Көне салтшылдық

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе3

1. Көне салтшылдық4

2. Көне орыс сектанттығы5

Қорытынды8

Әдебиеттер:9

Кіріспе

Қазіргі уақытта православиелік шіркеу бірқатар автокефальды (тәуелсіз) шіркеулерден түрады. Олардың қатарына Константинополь, Александрия, Антиохия (Сирия, Ливан), Иерусалим, Орыс, Польша, Чехославак, Американдық және т. б. кіреді. Авгономды православие шіркеулері де кездеседі.

Автономиялық шіркеулердің тәуелсіздік шеңбері оларға автономия берген актокефальды шіркеумен келісіледі. Автономды шіркеулердің басшылары жергілікті соборларда сайланады және автокефальды шіркеу патриархымен бекітіледі.

Әкімшілік тұрғыда автокефальды шіркеулер әкзархаттарга, епархияларға, викариаттықтарға, благочиния мен приходтарға болінеді. Сонымен қатар бірнеше автокефальды шіркеулердің баска православиелік шіркеулерде миссиялары, благочиниялары мен подворьялары бар.

Барлық православиелік шіркеулер үшін діни ілім, культ, канондық іс-әрекет ортақ болып табылады.

Жана қоғамдық-тарихи жағдайлардағы православиелік шіркеу. Самодержавие қүлағаннан кейін шіркеу өзінің басқару жүйесін нығайту үшін бірқатар шараларды іске асырды.

1917 жылы 15-тамызда жергілікті Собор жиналып, патриарх- шылдықты қалпына келтірді. 1917 жылы 18-қарашада Москеу митрополиті Тихон (Беллавин) (1865-1925) патриарх болып сай- ланды. Озінің дінбасылары мен діндарларына жолдауында Тихон сенімді күшейтуге, қоғамға адамгсршілік ықпалды артгыруға, саясатқа араласпауға шақырады. Бірақ Кеңес үкіметі Синодтык типографияны торкілеу, ажырасу, өсіресе, «шіркеуді мемлекет пен мектептен болу» туралы декреттер мен қаулыларды қабылдаған соң Тихон мемлекеттік актілерді айыптайтын қүжатгарды жария- лады. Тихон 1922 жылы 23 ақпанда жарық корген аштыкқа үшыра- ғандарға комек корсету мақсатында шіркеудің қүнды мүліктерін тәркілеу туралы ВЦИК-тің декретіне ашық қарсы шығып, 1922 жылдың 28 ақгіанындағы дінбасылары мен діндарларға үндеуінде декретке қарсылық корсетуге шақырды. 1922 жылдың мамырында патриарх кылмыстық жауапқа тартылды. Ол мемлекет пен шіркеу- дің тайталасының шіркеу үшін ауыр зардаптары болуы мүмкін екенін түсінді.

Православиелік сенім құдайылық аянның нотижелері болып табылатын озгермейтін ақиқагтар - догматтар жиынтығына негізделеді. Олардың ішіндегі негізгілері - Құдайдың үштік бірлігі догматы, Құдайға айналу мен күноны өтеу догматгары. Үштік догматтың мәні мынада. Құдай тек түлғалық емес, рухани мон. Ол үш бейнеде (ипостастарда) - Құдай-Әке, Құдай-Бала, Құдай- Қасиетті Рух болып көрінеді. Бүл үш бейне өз монінде ажырамай- тын, Құдайылық дорежесі тең біртүтас Қасиетті үштікті қүрайды.

Көне салтшылдық

«Ескі ғұрыпшылдық» тарихының білгірі А. Мельников-Печерский орыс тарихындағы осы қауым өкілдерінің атақты ел билеушілерімен қатынасын зерттей отырып, орыс патшасы 1 Петрдің ғұрыпшылдарды қудалаумен қатар, олардың «кейбір азаматтық іс-әрекеттерін өзіне пайдалы деп тапқан кездің бәрінде қолдап отырғанын» атап өтеді. 1

Ресейде жүргізген еуропалық үлгідегі реформаларын «ескіге қарсы аяусыз күрес» деп түсінген Петр патшаның «ескі ғұрыпшылдарға» «мейірімі» бекер емес. «Ескі ғұрыпшылдар» қауымы қатаң жабық қоғам болды. Бұл - қауым мүшелерінің іс-әрекетіне және тұрмыс-тіршілігіне біршама ерекшелік енгізгені ақиқат. Қауым мүшелері некеге тек «ескі ғұрыпшылдармен» тұрды. Сондай-ақ, іскерлік қатынастарда да өз арасынан шыққандарға ғана көмектесті, солармен ғана серіктес болды және қандай да болмасын жобаларды үкіметте қарау кезінде өз қауымдастарымен бірге болды. Мемлекет пен ресми шіркеуге қарсы ашық және жасырын күресін тоқтатпаған «ескі ғұрыпшылдар» осы күресте басқа жікшіл күштермен бірігіп отырды. Макс Вебер протестанттық елдерде байқағанындай, «рухани ерекшелік іскерлік және саяси ерекшелікті» айқындайды. Осылайша, орыс жерінде қалыптаса бастаған жаңа типтегі әдеп-қағидалар жиынтығының Батыстағыдан айырмашылығы - харизмалық тұлғаның соңына ерген қайсыбір діни секта емес екендігінде. «Ескі ғұрыпшылдық» ежелден бұқара халық арасында қалыптасқан қауымдық сенімнің бір түрі және оның жаңа шіркеулік құрылымдардан айырмашылығы да шамалы. Орыс әлеуметтанушылары мен дінтанушы ғалымдарының пікіріне сүйенсек, орыс халқының басқа діни сенімдерге қатысты төзімділігі де адамдар арасындағы қарым-қатынастарды суыта қойған жоқ.

ХХ ғасыр басындағы ресейлік кәсіпкерліктің дамуы - орыс көпесінің бірнеше ұрпағының қызметімен байланысты болды. Орыс кәсіпкерлерінің басым бөлігі үшін материалдық игілік, баю, жеке табыс басты мақсат болмады. Олар өз істерін дамыта отырып, мақсаттарын діни құндылықтар тұрғысынан саралап жүзеге асырды және халықтың тұрмысын жақсартуға, халық ағарту мен білім беру саласын дамытуға және мәдениетті, ғылымды, өнерді қолдауға мән берді. 2

Орыс шаруасының дүниетанымында католиктік Батысқа тән жеке меншікке табыну болған жоқ. Рулық қауымның ауылдық қауымға айналуы, оның біртіндеп аумақтық қауымға ұласуы - жерге иелік тең қауымдық түрін қалыптастырды. Қауым өзінің толық құқылы әрбір мүшесіне қауымдық меншіктегі жерде еңбек етуіне мүмкіндік берді.

Шаруа жерді мұраға қалдыру құқымен жалға алып, оны өз қалауынша пайдаланып, шаруашылық жүргізді. Өндірістің басқа құрал-жабдықтарына жекеменшік қалыпты экономикалық жағдайда дифферентті жер рентасының белгілі бір бөлігіне иелік етуге мүмкіндік берді. Міне осылайша, шаруаның еңбек етуіне қолайлы экономикалық жағдай жасалынды. Евангелиеде көрсетілгендей, жаратушы бойына дарытқан қасиеттерді шаруа еңбек процесінде шыңдауы тиіс болды (Мф. 25, 14-30; Лк. 19, 12-27) . Православие дінінің канондарына сәйкес шығармашылық еңбек адамды көркейтеді, тұлғаны қалыптастырады және барлық христиандар үшін мақсат болып табылатын - «өз бойында және әлемде Құдай патшалығын орнатуға» септігін тигізеді.

Ресей мен Батыс Европа елдеріндегі әлеуметтік-экономикалық қарым-қатынастардың түбегейлі айырмашылықтары болды. Батыста орта ғасырларда «маркалық қауым» деп аталатын үлестік жер иелену түрі кеңінен тарады. Бұл орыс қоғамына тән жерге қауымдық иелікпен ұқсастығымен қатар ерекше де болды. Оның ерекшелігі - «теңдік» деген түсініктің мазмұны мен мәнінде еді. Мысалы, германдық маркада үлес иесі егістік жердегі өзіне тиесілі жердің жекеменшік иесі болды, сондықтан жер қайта бөліске түсіп жататын болса, ол өз үлесімен қандай экономикалық іс-әрекет жүргіземін десе де ерікті және құқылы болды. Ол жалға бере алды немесе мұраға қалдырды, иелігіндегі жерді толығымен немесе оның бір бөлігін сатып жібере алды. Қайта бөліске салу кезінде әрбір қауым мүшесіне тиесілі нақты үлес қауымдық жер қорындағы оның идеалды үлесіне сәйкестендірілді, себебі нақты үлес жердің шаруашылыққа қажетті мәніне байланысты (мысалы, топырақтың құнарсыздануы, су алып кетуі т. т), ал идеалды жер үлесі бөліктеріне оқшауланған көлемге байланысты болды. Әлбетте, мұндай жағдайда теңдік туралы айтудың өзі артық.

2. Көне орыс сектанттығы

Методизм

18-ғасырда англикандықтағы индифферентизмді езгіндеу талпынысы ретінде методистер қозғалысы пайда болды. Оның негізін қапағандар - ағайынды Джон (1703-1788) мен Чарльз (1707- 1788) Уәслилер. Бұл атау олардың студенттік жылдары Оксфордта өздері құрған «Қасиетті Клубта» христиан жарлықтарын орындауға және уағыздық әрекеттің жаңа тәсілдерін қолдануға байланысты пайда болды.

Меннониттер

Анабаптистерге тарихи жақын бұл конфессия 1544 голландық уағызшыл Менно Симсонстың (1492-1559) атымен аталады. Ол ересектерді сенім бойынша шоқындыру принципін қорғады. «Біздің христиандық ортақ сеніміміздің басты статьяларының декларациясында» баяндалған (1632) меннониттер ілімі қауым мүшелерінің теңдігін, зүлымдылыққа күш көрсетіп қарсы түрмауды (қолына қару үстап әскерде қызмет етуге дейін тыйым салады), қауымдардың автономдылығын жариялайды. Голландия мен Германиядан шыққан меннониттер көптеген елдерге (Ресейге де) таралды.

Баптистер

Баптистік қауымдар XVII ғ. басында пайда болды. Алғашқы ағылшын баптисі Джон Смит (1554-1612) болып саналады. Қауымдарда ересектерді суға батыру арқылы шоқындыру енгізілді. Конфессия атауы да осымен байланысты (грек. - baptize суға батыру, шоқындыру) . Баптистер діни еркіндікті, төзімділікті, шіркеуді мемлекеттен бөлуді талап етті. Баптизм ілімінде жеке сенімге және дінді қабылдауға көп көңіл бөлінеді. «Жалпы баптистер» аман қалуға адам ырқының қатысуын мойындаған XVI ғ. голландық реформатор Яков Арминийдің ықпалында болды және Христосқа сенгендердің бәрі аман қалады деген доктринаны үстанды. «Жеке баптистер» кальвиндік жазмыш ілімін қатаң сақтайды.

Адвентистер

19 ғ. 30-жылдарының басында, АҚШ-та баптизмнен адвентистер (лат. adventus - келу) діни ағымы бөлініп шықты. Уағызшыл Уильям Миллер (1782-1849) 1831 жылдың жазында Христостың екінші рет келетін күнін - 1843 жылдың 21 наурызын есептеп шықтым деп жариялады.

Елуіншілер (пятидесятниктер)

Осы атауға ие болған протестанттық қозғалыс XIX ғ. соңында АҚШ-та пайда болып, кейін басқа елдерге тарады. Бүл конфессияның негізінде жаңа өсиеттік «Апостолдар істері» кітабында баяндалған, Пасхадан елу күн өткен соң Қасиетті Рухтың апостолдарға түсуі туралы аңыз жатыр.

Иегова куәгсрлері

1872 жылы АҚШ-та «Библияны зерттеушілердің халықаралық қоғамы» құрылды. Оның жетекшілері бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін, 1914 ж. көзге көрінбейтін «Христостың екінші рет келуі» орын апды деп жариялады. 1931 жылы олар «Иегова куәгерлері қауымының» құрылғанын жариялады.

Иегова Куәгерлері: Иегова куәгерлерінің: «Сион күзет мұнарасының баспа қауымдастығы», «Күзет мұнарасы» қауымдастығы сынды атаулары бар. Негізгі басылымдары - «Күзет мұнарасы» (алғаш рет 1879 жылдың шілдесінен шыға бастады), «Ояныңыз!». Алғашқы баспахана 1927 ж. құрылды.

Иегова куәгерлері (иеговашылдар) - XIX ғасырдың соңында құрылған протестантизмдегі жаңа ағымдардың бірі. Діни сенімдеріндегі кейбір ерекшеліктерінен католик, православие және ортодокстік протестантизм жағынан сектанттық және еретиктік қозғалыс болып табылады. 1870 ж. Інжілді зерттеу үйірмесі боп құрылған бұл ұйым, кейіннен Інжілді зерттеудің халықтық қауымдастығы болып өзгертіледі. 1909 ж. қарай секта халықаралық келбет алып, оның басты орталығы күні бүгінге дейін орналасқан Бруклин (Нью-Йорк) қаласына ауысады. 1912 ж. слайд және дыбысты кинофильмдер арқасында жердің жаратылуы мен Христос мыңжылдық патшалығының құлдырауына дейінгі аралықты көрсететін «Жаратылыс фотодрамасы» атты бағытта жұмыс жасайды. 1931 ж. қауымдастық аты Исаия кітабындағы 43:10-12 сөз жолдарына негізделіп, Иегова куәгерлері деген атқа ауыстырылады. 1931 ж. қауымның Інжілдік тақырыптағы баяндамаларды тарататын 403 радиостанциялары жұмыс жасайды. 1943 ж. Гаалад мұнарасының Інжілдік мектебі атты миссионерлер даярлайтын арнайы мектеп ашылады, бұл мектеп түлектері жыл сайын әлемнің 140 еліне жіберіліп отырады.

1976 жылдан бастап әкімшілік жауапкершілік құрамына жетекші корпорация мүшелері енетін комитеттерге бөлініп жүктеледі. Оның әр 11 мүшесі (1933 ж. ) 50 жылдан бері үгіт-насихат әрекеттерін жүргізіп келеді.

1956 ж. Бруклинде 13 қабатты баспахана құрылады, мұндай баспаханалар Германия, Швейцария сияқты өзге елдерде де құрыла бастайды. Ресей жеріндегі иеговашылдар тарихы 1891 ж. Расселдің Одессаға сапарынан бастау алады. Ресейдегі иеговашылдар туралы шынайы дерек көздерін екінші дүниежүзілік соғыс басына жатқызуға болады; 1939 ж. кеңес әскерлері Польша қарамағындағы Батыс Украина мен Белоруссияны басып алғанда, бұл жерлердегі иеговашылдар да Кеңес өкіметі қарамағына енді.

Евангелшіл христиандар: Евангелизация - грек тілінен аударғанда Ізгі хабар мағынасын білдіреді. Ізгі хабар халықтарды, жеке адамдарды христиандыққа бағыттайтын қызмет болып табылады. Христиандық ұғымға сәйкес «евангелизация», «миссионерлік» деген түсінікті де береді. Христиандық шіркеулер евангелизация ұғымының теориялық қалыптасуын Матфейдің Евангелиясынан алады «Халықтың бәрін Әке, Бала, Қасиетті Рухтың атынан шоқындырыңдар», деп жар салған мәтіндерге сүйенеді.

Жетінші күн адвентистері: Адвентистер - (латын тілінен аударғанда) келу мағынасын білдіреді. Бұл ағымның пайда болуына христиан теологтары Юнг-Штиллингтің, Иософ Вольфтың, Бенгельдің және сонымен қатар Англиядағы Друммонның ілімдері әсер етті. Олар өз еңбектерінде Христостың жерге келіп, мың жылдық патшалығының орнауы туралы болжамдар айтты. Юнг-Шеллинг «Победная песнь христианской веры» шығармасында Христостың жерге келуі 1936 жылы Кавказ тауларында болады деп белгіледі. Осы уақытты неміс діндары Бенгель де айтады.

Бұл көзқарастар АҚШ-та тез арада тарап, Адвентист христиандар шіркеуі, Евангелдік адвентистер, Иисус Христос шіркеуі, Жетінші күн адвентистері сияқты бірнеше діни бағыттар пайда болды

Адвентистердің ішіндегі ең белгілісі және ықпалы күшті шіркеу Жетінші күн адвентистері (АҚШ-та 1844 жылы пайда болған ) . Діннің негізін салушы баптистік дін уағыздаушы Уильям Миллер Қасиетті жазбаларға (Библияға) сүйеніп, Иисустың 1843 жылы жерге екінші рет келуі және 1000 жыл патшалық құруы туралы идея таратты. Миллер Библиядағы пайғамбарлыққа сүйене келе, әсіресе «Данилл пайғамбардың кітаптарын» өзінше талқылап, Иисус Христостың екінші рет жер бетіне оралу мерзімін 1843-1844 жылдар деп белгіледі. Миллерді қолдаушылар - миллериттер саны 1843 жылы 100 мың адамға жетті. Миллердің ең соңғы болжамы 1844ж 21-наурыз айы болды.
Қорытынды

Православие діні -Қазақстанда дінге сенушілерінің саны бойынша исламнан кейінгі екінші діни бағыт. Православие діні елімізде Қазақ хандығының Ресей империясына қосылуы кезіндегі әскери қоныстарда пайда болды. Оңтүстік аймақтарда алғашқы әскери діни қауымдар (кішкентай шіркеулер, сиыну үйлері) 1866 жылы Түркістан мен Шымкентте пайда болған. 1871 жылы Түркістан Епархиясы құрылды. 1872 жылы Верный және Жетісу епархиялары тарапынан құрылған кафедраға қазақстандық архиерейлердің алғашқысы - архиепископ Сафония (Сокольский) сайланып, ол осы қызметін 1877 жылға дейін атқарды. Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде шіркеулер салу XIX ғасырдың 80-ші жылдары басталды. 1901 жылдың өзінде Сырдария обылысында күйдірілген кірпіштен қаланған сегіз шіркеу болған. ХХ ғасырдың басында Түркістан (құрамына Қазақстанның көптеген аумағы кірген) аумағында 391 мың православ христиандар мен 306 шіркеу болған. 1917 жылы кеңестік биліктің орнауымен жетпіс жылды қамтыған ауқымды атеистік күрес басталды. Бұл күрес шіркеулерді жою, діни басшылықты қудалау, шіркеу меншігін тәркілеу секілді әрекеттерді қамтыды. 1920-1930 жылдары көптеген шіркеу қызметкерлері не ату жазасына кесіліп, не ұзақ уақытқа түрмеге қамалды. Қазақстан ХХ ғасырдың 30-шы жылдары Орыс православ шіркеуі діни қызметкерлері мен орта салалы топтарын айдауға жіберу аумағына айналды. Бұл кезең қазақтардың көшпелі өмір салтын жою, қазақ ауылдары мен қоныс аударған орыс шаруаларының шаруашылықтарын тонаудың нәтижесінде орын алған ашаршлылық пен миллиондаған адам құрбаны болған ұжымдастыру науқанымен сәйкес келді. Кеңестік үкімет басшылығының дінге көзқарасы Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Орыс православ шіркеуі тарапынан жауынгерлердің рухын көтеретін отансүйгіштік шақырулардың болуымен жеңілдеді. Бұл фашист басқыншыларға қарсы халықтың рухын көтерді. Осы кездері Қазақстанда қайтадан шіркеулер ашыла бастады. Православтық өмір салтын қайта орнына келтіру республикамызда 1945 жылы басталды. Осы жылы қасиеттілер қатарына қосылған, митрополит Николай (Могилев) алғашқы билеуші архиерейі болған Алматы және Қазақстан епархиясының негізі қаланды. Соғыстан кейінгі қиын да қыстау жылдары да Қазақстан қуғынға ұшыраған шіркеу қызметкерлерін қабылдады. Олардың басым бөлігіне тұрғылықты халық тарапынан, ал кейбіреулеріне жергілікті мұсылмандар тарапынан көмек көрсетілді. Ақтөбе облысының Шалқар станциясында қуғында болып, кейін Алматы және Қазақстан митрополиті болған дін қызметкері Николайды қарапайым татар-мұсылман өлімнен аман алып қалған болатын. 1942 жылдың күзінде жол бойында ес-түссіз, өлім алдында жатқан оны ауруханаға алып барып, кейін өз үйінде паналатқан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.