Windows жүйесінің стандартты программалары жайында
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
Бөлім 1. Программалық құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
Бөлім 2. WINDOWS Жүйесінің стандартты программалары ... ... ... ... . 12
Бөлім 3. MS WORD редакторының терезесімен танысу ... ... ... ... ... ... . 22
Бөлім 4. Excel электрондық кестесінің негізгі үғымдары ... ... ... ... ... ... . 60
Бөлім 5. Excel.де диаграммалар тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 72
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 74
Бөлім 1. Программалық құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
Бөлім 2. WINDOWS Жүйесінің стандартты программалары ... ... ... ... . 12
Бөлім 3. MS WORD редакторының терезесімен танысу ... ... ... ... ... ... . 22
Бөлім 4. Excel электрондық кестесінің негізгі үғымдары ... ... ... ... ... ... . 60
Бөлім 5. Excel.де диаграммалар тұрғызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 72
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 74
XXI ғасырдың басы адамзаттың индустриялы эрадан информациялық эраға өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өндеу және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса қажеттігін көрсетті.
Программа - магниттік тасымалдаушыда (дискіде) файл "түрінде сақталып, әрбір адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп, орындауға арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер өзара байланыста бір-бірімен біріге отырып жұмыс істейтін программалар кешендерінің көмегімен шешіледі.
Алдын ала келісім (соглашение) нақты программа арқылы орындалатын әрекеттер (функциялар) жиынының және әр функцияның орындалу вариантын анықтайды.
Үнсіз келісім (по умоланию) егер жұмыс істеп отырған адам айқын түрде нұсқамаса, көрсетілген немесе басқа әрекеттің, яғни функцияның нақты атқарылу параметрлерін (басқа да варианттары болғанда) алдын ала тағайындайды.
Интерфейс - программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы сұхбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны.
Программалық жасақтама - информациялық технологиялардың елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса қажеттігін көрсетті.
Программа - магниттік тасымалдаушыда (дискіде) файл "түрінде сақталып, әрбір адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп, орындауға арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер өзара байланыста бір-бірімен біріге отырып жұмыс істейтін программалар кешендерінің көмегімен шешіледі.
Алдын ала келісім (соглашение) нақты программа арқылы орындалатын әрекеттер (функциялар) жиынының және әр функцияның орындалу вариантын анықтайды.
Үнсіз келісім (по умоланию) егер жұмыс істеп отырған адам айқын түрде нұсқамаса, көрсетілген немесе басқа әрекеттің, яғни функцияның нақты атқарылу параметрлерін (басқа да варианттары болғанда) алдын ала тағайындайды.
Интерфейс - программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы сұхбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны.
Программалық жасақтама - информациялық технологиялардың елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды.
1. Информатикадан 30 сабақ
Авторы: Қ.Балапанов,Б.Бөрібаев,А.Дәулетқұлов
Алматы:Джагамбек и С
2. Word 2000 м2т3н редакторы
Лабораториялық практикум
Алматы, Е.Балапанов, Б.Бөрібаев, Г.Мадьярова, М.Балабекова
3. Информатика негіздері журналы.
Алматы «Шартарап»
4. Информатика негіздері (оқулық)
Авторы: Н.Ермеков Мектеп баспасы
5. Основый компьютерный технологии-М:АБФ,1997
Авторы: Ю.Шафрин
6. Информатика. Под ред. Н.В.Макаровой-М: Финансы и статистика 1997 г
7. Информатика терминдерінің қазақша-ағылшынша-орысша сөздігі. Е.Балапанов, , Б.Бөрібаев,А.Бекбаев т.б.- Алматы: Сөздік-словарь 1998 ж
8. Андердал Б.Самоучитель Windows 98-СПб: Питер 1998 г
9. Евсеев Г.А: Пацюк С.Н.Симонович С.В. вы купили
компьютер-М: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс 1998г
10. Электронный оффис: В 2-х Томах: Картыгин.С.А.,Тихонов А.Ф.,
Долголаптев В.Г., Ильина М.М., Тихонова Л.Н.-М:
Восточная книжная компания, Бином,1997 г
11. Microsoft Windows 95. Дополнительные возможности.
Шаг за шагом: Практ. Пособ\Пер.с анг-М:ЭКОМ.
Авторы: Қ.Балапанов,Б.Бөрібаев,А.Дәулетқұлов
Алматы:Джагамбек и С
2. Word 2000 м2т3н редакторы
Лабораториялық практикум
Алматы, Е.Балапанов, Б.Бөрібаев, Г.Мадьярова, М.Балабекова
3. Информатика негіздері журналы.
Алматы «Шартарап»
4. Информатика негіздері (оқулық)
Авторы: Н.Ермеков Мектеп баспасы
5. Основый компьютерный технологии-М:АБФ,1997
Авторы: Ю.Шафрин
6. Информатика. Под ред. Н.В.Макаровой-М: Финансы и статистика 1997 г
7. Информатика терминдерінің қазақша-ағылшынша-орысша сөздігі. Е.Балапанов, , Б.Бөрібаев,А.Бекбаев т.б.- Алматы: Сөздік-словарь 1998 ж
8. Андердал Б.Самоучитель Windows 98-СПб: Питер 1998 г
9. Евсеев Г.А: Пацюк С.Н.Симонович С.В. вы купили
компьютер-М: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс 1998г
10. Электронный оффис: В 2-х Томах: Картыгин.С.А.,Тихонов А.Ф.,
Долголаптев В.Г., Ильина М.М., Тихонова Л.Н.-М:
Восточная книжная компания, Бином,1997 г
11. Microsoft Windows 95. Дополнительные возможности.
Шаг за шагом: Практ. Пособ\Пер.с анг-М:ЭКОМ.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
1. Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Бөлім 1. Программалық құралдар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
Бөлім 2. WINDOWS Жүйесінің стандартты программалары ... ... ... ... . 12
Бөлім 3. MS WORD редакторының терезесімен
танысу ... ... ... ... ... ... . 22
Бөлім 4. Excel электрондық кестесінің негізгі үғымдары
... ... ... ... ... ... . 60
Бөлім 5. Excel-де диаграммалар тұрғызу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .. 72
Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
Кіріспе.
XXI ғасырдың басы адамзаттың индустриялы эрадан информациялық эраға
өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өндеу
және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер жалпы
көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса
қажеттігін көрсетті.
1. ПРОГРАММАЛЫҚ ҚҰРАЛДАР
Программа - магниттік тасымалдаушыда (дискіде) файл "түрінде сақталып,
әрбір адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп, орындауға
арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер өзара
байланыста бір-бірімен біріге отырып жұмыс істейтін программалар
кешендерінің көмегімен шешіледі.
Алдын ала келісім (соглашение) нақты программа арқылы орындалатын
әрекеттер (функциялар) жиынының және әр функцияның орындалу вариантын
анықтайды.
Үнсіз келісім (по умоланию) егер жұмыс істеп отырған адам айқын түрде
нұсқамаса, көрсетілген немесе басқа әрекеттің, яғни функцияның нақты
атқарылу параметрлерін (басқа да варианттары болғанда) алдын ала
тағайындайды.
Интерфейс - программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы
сұхбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны.
Программалық жасақтама - информациялық технологиялардың елеулі бір
бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да,
ол ешнәрсе істей алмайды.
ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді, олар:
1) жүйелі программалық жасақтама;
2) қолданбалы (кәделі) программалық жасақтама.
Жүйелі программалар ЭЕМ-нің аппараттық жабдықтар жұмысын басқарып,
жұмыс істеп отырған адамды қолданбалы программалармен байланыстырады.
Жүйелі программалық жасақтаманы бірнеше топқа жіктеуге болады:
1) операциялық жүйелер;
2) утилиттер;
3) сервистік программалар.
Операциялық жүйелер - компьютерді басқаруға арналған және қолданбалы
программалармен байланысы бар нақты программа. Дербес компьютерлер үшін кең
тараған операциялық жүйелерге MS (PC) DOS, WINDOWS 98, WINDOWS 2000,
WINDOWS NT, OS2, UNIX жатады.
Дербес компьютерлерге арналған операциялық жүйелердің барлығы да тек
бір адамдық болып табылады. Расында да екі адамның бір мезетте бір
компьютерде жұмыс істеуін елестету қиын ғой.
WINDOWS 98,WINDOWS NT, OS2, UNIX көп мақсатты жүйелер болып саналады.
Көп мақсаттылық - бір компьютерде бір уақытта қатарласа бірнеше есепті
шығару мүмкіндігі немесе бірнеше әрекеттің қатар атқарылып жатуы. Мысалы,
Сіз мәтін көшіріліп жатқан шақта ойнап та отыруыңызға болады, өйткені бұл
жұмыстарды әртүрлі құрылғылар атқарады немесе ол құрылғылардың жұмыс
жылдамдығы адамның жылдамдығынан өте жоғары болып келеді.
Көптеген IBM - үйлесімді компьютерлер дискілік MS DOS операциялық
жүйесі мен көп терезелі WINDOWS графикалық операциялық жүйесін пайдаланады.
Операциялық жүйелер көптеген функцияларды орындайды: информацияны
дискіге жазу-оқуды жүзеге асырады, мәліметтер сақтауды ұйымдастырады,
компьютер құрылғыларының өзара байланыста жұмыс істеуін, барлық қолданбалы
программалар жұмысының орындалуын қамтамасыз етеді. Бұл жүйе ЭЕМ іске
қосылғаннан кейін иілгіш не қатты дискіден алғашқы жүктелетін кешенді
программа болып табылады.
Белгілі бір қосымша қызмет атқаруға керекті программалар тобы
утилиттер болып табылады. Оларға мысал ретінде антивирустік (вирустерге
қарсы) программаларды, мәліметтерді архивтеу (қысу) программаларын,
компьютердің жұмыс істеу қабілетін (диагностика) тексеретін программаларды
(тест программалары) айтуға болады.
Сервистік программалар - әрбір адамның операциялық жүйемен жұмыс
істеуін жеңілдететін программалар тобы.
Қолданбалы программалар арқылы біздер өз есептерімізді шығарамыз.
Мұндай программалар "қолданбалы" (приложение) деп те аталады. Қолданбалы
программалар сан алуан, оларға қарапайым программадан бастап күрделі
есептерді шығара алатын қуатты мамандандырылған жүйелерді (мәтіндік
процессор, графикалық редактор, баспаханалық жүйелер т.б.), ғылыми
мәселелерге арналған және жалпы көпшілікке қызмет ету кешендерін де
жатқызуға болады.
Қолданбалы (кәделі) программалық жасақтама - белгілі бір мамандық
саласында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір
мақсатта пайдаланылатын және әмбебап болып екіге бөлінеді.
Белгілі бір мақсатта пайдаланылатын программалық жасақтама әр адамның
нақты есептерін шығаруға арналған, сондықтан оны пайдалану аймағы да
шектеулі. Мұндай программаларды жұмыс иесі өзі жасайды немесе оның талабы
бойынша маман программалаушылар жасап береді.
Дербес компьютерлердің кең тарауына басты себеп олардың алдын ала
дайындалған әмбебап программалық жабдықтамаларының кең таралуы еді, бұл
программалар тек бір есепті шығарып қана қоймай, белгілі бір мамандық
саласында есеп жұмыстарын түгел автоматтандыруды немесе информацияның
белгілі бір түрлерін өңдеуді түгел қамти алатын болды.
Әртүрлі информацияларды өңдеуге мүмкіндік беретін әмбебап программалық
жасақтың негізгі түрлері мыналар:
- мәтін редакторлары;
- графикалық редакторлар;
- электрондық кестелер;
- оқыту және ойнау программалары;
- информациялық жүйелер және т.б.
Мәтіндік информацияларды даярлау мен өңдеуге арналған программалар
мәтін редакторы деп аталады. Өмірде кез келген ЭЕМ-де жұмыс істейтін
адамдар әртүрлі есеп-қисаптар мен құжаттар дайындау, мақала және басқа
жазбалар жазу сияқты мәтін дайындаумен айналысады. ДЭЕМ-дерді осы
мақсаттарға пайдаланса, баспа машинкасына қарағанда жұмыс өнімділігі күрт
өсетіні талас тудырмаса керек.
Мәтін редакторлары экранда мәтіндерді түзетуге, қателерін уақытында
табуға, абзацтардың сол жақ, оң жақ шеттерін туралауға, мәтіндерді
дискілерде ұзақ уақыт сақтап, қажет болғанда бірден тауып алуға, бірнеше
алфавитті (латын, орыс, қазақ) қатар пайдалануға, құжаттарды қағазға
бірнеше дана етіп басып шығаруға мүмкіндік береді.
Дербес ЭЕМ-дер кітап, журнал, газет, т.б. шығаруда кең пайдаланылады.
Компьютердің машинкаға қарағанда көптеген артықшылығы бар: қате оңай
түзетіледі, материалдарды дайыңдау шапшаңдайды, оларды безендіру жолдары
жеңілдейді. Өте жоғары сапалы басылым шығара алатын лазерлік принтерлермен
жабдықталған шағын баспахана жүйелерінің одан да күшті мүмкіндіктері бар
(осы оқулық та компьютерлік баспа жүйесінде дайындалды).
Кең тараған мәтін редакторларына Місrоsoft Word, Page Maker, Word
Perfect т.б. жатады.
Графиктік редакторлар графиктік информацияны дайындау мен өңдеуге
арналған программа болып табылады. Олар өмірде жиі кездесетін есептеу
нәтижелерін график түрінде шығаруда өте ыңғайлы. Оның үстіне графикалық
редакторлар бейнелерді әртүрлі етіп - схемалар, сызбалар, суреттер және
т.б. түрлерде бере алады.
Графикалық редакторлар мәліметтердің есептелу нәтижесін график
бейнесінде көрсетуде және өз қалауымызша түрлі сызықтар тұрғызуда да
қолданылады. Графиктерді әртүрлі қылып, мысалы, түзу немесе қисық сызық
түрінде, дөңгелек диаграммалар мен гистограммалар бейнесінде салуға болады,
оларға автоматты түрде масштаб енгізу керек болса, онда координата остеріне
сандар мен атауларды жазып қоюға да болады. Күрделі графикалық бейнелер
тұрғызу кезінде түрлі-түрлі фигура мен контурларды пайдаланып, олардың
әрқайсысын әртүрлі түстерге бояуға да болады. Осындай мүмкіндіктері бар
графиктік редакторларға Paint, CorelDraw, Graf-in-the-Box, PC Illustrator
т.б. жатады.
Электрондық кестелер жүйесінде миллионнан аса торлар (ұялар) болады,
олар пернелермен информацияны енгізу арқылы немесе формулалар өрнегін
есептеу нәтижесі бойынша компьютерде жазу арқылы толтырылады. Мұнда
кестелік мәліметтерді түзету, оларды дискілерде жазып сақтау, түрлендіру,
қағазға басып алу сияқты көптеген әрекеттер өте жылдам орындалады. Кең
тараған электрондық кесте жүйелеріне Lotus 1-2-3, SuperCalc, QuatroPro,
Excel сияқты программалар жатады.
Ойын программалары дербес ЭЕМ-дердегі қызғылықты, кез келген жан
әуестенетін топқа жатады. Дербес компьютерлердің кеңінен тарауына да
себепші болған ойын программалары еді. Компьютерлік ойындар - демалудың
жаңа технологиясы. ЭЕМ-де ойнағанда онымен шектен аса әуестенудің зиян
екенін есте сақтаған жөн.
Оқыту программалары оқу-үйрену сабақтарын ұйымдастырады, олардың
мектепте не үйде тарихтан, информатикадан, тілден, биологиядан,
математикадан, физикадан т.б. пәндерден сабаққа дайындалу кезінде өте
ыңғайлы екені талас тудырмайды. Компьютерлер сабақ оқуда электрондық оқулық
және тренажерлер түрінде, лабораториялық аспап, әрі информациялық
анықтамалық жүйе есебінде кеңінен пайдаланылады. Институттарға қабылдау
емтихандарын өткізу кезінде компыютерлер "қазы" рөлін де әділ атқара алатын
құрал екені белгілі.
Іс программалары қызметте керекті әртүрлі информацияларды дайындау,
сақтау және өңдеу үшін кеңінен қолданылып жүр. Бұлар іс қағаздарын
жүргізуді компьютрлендіру кезінде құжаттар дайындау, жұмыс кестелерін
жасау, кезекшілік графиктерін салу сияқты әрекеттерде де өте ыңғайлы болып
табылады.
Информацияның көптеген түрлерін сақтау, іздеу, жалпы ұйымдастыру
жұмысында информациялық жүйелер қолданылады. Бұларға мәліметтер базасы,
кітапханада информация іздеу жүйелері, театрларда, әуе жолында және темір
жолдағы билет сату мен оларды тіркеу тәсілдері жатады. ЭЕМ желілері мен
информациялық коммуникациялар негізіндегі осы сияқты жүйелерді жасау мен
дамыту қоғамымызды информацияландыру бағдарламасының ірге тасын қалайды.
Болашағы бар информациялық құралдарға білімдер базасы мен эксперттік
жүйелерді жатқызуға болады. Олардың көмегімен кейбір мамандық салаларында
эксперттер тәртібін модельдеу арқылы медициналық тақырыптардан
консультациялар мен әртүрлі қызмет салаларынан анықтамалар беру,
өнертапқыштарға, технологтар мен конструкторларға көмек беру істерін жүзеге
асыруға болады.
Әмбебап программалық жасақтың дамуының арқасында күрделі біріктірілген
(интегралданған) жүйелер жасалынып жатыр. Олар бірыңғай командалар жүйесі
арқылы бір форматты пайдалана отырып мәтін редакторын, электрондық
кестелерді, графикалық редакторды, мәліметтер базасын басқару жүйесін,
калькуляторды және тағы басқаларды біріктіріп, бір интерфейс арқылы
осылардың барлығың да пайдалану мүмкіндігін береді. Біріктірілген
жүйелердің ішінде кең таралып, белгілі болғандарына Framework, Symphony,
Master және т.б. жатады.
Әмбебап программалық жасақтама дербес компьютерлермен жабдықталған
әртүрлі мамандық иелерінің жұмыс орындарын автоматтандыруды іске асырады.
Мұндай жүйелерге, мысалы, кострукторлық жобалауды, электрондық тақшалар
жасап дайындауды, экономикалық және бухгалтерлік жұмыстарды автоматтандыру
істерін жатқызуға болады. Инженерлік практикада қазір осындай мақсаттарға
MatLab, MatCad, Eureka сияқты программалық дестелер кеңінен қолданылып жүр.
Қоғамымызды дербес компьютерлермен, ЭЕМ желілерімен және информациялық
қорлармен толық қамтамасыз ету бұрынғы "қағаздағы" мәліметтерді қолдану
жұмыстарын толықтыра отырып, информация алу, тарату, пайдалану жұмыстарын
ұйымдастыруды жаңа белеске көтерді. Мұны өзі қоғамымызда информацияландыру
процестерін дамытудың негізі болады деп толығынан айта аламыз.
Қолданбалы программалар арасындағы ерекше топқа қолданбалы
программаларды даярлаудың аспаптық құралдары (инструментальные средства)
жатады.
Аспаптық құралдар - басқа программалар мен автоматтандырылған
жүйелерді даярлау үшін программалаушылар пайдаланатын программалар мен
программалық кешендер.
Дербес компьютерде кең тараған аспаптық құралдарға BASIC, PASCAL, C
және ASSEMBLER сияқты программалау тілдері жатады, олар үшін соңғы кездерде
әмбебап программалау жүйелері жасалған болатын. Бұл тілдердің әрқайсысы
белгілі бір мәселелер тобын шешуге өте қолайлы. Оның үстіне, әртүрлі ЭЕМ-
дерде белгілі бір тілге ғана үстемдік беріледі.
Программалау жүйелері шыққанға дейін әр адам өзі қолданатын программа
мәтінін программалау тілінде жазып, оны ЭЕМ-ге арнаулы мәтін редакторы
арқылы енгізіп, сонан соң тағы бір арнайы программа - компилятор
(транслятор), көмегімен өз мәтінін машина тіліне аударатын. Ең соңында
үшінші бір арнаулы жинақтаушы программаның арқасында бөлек модульдерден
орындалатын программалық файл алынатын.
Бүгінгі күн талабына сәйкес келетін программалық жүйелерді
пайдалансақ, мұндай күрделі жұмыстар атқарудың ешбір қажеті жоқ сияқты.
Қазір біріктірілген бір-ақ программалық десте осы аталған операцияларды
түгел қамтиды. Соңғы кездердегі ДЭЕМ программалық жүйелерін жасайтын
алдыңғы қатарлы фирмаларға Microsoft Corporation және Borland International
сияқтыларды жатқызуға болады. Microsoft фирмасы өзінін Quick Basic,Visual
Basic және Microsoft C++ деген программаларын, ал Borland фирмасы -Turbo
Basic, Borland С, Turbo Pascal программалық тілдерін жасап таратуда. Бұл
жүйелердің әрқайсысының күшті де, әлсіз де жақтары бар, сондықтан оларды
таңдауда алдына қойған мақсатына қарай әр адам өзі шешеді.
Қазіргі кезде жасалынып жатқан программалар теледидар, тоңазытқыш,
шаңсорғыш тәрізді өңдірістік өнімдер санатына кіреді. Бұл программаларды
жасау мен тарату - өндірісті жүргізу заңдылықтарымен бірдей деңгейде болады
деген сөз. Бұл күндері тегін берілетін, шартты түрде (жартылай) тегін және
сатылатын программалар бар. Программаларды сатып алу және тарату шарттары
сол программамен бірге берілетін оның сатушысы не авторы дайындаған
құжаттарда жазылады. Біреудің программасын пайдалану үшін осындай
мәселелерге көңіл бөліп отыру қажет екенін естен шығармаған жөн.
2. WINDOWS ЖҮЙЕСІНІҢ СТАНДАРТТЫ ПРОГРАММАЛАРЫ
Windows жүйесінің стандартты программалары құрамына бір топ
программалар жиыны кіреді. Олар әр адамға қажетті операциялық жүйе орындай
алмайтын бірсыпыра жұмыстардың орындалуын қамтамасыз етеді, мысалы:
- мәтіндік құжаттар дайындау;
- графикалық бейне-көріністерді даярлау және оларды өңдеу, түзету;
- жұмыс уақытын жоспарлау және ұйымдастыру;
- математикалық есептеулерді орындау және т. б.
Әдетте, бұл қосымша программалар "Стандартты" тобында
орналасқан (Windows 3.х - "Реквизиттер" тобында).
WordPad мәтіндік редакторы
WordPad, Write (Windows 3.х) редакторлары күрделі мәтіндік құжаттарды
дайындауға мүмкіндік береді.
Windows З.х жүйесінде редакторды іске қосу үшін "Реквизиттер"
тобындағы " Write редакторы" белгісін таңдау керек.
Ал, Windows 98 жүйесінде - Іске қосу=Программалар
= Стандартты = WordPad командасын орындау қажет.
WordPad және Write редакторлары мәтіндік құжаттарды пернелерде
теріп дискілерде сақтауға, оларды өңдеуге – ішкі көрінісі мен қаріпін
өзгертуге, құжат ішінде символдардың іздеу мен ауыстыру әдістерін іске
асыруға, графиктік суреттерді қосуға, оның беттерінің параметрлерін
өзгертуге және қағазға басып шығаруға мүмкіндік береді.
Windows жүйесінің бір ерекшелігі - ондағы кез келген қолданбалы
программадағы мәтінді қағазға басу бір тәртіппен жүргізілетіндігі.
Программа терезесінде орналасқан құжатты баспаға шығармастан бұрын,
принтер түрін және оның параметрлерін тағайындаймыз. Бұл жағдайда
"Файл=Принтер таңдау" (Файл=Выбор принтера) және "Файл=Баспа" (Файл=
Печать) деген командаларды меню жүйесінен таңдау қажет.
Егер де сіз Параметрлер батырмасын басатын болсаңыз, онда экранға
шығатын сұхбаттасу терезесінде принтерден сапалы басылым шығарудың
параметрлерін реттеуіңізге болады.
Блокнот (Windows З.х)
Блокнот - кішігірім мәтіндік файлдармен жұмыс істеуге арналған
редактор.
Оның бір талассыз жақсы жағы бар - ол қарапайым әрі жинақы жұмыс
істеуге мүмкіндік береді, жедел жадта тіптен ешқандай орын алмайды десе де
болады және басқа программалардың қатарласа жұмыс істеуіне ешбір кедергісін
тигізбейді. Бұл программаны іске қосу үшін "Реквизиттер" тобында (Windows
З.х) орналасқан "Блокнот" атты белгішені таңдау жеткілікті.
Көптеген жағдайларда, мысалы, командалық файлдарды дайындау, түзету
немесе модем арқылы жіберілетін хатты дайындау кездерінде бұл шынында да
жылдам істейтін, таптырмайтын қосымша программа екеніне көзіңіз жетеді.
Блокнот тек бір ғана қаріп түрін (жүйелік шрифт) ғана пайдаланады.
Мұнда мәтін фрагменттерімен жұмыс істеу ісі, керекті символдарды іздестіру,
мәтінді файлдарға жазу мен оқу, баспаға шығару жұмыстары жақсы жолға
қойылған.
Күнтізбе (Windows З.х)
Күнтізбе - бұл жұмыс уақытын жоспарлауға, мерзімдік жоспар
(календарный план) жасауға, кездесулер мен телефон соғу кестелерін
құрастыруға арналған шағын программа. Нақты айтсақ, календарь - күнделіктің
компьютерлік варианты. Программаны іске қосу үшін "Реквизиттер" тобынан
"Күнтізбе" (Календарь) белгісін таңдап алу керек.
Күнтізбе информацияны қарап шығудың екі режимінде жұмыс істейді:
- күнделікті кесте - Қарап шығу=Күн {F8} (Просмотр= День) командасы;
- айлық кесте - Қарап шығу=Ай {F9} (Просмотр=Мссяц) командасы.
Егер сіз бөлінген уақыт аралықтарын өзгерткіңіз келсе, оларды
Параметрлер = Күн Параметрлері... (Параметры = Параметры Дня...)
командасы арқылы жөндеуге болады. Одан кейін сұхбат терезе арқылы керекті
параметрлер енгізіледі.
Күнтізбе программасына белгілі бір уақытта дыбыс беретін ояту сигналын
(будильник) жазып қоюға болады. Бұл үшін Күн режимінде көрсетілген уақытты
таңдап алып, тышқанды бір рет шерту керек те, содан кейін Оятқыш=Қондырғы
{Ғ5} (Будильник = Установка) командасын таңдау керек. Таңдалынған
аралықтың сол жағына қоңыраудың бейнесі пайда болып, оятқыштың іске
қосылғаны белгілі болады.
Құрастырылған календарлық, кестенің файлға жазылуы, одан оқылуы,
қағазға басылуы мүмкін.
Калькулятор
Калькулятор программасы бүгінгі күндері тіпті төменгі сынып оқушылары
да кеңінен пайдаланатын компьютерлік калькулятор болып табылады.
Программаны іске қосу үшін "Реквизиттер" тобында "Калькулятор" шартбелгісін
таңдау керек. Программа екі режимде жұмыс істейді:
- стандартты (жады бар қарапайым арифметикалық калькулятор)
режимі;
- ғылыми (қиын да күрделі есептеулер жүргізуге арналған
қуатты калькулятор) калькулятор режимі. Есептеуге қажет сандар "тышқанмен"
немесе пернелер көмегімен енгізіледі. Енгізілген цифрлар мен де есептеулер
нәтижелері индикаторда бейнеленеді.
Калькуляторда стандартты режимде төрт арифметикалық амалдан, процентті
есептеуден, квадрат түбір мен кері шаманы табудан басқа оның жадымен келесі
әрекеттерді орындауға болады:
ЗП - индикатордағы санды жадқа жазады;
П+ - жадтағы санға индикатордағы санды қосады;
ИП - жадта сақталған санды индикаторға шығарады.
ПО - жадты тазалайды.
Индикаторға енгізілген соңғы цифрды жоюға арналған Кейін (Назад)
батырмасының бар екені есте болсын.
PAINT ГРАФИКАЛЫҚ РЕДАКТОРЫ
Алғашқы мағұлматтар
Графикалық редактор – Графикалық бейне түріндегі суреттерді салуға
және оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы программа. Қазіргі кезде
нүктелік және векторлық деп аталатын графикалық редакторлардың екі түрі
белгілі. Нүктелік графикалық редакторлард да кез келген сурет пиксельдер
деп аталатын нүктелерден тұратын кішкене бейнелер арқылы салынады, ал
нүктелердің әрқайсысы түрлі түске боялады.
Paint (Paintbrush) – Windows жүйесінің стандартты программалар
тобына кіретін қарапайым нүктелік графикалық редактор. Paint өінің
мүмкіндіктері жағынан профессионалды графикалық редакторлардан біршама
төмендеу болғанымен ол едәуір күрделі әрі тартымды, түрлі-түсті және ақ-
қара суреттерді, схемаларды,сызбаларды даярлауға мүмкіндік береді. Бұл
редакторды игеру онша қиын емес, оның құрамында сурет салу, сызу және
оларды өңдеуге арналған стандартты қарапайым аспаптар жиыны бар,
дайындалған бейнелер файлдардың кең тараған графикалық форматына сақталады.
Программа терезесі
Редакторды іске қосу үшін Реквизиттер тобындағы Paintbrush
белгісін таңдаңыздар.
Ал, Windows 98 жүйесінде Іске қосу = Программалар =Стандартты =
PAINT командалар тізбегін орындасақ,экранда программаның терезесі пайда
болады. Терезенің сол жақ шеткі қабырғасында аспаптар тақтасы орналасқан.
Одан сіздер Paint-та кездесетін барлық сурет салу аспаптарын көре
аласыздар. Кез- келген аспаптарды таңдау үшін соның белгісіне тышқан
курсорын жеткізіп, оны шерту жеткілікті. Осыдан кейін таңдап алынған
аспатың бейнесі айқын түспен ерекшеленеді.
PAINT редакторының экраны
Қолданылатын аспаптар
Paint аспаптарын іс жүзінде игеруге кіріспес бұрын ескертетін бір
жайт – редакторда жұмыс істеу барысында соңғы орындалған әрекетті өзгерту
мүмкіндігі бар. Өзгерту операциясы алғашқы кезде жиі қолданылады. Оны
іске асыру үшін менюдегі Түзету = Өзгерту {Ctrl+Z} командасын таңдау
керек.
Аспаптар тақтасы қарапайым суретшінің аспаптарының жиынына ұқсас
болып келеді. Ең алғашқы аспапқа Қылқалам (Кисть) жатады. Ол әдеттегі
қарындаш тәрізді сурет салу жұмысын атқарады. Мұндай аспапты таңдаған соң,
тышқанның стандартты курсоры Қылқаламға айналады. Тышқанның сол жақ
батырмасын басып тұрып (оны жібермей) курсорды экран бетімен жылжытсаңыз
курсор артында із қалдырады, оның түсі сол мезеттегі тағайындалған түске
сәйкес болады.
Мұнан төмен орналасқан аспап – Аэрозольді баллон немесе Шашыратқыш.
Оны таңдап алғаннан кейін тышқан курсоры қосу символына ұқсас таңбаға
айналады. Енді сол жақ батырманы басып тұрып курсорды экран бетімен
жүргізсе, оның артында шашыраған бояуға ұқсас із қалады.
Тақта құрамында екі түрлі өшіргіш бар,олардың қарапайым өшіргіштен
басты айырмашылығы – белгілі бір түспен өшіреді. Бірінші ластик барлық
кескіндерді фондық, түспен өшіруге арналған. Ал екінші өшіргіш негізгі
түспен боялып салынған барлық фрагменттерді ғана фондық түске айналдыра
отырып өшіреді.
Бірінші өшіргіш арқылы кейіннен керекті фондық түсті таңдап алып,
экрандағы әр түрлі түстегі бейнелерді жаңа фондық түске бояуға болады. Осы
тәсілді пайдалану кезінде тышқанды екірет шернтсек, онда курсор маңы
бірден фондық түске боялады.
Екінші түрдегі өшіргіш арқылы өзімізге қажет негізгі және фондық
түстерді тағайындаған соң, өшіру нәтижесінде негізгі түстегі фрагменттер
фондық туске бояла бастайды. Осы тәсілмен тышқанды екі рет шерту суреттегі
курсор маңындағы бір түсті бояуды түгелдей дерлік екіншісіне бірден
өзгертуге мүмкүндік береді.
Сызықтармен доғалар
Paint редакторы аспаптарының көмегімен белгілі бір қалындықпен
берілген түзу сызықтар мен доғаларды сызуға болады.
Негізгі түспен түзу сызық сызу үшін мынадай әрекеттер орындалады:
- сызықтың қалындығын тағайындау және Түзу сызық аспабын таңдау;
- курсорды бастапқы нүктеге апарып, тышқанның сол жақ
батырмасын басу;
- батырманы басулы күйінде ұстап тұрып, курсорды сызықтың соңғы
нүктесіне ауыстыру;
- батырманы босату.
Осылардың нәтижесінде экран бетінде негізгі түспен сызылған түзу
сызық пайда болады.
Егер тік немесе көлденең сызықтарды сызғыңыз келсе, онда сызу
кездерінде сол жақ батырмамен бірге Shift пернесін басыңыз.
Доға сызу үшін аздап машықтану керек.Алдымен сызық қалындығын
тағайындап, Доға сызатын аспапты таңдаңыз. Содан кейін мына әрекеттерді
орындау қажет:
- жоғарыда айтылғандай түзу сызық жүргізу;
- түзудің ортасындағы белгілі бір нүктеге курсорды жеткізіп,
тышқанның сол жақ батырмасын басып оны басулы күйінде ұстап жібермей,
курсорды доғаның контуры ойыңыздағыдай болғанша көлденең бағытта орын
ауыстыру керек;
- батырманы босату керек.
Экран бетінде берілген қалындықта , негізгі түспен сызылған доға
пайда болады.Егер доға ойдағыдай болып шықпаса, онда бірнеше рет қайталап
бірінші салынған доғаңызды өзгертуге тырысыңыз.
Аймақтардың ішін бояу
Paint редакторы тұйық сызықтар ішін негізгі түспен бояуға мүмкіндік
береді. Бұл үшін Білік (валик) аспабын таңдап белгілеп алып, курсор кішкене
білік түрін айналғанда, оны тұйықталған аймақтың кез келген ішкі нүктесіне
алып барып, тышқанды шертсе болғаны.Сонда тұйық аймақ түгелдей негізгі
түске бояла бастайды.
Тұйық аймақты бояу барысында оның қабырғаларының үзік жері болмауын
қадағалап отырыңыз. Тіпті бір нүкте сиятын үзілген жердің болуы бояудың
аймақтан тыс таралып кетуіне себепші болады.
Микроскоп режимі
Суреттерді, сызбаларды немесе схемаларды даярлау барысында оларды
ешқандай ( қоқырсықтың ) – артық нүктелердің болмағаны жөн. Суретте бақа
түске боялған бір нүктенің болуы одан алған әсеріңізді жоқ етеді.
Сурет салудың әдеттегі режимінде белгілі бір нүктеге курсормен дәл
түсу оңай емес. Ол үшін көптеген редакторларда Микроскоп режимі деп
аталатын сурет салудың арнайы режимі қолданылады. Мұндай режимде әр
нүктенің мөлшері (масштабы) бірнеше есе өседі, оның есесіне жалпы сурет
бейнесін көру пропорционалды түрде нашарлай түседі. Өйткені экранға
суреттің тек белгілі бір бөлігі ғана сыйып тұрады, бірақ бұл режимде
қажетті нүктеге дәл түсу көп еңбекті талап етпейді.
Paint редакторына Микроскоп режимін орнату үшін, менюден Қарап шығу
= Жақындату {Ctrl+G} командасын таңдау керек. Бұдан кейін курсор сурет
ішінде орын ауыстыруға болатын тіктөртбұрышты кішкентай жақтау пішіндес
болады. Бұл төртбұрышты контурға суреттің кейіннен үлкейтілетін бөлігі ғана
оарналасады. Суреттің қажетті бөлігін таңдап алып,тышқанды шерту арқылы
экран бетінен сіз оны бірнеше есе үлкейтілген бейнесін көре аласыз. Сол жақ
жоғарғы бұрышта бейненің табиғи шамасына сәйкес үлкейтілген суреті
көрінеді, онда да суретті салу процесін қадағалауға болады.
Paint редакторының Микроскоп режимінде тек екі аспап қана
қолданылады: Қылқалам және Білік.
Қылқалам жоғарыда сипатталған түрде жұмыс істейді, яғни суретті екі
түспен – негізгі түсті сол жақ батырмамен, ал фондық түсті оң жақ батырманы
салуға мүмкіндік береді.
Білік те бұрынғыша жұмыс істейді, тек оның бір өзгешелігі –
тұйықталған аумақтың көрініп тұрған бөлігі ғана боялады.
Ал , қалған аспаптарды Микроскоп режимінде пайдалануға болмайды.
Үлкейтілген аумақтың оң және төменгі шеттерінде пайда болатын жылжу
сызғыштарының көмегімен суреттің кез келген бөлігін үлкейтілген түрде қарап
шығуға болады.
Әдеттегі жұмыс режиміне қайта оралу үшін, Қарап шығу = Ығыстыру
{Ctrl+О} командасын таңдау керек.
Мәтін енгізу
Әріптермен цифрларды, сондай-ақ арнайы символдар бейнесін Paint
ортасында Қылқалам мен Біліктің көмегімен әркім өзі-ақ қолмен салуы
мүмкін. Бірақ бұл біраз еңбектенуді талап ететін іс, содықтан редакторда
суреттік бейнелер көрінісіне мәтіндік фрагменттер қосу тәсілі енгізілген.
Ол үшін Мәтін аспабы қолданылады.
Мәтін теру кезінде курсор пішіні қарапайым редакторлардағы сияқты
енгізу курсорына ұқсас түрге айналады. Енгізу курсорын сіздер
кездестірдіңіздер. Мәтін енгізуді бастау курсорды суреттің белгілі бір
нүктесіне апарып, тышқанды шерту арқылы іске асады. Сол сәтте экранға
жыпылықтап тұратын енгізу курсоры шығады да, ол мәтін фрагментін енгізуді
бастауға болатынын білдіреді. Мәтін негізгі түспен енгізіледі, енгізу
барысында әдеттегідей BackSpace, Delete пернелерінің көмегімен символдарды
жоюға болады. Жаңа жолға өту үшін Enter пернесін басу керек. Мәтіндік
информацияны енгізуді тоқтату кез келген сәтте тышқанды бос кеңістікте
шерту арқылы орындалады.
Егер енгізіліп жатқан мәтіннің қарпын, оның өлшемдерін, стилін
өзгерткіңіз келсе, енгізу режимін тоқтатпай-ақ менюдің Мәтін командасы
арқылы өңдеп – түзетуге болады.
MS WORD- мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып
шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша программасы.
Ол-мәтіндік және графикалық информацияларды өңдеу барысында жүзден
аса операцияларды орындай алатын ең кең тараған мәтін редакторларының
бірі.
Қазіргі компьютерлік технологияда болатын кез келген операция бұл
ортада жүзеге асырыла береді. Мысалы: басқа ортада дайындалған мәтіндік
фрагменттер, кестелер, суреттер сияқты неше түрлі объектілерді
байланыстыра отырып осы ортаға енгізуге болады.
Жалпы, WORD редакторында типография жұмысына керекті баспа
материалдарын теруден бастап, олардың оригинал-макетін толық жасауға
дейінгі барлық жұмыс орындалады, оларды көбейте отырып тарату
мүмкіндіктері де толық қамтылған. Мұнда құжаттар мен кестелерді көрікті
етіп, безендіруге қажет көптеген дайын шаблондар, стильдер, жазылып
бірден орындалатын ішкі макропрограммалау тілі, қарапайым графиктік
бейнелерді салатын аспаптар және т.с.с. жетіп артылады.
Жалпы, WORD редакторының мүмкіншілігі зор.
a) WORD редакторы терезесінің стандартты элементтері.
WORD-пен жұмыс істеуді бастау үшін Windows жүйесінің басқа программалары
сияқты оны бастапқы инсталляциялық дискеттерден немесе компакт-
дискіден компьютерге жазып орнатып алу керек. Орнатылған WORD
редакторын іске қосу бірнеше жолмен орындалады:
• Басты менюдің Іске қосу (пуск)-Программалар-Microsoft WORD (Microsoft
Office немесе Стандартты тобының ішінде де болуы мүмкін) қатарында
тышқанды шерту арқылы.
• Windows жүйесінің менің компьютерім немесе Сілтеуіш (Проводник)
терезелерінің бірін пайдалану арқылы.
• WORD редакторында бұрын дайындалған құжаттың шартбелгісінде
тышқанды екі рет шерту арқылы алдымен WORD программасы жүктеліп,
содан соң көрсетілген құжат терезеге оқылады.
• Жұмыс үстеліндегі WORD редакторының жарлығында тышқанды екі рет
шерту арқылы (жарлық болмаса, басқа тәсілді қолдану керек) т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау (доғару) кез келген стандартты тәсілдермен
жүргізіле береді, мысалы:
• Файл Шығу (Выход) меню командаларын таңдау арқылы;
• Редактор терезесінің тақырып тақырып жолының оң жақ жоғарғы
бұрышындағы Жабу батырмасын
Басу арқылы;
• Тікелей Alt+F4 пернелерін басу арқылы т.б.
Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіліп,
бірақ дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша
сұхбаттасу терезесін шығарып өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да)
керектігін, ал жазбасаңыз (Жоқ-Нет) оны да растап беруіңізді өтінеді.
Қалауыңыз бойынша, редакторда ары қарай жұмыс істей беруіңізге де
(Болдырмау-Отмена) болады.
3. WORD редакторының терезесімен танысу.
WORD редакторының негізгі терезесі ондағы орналасқан құжат
терезесімен бірге 1.1.- суретте көрсетілген. Терезеде Windows жүйесіндегі
стандартты көптеген элементтер бар. Солардың ішіндегі WORD редакторына
тән қосымша элементтерді қарастырып өтейік.
Қалып-күй қатары.
элемент Нені көрсетеді
Стр.1Теріліп немесе түзетіліп жатқан терезедегі бет номері
(1-бет)
Разд.1. Терезедегі мәтін бөлігі нөмерін көрсетеді, бұл элемент
бөліктерден тұратын басты құжат (Главный документ) үшін ғана
қажет;
1\4 Мәтіннің басынан есептегенде курсор тұрған орын 1-бетте, ал
құжат барлығы 4 беттен тұрады;
На 17,1 см Курсор тұрған ағымдағы жолдан сол беттің жоғарғы шетіне
дейінгі қашықтық, курсор экранда көрініп тұрғанда ғана
көрсетіледі;
Ст 21 Осы беттің жоғарғы шетінен курсорға дейінгі қатарлар
саны, курсор көрініп тұрғанда ғана көрсетіледі;
Кол Осы қатардың басынан курсорға дейінгі с символдары мен
33 бос орындар да есепке алынады.
ЗАП Бұл да курсор көрініп тұрғанда ғана көрсетіледі.
Макрокомандаларды жазу (записать) режимі іске қосылған
екпінді күйде екенін көрсетеді, бұл режимді іске қосу
тышқанмен ЗАП батырмасын көрсетіп тұрып, оны екі рет шерту
арқылы орындалады;
ИСПР Түзетулерді (исправления) белгілеу режимі екпінді күйде, олар
құжаттық соңғы нұсқасында қандай өзгерістер енгізілгенін
білдіреді, бұл режимді де іске қосу немесе алып тастау
тышқанды екі жолымен жүргізіледі;
ВДЛ Белгілеулерді кеңейтетін (расширить выделения) F8 пернесі
екпінді күйде, яғни фрагментті белгілеп алып оны кеңейту
режимі іске қосылған, бұл режим белгілеулер көлемін F8
пернесі арқылы кеңейтуге болатынын (бір
символға,сөзге,сөйлемге т.б.) көрсетіп тұрады. Белгіленген
көлемді кішірейту- Shift- F8 арқылы, ал белгілеуді
тоқтату-Esc пернесі арқылы орындалады.
ЗАМ Символдарды ауыстыру (заменить) режимі екпінді күйде
тұрғанын көрсетеді, символдарды сыналап енгізу тәртібі
(вставка) орындалса, ол солғын түске боялады. Бір тәртіптен
екіншісіне ауысу ЗАМ батырмасында тышқанды екі рет шерту
арқылы жүргізілді.
Мәтіннің синтаксикалық қатесін тексеру кезінде оң жақтағы
алапқа шығатын көрсеткіш белгі. Тексеру кезінде кітап
бетімен жылжып келе жатқан қалам көрініп тұрады. Қате
табылса, “Х” белгісі шығады, оны түзету үшін тышқанды сол
белгіде екі рет шерту керек.
Мәтінді фондық режимде баспаға шығару кезінде шығатын
көрсеткіш. Оң жақ шеткі бос алапқа қозғалып тұрған осы белгі
шықса, жазу ісінің орындалып жатқаны.
Мәтіндік фондық режимде баспаға шығару кезінде шығатын
көрсеткіш. Осы принтер белгісінің жанындағы бүтін сан
басылып жатқан мәтіннің бет нөмірін көрсетеді. Баспаға
шығаруды жедел тоқтату үшін принтер белгісінде тышқанды
шерту жеткілікті.
Сағат Windows NT 3.51 жүйесінде үстіміздегі уақыт көрсеткіші,
(Windows NTWindows NT 4.0 жүйесінде уақыт бұдан төменірек тапсырмалар
3.51) тақтасында көрініп тұрады.
1- кесте
Қалып-күй немесе қалып қатары негізгі терезенің төменгі жағында
орналасқан, онда теріліп жатқан құжат жөнінде бірсыпыра мәліметтер бар.
Қалып қатары көрінбей тұрса, сервис-Параметрлер командасын орындап, оның
сыртқы түр (Вид) астарлы бетіндегі терезе тобының Қалып қатары (Строка
состояния) атты жалаушасын көтеріп қою қажет. Енді оның элементтерін
қарастырып өтейік.
2.1 Сурет. WORD экраны
2.2 Сурет. Қалып күй қатары
Қалып қатарында мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір
режимнің іске қосылып тұрғанын, ал солғын түсті болса, іске қосылмағанын
білдіріп тұратын жұмыс тәртібі индикаторлар бар,олар:
Мәтінді бейнелеу режимдері.
Мәтінді бейнелеу режимдерін іске қосу немесе қоспау тәртіптері
белгілі бір пернелік командалармен орындалады. Оған қосымша, сол режимді
қарама-қарсы күйге ауыстыру қалып қатарына жалғаса орналасқан қажетті
индикаторға тышқан курсорын жеткізіп, оны екі рет шертумен де
орындалатынын білген дұрыс.
2.3 сурет. Мәтін өрісіндегі көлденең және тік белдеулер
Цифрлық таңбалары бар көлденең және тік жылжу белдеулері
мәтін ішіндегі курсор тұрған орынды бағдарлау мүмкіндігін береді.
Бірақ бұл жылжу белдеулері WORD редакторында
бұрынғыдан маңыздырақ қосымша функциялар атқарады.
Көлденең орналасқан горизанталь белдеу (сызғыш) арқылы
тышқан көмегімен
• Абзац алдындағы азат жол басын;
• Беттің сол жақ және оң жақ шеттерінде қалдырылуға тиіс бос
орындар (поля) аумағын;
• Мәтін ішіндегі кестелердің (таблица) бағаналары (тік жолдарының)
енін;
• Көлденең табуляция позицияларын өзгертуге, олардың жаңа мәнін
бекітуге болады.
Тышқан курсорымен осы шамалардың мәндерін өзгерткенде, олардың
тек сол абзацқа (курсор тұрған) қатысты екенін естен шығармаған абзал.
Ал енді тік орналасқан вертикаль белдеу (сызғыш) терезенің сол
жақ жақтауы бойында орналасқан. Оның көмегімен беттің жоғарғы және
төменгі жақтарында қалдырылатын бос орындар аумағын (поля) және де
кестелер қатарлары биіктігін өзгертуге болады. Тік, яғни вертикаль
белдеуді көрсетпей алып тастауға болады, онда экрандағы мәтінге берілетін
орын ұлғаяды. Дегенмен ол бейнеленіп тұрса, мәтінді форматтау жұмыстары
жылдамырақ орындалады.
Көру режимдерінің батырмалары қалып қатары маңындағы көлденең
жылжу алабының сол жақ шетінде орналасады да, олар мыналардан тұрады:
• Кәдімгі режим (обычный режим) батырмасы- бұл көру режимі келісім
бойынша редакторға кіргенде бірден орнатылады. Ол мәтінді форматтау
элементтерін қарапайым түрде көрсете отырып, беттерді бөлу шекараларын
пунктир-сызықшамен бейнелеп, символдарды теру, түзету және көру процесін
жылдам орындайды. Бұл форматта суреттермен және кадрлармен жұмыс істеуге
болмайды.
• Электрондық құжат режимі парақты экранда құжат мәтінін оқуды
оңайлататын күйге келтіреді. Бұл режимде парақ белгіленбей әріптер
іріленіп қатар ұзындығы жол енінен шықпайтындай етіп бейнеленеді.
Мәтіннің сыртқы түрі қағазға түсетін бейнесіне сәйкес келмейді. Бұл
форматта суреттермен және кадрлармен жұмыс істеуге болады.
• Беттерді белгілеу (разметка страницы) режимі мәтін қағазда қалай
орналасса, айнытпай солай бейнелейтін режим болып есептеледі, мұнда
форматтау, мәтінді түзету өте ыңғайлы, өйткені қағаз шеттері (поля) айқын
көрініп тұрады.
• Құрылым (структура) режимі, мәтінді түйіндеп құжатты толық бейнелемей,
тек тақырыптарын көрсете алады, сол себепті мәтін тақырыптарын бастан
аяқ қарап отырып, оны бақылау мүмкіндіктерін береді. Ал оны түйіндемей,
ашылған күйде бейнелесек, өте көлемді мәтін өңделгенде, оның белгілі
бір бөліктерін түгелдей жылжытуға, көшіруге және оның құрылымды байқап
отыруға ыңғайлы тәртіп болып саналады.
Ал енді, саймандар тақтасына тоқталып өтер болсақ: Саймандар
(инструменттер) тақтасы командалар мен іс-әрекеттерді жылдам орындау үшін
ең ыңғайлы жағдай жасайды. Оны пайдалану тышқан қолтетігінің немесе соған
ұқсас басқа аспаптың көмегімен жүргізіледі.
Саймандар тақтасының белгілі бір командасын орындау сол командаға
сәйкес батырманы тышқан мен шерту арқылы орындалады. Бұл тақтаны әрқашанда
пайдалануға болады, өйткені қалауымыз бойынша, ол құжат терезесінің
жоғарғы жағында тұрақты көрініп тұрады.
1-кестеде меню қатарының төменгі жағында Стандартты әрекеттерді ғана
атқаруға арналған саймандар тақтасы орналасқан. Бұл тақтадан басқа WORD
редакторында бірсыпыра әрекеттерді атқаратын тақталар (Форматтау, Сурет
салу, Көмек алу т.б.) бар. Нақты тақталар мен олардың әртүрлі
батырмаларының атқаратын қызметін жұмыс барысында курсорды сол батырма
белгісінің оң жақ төменгі бұрышына алып барып тексеру қажет немесе көмек
алу арқылы білуге болады.
Терезенің негізгі элементінің бірі болып, бірнеше мәтіндік құжаттар
қатар орналаса алатын терезелерден тұратын, ашық түске боялған жұмыс
аумағы болып саналады.
Ал WORD редакторында құжат ашу үшін: WORD ортасында бұрын дискіге
жазылған құжатты ашу үшін Құжатты ашу (Открытие документа) сұхбат терезесі
қолданылады. Бұл терезе Файл Ашу (Файл-Открыть) командасын орындағанда
немесе батырмасын шерткенде экранға шығады. Құжатты қатты не иілгіш
дискіден, әйтпесе желідегі басқа дискіден де ашуға болады. Сұхбат
терезесіндегі диск немесе бума таңдау мүмкіндігін беретін батырманы
шерткенде диск немесе бумалардың тізімі шығады. Керекті буманы не дискіні
таңдап алған соң, ашылуға тиіс құжатты тізімнен іздейміз.
Соны таңдап алып тышқанды екі рет шертеміз немесе Ашу батырмасын
басамыз.
Саймандар тақтасының Стандартты тобының батырмалары.
1 Жаңа құжат құру 13 Қайтару
2 Құжатты ашу 14 Гиперсілтеме қосу
3 Құжатты сақтау 15 Web тақтасы
4 Жабу 16 Кестелер және
шекаралар
5 Баспаға шығару 17 Кестені қосу
6 Баспаға беру алдында 18 Excel кестесін қосу
қарау
7 Қатесін тексеру 19 Бағаналар
8 Қиып алу 20 Сурет салу
9 Көшірмесін алу 21 Құжаттың схемасы
10 Буферден қою 22 Басылмайтын белгілер
11 Форматтық қылқалам 23 Масштаб
(кисть)
12 Болдырмау (отменить) 24 Көмекші
WORD редакторында жаңа құжат ашу:
1.Файл менюінің Құру (Создать) командасын таңдау қажет;
Оның жалпы (Общие) ішкі бетін таңдап алып, Жаңа құжат (Новый
документ) белгісінде тышқанды екі рет шерту керек.
Жаңа нұсқа (шаблон) немесе шебер көмегі мен құжат ашу үшін сол
құжат типіне сәйкес ішкі парақты таңдап, қолданылатын нұсқа не шебер
белгісіне курсорды алып барып тышқанды екі рет шерту керек. Келісім бойынша
қабылданған нұсқа бойынша жаңа құжат ашу жасау (создать) батырмасын басу
арқылы орындалады.
Басқа шаблонды құжаттар құру үшін, Файл-Құру командасын
орындағанда ашылған терезеде қажетті құжаттың түрін, одан кейін
үлгіден қарап отырып, өзімізге ұнағанын таңдап алып, тышқанды екі рет
шертеміз.
WORD редакторында құжат сақтайтын болсақ онда:
WORD редакторында терезедегі дискіден оқылған немесе жаңадан жасалған
екпінді құжатты дискіге жазып сақтауға болады. Барлық ашылған құжаттардың
бәрін бірден сақтау мүмкіндігі де бар.
Көрсетілген уақыт аралығы өткен сайын құжатты оқтын-оқтын
автоматты түрде сақтап отыруға да болады. Бұлай істеу компьютер кездейсоқ
өшіп қалғанда да мәліметті жоғалтпауға мұрсат береді. Мысалы, құжатты
автоматты түрде сақтау аралығы 5 минут болса, компьютер өшіп қалғанда,
жоғалатын мәлімет көлемі 2-4 минутте терген мөлшермен ғана шектеледі. Ал
алдыңғылары автоматты түрде сақталынады.
Компьютерді қайта іске қосқанда автоматты түрде жазылып қалған
мәлімет қалпына келеді. Бірақ автоматты күйде сақтап қою іске қосылып тұрса
да, жұмыс соңында құжатты толық дискіге жазып қою абзал. Өйткені қалыпты
күйде жұмыс аяқталғанда және файл толық сақталған шақтарда автоматты
күйде жазылып қалған уақытша мәлімет өшіріледі.
1. Сервис менюінің параметрлер командасын таңдап, оның Сақтау (Сохранение)
атты ішкі бетін (парағын) ашу керек.
2. Әрбір... минут сайын автоматты сақтау жалаушасын көтеріп (белгілеп) қою
қажет.
3. Минуттер жазылатын өріске есте сақтау жиілігіне тиіс сан енгізіледі, ол
сан аз болған сайын кездейсоқ жағдайларда жоғалатын мәлімет көлемі
азаяды.
4. Жұмыс соңында Файл-сақтау командасын орындау немесе Сақтау батырмасын
басу керек.
Сол сәтте экранға Құжатты сақтау (Сохрнение документа) диалог терезесі
шығады.
Терезеде файлға қойылған ат өрісі бар, оны алғашқы рет есте
сақтағанда өзгертуге немесе ұсынылған атты қалдыруға болады. Алғашқы ат
ретінде құжаттың бірінші жолында тұрған сөз тіркесі қабылданады.
Ат енгізілгеннен кейін немесе оны енгізбей-ақ құжатты сақтау үшін
терезедегі Сақтау (Сохранить) батырмасын басу жеткілікті. Келісім бойынша
Құжатты ашу және Құжатты сақтау сұхбат терезелері жұмысы кезінде
дайындалған файлдар С: дискісінің түпкі каталогындағы менің құжаттарым
(Мои документы) бумасына орналасады. Осы бума дайындалған мәлімет, кітап
т.б. деректерді жазуға қолайлы орын болып саналады.
Файл көшірмесін басқа атпен немесе сол атпен бірақ басқа орынға
жазу үшін Файл-...деп сақтау (Файл-Сохранить как...) командасын
орындаймыз. Бұл кезде құжатты сақтау сұхбат терезесі шығып, оған алдыңғы
айтылған тәсілмен жаңа файл атын енгізу немесе ол орналасуға тиіс
бумаларды біртіндеп таңдап алу қажет.
b) Құжатты форматтау мүмкіндіктері.
Құжатты форматтау үшін қажетті бөлікті ерекшелеп белгілеп алу
қажет. Егер форматтайтын бөлік алдын-ала ерекшеленбесе, орындайтын әрекет
жүзеге аспайды.
Нені белгілейміз... Қалай белгілейміз...
Кез келген элемент Сол жақ батырманы басулы күйде
ұстап тышқан курсорын белгіленетін
мәтін фрагментін бір шетінен
екінші шетіне жылжытамыз.
Сөз Сөзде тышқанды екі рет шерту
Графика Графиканың ішінде тышқанды шерту
Мәтін қатары Қатардың сол жағындағы бос орында
тышқанды шерту
Бірнеше мәтін қатары Сол жақ батырманы басулы күйде
ұстап тышқан курсорын сол жақ
шеттегі бос орында ұстап
белгіленетін қатарлардың бір
шетінен екінші шетіне жылжытамыз
Сөйлем CTRL пернесін басулы күйде ұстап
тышқан курсорын сөйлем ішінде
шерту
Тышқан курсорын сол жақ шеттегі
Абзац бос орында екі рет шерту немесе
белгіленетін абзац ішінде тышқанды
үш рет шерту
Бірнеше абзац Сол жақ батырманы басулы күйде
ұстап тышқан курсорын сол жақ
шеттегі бос орында белгіленетін
қатарлардың бір шетінен екінші
шетіне қарай жылжытамыз.
Барлық құжат Сол жақ шеттегі бос орында
тышқанды үш рет шерту
Мәтіннің тіктөртбұрышты блогы ALT пернесін басып тұрып,
(кесте ішінде емес) тышқанның сол жақ батырмасы
басулы күйінде курсорды
тіктөртбұрыштың диагоналымен
жылжыту
Мәтін фрагментін ерекшелеуді алып тастау (доғару) үшін:
• Белгіленбеген аймақта тышқанды шерту керек немесе
• Кез келген жебелік пернелердің () бірін басу қажет.
Бұл кезеңде ескерте кететін жағдай жаңа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Бөлім 1. Программалық құралдар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
Бөлім 2. WINDOWS Жүйесінің стандартты программалары ... ... ... ... . 12
Бөлім 3. MS WORD редакторының терезесімен
танысу ... ... ... ... ... ... . 22
Бөлім 4. Excel электрондық кестесінің негізгі үғымдары
... ... ... ... ... ... . 60
Бөлім 5. Excel-де диаграммалар тұрғызу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .. 72
Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
Кіріспе.
XXI ғасырдың басы адамзаттың индустриялы эрадан информациялық эраға
өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны өндеу
және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер жалпы
көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса
қажеттігін көрсетті.
1. ПРОГРАММАЛЫҚ ҚҰРАЛДАР
Программа - магниттік тасымалдаушыда (дискіде) файл "түрінде сақталып,
әрбір адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп, орындауға
арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер өзара
байланыста бір-бірімен біріге отырып жұмыс істейтін программалар
кешендерінің көмегімен шешіледі.
Алдын ала келісім (соглашение) нақты программа арқылы орындалатын
әрекеттер (функциялар) жиынының және әр функцияның орындалу вариантын
анықтайды.
Үнсіз келісім (по умоланию) егер жұмыс істеп отырған адам айқын түрде
нұсқамаса, көрсетілген немесе басқа әрекеттің, яғни функцияның нақты
атқарылу параметрлерін (басқа да варианттары болғанда) алдын ала
тағайындайды.
Интерфейс - программалық жабдық пен жұмыс істейтін адам арасындағы
сұхбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны.
Программалық жасақтама - информациялық технологиялардың елеулі бір
бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да,
ол ешнәрсе істей алмайды.
ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді, олар:
1) жүйелі программалық жасақтама;
2) қолданбалы (кәделі) программалық жасақтама.
Жүйелі программалар ЭЕМ-нің аппараттық жабдықтар жұмысын басқарып,
жұмыс істеп отырған адамды қолданбалы программалармен байланыстырады.
Жүйелі программалық жасақтаманы бірнеше топқа жіктеуге болады:
1) операциялық жүйелер;
2) утилиттер;
3) сервистік программалар.
Операциялық жүйелер - компьютерді басқаруға арналған және қолданбалы
программалармен байланысы бар нақты программа. Дербес компьютерлер үшін кең
тараған операциялық жүйелерге MS (PC) DOS, WINDOWS 98, WINDOWS 2000,
WINDOWS NT, OS2, UNIX жатады.
Дербес компьютерлерге арналған операциялық жүйелердің барлығы да тек
бір адамдық болып табылады. Расында да екі адамның бір мезетте бір
компьютерде жұмыс істеуін елестету қиын ғой.
WINDOWS 98,WINDOWS NT, OS2, UNIX көп мақсатты жүйелер болып саналады.
Көп мақсаттылық - бір компьютерде бір уақытта қатарласа бірнеше есепті
шығару мүмкіндігі немесе бірнеше әрекеттің қатар атқарылып жатуы. Мысалы,
Сіз мәтін көшіріліп жатқан шақта ойнап та отыруыңызға болады, өйткені бұл
жұмыстарды әртүрлі құрылғылар атқарады немесе ол құрылғылардың жұмыс
жылдамдығы адамның жылдамдығынан өте жоғары болып келеді.
Көптеген IBM - үйлесімді компьютерлер дискілік MS DOS операциялық
жүйесі мен көп терезелі WINDOWS графикалық операциялық жүйесін пайдаланады.
Операциялық жүйелер көптеген функцияларды орындайды: информацияны
дискіге жазу-оқуды жүзеге асырады, мәліметтер сақтауды ұйымдастырады,
компьютер құрылғыларының өзара байланыста жұмыс істеуін, барлық қолданбалы
программалар жұмысының орындалуын қамтамасыз етеді. Бұл жүйе ЭЕМ іске
қосылғаннан кейін иілгіш не қатты дискіден алғашқы жүктелетін кешенді
программа болып табылады.
Белгілі бір қосымша қызмет атқаруға керекті программалар тобы
утилиттер болып табылады. Оларға мысал ретінде антивирустік (вирустерге
қарсы) программаларды, мәліметтерді архивтеу (қысу) программаларын,
компьютердің жұмыс істеу қабілетін (диагностика) тексеретін программаларды
(тест программалары) айтуға болады.
Сервистік программалар - әрбір адамның операциялық жүйемен жұмыс
істеуін жеңілдететін программалар тобы.
Қолданбалы программалар арқылы біздер өз есептерімізді шығарамыз.
Мұндай программалар "қолданбалы" (приложение) деп те аталады. Қолданбалы
программалар сан алуан, оларға қарапайым программадан бастап күрделі
есептерді шығара алатын қуатты мамандандырылған жүйелерді (мәтіндік
процессор, графикалық редактор, баспаханалық жүйелер т.б.), ғылыми
мәселелерге арналған және жалпы көпшілікке қызмет ету кешендерін де
жатқызуға болады.
Қолданбалы (кәделі) программалық жасақтама - белгілі бір мамандық
саласында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір
мақсатта пайдаланылатын және әмбебап болып екіге бөлінеді.
Белгілі бір мақсатта пайдаланылатын программалық жасақтама әр адамның
нақты есептерін шығаруға арналған, сондықтан оны пайдалану аймағы да
шектеулі. Мұндай программаларды жұмыс иесі өзі жасайды немесе оның талабы
бойынша маман программалаушылар жасап береді.
Дербес компьютерлердің кең тарауына басты себеп олардың алдын ала
дайындалған әмбебап программалық жабдықтамаларының кең таралуы еді, бұл
программалар тек бір есепті шығарып қана қоймай, белгілі бір мамандық
саласында есеп жұмыстарын түгел автоматтандыруды немесе информацияның
белгілі бір түрлерін өңдеуді түгел қамти алатын болды.
Әртүрлі информацияларды өңдеуге мүмкіндік беретін әмбебап программалық
жасақтың негізгі түрлері мыналар:
- мәтін редакторлары;
- графикалық редакторлар;
- электрондық кестелер;
- оқыту және ойнау программалары;
- информациялық жүйелер және т.б.
Мәтіндік информацияларды даярлау мен өңдеуге арналған программалар
мәтін редакторы деп аталады. Өмірде кез келген ЭЕМ-де жұмыс істейтін
адамдар әртүрлі есеп-қисаптар мен құжаттар дайындау, мақала және басқа
жазбалар жазу сияқты мәтін дайындаумен айналысады. ДЭЕМ-дерді осы
мақсаттарға пайдаланса, баспа машинкасына қарағанда жұмыс өнімділігі күрт
өсетіні талас тудырмаса керек.
Мәтін редакторлары экранда мәтіндерді түзетуге, қателерін уақытында
табуға, абзацтардың сол жақ, оң жақ шеттерін туралауға, мәтіндерді
дискілерде ұзақ уақыт сақтап, қажет болғанда бірден тауып алуға, бірнеше
алфавитті (латын, орыс, қазақ) қатар пайдалануға, құжаттарды қағазға
бірнеше дана етіп басып шығаруға мүмкіндік береді.
Дербес ЭЕМ-дер кітап, журнал, газет, т.б. шығаруда кең пайдаланылады.
Компьютердің машинкаға қарағанда көптеген артықшылығы бар: қате оңай
түзетіледі, материалдарды дайыңдау шапшаңдайды, оларды безендіру жолдары
жеңілдейді. Өте жоғары сапалы басылым шығара алатын лазерлік принтерлермен
жабдықталған шағын баспахана жүйелерінің одан да күшті мүмкіндіктері бар
(осы оқулық та компьютерлік баспа жүйесінде дайындалды).
Кең тараған мәтін редакторларына Місrоsoft Word, Page Maker, Word
Perfect т.б. жатады.
Графиктік редакторлар графиктік информацияны дайындау мен өңдеуге
арналған программа болып табылады. Олар өмірде жиі кездесетін есептеу
нәтижелерін график түрінде шығаруда өте ыңғайлы. Оның үстіне графикалық
редакторлар бейнелерді әртүрлі етіп - схемалар, сызбалар, суреттер және
т.б. түрлерде бере алады.
Графикалық редакторлар мәліметтердің есептелу нәтижесін график
бейнесінде көрсетуде және өз қалауымызша түрлі сызықтар тұрғызуда да
қолданылады. Графиктерді әртүрлі қылып, мысалы, түзу немесе қисық сызық
түрінде, дөңгелек диаграммалар мен гистограммалар бейнесінде салуға болады,
оларға автоматты түрде масштаб енгізу керек болса, онда координата остеріне
сандар мен атауларды жазып қоюға да болады. Күрделі графикалық бейнелер
тұрғызу кезінде түрлі-түрлі фигура мен контурларды пайдаланып, олардың
әрқайсысын әртүрлі түстерге бояуға да болады. Осындай мүмкіндіктері бар
графиктік редакторларға Paint, CorelDraw, Graf-in-the-Box, PC Illustrator
т.б. жатады.
Электрондық кестелер жүйесінде миллионнан аса торлар (ұялар) болады,
олар пернелермен информацияны енгізу арқылы немесе формулалар өрнегін
есептеу нәтижесі бойынша компьютерде жазу арқылы толтырылады. Мұнда
кестелік мәліметтерді түзету, оларды дискілерде жазып сақтау, түрлендіру,
қағазға басып алу сияқты көптеген әрекеттер өте жылдам орындалады. Кең
тараған электрондық кесте жүйелеріне Lotus 1-2-3, SuperCalc, QuatroPro,
Excel сияқты программалар жатады.
Ойын программалары дербес ЭЕМ-дердегі қызғылықты, кез келген жан
әуестенетін топқа жатады. Дербес компьютерлердің кеңінен тарауына да
себепші болған ойын программалары еді. Компьютерлік ойындар - демалудың
жаңа технологиясы. ЭЕМ-де ойнағанда онымен шектен аса әуестенудің зиян
екенін есте сақтаған жөн.
Оқыту программалары оқу-үйрену сабақтарын ұйымдастырады, олардың
мектепте не үйде тарихтан, информатикадан, тілден, биологиядан,
математикадан, физикадан т.б. пәндерден сабаққа дайындалу кезінде өте
ыңғайлы екені талас тудырмайды. Компьютерлер сабақ оқуда электрондық оқулық
және тренажерлер түрінде, лабораториялық аспап, әрі информациялық
анықтамалық жүйе есебінде кеңінен пайдаланылады. Институттарға қабылдау
емтихандарын өткізу кезінде компыютерлер "қазы" рөлін де әділ атқара алатын
құрал екені белгілі.
Іс программалары қызметте керекті әртүрлі информацияларды дайындау,
сақтау және өңдеу үшін кеңінен қолданылып жүр. Бұлар іс қағаздарын
жүргізуді компьютрлендіру кезінде құжаттар дайындау, жұмыс кестелерін
жасау, кезекшілік графиктерін салу сияқты әрекеттерде де өте ыңғайлы болып
табылады.
Информацияның көптеген түрлерін сақтау, іздеу, жалпы ұйымдастыру
жұмысында информациялық жүйелер қолданылады. Бұларға мәліметтер базасы,
кітапханада информация іздеу жүйелері, театрларда, әуе жолында және темір
жолдағы билет сату мен оларды тіркеу тәсілдері жатады. ЭЕМ желілері мен
информациялық коммуникациялар негізіндегі осы сияқты жүйелерді жасау мен
дамыту қоғамымызды информацияландыру бағдарламасының ірге тасын қалайды.
Болашағы бар информациялық құралдарға білімдер базасы мен эксперттік
жүйелерді жатқызуға болады. Олардың көмегімен кейбір мамандық салаларында
эксперттер тәртібін модельдеу арқылы медициналық тақырыптардан
консультациялар мен әртүрлі қызмет салаларынан анықтамалар беру,
өнертапқыштарға, технологтар мен конструкторларға көмек беру істерін жүзеге
асыруға болады.
Әмбебап программалық жасақтың дамуының арқасында күрделі біріктірілген
(интегралданған) жүйелер жасалынып жатыр. Олар бірыңғай командалар жүйесі
арқылы бір форматты пайдалана отырып мәтін редакторын, электрондық
кестелерді, графикалық редакторды, мәліметтер базасын басқару жүйесін,
калькуляторды және тағы басқаларды біріктіріп, бір интерфейс арқылы
осылардың барлығың да пайдалану мүмкіндігін береді. Біріктірілген
жүйелердің ішінде кең таралып, белгілі болғандарына Framework, Symphony,
Master және т.б. жатады.
Әмбебап программалық жасақтама дербес компьютерлермен жабдықталған
әртүрлі мамандық иелерінің жұмыс орындарын автоматтандыруды іске асырады.
Мұндай жүйелерге, мысалы, кострукторлық жобалауды, электрондық тақшалар
жасап дайындауды, экономикалық және бухгалтерлік жұмыстарды автоматтандыру
істерін жатқызуға болады. Инженерлік практикада қазір осындай мақсаттарға
MatLab, MatCad, Eureka сияқты программалық дестелер кеңінен қолданылып жүр.
Қоғамымызды дербес компьютерлермен, ЭЕМ желілерімен және информациялық
қорлармен толық қамтамасыз ету бұрынғы "қағаздағы" мәліметтерді қолдану
жұмыстарын толықтыра отырып, информация алу, тарату, пайдалану жұмыстарын
ұйымдастыруды жаңа белеске көтерді. Мұны өзі қоғамымызда информацияландыру
процестерін дамытудың негізі болады деп толығынан айта аламыз.
Қолданбалы программалар арасындағы ерекше топқа қолданбалы
программаларды даярлаудың аспаптық құралдары (инструментальные средства)
жатады.
Аспаптық құралдар - басқа программалар мен автоматтандырылған
жүйелерді даярлау үшін программалаушылар пайдаланатын программалар мен
программалық кешендер.
Дербес компьютерде кең тараған аспаптық құралдарға BASIC, PASCAL, C
және ASSEMBLER сияқты программалау тілдері жатады, олар үшін соңғы кездерде
әмбебап программалау жүйелері жасалған болатын. Бұл тілдердің әрқайсысы
белгілі бір мәселелер тобын шешуге өте қолайлы. Оның үстіне, әртүрлі ЭЕМ-
дерде белгілі бір тілге ғана үстемдік беріледі.
Программалау жүйелері шыққанға дейін әр адам өзі қолданатын программа
мәтінін программалау тілінде жазып, оны ЭЕМ-ге арнаулы мәтін редакторы
арқылы енгізіп, сонан соң тағы бір арнайы программа - компилятор
(транслятор), көмегімен өз мәтінін машина тіліне аударатын. Ең соңында
үшінші бір арнаулы жинақтаушы программаның арқасында бөлек модульдерден
орындалатын программалық файл алынатын.
Бүгінгі күн талабына сәйкес келетін программалық жүйелерді
пайдалансақ, мұндай күрделі жұмыстар атқарудың ешбір қажеті жоқ сияқты.
Қазір біріктірілген бір-ақ программалық десте осы аталған операцияларды
түгел қамтиды. Соңғы кездердегі ДЭЕМ программалық жүйелерін жасайтын
алдыңғы қатарлы фирмаларға Microsoft Corporation және Borland International
сияқтыларды жатқызуға болады. Microsoft фирмасы өзінін Quick Basic,Visual
Basic және Microsoft C++ деген программаларын, ал Borland фирмасы -Turbo
Basic, Borland С, Turbo Pascal программалық тілдерін жасап таратуда. Бұл
жүйелердің әрқайсысының күшті де, әлсіз де жақтары бар, сондықтан оларды
таңдауда алдына қойған мақсатына қарай әр адам өзі шешеді.
Қазіргі кезде жасалынып жатқан программалар теледидар, тоңазытқыш,
шаңсорғыш тәрізді өңдірістік өнімдер санатына кіреді. Бұл программаларды
жасау мен тарату - өндірісті жүргізу заңдылықтарымен бірдей деңгейде болады
деген сөз. Бұл күндері тегін берілетін, шартты түрде (жартылай) тегін және
сатылатын программалар бар. Программаларды сатып алу және тарату шарттары
сол программамен бірге берілетін оның сатушысы не авторы дайындаған
құжаттарда жазылады. Біреудің программасын пайдалану үшін осындай
мәселелерге көңіл бөліп отыру қажет екенін естен шығармаған жөн.
2. WINDOWS ЖҮЙЕСІНІҢ СТАНДАРТТЫ ПРОГРАММАЛАРЫ
Windows жүйесінің стандартты программалары құрамына бір топ
программалар жиыны кіреді. Олар әр адамға қажетті операциялық жүйе орындай
алмайтын бірсыпыра жұмыстардың орындалуын қамтамасыз етеді, мысалы:
- мәтіндік құжаттар дайындау;
- графикалық бейне-көріністерді даярлау және оларды өңдеу, түзету;
- жұмыс уақытын жоспарлау және ұйымдастыру;
- математикалық есептеулерді орындау және т. б.
Әдетте, бұл қосымша программалар "Стандартты" тобында
орналасқан (Windows 3.х - "Реквизиттер" тобында).
WordPad мәтіндік редакторы
WordPad, Write (Windows 3.х) редакторлары күрделі мәтіндік құжаттарды
дайындауға мүмкіндік береді.
Windows З.х жүйесінде редакторды іске қосу үшін "Реквизиттер"
тобындағы " Write редакторы" белгісін таңдау керек.
Ал, Windows 98 жүйесінде - Іске қосу=Программалар
= Стандартты = WordPad командасын орындау қажет.
WordPad және Write редакторлары мәтіндік құжаттарды пернелерде
теріп дискілерде сақтауға, оларды өңдеуге – ішкі көрінісі мен қаріпін
өзгертуге, құжат ішінде символдардың іздеу мен ауыстыру әдістерін іске
асыруға, графиктік суреттерді қосуға, оның беттерінің параметрлерін
өзгертуге және қағазға басып шығаруға мүмкіндік береді.
Windows жүйесінің бір ерекшелігі - ондағы кез келген қолданбалы
программадағы мәтінді қағазға басу бір тәртіппен жүргізілетіндігі.
Программа терезесінде орналасқан құжатты баспаға шығармастан бұрын,
принтер түрін және оның параметрлерін тағайындаймыз. Бұл жағдайда
"Файл=Принтер таңдау" (Файл=Выбор принтера) және "Файл=Баспа" (Файл=
Печать) деген командаларды меню жүйесінен таңдау қажет.
Егер де сіз Параметрлер батырмасын басатын болсаңыз, онда экранға
шығатын сұхбаттасу терезесінде принтерден сапалы басылым шығарудың
параметрлерін реттеуіңізге болады.
Блокнот (Windows З.х)
Блокнот - кішігірім мәтіндік файлдармен жұмыс істеуге арналған
редактор.
Оның бір талассыз жақсы жағы бар - ол қарапайым әрі жинақы жұмыс
істеуге мүмкіндік береді, жедел жадта тіптен ешқандай орын алмайды десе де
болады және басқа программалардың қатарласа жұмыс істеуіне ешбір кедергісін
тигізбейді. Бұл программаны іске қосу үшін "Реквизиттер" тобында (Windows
З.х) орналасқан "Блокнот" атты белгішені таңдау жеткілікті.
Көптеген жағдайларда, мысалы, командалық файлдарды дайындау, түзету
немесе модем арқылы жіберілетін хатты дайындау кездерінде бұл шынында да
жылдам істейтін, таптырмайтын қосымша программа екеніне көзіңіз жетеді.
Блокнот тек бір ғана қаріп түрін (жүйелік шрифт) ғана пайдаланады.
Мұнда мәтін фрагменттерімен жұмыс істеу ісі, керекті символдарды іздестіру,
мәтінді файлдарға жазу мен оқу, баспаға шығару жұмыстары жақсы жолға
қойылған.
Күнтізбе (Windows З.х)
Күнтізбе - бұл жұмыс уақытын жоспарлауға, мерзімдік жоспар
(календарный план) жасауға, кездесулер мен телефон соғу кестелерін
құрастыруға арналған шағын программа. Нақты айтсақ, календарь - күнделіктің
компьютерлік варианты. Программаны іске қосу үшін "Реквизиттер" тобынан
"Күнтізбе" (Календарь) белгісін таңдап алу керек.
Күнтізбе информацияны қарап шығудың екі режимінде жұмыс істейді:
- күнделікті кесте - Қарап шығу=Күн {F8} (Просмотр= День) командасы;
- айлық кесте - Қарап шығу=Ай {F9} (Просмотр=Мссяц) командасы.
Егер сіз бөлінген уақыт аралықтарын өзгерткіңіз келсе, оларды
Параметрлер = Күн Параметрлері... (Параметры = Параметры Дня...)
командасы арқылы жөндеуге болады. Одан кейін сұхбат терезе арқылы керекті
параметрлер енгізіледі.
Күнтізбе программасына белгілі бір уақытта дыбыс беретін ояту сигналын
(будильник) жазып қоюға болады. Бұл үшін Күн режимінде көрсетілген уақытты
таңдап алып, тышқанды бір рет шерту керек те, содан кейін Оятқыш=Қондырғы
{Ғ5} (Будильник = Установка) командасын таңдау керек. Таңдалынған
аралықтың сол жағына қоңыраудың бейнесі пайда болып, оятқыштың іске
қосылғаны белгілі болады.
Құрастырылған календарлық, кестенің файлға жазылуы, одан оқылуы,
қағазға басылуы мүмкін.
Калькулятор
Калькулятор программасы бүгінгі күндері тіпті төменгі сынып оқушылары
да кеңінен пайдаланатын компьютерлік калькулятор болып табылады.
Программаны іске қосу үшін "Реквизиттер" тобында "Калькулятор" шартбелгісін
таңдау керек. Программа екі режимде жұмыс істейді:
- стандартты (жады бар қарапайым арифметикалық калькулятор)
режимі;
- ғылыми (қиын да күрделі есептеулер жүргізуге арналған
қуатты калькулятор) калькулятор режимі. Есептеуге қажет сандар "тышқанмен"
немесе пернелер көмегімен енгізіледі. Енгізілген цифрлар мен де есептеулер
нәтижелері индикаторда бейнеленеді.
Калькуляторда стандартты режимде төрт арифметикалық амалдан, процентті
есептеуден, квадрат түбір мен кері шаманы табудан басқа оның жадымен келесі
әрекеттерді орындауға болады:
ЗП - индикатордағы санды жадқа жазады;
П+ - жадтағы санға индикатордағы санды қосады;
ИП - жадта сақталған санды индикаторға шығарады.
ПО - жадты тазалайды.
Индикаторға енгізілген соңғы цифрды жоюға арналған Кейін (Назад)
батырмасының бар екені есте болсын.
PAINT ГРАФИКАЛЫҚ РЕДАКТОРЫ
Алғашқы мағұлматтар
Графикалық редактор – Графикалық бейне түріндегі суреттерді салуға
және оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы программа. Қазіргі кезде
нүктелік және векторлық деп аталатын графикалық редакторлардың екі түрі
белгілі. Нүктелік графикалық редакторлард да кез келген сурет пиксельдер
деп аталатын нүктелерден тұратын кішкене бейнелер арқылы салынады, ал
нүктелердің әрқайсысы түрлі түске боялады.
Paint (Paintbrush) – Windows жүйесінің стандартты программалар
тобына кіретін қарапайым нүктелік графикалық редактор. Paint өінің
мүмкіндіктері жағынан профессионалды графикалық редакторлардан біршама
төмендеу болғанымен ол едәуір күрделі әрі тартымды, түрлі-түсті және ақ-
қара суреттерді, схемаларды,сызбаларды даярлауға мүмкіндік береді. Бұл
редакторды игеру онша қиын емес, оның құрамында сурет салу, сызу және
оларды өңдеуге арналған стандартты қарапайым аспаптар жиыны бар,
дайындалған бейнелер файлдардың кең тараған графикалық форматына сақталады.
Программа терезесі
Редакторды іске қосу үшін Реквизиттер тобындағы Paintbrush
белгісін таңдаңыздар.
Ал, Windows 98 жүйесінде Іске қосу = Программалар =Стандартты =
PAINT командалар тізбегін орындасақ,экранда программаның терезесі пайда
болады. Терезенің сол жақ шеткі қабырғасында аспаптар тақтасы орналасқан.
Одан сіздер Paint-та кездесетін барлық сурет салу аспаптарын көре
аласыздар. Кез- келген аспаптарды таңдау үшін соның белгісіне тышқан
курсорын жеткізіп, оны шерту жеткілікті. Осыдан кейін таңдап алынған
аспатың бейнесі айқын түспен ерекшеленеді.
PAINT редакторының экраны
Қолданылатын аспаптар
Paint аспаптарын іс жүзінде игеруге кіріспес бұрын ескертетін бір
жайт – редакторда жұмыс істеу барысында соңғы орындалған әрекетті өзгерту
мүмкіндігі бар. Өзгерту операциясы алғашқы кезде жиі қолданылады. Оны
іске асыру үшін менюдегі Түзету = Өзгерту {Ctrl+Z} командасын таңдау
керек.
Аспаптар тақтасы қарапайым суретшінің аспаптарының жиынына ұқсас
болып келеді. Ең алғашқы аспапқа Қылқалам (Кисть) жатады. Ол әдеттегі
қарындаш тәрізді сурет салу жұмысын атқарады. Мұндай аспапты таңдаған соң,
тышқанның стандартты курсоры Қылқаламға айналады. Тышқанның сол жақ
батырмасын басып тұрып (оны жібермей) курсорды экран бетімен жылжытсаңыз
курсор артында із қалдырады, оның түсі сол мезеттегі тағайындалған түске
сәйкес болады.
Мұнан төмен орналасқан аспап – Аэрозольді баллон немесе Шашыратқыш.
Оны таңдап алғаннан кейін тышқан курсоры қосу символына ұқсас таңбаға
айналады. Енді сол жақ батырманы басып тұрып курсорды экран бетімен
жүргізсе, оның артында шашыраған бояуға ұқсас із қалады.
Тақта құрамында екі түрлі өшіргіш бар,олардың қарапайым өшіргіштен
басты айырмашылығы – белгілі бір түспен өшіреді. Бірінші ластик барлық
кескіндерді фондық, түспен өшіруге арналған. Ал екінші өшіргіш негізгі
түспен боялып салынған барлық фрагменттерді ғана фондық түске айналдыра
отырып өшіреді.
Бірінші өшіргіш арқылы кейіннен керекті фондық түсті таңдап алып,
экрандағы әр түрлі түстегі бейнелерді жаңа фондық түске бояуға болады. Осы
тәсілді пайдалану кезінде тышқанды екірет шернтсек, онда курсор маңы
бірден фондық түске боялады.
Екінші түрдегі өшіргіш арқылы өзімізге қажет негізгі және фондық
түстерді тағайындаған соң, өшіру нәтижесінде негізгі түстегі фрагменттер
фондық туске бояла бастайды. Осы тәсілмен тышқанды екі рет шерту суреттегі
курсор маңындағы бір түсті бояуды түгелдей дерлік екіншісіне бірден
өзгертуге мүмкүндік береді.
Сызықтармен доғалар
Paint редакторы аспаптарының көмегімен белгілі бір қалындықпен
берілген түзу сызықтар мен доғаларды сызуға болады.
Негізгі түспен түзу сызық сызу үшін мынадай әрекеттер орындалады:
- сызықтың қалындығын тағайындау және Түзу сызық аспабын таңдау;
- курсорды бастапқы нүктеге апарып, тышқанның сол жақ
батырмасын басу;
- батырманы басулы күйінде ұстап тұрып, курсорды сызықтың соңғы
нүктесіне ауыстыру;
- батырманы босату.
Осылардың нәтижесінде экран бетінде негізгі түспен сызылған түзу
сызық пайда болады.
Егер тік немесе көлденең сызықтарды сызғыңыз келсе, онда сызу
кездерінде сол жақ батырмамен бірге Shift пернесін басыңыз.
Доға сызу үшін аздап машықтану керек.Алдымен сызық қалындығын
тағайындап, Доға сызатын аспапты таңдаңыз. Содан кейін мына әрекеттерді
орындау қажет:
- жоғарыда айтылғандай түзу сызық жүргізу;
- түзудің ортасындағы белгілі бір нүктеге курсорды жеткізіп,
тышқанның сол жақ батырмасын басып оны басулы күйінде ұстап жібермей,
курсорды доғаның контуры ойыңыздағыдай болғанша көлденең бағытта орын
ауыстыру керек;
- батырманы босату керек.
Экран бетінде берілген қалындықта , негізгі түспен сызылған доға
пайда болады.Егер доға ойдағыдай болып шықпаса, онда бірнеше рет қайталап
бірінші салынған доғаңызды өзгертуге тырысыңыз.
Аймақтардың ішін бояу
Paint редакторы тұйық сызықтар ішін негізгі түспен бояуға мүмкіндік
береді. Бұл үшін Білік (валик) аспабын таңдап белгілеп алып, курсор кішкене
білік түрін айналғанда, оны тұйықталған аймақтың кез келген ішкі нүктесіне
алып барып, тышқанды шертсе болғаны.Сонда тұйық аймақ түгелдей негізгі
түске бояла бастайды.
Тұйық аймақты бояу барысында оның қабырғаларының үзік жері болмауын
қадағалап отырыңыз. Тіпті бір нүкте сиятын үзілген жердің болуы бояудың
аймақтан тыс таралып кетуіне себепші болады.
Микроскоп режимі
Суреттерді, сызбаларды немесе схемаларды даярлау барысында оларды
ешқандай ( қоқырсықтың ) – артық нүктелердің болмағаны жөн. Суретте бақа
түске боялған бір нүктенің болуы одан алған әсеріңізді жоқ етеді.
Сурет салудың әдеттегі режимінде белгілі бір нүктеге курсормен дәл
түсу оңай емес. Ол үшін көптеген редакторларда Микроскоп режимі деп
аталатын сурет салудың арнайы режимі қолданылады. Мұндай режимде әр
нүктенің мөлшері (масштабы) бірнеше есе өседі, оның есесіне жалпы сурет
бейнесін көру пропорционалды түрде нашарлай түседі. Өйткені экранға
суреттің тек белгілі бір бөлігі ғана сыйып тұрады, бірақ бұл режимде
қажетті нүктеге дәл түсу көп еңбекті талап етпейді.
Paint редакторына Микроскоп режимін орнату үшін, менюден Қарап шығу
= Жақындату {Ctrl+G} командасын таңдау керек. Бұдан кейін курсор сурет
ішінде орын ауыстыруға болатын тіктөртбұрышты кішкентай жақтау пішіндес
болады. Бұл төртбұрышты контурға суреттің кейіннен үлкейтілетін бөлігі ғана
оарналасады. Суреттің қажетті бөлігін таңдап алып,тышқанды шерту арқылы
экран бетінен сіз оны бірнеше есе үлкейтілген бейнесін көре аласыз. Сол жақ
жоғарғы бұрышта бейненің табиғи шамасына сәйкес үлкейтілген суреті
көрінеді, онда да суретті салу процесін қадағалауға болады.
Paint редакторының Микроскоп режимінде тек екі аспап қана
қолданылады: Қылқалам және Білік.
Қылқалам жоғарыда сипатталған түрде жұмыс істейді, яғни суретті екі
түспен – негізгі түсті сол жақ батырмамен, ал фондық түсті оң жақ батырманы
салуға мүмкіндік береді.
Білік те бұрынғыша жұмыс істейді, тек оның бір өзгешелігі –
тұйықталған аумақтың көрініп тұрған бөлігі ғана боялады.
Ал , қалған аспаптарды Микроскоп режимінде пайдалануға болмайды.
Үлкейтілген аумақтың оң және төменгі шеттерінде пайда болатын жылжу
сызғыштарының көмегімен суреттің кез келген бөлігін үлкейтілген түрде қарап
шығуға болады.
Әдеттегі жұмыс режиміне қайта оралу үшін, Қарап шығу = Ығыстыру
{Ctrl+О} командасын таңдау керек.
Мәтін енгізу
Әріптермен цифрларды, сондай-ақ арнайы символдар бейнесін Paint
ортасында Қылқалам мен Біліктің көмегімен әркім өзі-ақ қолмен салуы
мүмкін. Бірақ бұл біраз еңбектенуді талап ететін іс, содықтан редакторда
суреттік бейнелер көрінісіне мәтіндік фрагменттер қосу тәсілі енгізілген.
Ол үшін Мәтін аспабы қолданылады.
Мәтін теру кезінде курсор пішіні қарапайым редакторлардағы сияқты
енгізу курсорына ұқсас түрге айналады. Енгізу курсорын сіздер
кездестірдіңіздер. Мәтін енгізуді бастау курсорды суреттің белгілі бір
нүктесіне апарып, тышқанды шерту арқылы іске асады. Сол сәтте экранға
жыпылықтап тұратын енгізу курсоры шығады да, ол мәтін фрагментін енгізуді
бастауға болатынын білдіреді. Мәтін негізгі түспен енгізіледі, енгізу
барысында әдеттегідей BackSpace, Delete пернелерінің көмегімен символдарды
жоюға болады. Жаңа жолға өту үшін Enter пернесін басу керек. Мәтіндік
информацияны енгізуді тоқтату кез келген сәтте тышқанды бос кеңістікте
шерту арқылы орындалады.
Егер енгізіліп жатқан мәтіннің қарпын, оның өлшемдерін, стилін
өзгерткіңіз келсе, енгізу режимін тоқтатпай-ақ менюдің Мәтін командасы
арқылы өңдеп – түзетуге болады.
MS WORD- мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып
шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша программасы.
Ол-мәтіндік және графикалық информацияларды өңдеу барысында жүзден
аса операцияларды орындай алатын ең кең тараған мәтін редакторларының
бірі.
Қазіргі компьютерлік технологияда болатын кез келген операция бұл
ортада жүзеге асырыла береді. Мысалы: басқа ортада дайындалған мәтіндік
фрагменттер, кестелер, суреттер сияқты неше түрлі объектілерді
байланыстыра отырып осы ортаға енгізуге болады.
Жалпы, WORD редакторында типография жұмысына керекті баспа
материалдарын теруден бастап, олардың оригинал-макетін толық жасауға
дейінгі барлық жұмыс орындалады, оларды көбейте отырып тарату
мүмкіндіктері де толық қамтылған. Мұнда құжаттар мен кестелерді көрікті
етіп, безендіруге қажет көптеген дайын шаблондар, стильдер, жазылып
бірден орындалатын ішкі макропрограммалау тілі, қарапайым графиктік
бейнелерді салатын аспаптар және т.с.с. жетіп артылады.
Жалпы, WORD редакторының мүмкіншілігі зор.
a) WORD редакторы терезесінің стандартты элементтері.
WORD-пен жұмыс істеуді бастау үшін Windows жүйесінің басқа программалары
сияқты оны бастапқы инсталляциялық дискеттерден немесе компакт-
дискіден компьютерге жазып орнатып алу керек. Орнатылған WORD
редакторын іске қосу бірнеше жолмен орындалады:
• Басты менюдің Іске қосу (пуск)-Программалар-Microsoft WORD (Microsoft
Office немесе Стандартты тобының ішінде де болуы мүмкін) қатарында
тышқанды шерту арқылы.
• Windows жүйесінің менің компьютерім немесе Сілтеуіш (Проводник)
терезелерінің бірін пайдалану арқылы.
• WORD редакторында бұрын дайындалған құжаттың шартбелгісінде
тышқанды екі рет шерту арқылы алдымен WORD программасы жүктеліп,
содан соң көрсетілген құжат терезеге оқылады.
• Жұмыс үстеліндегі WORD редакторының жарлығында тышқанды екі рет
шерту арқылы (жарлық болмаса, басқа тәсілді қолдану керек) т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау (доғару) кез келген стандартты тәсілдермен
жүргізіле береді, мысалы:
• Файл Шығу (Выход) меню командаларын таңдау арқылы;
• Редактор терезесінің тақырып тақырып жолының оң жақ жоғарғы
бұрышындағы Жабу батырмасын
Басу арқылы;
• Тікелей Alt+F4 пернелерін басу арқылы т.б.
Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіліп,
бірақ дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша
сұхбаттасу терезесін шығарып өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да)
керектігін, ал жазбасаңыз (Жоқ-Нет) оны да растап беруіңізді өтінеді.
Қалауыңыз бойынша, редакторда ары қарай жұмыс істей беруіңізге де
(Болдырмау-Отмена) болады.
3. WORD редакторының терезесімен танысу.
WORD редакторының негізгі терезесі ондағы орналасқан құжат
терезесімен бірге 1.1.- суретте көрсетілген. Терезеде Windows жүйесіндегі
стандартты көптеген элементтер бар. Солардың ішіндегі WORD редакторына
тән қосымша элементтерді қарастырып өтейік.
Қалып-күй қатары.
элемент Нені көрсетеді
Стр.1Теріліп немесе түзетіліп жатқан терезедегі бет номері
(1-бет)
Разд.1. Терезедегі мәтін бөлігі нөмерін көрсетеді, бұл элемент
бөліктерден тұратын басты құжат (Главный документ) үшін ғана
қажет;
1\4 Мәтіннің басынан есептегенде курсор тұрған орын 1-бетте, ал
құжат барлығы 4 беттен тұрады;
На 17,1 см Курсор тұрған ағымдағы жолдан сол беттің жоғарғы шетіне
дейінгі қашықтық, курсор экранда көрініп тұрғанда ғана
көрсетіледі;
Ст 21 Осы беттің жоғарғы шетінен курсорға дейінгі қатарлар
саны, курсор көрініп тұрғанда ғана көрсетіледі;
Кол Осы қатардың басынан курсорға дейінгі с символдары мен
33 бос орындар да есепке алынады.
ЗАП Бұл да курсор көрініп тұрғанда ғана көрсетіледі.
Макрокомандаларды жазу (записать) режимі іске қосылған
екпінді күйде екенін көрсетеді, бұл режимді іске қосу
тышқанмен ЗАП батырмасын көрсетіп тұрып, оны екі рет шерту
арқылы орындалады;
ИСПР Түзетулерді (исправления) белгілеу режимі екпінді күйде, олар
құжаттық соңғы нұсқасында қандай өзгерістер енгізілгенін
білдіреді, бұл режимді де іске қосу немесе алып тастау
тышқанды екі жолымен жүргізіледі;
ВДЛ Белгілеулерді кеңейтетін (расширить выделения) F8 пернесі
екпінді күйде, яғни фрагментті белгілеп алып оны кеңейту
режимі іске қосылған, бұл режим белгілеулер көлемін F8
пернесі арқылы кеңейтуге болатынын (бір
символға,сөзге,сөйлемге т.б.) көрсетіп тұрады. Белгіленген
көлемді кішірейту- Shift- F8 арқылы, ал белгілеуді
тоқтату-Esc пернесі арқылы орындалады.
ЗАМ Символдарды ауыстыру (заменить) режимі екпінді күйде
тұрғанын көрсетеді, символдарды сыналап енгізу тәртібі
(вставка) орындалса, ол солғын түске боялады. Бір тәртіптен
екіншісіне ауысу ЗАМ батырмасында тышқанды екі рет шерту
арқылы жүргізілді.
Мәтіннің синтаксикалық қатесін тексеру кезінде оң жақтағы
алапқа шығатын көрсеткіш белгі. Тексеру кезінде кітап
бетімен жылжып келе жатқан қалам көрініп тұрады. Қате
табылса, “Х” белгісі шығады, оны түзету үшін тышқанды сол
белгіде екі рет шерту керек.
Мәтінді фондық режимде баспаға шығару кезінде шығатын
көрсеткіш. Оң жақ шеткі бос алапқа қозғалып тұрған осы белгі
шықса, жазу ісінің орындалып жатқаны.
Мәтіндік фондық режимде баспаға шығару кезінде шығатын
көрсеткіш. Осы принтер белгісінің жанындағы бүтін сан
басылып жатқан мәтіннің бет нөмірін көрсетеді. Баспаға
шығаруды жедел тоқтату үшін принтер белгісінде тышқанды
шерту жеткілікті.
Сағат Windows NT 3.51 жүйесінде үстіміздегі уақыт көрсеткіші,
(Windows NTWindows NT 4.0 жүйесінде уақыт бұдан төменірек тапсырмалар
3.51) тақтасында көрініп тұрады.
1- кесте
Қалып-күй немесе қалып қатары негізгі терезенің төменгі жағында
орналасқан, онда теріліп жатқан құжат жөнінде бірсыпыра мәліметтер бар.
Қалып қатары көрінбей тұрса, сервис-Параметрлер командасын орындап, оның
сыртқы түр (Вид) астарлы бетіндегі терезе тобының Қалып қатары (Строка
состояния) атты жалаушасын көтеріп қою қажет. Енді оның элементтерін
қарастырып өтейік.
2.1 Сурет. WORD экраны
2.2 Сурет. Қалып күй қатары
Қалып қатарында мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір
режимнің іске қосылып тұрғанын, ал солғын түсті болса, іске қосылмағанын
білдіріп тұратын жұмыс тәртібі индикаторлар бар,олар:
Мәтінді бейнелеу режимдері.
Мәтінді бейнелеу режимдерін іске қосу немесе қоспау тәртіптері
белгілі бір пернелік командалармен орындалады. Оған қосымша, сол режимді
қарама-қарсы күйге ауыстыру қалып қатарына жалғаса орналасқан қажетті
индикаторға тышқан курсорын жеткізіп, оны екі рет шертумен де
орындалатынын білген дұрыс.
2.3 сурет. Мәтін өрісіндегі көлденең және тік белдеулер
Цифрлық таңбалары бар көлденең және тік жылжу белдеулері
мәтін ішіндегі курсор тұрған орынды бағдарлау мүмкіндігін береді.
Бірақ бұл жылжу белдеулері WORD редакторында
бұрынғыдан маңыздырақ қосымша функциялар атқарады.
Көлденең орналасқан горизанталь белдеу (сызғыш) арқылы
тышқан көмегімен
• Абзац алдындағы азат жол басын;
• Беттің сол жақ және оң жақ шеттерінде қалдырылуға тиіс бос
орындар (поля) аумағын;
• Мәтін ішіндегі кестелердің (таблица) бағаналары (тік жолдарының)
енін;
• Көлденең табуляция позицияларын өзгертуге, олардың жаңа мәнін
бекітуге болады.
Тышқан курсорымен осы шамалардың мәндерін өзгерткенде, олардың
тек сол абзацқа (курсор тұрған) қатысты екенін естен шығармаған абзал.
Ал енді тік орналасқан вертикаль белдеу (сызғыш) терезенің сол
жақ жақтауы бойында орналасқан. Оның көмегімен беттің жоғарғы және
төменгі жақтарында қалдырылатын бос орындар аумағын (поля) және де
кестелер қатарлары биіктігін өзгертуге болады. Тік, яғни вертикаль
белдеуді көрсетпей алып тастауға болады, онда экрандағы мәтінге берілетін
орын ұлғаяды. Дегенмен ол бейнеленіп тұрса, мәтінді форматтау жұмыстары
жылдамырақ орындалады.
Көру режимдерінің батырмалары қалып қатары маңындағы көлденең
жылжу алабының сол жақ шетінде орналасады да, олар мыналардан тұрады:
• Кәдімгі режим (обычный режим) батырмасы- бұл көру режимі келісім
бойынша редакторға кіргенде бірден орнатылады. Ол мәтінді форматтау
элементтерін қарапайым түрде көрсете отырып, беттерді бөлу шекараларын
пунктир-сызықшамен бейнелеп, символдарды теру, түзету және көру процесін
жылдам орындайды. Бұл форматта суреттермен және кадрлармен жұмыс істеуге
болмайды.
• Электрондық құжат режимі парақты экранда құжат мәтінін оқуды
оңайлататын күйге келтіреді. Бұл режимде парақ белгіленбей әріптер
іріленіп қатар ұзындығы жол енінен шықпайтындай етіп бейнеленеді.
Мәтіннің сыртқы түрі қағазға түсетін бейнесіне сәйкес келмейді. Бұл
форматта суреттермен және кадрлармен жұмыс істеуге болады.
• Беттерді белгілеу (разметка страницы) режимі мәтін қағазда қалай
орналасса, айнытпай солай бейнелейтін режим болып есептеледі, мұнда
форматтау, мәтінді түзету өте ыңғайлы, өйткені қағаз шеттері (поля) айқын
көрініп тұрады.
• Құрылым (структура) режимі, мәтінді түйіндеп құжатты толық бейнелемей,
тек тақырыптарын көрсете алады, сол себепті мәтін тақырыптарын бастан
аяқ қарап отырып, оны бақылау мүмкіндіктерін береді. Ал оны түйіндемей,
ашылған күйде бейнелесек, өте көлемді мәтін өңделгенде, оның белгілі
бір бөліктерін түгелдей жылжытуға, көшіруге және оның құрылымды байқап
отыруға ыңғайлы тәртіп болып саналады.
Ал енді, саймандар тақтасына тоқталып өтер болсақ: Саймандар
(инструменттер) тақтасы командалар мен іс-әрекеттерді жылдам орындау үшін
ең ыңғайлы жағдай жасайды. Оны пайдалану тышқан қолтетігінің немесе соған
ұқсас басқа аспаптың көмегімен жүргізіледі.
Саймандар тақтасының белгілі бір командасын орындау сол командаға
сәйкес батырманы тышқан мен шерту арқылы орындалады. Бұл тақтаны әрқашанда
пайдалануға болады, өйткені қалауымыз бойынша, ол құжат терезесінің
жоғарғы жағында тұрақты көрініп тұрады.
1-кестеде меню қатарының төменгі жағында Стандартты әрекеттерді ғана
атқаруға арналған саймандар тақтасы орналасқан. Бұл тақтадан басқа WORD
редакторында бірсыпыра әрекеттерді атқаратын тақталар (Форматтау, Сурет
салу, Көмек алу т.б.) бар. Нақты тақталар мен олардың әртүрлі
батырмаларының атқаратын қызметін жұмыс барысында курсорды сол батырма
белгісінің оң жақ төменгі бұрышына алып барып тексеру қажет немесе көмек
алу арқылы білуге болады.
Терезенің негізгі элементінің бірі болып, бірнеше мәтіндік құжаттар
қатар орналаса алатын терезелерден тұратын, ашық түске боялған жұмыс
аумағы болып саналады.
Ал WORD редакторында құжат ашу үшін: WORD ортасында бұрын дискіге
жазылған құжатты ашу үшін Құжатты ашу (Открытие документа) сұхбат терезесі
қолданылады. Бұл терезе Файл Ашу (Файл-Открыть) командасын орындағанда
немесе батырмасын шерткенде экранға шығады. Құжатты қатты не иілгіш
дискіден, әйтпесе желідегі басқа дискіден де ашуға болады. Сұхбат
терезесіндегі диск немесе бума таңдау мүмкіндігін беретін батырманы
шерткенде диск немесе бумалардың тізімі шығады. Керекті буманы не дискіні
таңдап алған соң, ашылуға тиіс құжатты тізімнен іздейміз.
Соны таңдап алып тышқанды екі рет шертеміз немесе Ашу батырмасын
басамыз.
Саймандар тақтасының Стандартты тобының батырмалары.
1 Жаңа құжат құру 13 Қайтару
2 Құжатты ашу 14 Гиперсілтеме қосу
3 Құжатты сақтау 15 Web тақтасы
4 Жабу 16 Кестелер және
шекаралар
5 Баспаға шығару 17 Кестені қосу
6 Баспаға беру алдында 18 Excel кестесін қосу
қарау
7 Қатесін тексеру 19 Бағаналар
8 Қиып алу 20 Сурет салу
9 Көшірмесін алу 21 Құжаттың схемасы
10 Буферден қою 22 Басылмайтын белгілер
11 Форматтық қылқалам 23 Масштаб
(кисть)
12 Болдырмау (отменить) 24 Көмекші
WORD редакторында жаңа құжат ашу:
1.Файл менюінің Құру (Создать) командасын таңдау қажет;
Оның жалпы (Общие) ішкі бетін таңдап алып, Жаңа құжат (Новый
документ) белгісінде тышқанды екі рет шерту керек.
Жаңа нұсқа (шаблон) немесе шебер көмегі мен құжат ашу үшін сол
құжат типіне сәйкес ішкі парақты таңдап, қолданылатын нұсқа не шебер
белгісіне курсорды алып барып тышқанды екі рет шерту керек. Келісім бойынша
қабылданған нұсқа бойынша жаңа құжат ашу жасау (создать) батырмасын басу
арқылы орындалады.
Басқа шаблонды құжаттар құру үшін, Файл-Құру командасын
орындағанда ашылған терезеде қажетті құжаттың түрін, одан кейін
үлгіден қарап отырып, өзімізге ұнағанын таңдап алып, тышқанды екі рет
шертеміз.
WORD редакторында құжат сақтайтын болсақ онда:
WORD редакторында терезедегі дискіден оқылған немесе жаңадан жасалған
екпінді құжатты дискіге жазып сақтауға болады. Барлық ашылған құжаттардың
бәрін бірден сақтау мүмкіндігі де бар.
Көрсетілген уақыт аралығы өткен сайын құжатты оқтын-оқтын
автоматты түрде сақтап отыруға да болады. Бұлай істеу компьютер кездейсоқ
өшіп қалғанда да мәліметті жоғалтпауға мұрсат береді. Мысалы, құжатты
автоматты түрде сақтау аралығы 5 минут болса, компьютер өшіп қалғанда,
жоғалатын мәлімет көлемі 2-4 минутте терген мөлшермен ғана шектеледі. Ал
алдыңғылары автоматты түрде сақталынады.
Компьютерді қайта іске қосқанда автоматты түрде жазылып қалған
мәлімет қалпына келеді. Бірақ автоматты күйде сақтап қою іске қосылып тұрса
да, жұмыс соңында құжатты толық дискіге жазып қою абзал. Өйткені қалыпты
күйде жұмыс аяқталғанда және файл толық сақталған шақтарда автоматты
күйде жазылып қалған уақытша мәлімет өшіріледі.
1. Сервис менюінің параметрлер командасын таңдап, оның Сақтау (Сохранение)
атты ішкі бетін (парағын) ашу керек.
2. Әрбір... минут сайын автоматты сақтау жалаушасын көтеріп (белгілеп) қою
қажет.
3. Минуттер жазылатын өріске есте сақтау жиілігіне тиіс сан енгізіледі, ол
сан аз болған сайын кездейсоқ жағдайларда жоғалатын мәлімет көлемі
азаяды.
4. Жұмыс соңында Файл-сақтау командасын орындау немесе Сақтау батырмасын
басу керек.
Сол сәтте экранға Құжатты сақтау (Сохрнение документа) диалог терезесі
шығады.
Терезеде файлға қойылған ат өрісі бар, оны алғашқы рет есте
сақтағанда өзгертуге немесе ұсынылған атты қалдыруға болады. Алғашқы ат
ретінде құжаттың бірінші жолында тұрған сөз тіркесі қабылданады.
Ат енгізілгеннен кейін немесе оны енгізбей-ақ құжатты сақтау үшін
терезедегі Сақтау (Сохранить) батырмасын басу жеткілікті. Келісім бойынша
Құжатты ашу және Құжатты сақтау сұхбат терезелері жұмысы кезінде
дайындалған файлдар С: дискісінің түпкі каталогындағы менің құжаттарым
(Мои документы) бумасына орналасады. Осы бума дайындалған мәлімет, кітап
т.б. деректерді жазуға қолайлы орын болып саналады.
Файл көшірмесін басқа атпен немесе сол атпен бірақ басқа орынға
жазу үшін Файл-...деп сақтау (Файл-Сохранить как...) командасын
орындаймыз. Бұл кезде құжатты сақтау сұхбат терезесі шығып, оған алдыңғы
айтылған тәсілмен жаңа файл атын енгізу немесе ол орналасуға тиіс
бумаларды біртіндеп таңдап алу қажет.
b) Құжатты форматтау мүмкіндіктері.
Құжатты форматтау үшін қажетті бөлікті ерекшелеп белгілеп алу
қажет. Егер форматтайтын бөлік алдын-ала ерекшеленбесе, орындайтын әрекет
жүзеге аспайды.
Нені белгілейміз... Қалай белгілейміз...
Кез келген элемент Сол жақ батырманы басулы күйде
ұстап тышқан курсорын белгіленетін
мәтін фрагментін бір шетінен
екінші шетіне жылжытамыз.
Сөз Сөзде тышқанды екі рет шерту
Графика Графиканың ішінде тышқанды шерту
Мәтін қатары Қатардың сол жағындағы бос орында
тышқанды шерту
Бірнеше мәтін қатары Сол жақ батырманы басулы күйде
ұстап тышқан курсорын сол жақ
шеттегі бос орында ұстап
белгіленетін қатарлардың бір
шетінен екінші шетіне жылжытамыз
Сөйлем CTRL пернесін басулы күйде ұстап
тышқан курсорын сөйлем ішінде
шерту
Тышқан курсорын сол жақ шеттегі
Абзац бос орында екі рет шерту немесе
белгіленетін абзац ішінде тышқанды
үш рет шерту
Бірнеше абзац Сол жақ батырманы басулы күйде
ұстап тышқан курсорын сол жақ
шеттегі бос орында белгіленетін
қатарлардың бір шетінен екінші
шетіне қарай жылжытамыз.
Барлық құжат Сол жақ шеттегі бос орында
тышқанды үш рет шерту
Мәтіннің тіктөртбұрышты блогы ALT пернесін басып тұрып,
(кесте ішінде емес) тышқанның сол жақ батырмасы
басулы күйінде курсорды
тіктөртбұрыштың диагоналымен
жылжыту
Мәтін фрагментін ерекшелеуді алып тастау (доғару) үшін:
• Белгіленбеген аймақта тышқанды шерту керек немесе
• Кез келген жебелік пернелердің () бірін басу қажет.
Бұл кезеңде ескерте кететін жағдай жаңа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz