

Оларда 4, 5-9, 5% дейін бос фруктоза және оның суда еритін полимері- инулин болады. Шашыратқыдағы инулин молекуласы 20-40 қалдық Д-фруктофураноздар түрінде және В- (1-2) байланыста болады. Полимер торының соңында 1-Д-глюкопираноздар қалдығы болады. Инулин мөлшері жабайы шашыратқыда 49%-ға дейін, ал мәдени шашыратқының сорттарында 61%-ға дейін жетеді. Сонымен қатар шашыратқының жапырағы мен жемісі де инулинге бай болады. Инулиннен басқа шашыратқыда басқа заттар, аз гюлимерленген фруктозандардан (инулиттер) тұрады, олар 10-12 фруктоздар қалдығынан тұрады және ол суда аз ериді.

Өсімдік тамырының сипаттық компаненті болып гликозидті субстанция интибин (0, 032-0, 2) есептелінеді. Бұл түссіз сірне тәрізді белгісіз кұрылымды ащы зат.

1961 жылы Всһоnnullеr және авторлар ұжымы газды хромотографиямен шашыратқы тамырының құрғақ ұнтақ экстрактарынан органикалық қышқылдарды тапты, соның негізгі бөлігін сірке, алма, янтарь, лимон, сонымен катар сүт және шарап қышқылы құрайды. Олардың бірінші жылы тамырында болуының жалпы шығымы 11-12%. Сонымен қатар тамырда кұмырсқа қышқылы (507-584, 2 мг/%) бар екені анықталды. Онтогенез кезінде органикалық қышқылдардың мөлшері 3, 5-4 есе азаяды. Шашыратқы тамырынан сонымен қатар фенолкарбонды қышқыл-хлорогенді қышқылдың изомері табылды. Жаңа дайындалған тамырда 5, 5% дейін хлорогенді қышқыл болады, ал қуырылған тамырда 2, 2% [9] .

Сонымен қатар, өсімдік тамырының құрамында май қышқылдары (линолинді, пальмитинді, линолді, стеаринді), стериндер (а-амирин, тараксастерол, в-ситокстерол), шайырлар, холин болады. Шашыратқы тамыры өзіне кейбір микроэлементтер жинайды, олар- никель, цирконий, ванадий және көп мөлшерде Ғе, Сr, Zn, Сu. (Яврский О. И. және Роговская Л. Я. 1994) [2] .

1958 жылы Б. Боіеуз және авторлар ұжымы шашыратқы тамырының шырынынан сексвитерпинді лактон - лактонцинді бөліп алды және оның құрылымын спектроскопиялық зерттеулер негізінде анықтады.

Газды-сұйықты хромотография және қағазды хромотография әдісі арқылы тамырының шырынан басқа да сексвитерпинді лактондар (8-дезоксилактуцин, лактукопикрин, артезин) сонымен қатар (оксимуриндер, эккурлетин, умбелиферон, эскулин және цикоринин) және флавоноидтар түрлерін идинцификациялау арқылы анықталды [8, 9] .

Шашыратқы тамырының құрамында пекто және цеолитті ферменттер бар ферментті препараттар арқылы анықталды.

Лактуцин мен 8-дезоксилактуцинді хлорофоридтің экстракциясынан, ал лактукпикринді - оның қылдығынан алды. Жұқа қабатты силикогельді хромотография пайдаланыла отырып, түсті реакция мен фотоколориметрлік әдіс арқылы I. Baibaa және авторлар ұжымы (1973) шашыратқының түрлерінен әр түрлі қосылыстар класын анықтады. Барлық шашыратқы сорттарына флавоноидтар, катехинді илегіш заттар, гликозидтер, көмірсулар, қанықпаған стериндер және тритерпеноидтар кіреді. Сонымен қатар шашыратқы тамырында сапониндер мен алколоидтар бар екені көрінді.

Шашыратқы тамырын қуырғанда ұшқыш, жағымсыз иісті зат цикориоль пакйда болады, оның қүрамында сірке жэне валериан қышқылы, акролеин, фурфурол жэне фурфуролды спирт идентификацияланды.

Шашыратқы шырынында сексвитерлинді лактоннан басқа тритерпин тараксастерол, оксиқоңыр қышқылдар (2, 3 дикофеилді қышқыл), эфир майларының іздері, холин, каучук болады.

Шашыратқының жер үсті бөлігінен оксикумарин: эскулетин және оның 7 - гликозиді цикорин табылды.

Өте ерте кезден-ақ, шашыратқыны тағамдық өсімдік ретінде қолданған. Ол ежелгі Египет, грек және римдіктерде жапырағынан ащы салат жасауда белгілі болған. Еуропада шашыратқыға қызығушылық соңғы орта ғасырда пайда болған, ұсақталған және куырылған шашыратқы тамырлардан суррагат кофе дайындай бастады.

«Парусс кофесі» атты шашыратқыдан жасалған кофені пайдаланғаны туралы жазбалар (1600ж жазылған) Падус қаласынан табылды.

носн^

о-со-сн ₂

Лактуцин

Голландиялық шаруалар шашыратқыдан жасалған кофелі сусынның дәмдік сапасын бағалай келе, бұл өсімдікті XVIII ғасырдың соңында қолдан өсіре бастайды [9] .

1770 жылдан бастап Парижде кофе жақсы көрушілердің арасында шашыратқыдан жасалған сусын ерекше ықылас аударды. Көп ұзамай Францияның барлық жеріне таралды.

XVIII ғасырдың соңында Германияда шашыратқы өндірісінің плантациялары мен өңдеуге арналған фабрикалар ашыла бастады. Сонымен қатар шашыратқының Еуропалық кофе екеніне карамастан, оны XIX ғасырда Францияда «үндістер кофесі» немесе «қытайлар кофесі» деп атады.

Жабайы шашыратқының мәдени сорттарының Еуропа да пайда болуы 1850 жылға келеді, оны Брюсельдің негізгі бақташы- көкөністі ботаника бағының ботанигі Брессьерстің еңбегімен тығыз байланысты. Бір кезде ботаник жабайы шашыратқының көшетін егіп, қарапайым өсімдіктердің орнына бағбан салат немесе капуста сияқты оралған жапырақты өсімдік алды. Осыдан кейін осы ботаник қызылшаның тамырындай тәтті тамырлы түрін алды [10] .

І. 4. Шашыратқының қолданылуы

1. 4. 1 Тамақ өнеркәсібінде қолданылуы

Шамамен бір ғасыр бұрын Бельгиялық шаруалар ерекше дәмімен өзгешеленетінін байқаған. Бельгия мен Голландияда осы күнге дейін ол жапырақтары ақ болғандықтан, қыста жертөледе өсетіндіктен, витаминдердің нағыз көзі болатын көкөніс болып табылады.

Конфет және торт өндіруде, тамақ өнеркәсібінде кеңінен қолданады. Табиғи кофені, кофе, шай сусындарын алу үшін оларға хош иіспен түс, спецификалық дәм беру үшін қолданады. Жеңіл сіңірілетін заттары болғандықтан, шашыратқының тамыры бағалы тағам өнімі болып саналады. Тамырынан қант алады, спирт айдайды [11] .

Қолданылуы. Шашыратқының тамырын консерві және кондитерлік өнідірісте, табиғи кофені сүтпен, кофе сусындарын дайындау үшін қолданады. Табиғи кофеге қосылған кептірілген және қуырылған тамырлары кофенің дәмін жақсартады. Кулинарияда да кеңінен қолданылады. Жаңа тамырынан йогуртпен, сәбізбен, томатты майонезбен қосып, салат жасайды.

Латвияда тамырын сүтке және құрғақ сүтке қосып, одан бал, алма шырыны, лимондар мен суық сусындар дайындайды. Эстонияда жұмыртқалы кофе дайындайды. Жеміс жидекті шайларды шашыратқымен хош иістендіреді.

Европалық елдерде жапырақты шашыратқыны өсіреді. Оны салатқа, қуырылған, буланған, бұқтырылған балыққа гарнир ретінде ірімшікті сорпаға қосады [12] .

Шашыратқыдан жасалған сусындардың басты қасиеті, оның құрамында қатты болады, әрі қоздыратын заттар болмайды. Сондықтан гипортония, ұйқысыздық, аллергиялық аурулары бар, жүрек қан тамырларымен ауыратын адамдарға еш зияны жоқ.

Шашыратқы салаты: шашыратқының 200 г жас өркенін ұзыншақтап турап, көкпен қосып маймен тұштырып түздауға болады [13] .

1. 4. 2. Ауыл шаруашылығында қолданылуы

Тамырлы шашыратқы малға жақсы жем. Оны сиырлар, жылқылар, қойлар жақсы жейді. Бұл жем сүттің сапасын жақсартатынына қарамастан, оны малдарға шектеулі мөлшерде береді, себебі ол жабайы шашыратқы сүтке өте ащы дәм беруі мүмкін.

Шалғындықтарда ол ерте өседі. Оның шырынды жапырақтары ұсақ, ерте шығады, әсіресе ұсақ кезінде малдар жақсы жейді. Шашыратқы соңына дейін қалпын сақтап тұрады. Өзінің бағалы қасиеттеріне байланысты кәдімгі шашыратқыны жолжелкен, көп жылдық шөптермен қоса астық және бұршақ тұқымдастарымен бірге қосып егеді.

Жабайы шашыратқының дәрілік күші баяғыдан белгілі, адамзат бұл туралы көп қызықты мәліметтер жинаған.

1. 4. 3. Медиццинада қолданылуы

Өсімдіктің барлық мүшесі дәрілік шикізат болып табылады. Әсіресе тамырының ролі ерекше. Дәрі жасау үшін тамырын күзде қазып алады, кептіргіш шкафта 60-70ºС температурада кептіреді. Жер үсті бөлігін гүлдеу кезінде дайындайды, сабағын бірнеше бөлікке бөліп кептіреді, қап немесе жабық ағаш торда 2 жыл сақтауға болады [14] .

1. Франция мен Австралияның халық медицинасында шашыратқы тәбет ашушы, гипатитті гастритте, қуық айдаушы дәрі ретінде қолданылады.

2. Польшаның халық медицинасында шашыратқы шырынының қатерлі ісік ауруларына қарсы дәрі ретінде қолданады.

3. Азербайжанда шашыратқы тамыры қант диабетінің бастапқы
кезеңін емдеушы ретінде көп қолданады.

4. Болгарияда шашыратқы тамырының қайнатпасы мен тұнбалары бауыр ауруларында және өт қабынуда, асқазан жарасына, бүйрек
ауруларында, ангинаны жұмсартушы дәрі ретінде жарақаттарды емдеуде сонымен қатар созылмалы язваға ботқа түрінде қолданады [8, 9] .

5. Қазақстанда ас қорыту бездерінің жұмысын реттеу үшін, асқазанның қабынуын, бауыр ауруларын емдеу үшін де пайдаланады. Сонымен қатар тамақ үлкейгенде, нерв жүйесі қажығанда, тіс ауырғанда және бүйрек ауруларын емдеу үшін қолданылады. Өт қалтасы қабынғанда және тас пайда болғанда да шашыратқының шипалық қасиеті мол деп есептелінеді [16, 15] .

6. Қытайда шашыратқы тамырын ертеден-ақ бауыр, өт
кабыну, іш өту, асқазан ауруларына пайдаланды [17] .

7. Еуропа елдерінің дәстүрлі медицинасында шашыратқы тамыры
сілекей безі ауруына, геморройға ем ретінде қолданады [9] .

Тұқымның қайнатпасын қызуды төмендету, ауруды бәсеңдету үшін, ал гүлдерінің тұнбасын жүрек аурулары үшін пайдаланалылады.

ІІ. Негізгі бөлім.

Инулин - табиғи полимер

2. 1. Инулинге жалпы сипаттама

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.