Мектепке дейінгі музыкалық білім

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе3

1. Мектепке дейінгі музыкалық білім беру4

2. Қазақ мектептерінде музыкалық сауаттылық4

Қорытынды8

Қолданылған әдебиет тізімі:9

Кіріспе

Музыканың өнер құралы ретінде орасан зор тәрбиелік мүмкіндігі бар. Ол өмірдің ажырамас бір бөлігі және оны бөліп қарастыруға болмайды. Қоршаған орта музыка тілі арқылы адамға аудармасыз-ақ түсінікті де жақын бола түседі. Музыкалық көркем бейне оқушыларды қоршаған ортада болып жатқан түрлі құбылыстардың шын бейнесін ашуда жаңаша ойлау өрісін байытып, өмірлік тәжірибесін кеңейтеді.

Музыка эстетикалық тәрбиенің маңызды бір бөлігі бола отырып жеке тұлғаның ақыл ойы мен дене бітімін жетілдіріп, жан-жақты өмір тәжірибесін кеңейтуге, қызығушылық біліктілігін және ойлау қабілетін дамытуға, шығармашылық іскерлікке тәрбиелеуге мүмкіндік туғызады.

Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сыныптарында музыка сабақтары білім беру мен тәрбие берудің маңызды бір саласы болып табылады. Музыка пәнінің маңызы қоғамның әлеуметтік сұранысына жауап бере отырып, оқушыларды халықтық ( ұлттық) музыкаға баулиды.

Халықтық музыкалық фольклорына құрметпен қарап, ұлттық салт-дәстүрімізді қастерлеуге баланы жас кезінен баулығанда ғана, ол ертеңгі өз отанының нағыз азаматы болады. Халық музыкасы мен кәсіптік (профессионал) музыканың өзара байланысын сезіну арқылы бала классикалық күрделі музыканы түйсінеді. Сондай-ақ, ұлттық музыка мен дүниежүзі музыкасындағы халық ән-күйлері аудармасыз-ақ,, бар халыққа түсінікті тіл екендігін ұғынады.

Музыкалық тәрбие берудің басты мақсаты - музыка өнері арқылы рухани бай, шығармашылығы мол, халық өнерін өмірдің бейнесі ретінде түсініп, оны сүйе білетін, халқымыздың әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлерін қастерлейтін, классикалық музыканы және басқа халықтардың өнерін құрмет тұтатын жеке тұлға тәрбиелеу.

Тәрбиелік және білімдік міндеттері:

1) Халық музыкасына құрметпен қарау, ұлттық салт-дәстүрлеріміз бен әдет-ғұрпымызды қастерлеуге тәрбиелеу, қазақ музыкасы мен өнерінің өзара байланысын түсінуін қамтамасыз ету.

2) Басқа халықтардың музыкасын сыйлап, өз халқыңның музыкасымен ұқсас, жақын жерлерін таба білуге көмектесу.

3) Классикалық музыкаға және дүниежүзінің музыка өнеріне жақындастыру, белгілі композиторлардың, музыкантардың, орындаушылардың шығармашылығымен таныстыру, солардың үлгілерінде тәрбиелеу.

4) Музыка тыңдау және орындау барысында оған шығармашылықпен қарауға тәрбиелеу, қызығушылығы мен қиялын өмір құбылыстары және музыканың өзара тығыз байланысын түсіндіру негізінде дамыту.

5) Музыканың көркем бейнесіне сәйкес мәнерлеп орындау, біліктілігін дамыту, оны түсіну мен сезіне білу талғамын қалыптастыру.

6) Музыкалық қабілеттілігін дамыту және білім беру.

1. Мектепке дейінгі музыкалық білім беру

Музыка өнерінің тағы бір ерекшелігі - адамның көңіл - күйін ортақтандырады. Музыка ағартушысы Б. В. Асафьев жеке тұлғаны қалыптастыруда халық әндерін музыка сабағында тиімді пайдалана білудің орны ерекше екендігін ескере отырып, ойын былайша тұжырымдайды: «Халық арасында музыканың кеңінен дамуы үшін халықтың өзі туғызған мәңгілік өлмес ән өнерінің орны бөлек».

«Табиғат дүниесіндегі сұлулықтың ғажабы аспан шырақтарында, ал жердегі дыбыс сұлулығы - ән, күй сазында» - дейді шығыс философы, музыка зерттеушісі, ғұлама - ғалым Әбунасыр әл-Фараби.

Музыка өнері - мәдени тағылым, асқақтаған ән-күймен дамыған ғасырлар үнінің жемісі. Музыкалық дүниетаным дидактикасының ғылыми-педагогикалық даму тарихы ХХ ғасыр мен ХХІ ғасырдың аралығын қамтиды.

Сондай-ақ халықтық тәрбие, музыкалық білім беру, салт-дәстүр мен халық өнерінің дидактикалық, ғылыми-педагогикалық дамуын зерттеуді мақсат еттік.

Қазіргі қоғамның даму тенденциялары тұлғаны жалпы адамзаттық рухани-адамгершілік құндылықтарына баулу барысында қалыптастыруға жаңа концептуалдық әдіс қажеттігін алға тартып отырмыз (алдымыздағы болатын біздің оқу құралдарымыз, оқулықтар жалпы оқу-әдістемелік кешені) .

Демек, ұрпақ тәрбиесі мәселесін халықтық құндылықтар негізінде жетілдіру, қазіргі педагогика ғылымының алдына тұрған ауқымды істердің бірі. Жас ұрпақтың ұлттық игіліктер мен адамзаттың мәдени мұрасының сабақтастығын сақтай отырып оқыту, тәрбиелеу арқылы әрбірінің жеке тұлғалық саналарын жан-жақты дамыту жаңа мектептің басты мақсаты болып табылады. Қазіргі мектептерімізде музыкаға оқыту рухани құндылықтарға, көркем шығармашылық әрекетерге тартудың басым бағыт болады.

Музыкалық - эстетикалық білімінің жеке тұлғаның үйлесімді дамуы, музыкалық - эстетикалық тәрбиеге қатыстылық мәселелер С. А. Ұзақбаева, А. Нұғыманова, П. М. Момынов, М. Х. Балтабаев, Р. Р. Жәрдемәлиева, А. Райымбергенов, Т. А. Қышқашбаев, А. А. Қалыбекова, Ш. Б. Құлманова, Р. К. Дүйсембінова және басқа ғалымдар зерттеулерінде өзінің ғылыми - теориялық шешімін тауып, оларда ұлттық музыкамыздың тәрбиелік мүмкіндіктерін оқу үрдісінде пайдалану жолдарын көрсетеді.

2. Қазақ мектептерінде музыкалық сауаттылық

«Мәдениет дегеніміз - бүкіл адамзаттың тарихында жасалған материалдық және рухани байлықтың жиынтығы», - деп бағаланады. Екінші сөзбен қорыта айтқанда - «мәдениет материалдық өндіріс пен қоғамдық сананың, білім мен тәрбиенің, ғылым мен қоғамның даму кезеңіндегі дәрежесін көрсетеді».

Өткен замандағы музыка өнерлерінің негізгі мазмұны халық мұңы, оның тұрмысы еді. Ел мұңы ән, күй арқылы түрлі музыка аспаптарының сазымен елден-елге, жұрттан-жұртқа жайылып, өз арнасымен таралып жатты. Оны таратушылар халықтың ішінен суырылып шыққан өнер иелері: әнші, күйші, жыршы, қобызшы, сырнайшы сияқты өнерпаздар болды. Қазақтың дәстүрлі ән-күйлері, дастандар, тұрмыс-салт жырлары, түрлі музыкалық аспаптармен сүйемелденіп айтылатын аңыз-ертегілер және т. б. - халықтың ежелгі мәдениетінің осынау баға жетпес мұрасы көркем-эстетикалық талғамды дамыту, халықтың музыка өнерінің негізін игеру үшін таптырмайтын құнды материал.

Сол себепті, қазақ мектептерінің алдында үлкен міндеттер тұрды. Ал сол міндеттер бүгінгі таңда одан да зор, халқымыздың егемендігін басқа дамыған елдер деңгейіне жетілдіру, жеткен білім жиынтығымен қаруландыратын, оған ұйымдасқан түрде бірлесіп, жоспармен жұмыс істеуді, теорияны, практиканы ұштастыруды үйрететін жаңа адамдар тәрбиелеп шығаратын қазақ мектептерін ұйымдастыру. Өткенге көз жүгіртсек, 1920 жылдан бастап қазақтың музыка мәдениеті де ойдағыдай өркендеп, дами бастады.

Бұл салада қазақ мектебінің атқарған орны өте үлкен. 1919-1920 оқу жылдары қазақ мектептерінде басқа сабақтармен қатар сурет салу, қол өнер ісі, жалпы ән сабағы жүретін болған.

Ол сабақтың аты бері келе «Ән-күй», «Ән-музыка» сабағы деп аталып, кейін 1960-1970 жылдары - «Музыка сабағы» деп өзгертілді. «Ән-күй» сабағы деп аталудың өзінде үлкен мән бар екенін айта кеткен дұрыс.

Мектеп пен арнаулы оқу орындар қабырғасында жастарға музыкадан сауат ашу мәселесі күн санап күшейе берді. Осы жағдайды терең сезінген, еңбек жолын мектеп мұғалімінен бастаған Ахмет Жұбанов 1933 жылы тұңғыш рет қазақ тілінде «Музыка әліппесі» деген атпен баспадан оқулық шығарды. Бұл жағдай қазақтың музыкалық әдебиетін одан ары дамытудың тарихи кезеңдерінің бірі еді. Қазақ мектебі өзінің даму жолында көптеген кезеңдерді басынан өткізді. Қаншама жылдар, ғасырлар бойы қазақтың сазды әні, күмбірлеген күйі елден-елге, ауыздан-ауызға тарап келсе, енді жаңа дәуірге, жаңа мәдениетке көтеріліп, мектептегі қазақ балалары «ән-күй» сабағының үстінде «Музыкалық әліппе» пайдаланатын болды. «До, ре, ми, фа, соль, ля, си» деген музыкалық дыбыстың анық теориялық заңдарын музыка тілінде оқып, барлығын құлақпен тыңдап, көзбен көріп, музыка сауатын қолмен жазу жетістігіне жеткен қазақ балалары мен жастары өз қабілеттерінің қауызын жасып, таланттарын таныта бастады.

1950 - жылдары «Ән-күй» сабағына арналған жинақтар, домбыра үйрену мектебі, оркестірді қалай ұйымдастыру туралы оқулықтар, хорды басқару, «Ән-музыка», «Ән әліппесі», «Ән музыка сабағы» атты санаулы оқулықтар, методикалық нұсқаулар шығы бастады. Бұдан соң «Ән-күй» сабағының оқу бағдарламары ретке келтіріліп, «Музыка» сабағы деп өзгертілді. Бұл салада елеулі еңбек еткен өнер ғылымының докторы, академик А. Жұбанов, композитор Л. Хамиди, өнер ғылымының кандидаты Б. Ғизатов, музыка зерттеушілер Х. Тастанов, Ө. Бәйділдаевтар осы еңбектің авторлары. Осының нәтижесінде музыка сабағы үш бағытта өткізілетін боды: ән айтып үйрену, музыка тыңдап үйрену және музыка сауатын үйрену.
Мектеп білім беру саласының ең маңызды өзегі болып табылғандықтан, әрбір жасөспірімнің сауат ашуынан бастап дүниеге көзқарасы, адамдармен қарым-қатынасы, білікті манан болуы, ең бастысы, жақсы азамат болуы мектепте қалыптасатыны ешкімнің дауын тудырмайтыны анық Бүгінгі таңда Қазақстанның тәуелсіздік алуы қазақ мектептерінің санын ұлғайтып, тіліміздің, салт-дәстүріміздің, төл тарихымыздың жаңа бағытта дамуына мүмкіндік туғызды. «Білім» бағдарламасында «балалар мен жастарды тербиелеудің ең көкейкесті мәселелері ретінде білім мекемелерінде оқушылардың этностық- мәдени ерекшеліктерін ескере отырып тәрбиелеу, білім берудің тиімді жүйесін жасап, өмірге ендіру» қажеттігі атап көрсетілген. Қылышынан қан тамған жауды жалғыз ауыз сөзімен тоқтатқан, жастайынан ел басқарып, жалғыз найзамен жауға шапқан халықтың бүгінгі ұрпағын қай бағытта тәрбиелеу керек. Міне, осыған жауап беретін ұлттық мектептің қажеттілігі - уақыт талабы.

Академик Ш. Амонашвили «грузин тілінде сабақ беретін мектептердің бәрін бірдей ұлттық мектеп деп айтуға болмайды, нағыз ұлттық мектеп болу үшін онда грузин халқының рухы болуы керек» деген екен. Ұлттық рухымызды жасөспірімнің бойына қалыптастыру, ең алдымен, ата-ананың, екінші мектептің міндеті болып саналады. Сондықтан қазақ жеріндегі мектептердің өткен тарихын зерттеу арқылы болашаққа көз жүгірту - өзекті мәселелердің бірі болмақ.

Қазақ даласында ашылған мектептердің даму ерекшеліктері мен ондағы оқу-тәрбие үрдісінің бағыттарын терең зерттеп, бір жүйеге келтіру барысында әлі де ақтаңдақтар жетерлік. Біз қарастырып отырған кезеңде қазақ жеріндегі мектептердің дамуы саяси-экономикалық, тарихи-әлеуметтік жағдайларға байланысты бірнеше сипатта жұмыс істеген. Бірінші топқа фундаменталдық ислами бағыттағы білім беру жүйесін жатқызуға болады. Олар, негізінен, мешіттерге тәуелді мектеп немесе медреселер түрінде болғаны мәлім. Бұл топ көне діни білім беру жүйесіне жататын қадыми білімді жақтады. Қадыми білім тек қана құран сүрелерін жатқа айтқызу мен оқуға үйретті. Екінші топқа ескі мұсылмандық білім беру жүйесін жаңарту қажеттігін түсінген жаңашылдар, яғни жадиттер жатады. Бұл мектептерде жастардың тәрбиесімен білімдерін дамытуға ықпал ететін барлық дерлік пәндер оқытылды. Құран көп пәндердің бірі ретінде болды. Қазақ даласындағы жадиттік мектептер аса кең таралмаса да, «Мамания» мектебі мен «Ғалия» сынды медреселер өздерінің оқу жоспарларын, тәрбие бағытын жадиттік негізде дамытты.

ХІХ ғаырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында қазақ жерінде бой көтерген мектептердің даму ерекшеліктерін аймақтарға бөліп қарастырған дұрыс. Атап айтқанда, мына төмендегідей:

1) Батыс Қазақстан жеріндегі мектептер.

2) Орталық Қазақстандағы оқу орындары.

3) Түркістан өлкесіндеіг оқу ошақтары.

4) Жетісу аймағындағы мектептер.

Сонымен бірге, мұрағат деректері осы кездегі мектеп жүйесінің келесідей құрылымдары қалыптасқанын көрсетеді:

- жеке меншік;

- болыстық;

- қазақ ақсүйектерінің балаларына арналған мектептер;

- қарапайым топ өкілдерінің мектептері;

- мұсылмандық;

- қазақ мектептері;

- аралас мектептер немесе орыс-қазақ, орыс-түземдік;

- бастауыш мектептер;

- бастауыш сауат ашу мектептері;

- гимназиялар;

- ауыл шаруашылық мектептер;

- қолөнер мектептері;

- приход мектептері.

Жоғарыда келтірілген деректерден көрініп тұрғандай, ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында қазақ жерінде ашылған мектептердің түрлері, оқу мазмұны әлі де зерттелуді, нақтылауды, алынған мәліметтерді бір жүйеге келтіруді талап етеді. Рухани тәрбиенің бір саласы музыкалы-эстетикалы тәрбиесі әлі де болса ғылыми-зерттеу тұрғыдан жете зерттелмей келе жатқанын айтқым келеді. Балалар мен жастарға музыкалық-эстетикалық тәрбиені дер кезінде беру, олардың өнерге деген құштарлығын дамытуда ән айту, дауыс тәрбиесі туралы «Қазақ мектептеріндегі балалар мен жасөспірімдердің дауыс тәрбиесі» атты ғылыми-зерттеу еңбегін педагогика ғылымының кандидаты, доцент, ән класының мұғалімі Әмина Нұғыманова ұсынды. Көрсетілген еңбектің айтарлықтай құндылығының бар екендігіне атап өтіп, автордың бұл еңбегі музыкалы-педагогика саласында республикада тұңғыш рет ұсынылған елеулі жұмыс деп білеміз.

Қорытынды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.