Ішкі аурулар пәнінен дәрістер
Негізгі қарастырылытан сұрақтар:
1. Кеуде клеткасына пальпация, перкуссия, аускультациясын жүргізу әдістері.
2. Негізгі тыныс шулары. Везикулярлық, бронхиалдық тыныс.
3. Қосымша тыныс шулары. Құрғақ және ылғалды сырылдар, крепитация, плевраның үйкеліс шуы. Бронхофония туралы түсінік.
5. Бронх өткізгіштігінің бұзылу синдромы. Себептері. Симптомдары, олардың механизмі. Диагностика әдістері.
6. Плевра қуысына сұйықтық және ауа жиналу синдромы. Себептері. Симптомдары, олардың механизмі. Диагностика әдістері.
1. Кеуде клеткасына пальпация, перкуссия, аускультациясын жүргізу әдістері.
2. Негізгі тыныс шулары. Везикулярлық, бронхиалдық тыныс.
3. Қосымша тыныс шулары. Құрғақ және ылғалды сырылдар, крепитация, плевраның үйкеліс шуы. Бронхофония туралы түсінік.
5. Бронх өткізгіштігінің бұзылу синдромы. Себептері. Симптомдары, олардың механизмі. Диагностика әдістері.
6. Плевра қуысына сұйықтық және ауа жиналу синдромы. Себептері. Симптомдары, олардың механизмі. Диагностика әдістері.
Жіті пневмониялар (өкпенің қабынуы) – үдеріске респираторлық бөлімдерінің және альвеола ішілік экссудацияның қосылуымен сипатталатын, этиологиясы, патогенезі, морфологиялық сипаты бойынша өкпенің жергілікті инфекциялық ауруы. Уақытша еңбекке жарамсыздық уақыты шамамен 25,6 күнді (12,8-ден 45 күнге дейін) құрайды.
Пневмонияның көпшілігінің туындауы салқындаумен, суықтап ауырумен, басқа да ағзаның қарсы тұру қызметінің нашарлауында байқалады. Әсіресе контактісіз екіншілік пневмонияның дамуында айқын байқалады.
Үдеріске альвеоланың енуі – үдерістің тек қана негізін түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар өкпенің мына құрылымдарының: вентиляциялық-перфузиялық бұзылысының, сықырлаушы сырылдардың, рентгенологиялық айқындалатын паренхиматозды инфильтрациялық зақымдалу симптоматикасының бар екендігін жіктеуге де мүмкіндік береді. Қабыну үдерісі барлық құрылымына өткеніне қарамастан, және интерстициялық компоненторын алса да, бұл бағытта интерстициялық пневмония диагнозын қою үшін үлкен жауапкершілікпен қарау керек.
Этиологиясы. Патогенезі.
Жіті өкпе ауруларын тудырудағы пневмококтардың маңызды орны бар екендігі көптеген жылдар бойы дәлелденіп келеді. Пневмококтың 30-дан астам түрлері кездеседі. Пневмония қоздырғышы соңғы жылдары ауруханаішілік инфекция және басқа да антибиотиктерге тұрақты штаммдары артып келеді. Өзгеріске тіпті мибробтық агенттің ауысуы да тиімсіз емге әкелуі мүмкін. Ең жиі түсу жолына – бронхогенді жол жатады. Пневмония көбіне оң өкпенің төменгі және ортаңғы бөлімінде туындайды, себебі мұнда ұйқы кезінде бронхиалды сөл артық жиналады.
Осылайша, пневмониялар дегеніміз – өкпе тінінің паренхимасында және аралық тіндердегі инфекциялық табиғатты жіті экссудациялық қабыну үдерісі, жиі үдеріске тамыр жүйесі де енеді.
Жіктелуі.
Тәжірибелік мақсатта қазіргі ғылыми деңгейді айқындайтын, пневмонияның жалпы ортақ жіктелуін қолданған жөн. Бұл талаптарға 1-кестеде көрсетілген Е.В.Гембицкого және бірн.авт. (1984) бойынша жіктемесі.
Жеңіл демікпе-белгілері: сирек қысқа түрде өтетін тұншығу ұстамалары ( айына 1 реттен аз). Олар кенеттен немесе бір рет қабылданған бронхолитиктердің әсерінен қайтады және физикалық күштемені жақсы көтереді. Ремиссия кезінде жалпы жағдайы өзгермейді,сыртқы тыныс көрсеткіштері қалыпты күймен тең. Орта ауырлықтағы ұстамада тұншығулар айына 3-4рет қайталанып, тыныс қызметі мен қан айналымының бұзылыстары байқалады: тахикардия, тахипноэ, жүрек тондарының тұйықталуы.
Ауыр түрінде-тұншығу ұстамалар жиі ( күнде не апта сайын) болады. Олар кернелуімен, ентігумен, тахикардиямен сипатталады. Қарап тексергенде: - тері қабаттары бозғыл-сұр өкпенің түсті. Еріндерінің, ауыз айналасының, құлақтарының және саусақтарының көгеруі байқалады. Қақырық шығаруы қиындаған жөтел,дем шығаруы шулы және ұзаққа созылады. Дем шығарғанда кеуде клеткасы тартылып, бұлшықеттер қатысады.
Клиникасы: Бронх демікпесінде тұншығу ұстамасы пайда болады, экспираторлы ентікпе, науқас ортопноэ қалпында отырады. Дем алу актісіне бұлщық еттер қатысады, мұрын қалқаларының кернелуі байқалады. Тері қабаттары, мұрын ауыз ұшбұрышы көгереді. Аускультация жүргізгенде өкпеде көптеген құрғақ, кейде орташа көпіршікті ылғалды сырылдар дем шығару кезінде естіледі. Жалпы жағдайына және тыныс алуы ның қиындауына қарай бронх демікпе ұстамасы үш ауырлық дәрежесіне бөлінеді (кесте ).
Пневмонияның көпшілігінің туындауы салқындаумен, суықтап ауырумен, басқа да ағзаның қарсы тұру қызметінің нашарлауында байқалады. Әсіресе контактісіз екіншілік пневмонияның дамуында айқын байқалады.
Үдеріске альвеоланың енуі – үдерістің тек қана негізін түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар өкпенің мына құрылымдарының: вентиляциялық-перфузиялық бұзылысының, сықырлаушы сырылдардың, рентгенологиялық айқындалатын паренхиматозды инфильтрациялық зақымдалу симптоматикасының бар екендігін жіктеуге де мүмкіндік береді. Қабыну үдерісі барлық құрылымына өткеніне қарамастан, және интерстициялық компоненторын алса да, бұл бағытта интерстициялық пневмония диагнозын қою үшін үлкен жауапкершілікпен қарау керек.
Этиологиясы. Патогенезі.
Жіті өкпе ауруларын тудырудағы пневмококтардың маңызды орны бар екендігі көптеген жылдар бойы дәлелденіп келеді. Пневмококтың 30-дан астам түрлері кездеседі. Пневмония қоздырғышы соңғы жылдары ауруханаішілік инфекция және басқа да антибиотиктерге тұрақты штаммдары артып келеді. Өзгеріске тіпті мибробтық агенттің ауысуы да тиімсіз емге әкелуі мүмкін. Ең жиі түсу жолына – бронхогенді жол жатады. Пневмония көбіне оң өкпенің төменгі және ортаңғы бөлімінде туындайды, себебі мұнда ұйқы кезінде бронхиалды сөл артық жиналады.
Осылайша, пневмониялар дегеніміз – өкпе тінінің паренхимасында және аралық тіндердегі инфекциялық табиғатты жіті экссудациялық қабыну үдерісі, жиі үдеріске тамыр жүйесі де енеді.
Жіктелуі.
Тәжірибелік мақсатта қазіргі ғылыми деңгейді айқындайтын, пневмонияның жалпы ортақ жіктелуін қолданған жөн. Бұл талаптарға 1-кестеде көрсетілген Е.В.Гембицкого және бірн.авт. (1984) бойынша жіктемесі.
Жеңіл демікпе-белгілері: сирек қысқа түрде өтетін тұншығу ұстамалары ( айына 1 реттен аз). Олар кенеттен немесе бір рет қабылданған бронхолитиктердің әсерінен қайтады және физикалық күштемені жақсы көтереді. Ремиссия кезінде жалпы жағдайы өзгермейді,сыртқы тыныс көрсеткіштері қалыпты күймен тең. Орта ауырлықтағы ұстамада тұншығулар айына 3-4рет қайталанып, тыныс қызметі мен қан айналымының бұзылыстары байқалады: тахикардия, тахипноэ, жүрек тондарының тұйықталуы.
Ауыр түрінде-тұншығу ұстамалар жиі ( күнде не апта сайын) болады. Олар кернелуімен, ентігумен, тахикардиямен сипатталады. Қарап тексергенде: - тері қабаттары бозғыл-сұр өкпенің түсті. Еріндерінің, ауыз айналасының, құлақтарының және саусақтарының көгеруі байқалады. Қақырық шығаруы қиындаған жөтел,дем шығаруы шулы және ұзаққа созылады. Дем шығарғанда кеуде клеткасы тартылып, бұлшықеттер қатысады.
Клиникасы: Бронх демікпесінде тұншығу ұстамасы пайда болады, экспираторлы ентікпе, науқас ортопноэ қалпында отырады. Дем алу актісіне бұлщық еттер қатысады, мұрын қалқаларының кернелуі байқалады. Тері қабаттары, мұрын ауыз ұшбұрышы көгереді. Аускультация жүргізгенде өкпеде көптеген құрғақ, кейде орташа көпіршікті ылғалды сырылдар дем шығару кезінде естіледі. Жалпы жағдайына және тыныс алуы ның қиындауына қарай бронх демікпе ұстамасы үш ауырлық дәрежесіне бөлінеді (кесте ).
Негізгі:
1. Айтбембет Б.Н. Ішкі аурулар пропедевтикасы. Алматы. 2005.
2. Жаманкулов К.А. Iшкi аурулар пропедевтикасы. I-II болiм. Актобе 1992 ж.
3. Қалимурзина Б.С. Ішкі аурулар. Алматы. 2006.
4. Сейсембеков Т.З. Iшкi аурулар пропедевтикасы. 1997 ж. Алматы.
Қосымша:
1. Қаражанова Л.К. Ішкі аурулар семиотикасы негіздері, Семей. 2007.
2. Жаманқұлов Қ. А. Ішкі аурулар. Алматы, 2007.
3. Қаражанова Л.К., Мусина А.А., Карибаев Қ.Р. Дәнекер тіннің диффузды
аурулары. Семей, 2000.
Орыс тілінде
Негізгі:
1. Гребенев А.А. Пропедевтика внутренних болезней, М., Медицина, 2001г.
2. Маколкин В.И., Овчаренко С.И. Внутренние болезни. М., Медицина, 1999г.
3. Комарова Ф.И. Внутренние болезни, М., Медицина, 1991г.
4. Комаров Ф.И. «Диагностика и лечение внутренних болезней», Том 1-2. М.
2000г.
5. Жаманкулов К.А. Внутренние болезни. Алматы. 2006.
7. Методические разработки по пропедевтике внутренних болезней под ред. Б.Н. Айтмембетова. Алматы 1989 г.
9. Буянов В.М. Первая медицинская помощь. М. Медицина 1986г.
10. Н.И. Федюкович «Внутренние болезни» Ростов-на-Дону 2001г.
11. Султанов В.К. Исследование объективного статуса больного. Санкт-Петербург 1996г.
12.Мухин Н.А., Моисеев В.С. Основы клинической диагностики внутренних болезней. М. 1997г.
Қосымша:
5. Фрида М., Райнс С. «Кардиология в таблицах и схемах», Москва, 2004.
6. Виноградов А.В. «Дифференциальный диагноз внутренних болезней»,
Москва, 2001.
3. Окороков А.Н.«Диагностика болезней внутренних органов», Минск,Том 1-4 2003г.
4. Окороков А.Н. «Лечение болезней внутренних органов», Минск, Том 1-3.
2003г.
5.Чучалин А.Г. Бронхиальная астма. М., 1997
8. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., 2003.-870с.
7. Шелагуров А. Пропедевтика внутренних болезней. М. Медицина 1989.
8. Айтбембетов Б.Н., Айтмуханова Л.М., Ермуханбетова Т.К. Клинические задачи по пропедевтике внутренних болезней. Алматы. 1988г.
9. Никитин А.В., Гусманов В.А. непосредственное исследование больного с основами синдромной диагностики 1995г.
10. Внутренние болезни. Полный справочник. М., 2003г.
1. Айтбембет Б.Н. Ішкі аурулар пропедевтикасы. Алматы. 2005.
2. Жаманкулов К.А. Iшкi аурулар пропедевтикасы. I-II болiм. Актобе 1992 ж.
3. Қалимурзина Б.С. Ішкі аурулар. Алматы. 2006.
4. Сейсембеков Т.З. Iшкi аурулар пропедевтикасы. 1997 ж. Алматы.
Қосымша:
1. Қаражанова Л.К. Ішкі аурулар семиотикасы негіздері, Семей. 2007.
2. Жаманқұлов Қ. А. Ішкі аурулар. Алматы, 2007.
3. Қаражанова Л.К., Мусина А.А., Карибаев Қ.Р. Дәнекер тіннің диффузды
аурулары. Семей, 2000.
Орыс тілінде
Негізгі:
1. Гребенев А.А. Пропедевтика внутренних болезней, М., Медицина, 2001г.
2. Маколкин В.И., Овчаренко С.И. Внутренние болезни. М., Медицина, 1999г.
3. Комарова Ф.И. Внутренние болезни, М., Медицина, 1991г.
4. Комаров Ф.И. «Диагностика и лечение внутренних болезней», Том 1-2. М.
2000г.
5. Жаманкулов К.А. Внутренние болезни. Алматы. 2006.
7. Методические разработки по пропедевтике внутренних болезней под ред. Б.Н. Айтмембетова. Алматы 1989 г.
9. Буянов В.М. Первая медицинская помощь. М. Медицина 1986г.
10. Н.И. Федюкович «Внутренние болезни» Ростов-на-Дону 2001г.
11. Султанов В.К. Исследование объективного статуса больного. Санкт-Петербург 1996г.
12.Мухин Н.А., Моисеев В.С. Основы клинической диагностики внутренних болезней. М. 1997г.
Қосымша:
5. Фрида М., Райнс С. «Кардиология в таблицах и схемах», Москва, 2004.
6. Виноградов А.В. «Дифференциальный диагноз внутренних болезней»,
Москва, 2001.
3. Окороков А.Н.«Диагностика болезней внутренних органов», Минск,Том 1-4 2003г.
4. Окороков А.Н. «Лечение болезней внутренних органов», Минск, Том 1-3.
2003г.
5.Чучалин А.Г. Бронхиальная астма. М., 1997
8. Машковский М.Д. Лекарственные средства. М., 2003.-870с.
7. Шелагуров А. Пропедевтика внутренних болезней. М. Медицина 1989.
8. Айтбембетов Б.Н., Айтмуханова Л.М., Ермуханбетова Т.К. Клинические задачи по пропедевтике внутренних болезней. Алматы. 1988г.
9. Никитин А.В., Гусманов В.А. непосредственное исследование больного с основами синдромной диагностики 1995г.
10. Внутренние болезни. Полный справочник. М., 2003г.
1)№1 тақырып: Пневмония. Бронх демікпесі. Өкпенің созылмалы обструкциялы ауруы. Негізгі клиникалық әйгіленімдер. Диагностика. Асқынулар. Емдеу қағидаттары. Бронх демікпесі ұстамасы кезінде шұғыл көмек көрсету.
2)Мақсаты: Студенттерге пневмонияға, ӨСОА, бронх демікпесіне тән негізгі симптомдармен таныстыру. Пневмония, ӨСОА, бронх демікпесі кезінде зерттеу әдістерін оқыту. студенттерді ішкі аурулар клиникасындағы жіті жағдайлармен таныстыру, студенттерге ішкі аурулар клиникасындағы жедел жағдайларды анықтауды: бронх демікпесі ұстамасы. Симптомдарын, диагностикасын білу.
3)Лекция тезистері:
Жіті пневмониялар (өкпенің қабынуы) - үдеріске респираторлық бөлімдерінің және альвеола ішілік экссудацияның қосылуымен сипатталатын, этиологиясы, патогенезі, морфологиялық сипаты бойынша өкпенің жергілікті инфекциялық ауруы. Уақытша еңбекке жарамсыздық уақыты шамамен 25,6 күнді (12,8-ден 45 күнге дейін) құрайды.
Пневмонияның көпшілігінің туындауы салқындаумен, суықтап ауырумен, басқа да ағзаның қарсы тұру қызметінің нашарлауында байқалады. Әсіресе контактісіз екіншілік пневмонияның дамуында айқын байқалады.
Үдеріске альвеоланың енуі - үдерістің тек қана негізін түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар өкпенің мына құрылымдарының: вентиляциялық-перфузиялық бұзылысының, сықырлаушы сырылдардың, рентгенологиялық айқындалатын паренхиматозды инфильтрациялық зақымдалу симптоматикасының бар екендігін жіктеуге де мүмкіндік береді. Қабыну үдерісі барлық құрылымына өткеніне қарамастан, және интерстициялық компоненторын алса да, бұл бағытта интерстициялық пневмония диагнозын қою үшін үлкен жауапкершілікпен қарау керек.
Этиологиясы. Патогенезі.
Жіті өкпе ауруларын тудырудағы пневмококтардың маңызды орны бар екендігі көптеген жылдар бойы дәлелденіп келеді. Пневмококтың 30-дан астам түрлері кездеседі. Пневмония қоздырғышы соңғы жылдары ауруханаішілік инфекция және басқа да антибиотиктерге тұрақты штаммдары артып келеді. Өзгеріске тіпті мибробтық агенттің ауысуы да тиімсіз емге әкелуі мүмкін. Ең жиі түсу жолына - бронхогенді жол жатады. Пневмония көбіне оң өкпенің төменгі және ортаңғы бөлімінде туындайды, себебі мұнда ұйқы кезінде бронхиалды сөл артық жиналады.
Осылайша, пневмониялар дегеніміз - өкпе тінінің паренхимасында және аралық тіндердегі инфекциялық табиғатты жіті экссудациялық қабыну үдерісі, жиі үдеріске тамыр жүйесі де енеді.
Жіктелуі.
Тәжірибелік мақсатта қазіргі ғылыми деңгейді айқындайтын, пневмонияның жалпы ортақ жіктелуін қолданған жөн. Бұл талаптарға 1-кестеде көрсетілген Е.В.Гембицкого және бірн.авт. (1984) бойынша жіктемесі.
1-кесте
Этиологиясы бойынша
Патогенезі бойынша
Клинико-морфол.
белгілері
Орналасуже
ағымы
Ауырлы-ғы
Ағымы
1. бактериалды
2. вирусты
3. орнитозды
4. риккетсиозды
5. микоплазмалық
6. саңырауқұлақты
7. аралас
1. біріншілік
2. екіншілік:
-инфаркт-пневм.
-аспирациялық
-жарақаттық
-операц.кейінгі
-септикалық
-СБӨА фонында
-т.б. екіншілік
1.парен-химатоз:
-крупоз;
-ошақты;
2.интерстициалы
1.Бір-жақты:
-тоталды
-бөліктік
-сегмент
суббөлікті
орталық
2.Екі-жақты
Өте ауыр
Ауыр
Орта ауырлық
жеңіл,
абортивті
-жіті
-ұзаққа созылған
Қазіргі кезде пневмонияның морфологиялық көрінісінің этиологиялық ерекшеліктері бекітілген. Бұл арқылы жіті пневмонияларды емдеуге жаңа - этиологиялық бағытта келуі анықталады. 2-кестеде этиологиясы бойынша кең таралған пневмониялардың халықаралық жіктелуі көрсетілген.
2-кесте
Нозологиялық түрі
Қоздырғышы
Вирусты
Аденовирус,
респираторлы-синцитиалды,
парагрипп
Пнвмококкты (крупозды, бөліктік)
Пневмококк
Фридлендерлік
Клебсиелла
Көкірің таяқшасы
Афанасьев-Пфейфер таяқшасы
Стрептококкты
Стрептококк
Стафилококковая
Патогенді стафилококк
Легионерлер ауруы
Legionella pneumoniae, ішек таяқшасы, қарапайымдар
Микоплазмалық
Итон агенті
Жұқпалы аурулар және микоздар кезіндегі пневмониялар: қызылша, орнитоз, коклюш, туляремия, сібір күйдіргісі, аспергиллез, кандидоз, гистоплазмоз
Хламидиялар
Ку қызбасы
Бернет риккетсиялары
Жіті ағымды пневмония 4 аптаға дейінгі мерзімде жазылумен аяқталады. Сауығудың клиникалық критерийлеріне - науқастың өзін сезінуі мен жағдайының қалыптануы, пневмонияның физикалды және рентгенологиялық белгілерінің жойылуы, зертханалық көрсеткіштерінің қалыпты болуы жатады. Жіті пневмонияның ұзаққа созылған ағымы, негізінен уақытылы басталмаған не дұрыс емес ем, кеш госпитализация, бұрыс диагностика, ағзаның реактивтілігінің төмендеуі, бронх өткізгіштігінің бұзылуы, негативті кәсіби және экологиялық факторларға байланысты туындайды.
Крупозды пневмония - өкпенің бірмезгілде бүтіндей бір немесе бірнеше бөліктерінің зақымдануымен, сол сияқты қабыну үдерісіне өкпе қабының да қосылуымен сипатталатын ауру. Оның үлес салмағы 12.3-23.7% құрайды. Кәдімгі І-ІІІ типті пневмококктармен шақырылады. Оған жіті жұқпалы үдерістің сипаттары тән:
- кенеттен жіті басталуы;
- дене температурасы 39-40º С дейін жетеді, оның сипаты мен ұзақтығы заманауи және адекватты емге байланысты болады;
- жөтел тотық түсті қақырықпен;
- тыныс алу кезіндегі зақымдылған жағы бүйіріндегі жіті ауырсыну;
- айқын интоксикация;
- тыныс жетіспеушілінің белгілері (тыныштық күйдегі ентігу, цианоз);
- герпес;
- перкуторлы дыбыстың қысқаруы, дауыс дірілінің күшеюі, бронхиалды тыныс, қатты, әлсіреген везикулярлы тыныс;
- крепитация, ылғалды және құрғақ сырылдар, плевраның үйкеліс шуы;
- жүрек тондарының тұйықталуы, тахикардия, артериалық гипотония, миокардит;
- қанда: лейкоцитоз 10.000 дейін және одан жоғары, ЭТЖ 30 ммсағ және одан жоғары, нейтрофилез, анэозинофнемесея; +СРБ;
- рентгенологиялық - полисегментарлы зақымдалу;
- сыртқы тыныс қызметі: обструктивті және рестриктивті, немесе аралас бұзылулар;
Әсер етуші фактор: ЖРВИ, салқындау;
Қауіп факторлары: темекі тарту, алкоголизм;
Қосымша: созылмалы бронхит, жүрек-қантамыр аурулары;
Ағымы: жиі ұзаққа созылған 60% жағдайда;
Сауығу мерзімі : 22.3-47.3 күн.
Рентгенологиялық көрінісі: сегментарлы және полисегментарлы гомогенді қараю, өкпе суретінің күшеюі, оның элементтерінің бұлынғырлануы, өкпе түбірінің құрылымсыздығы, бөлікшеаралық және костальды плевраның реакциясы.
Емі - ерте, рационалды, микрофлора мен антибиотиктерге сезімталдығын ескере отырып, кешенді болуы керек.
Антибактериалды ем; интоксикацияның төмендету; микроциркуляции жақсарту; тотығулық үдерістерге әсер ету, иммуномодуляциялық терапия; симптоматикалық терапия; реабнемесетация.
Антибактериалды терапияның мақсаттары:
Антибиотиктің анықталған қоздырғышқа және оның препаратқа сезімталдығына (тұрақтылығына) сай келуі; оптималды дозалау; асқынулар мен сәйкес патологияны ескеру; мүмкін болатын жанама әсерлердің алдын алу; тағайындалудың негізделген ұзақтығы; препараттың әсер ету спектрін және оның фармакокинетикасы мен фармакодинамикасын препараттың құнын білу.
Антибиотикті дене температурасы тұрақты қалыпқа келгенше және қосымша 3-4 күн, ауыр жағдайларда - инфильтраттың толық сіңірілуіне дейін.
Бронх демікпесі-бронхтың созылмалы аллергиялық қабынуы. Ол бронхтардың гиперреактивтілігі және жайылмалы бронх обструкциясының әсерінен пайда болатын, кезеңді қайталанатын тыныстың тарылуы және тұншығу ұстамаларымен сипатталады.
Бронх демікпесі ауырлық дәрежесіне қарай да жіктеледі:
Оның жеңіл, орташа ауырлықтағы және ауыр түрлері бар.
Жеңіл демікпе-белгілері: сирек қысқа түрде өтетін тұншығу ұстамалары ( айына 1 реттен аз). Олар кенеттен немесе бір рет қабылданған бронхолитиктердің әсерінен қайтады және физикалық күштемені жақсы көтереді. Ремиссия кезінде жалпы жағдайы өзгермейді,сыртқы тыныс көрсеткіштері қалыпты күймен тең. Орта ауырлықтағы ұстамада тұншығулар айына 3-4рет қайталанып, тыныс қызметі мен қан айналымының бұзылыстары байқалады: тахикардия, тахипноэ, жүрек тондарының тұйықталуы.
Ауыр түрінде-тұншығу ұстамалар жиі ( күнде не апта сайын) болады. Олар кернелуімен, ентігумен, тахикардиямен сипатталады. Қарап тексергенде: - тері қабаттары бозғыл-сұр өкпенің түсті. Еріндерінің, ауыз айналасының, құлақтарының және саусақтарының көгеруі байқалады. Қақырық шығаруы қиындаған жөтел,дем шығаруы шулы және ұзаққа созылады. Дем шығарғанда кеуде клеткасы тартылып, бұлшықеттер қатысады.
Клиникасы: Бронх демікпесінде тұншығу ұстамасы пайда болады, экспираторлы ентікпе, науқас ортопноэ қалпында отырады. Дем алу актісіне бұлщық еттер қатысады, мұрын қалқаларының кернелуі байқалады. Тері қабаттары, мұрын ауыз ұшбұрышы көгереді. Аускультация жүргізгенде өкпеде көптеген құрғақ, кейде орташа көпіршікті ылғалды сырылдар дем шығару кезінде естіледі. Жалпы жағдайына және тыныс алуы ның қиындауына қарай бронх демікпе ұстамасы үш ауырлық дәрежесіне бөлінеді (кесте ).
Бронх демікпесі ұстамаларының ауырлығын бақылау белгілері.
Белгілері
Жеңіл
Орташа
Ауыр
Физикалық белсенділігі
сақталған
шектелген
Мәжбүр қалып
Сөйлеу қабілеті
сақталған
Шектелген,аздап сөйлейді
Сөйлеуі қиындаған
Ақыл-есі
Кейдеқозуы мүмкін
Қозғыш күйде
Қозғыш күйде үрей
Тыныс жиілігі
Жиілеген
Айқын экспираторлы ентікпе
Айқын экспираторлы ентікпе
Бұлшық еттерінің қатысуы,бұғана үсті шұңқырыны тартылуы
Айқын емес
Айқын
Өте айқын
Ысқырықты тыныс
Тыныстың соңында байқалады
Айқын
Өте айқын
Пульстің жиілігі
Жиіленген
жиіленген
Өте жиіленген
Демікпе статусы - ұзақ және тұрақты жағдайдағы бронх өткізгіштігінің бұзылуына бай ланысты тұншығу, ол ұзақ уақытқа (тәуліктен артық ) созылады және сипатомиметик тер (В2- адреномиметиктер )көмектеспейді. Адреномиметиктердің тегіс бұлшықеттер ге әсер етпеуін басқа жаңа технология-небулайзерлі терапия арқылы жоюға болады.
Бронх демікпесімен ауыратын науқастардың 5-12 демікпе статусы дамиды. Өлім-жітім әр түрлі авторлардың айтуы бойынша 0,2-16 дейін.
Демікпелік статустың дамуы: Созылмалы обструктивті аурулары (бронхит, эмфизема), сол сияқты кез-келген глюкокортикоидты гормонды, ұйықтататын дәрілерді және басқа дәрілерді дұрыс қабылдамағаннан, дұрыс жасалмаған десенсибилизациялық ем, симпатомиметикалық заттарды жүйесіз және бақылаусыз қолдану. Демікпе статусы кезінде тыныс жолында обструкция дамуына маңызды орынды - бронхиолалардың шырышты қабатының аллергиялық немесе қабынулық ісігі, қақырықтың қоюлануы және оның бөлінуінің бұзылысы, сол арқылы бронхтың бітелуі, бронхтың тегіс бұлшықеттерінің спазмы алады. Осы кезде В2- адренорецепторлары бронх кеңітетін препараттар ролін атқарады. Демікпе статусында гипоксия және гиперкапния, газды және метаболикалық ацидоз, клеткаішілік гипокалиемия, клеткасыртылық гиперкалие мия, гипогидратация, гемотокрит саны жедел өседі және тіндік перфузия бұзылады. Оған оң қарынша жетіспеушілігімен бүйрек үсті безінің жетіспеушілігі қосылады. Соңында созылыңқы, жойылмаған демікпе статусы кезінде көп ағзалық жетіспеушілік дамиды. Демікпелік статус ауырлық дәрежесіне қарай 3 сатыға бөлінеді:
1 сатысы - симпатомиметиктер резистентілігінің құрұлу сатысы. Ол сатыны басқаша желденудің бұзылысы жоқ немесе компенсация сатысы деп атайды. Науқастың бұл кезде ақыл - есі дұрыс, тәртібі адекватты. Жағдайы - аздаған экспираторлы ентікпе, акроцианоз, тершеңдік, тахикардия, аздап қан қысымы көтеріледі.Аускультативті қиын созылмалы дем шығарумен бірге қатаң тыныс және жайылмалы құрғақ сырыл білінеді. Бронх обструкциясының біртіндеп үдеуі салда рынан қақырық бөлінуі азаяды. Артериялық қандағы оттегі қысымы 60-70 мм.с.б., көмірқышқыл газы 40-45мм.с.б. аспайды.
2-сатысы-декомпенсация немесе желдену бұзылыстарының өршитін сатысы, сонымен қатар бұл ( мылқау ) өкпе сатысы деп те аталады. Санасы дұрыс,бірақ гипоксиямен гиперкапния әсерінен, аурулар ашушаң, қозғыш немесе керісінше апатия жағдайында болады. Амнезия болуы мүмкін. Терісі мен шырышты қабаттары көгереді. Көк тамырдың ісінуі және беттің ісігі байқалады. Тахикардия анық байқалады. Қан қысымы қалыпты немесе гипотензияға жақын. Тынысы шулы қосымша бұлшықеттердің көмегімен, кенеттен ентігу болады. Өкпенің төменгі бөлігі шекарасы түсінкі, кеуде клеткасының қимылы шектелген. Тыңдаған кезде сырыл азайып, демалыс шуы әлсіреген. Кейбір бөліктерінде тыныс алу мүлдем естілмейді. Сондықтан бұл бөліктер өкпенің ( мылқау ) бөлігі деп аталады. Артериальды қанында оттегі қысымы 50-60мм с.б. төмендейді,ал көмір қышқыл газы 50-70мм с.б. өседі. Демікпе статусының 2-сатысы науқас өміріне қауіп төндіреді, сондықтан оған тездетіп үстемелі ем жасау қажет.
3-сатысы - бұл гиперкапниялық және гипоксемиялық кома сатысы. Мұндай жағдайда науқастың психикалық жағдайына мыналар жатады: дезориентация, сандырақтау, тежелу, ақыр соңында мүлде есін жоғалту сатысы.Тыныс алу-беткейлі,өте әлсіз. Кома 2 түрде дамиды: 1 түрі - ұдемелі команың баяу дамуы (көп сағаттар ішінде) бронх обструкциясына байланысты (жиі кездеседі), 2 түрі - команың тез дамуытерең диффузды бронхспазмына байланысты (сирек кездеседі). Демікпе статусының барлық түрі жедел түрде ауруханаға жатқызылып, оларға қарқынды ем көрсетілген дұрыс. Демікпе статусының 1 - сатысындағы науқастар терапия бөлімшесіне тек, компенсац ия кезінде ғана жатқызылуы мүмкін. Тасымалдау - басын жоғары көтеріп зеңбілмен.Бронх демікпесінің ауыр ұстамасы бар жіне демікпе статусы бар науқасты емдеу өзіне тән бронх спазмын басуға бағытталған комплексті болуы керек. Бронхтың шырышты қабатының ісінуін басуды, трахеобронхиялды ағаштың санациясын, оттегімен емдеуді, керек кезде ӨЖЖ, метаболизмдік бұзылуын коррекциялайтын шаралар қолдану керек. Бұл шаралардың көбі ауруханаға дейінгі кезеңде қолданылады.
4) Иллюстративті мәлімет
5) Әдебиет
6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс):
1. Жіті пневмонияға анықтама беріңіз.
2. Крупозды пневмонияға анықтама беріңіз.
3. Антибактериалды емнің принциптерін атаңыз.
1) №2 тақырып: ЖИА. Миокард инфаркті, стенокардия. Ревматизмдік жіті қызба. Диагностика. Жіті коронарлық синдромда шұғыл көмек көрсету. Емдеу қағидаттары.
2)Мақсаты: Стенокардия, миокард инфаркты кезінде зерттеу әдістерін оқыту, симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету, науқастарды аспаптық тексеру әдістерімен, емдеу принциптерімен таныстыру.
3)Лекция тезистері:
Жүрек қыспасы (Стенокардия)-жүрек ишемиялық ауруларының нозологиялық түрі. Ол төс артындағы ұстамалы ауру сезімдерімен сипатталады.
Кернелу жүрек қыспасына тән белгілер (ДДҰ):
-ауырудың сипаты-қысып не жаншып ауыру
-ауыру сезімінің орналасуы-төс арты немесе төстің сол жақ шеті
-ауыру сезімінің пайда болуы-физикалық күштеме түскенде
-ауыру сезімінің ұзақтығы-10 минуттан аспайды
-нитроглицерин қабылдаған соң тез және толық әсеретед!
Ауыру сезімінің ангинозды екеніне күмән туғызатын критерийлер (П.Д.Уайт):
-сыздаған,шаншыған ауыру сезімі
-солқылдап ауыру
-аз уақыт ауыру, бірнеше секунд
-ұзақ ауыру,30 минут немесе одан да ұзақ, егер коронарлы тромбоз болмаса
-ас қабылдағанда немесе тыныштық қалыпта отырғанда мазасызданса,тек физикалық күштен кейін,не жатқанда емес.
-Физикалық күштен кейін ауыру сезімнің басылуы
-Ауыру сезімнің қолды шамалы қимылдатқанда,көтергенде пайда болуы.
-Терең тыныс алғанда кеудеде ауыру сезімнің пайда болуы немесе күшеюі
-Ауыру аймағында тері сезімталдығының жоғары болуы;
Жүрек қыспасының атипиялық түрде айқындалуы
-ауыру сезімнің эквиваленттері(ентігу,жөтел, кеуденің қысылуы,қыжыл және т.б.),ауыр күш түскенде басталып, аз уақыт ішінде күш түсу тоқтағанда және нитроглицерин қабылдағаннан кейін басылды.
-ауыру сезімнің иррадиация аймақтарында болуы
-ауыру сезімнің ұзаққа созылуы (оны тудырған себептердің сақталуына байланысты - АҚҚ, тахикардия, көңіл-күй күйзелістері)
Астыңғы жақтан бастап, құрсақ үсті аумағына дейінгі жерлерде пайда болған ауыру сезімі мен жағымсыз сезімдер күш түсудің биіктігінде пайда болып, қысқа мерзімді және нитроглицеринмен тез басылатын болса ғана ангинозды болатынын есте сақтау керек!
Алғашқы рет пайда болған, үдемелі және спонтанды жүрек қыспалары өздерінің тұрақсыз клиникалық көріністеріне, ауыр ағымына қарай сипатталады.
Тұрақсыз жүрек қыспалары (алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы):
Бұлай аталу себебі, ангинозды ұстамлар науқаста бұған дейін болмаған. Оның ағымының ұзақтығы, алғашқы ангинозды ұстама пайда болған уақытынан 4 апта аралығында анықталады. Ангинозды ұстамалар, қысқа уақыт ішінде өзінің ауырлығымен, ұзақтығымен, айқындылығымен ерекшеленеді. Бұл бірінші ұстама науқас үшін ең соңғы ұстамаға айналуыда әбден мұмкін. Кейде стенокардия ұстамасы аз ғана күш түскенде дамуы мұмкін және де ауыр түрде өтеді.
Науқастың жағдайы күрт нашарлап, қорқыныш сезімі пайда болады. Ол әлсізденіп, денесінен суық, жан тері шығады, тахикардия анықталады.Бұл аурудың морфологиялық негізі тәж артериясының атеросклерозына байланысты. Физикалық күш түскенде миокардта қайтымды ишимияға ұшыраған аймақтар пайда болады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы бар науқастын ауру болжамы ауыр, өйткені ол жиірек миокард инфарктісімен (25-30% ауруханада уақытылы және шұғыл емделгеннің өзінде), жүрек ырғағының бұзылыстарымен, өліммен асқынады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасының диагнозы қойылған науқас, міндетті түрде ауруханаға жеткізіп динамикалық бақылауға алынады.
Үдемелі күш түсу жүру қыспасы.
Бұл түрі көбінесе жүрек қыспасымен ұзақ ауырған науқаста, оның өршуіне байланысты болады. Ангинозды ұстамалар жиіленіп, ауыр болып, ұзаққа созылады. Кейде иррадиациялық аймақтар өзгереді сонымен қатар науқастың жағдайы үйреншікті физикалық күштін өзіне нашарлай түседі. Нитроглицериннің әдеттегі мөлшерінен бұрынғыдай әсер болмайды. Оның дамуына мынадай факторлар әсер етеді: көңіл - күй күйзелістері, қан қысымының кенеттен көтерілуі,дұрыс тамақтанбау, ауыр жұмыс атқару және т.б.Үдемелі жүрек қыспасы бірнеше клиникалық түрде айқындалады. Кейде ангинозды ұстамалар жиіленіп, бірақ сипатын өзгертпеиді. Ал кейде ауру сезімі күшейіп, ұзарады және таралу аймақтар кеңейеді. Күш түсу жүрек қыспасының үстамасына тыныштық күйде пайда болатын ангинозды ұстамалар қосылады.
Жедел емдеу принциптері:
Ангиноз ұстама кезінде:
-науқастың аяғын төмен түсіріп, ыңғайландырып отырғызу керек;
-нитроглицерин таблеткасын немесе аэрозолін 0.4-0.5мг тіластына әр 3 минут сайын 3 рет беру;
-физикалық және көңіл-күй тыныштығын сақтау;
-қан қысымымен жүрек ырғағын бақылап, қалпына келтіру
Жүрек қыспасының үстамасы сақталса: -оттегі терапиясы; -күш түсу жүрек қыспасында 10-40 мг анаприлинді тіл астына қою; -10000 Б гепаринді көк тамыр ішіне енгізу; -0.25г ацетил салицил қышқылын шайнату керек.
Миокард инфаркті ЖИА-ның ең ауыр түрі, мұнда айқын және ұзаққа созылған ишемияның салдарынан жүрек бұлшықет тінінің өліеттенуі болады.Бұл тәж артерияларының атеросклерозды түйіндермен және дамып жатқан тромбтармен тарылып қалуына, кейде спазмның салдарынан миокардтың кейбір аймақтарына қанның мүлдем келмей қалуына да байланысты.
Миокард инфарктін тудыратын көптеген себептердің ішінде бірінші орында физикалық ауыр күш түсіру болады.
Миокард инфарктінің көлеміне қарай: ірі және майда ошақты болып бөлінеді. Ошақтың орналасқан жеріне қарай: алдыңғы және артқы (төменгі) болып бөлінеді. Ал ірі ошақты өз кезегінде: трансмуральді және трансмуральді емес болып бөлінеді. Трансмуральді түрінде - некроз ошағы миокардтың барлық қабатын қамтиды. Ал трансмуральді емес түрінде- никроз ошағының көлемі үлкен, бірақ миокардтың барлық қабаты қамтылмайды.
Анықтау белгілері: төс артында ауру сезімі (немесе оның эквиваленттері), оның сол кейде оң иыққа, шынтаққа, жауырынға, мойынға, жақтын асты, құрсақ үсті аймаққа берілуі.
-Жүрек ырғағымен өткізгіштігінің бұзылыстары мен артерия қан қысымының түрақсыздануы тән
-Нитроглицериннің әсері аз немесе тіпті болмайды.
-Кейде аурудың басқаша басталуы мүмкін: демікпелі түрі (жүрек демікпесі,өкпенің ісінуі), аритмиялық (естен тану, кенеттен өлу),цереброваскулярлы (жедел неврологиялық симптомдар), абдоминалды (құрсақ үсті аймағында ауру сезімі лоқсу, қүсу), аз симтомды (әлсіздік, кеуде аймағында жағымсыз сезімдер)
-Анамнезінде - өршітуші факторлар немсе ЖИА белгілері, ауры сезімінің жаңадан пайда болуы немесе оның өзгеруі. -Т-тропонин тесті оң болады.
Миокард инфарктінің диагностикасы мен қарқынды ем алгоритмі.
Миокард инфаркті
Диагностикасы.
Жедел жәрдем.
- Төс артында ауру сезімі(немесе оның эвиваленттері),оның сол (кейде оң) иыққа, шынтаққа, жауырынға, моиынға, жақ астынан, құрсақ үсті аймаққа берілуі;
- Күрт әлсіздік.
- Жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылыстары,АҚ-ның тұрақсыздануы;
- Нитроглицериннің әсері аз немесе тіпті болмайды.
- Т-тропонин тесті-оң болады;
- өкпе ісінуі (жүрек демікпесі)
- абдоминалды синдром
- аз симптомды түрі.
-тыныштық күйді сақтау.-оттегін беру.
-0.25 ацетилсалицил қышқылын беру, шайнап, жұту.
-нитроглицерин 0.4-0.5 мг таб. Тіл астына қою немесе аэрозолін беру, оны (АҚ 90 мм.с.б. және жсж 50) әр 3 мин. сайын - қайталау
-ауыру сезімін басу - 10-20 лы (1-2мл -1%) морфин ерітіндісін, не 2%-1-2мл промедолды кт еңгізу.
-коагуляцияға қарсы (басталған тромбозды тежеу немесе оның алдын алу үшін)--гепаринді 5000 Бс кт еңгізу, сонан соң 1000 Бс кт.
4) Иллюстративті мәлімет
5) Әдебиет
6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс).
1. Жүрек-қантамыр жүйесі аурулары кезінде қандай негізгі шағымдарды білесіздер?
2. Артериялық гипертония кезіндегі мейірбикелік үдеріс.
3. Атеросклероз кезіндегі мейірбикелік үдеріс.
4. Жүректің ишемиялық ауруы кезіндегі мейірбикелік үдеріс.
1)№3 тақырып: Артериялық гипертензия. Науқастарды қауіп дәрежесі бойынша стратификаттау. Зертханалық-аспаптық зерттеу әдістері. Гипертониялық криздер, клиникалық көрінісі. Гипертониялық криз кезінде шұғыл көмек көрсету.
2)Мақсаты: Артериялық гипертонияның этиологиясын, патогенезін, клиникасын және анықтауын үйрету.
3)Лекция тезистері:
Артериялық гипертония немесе артериялдық гипертензия - артериялдық қысымның жоғарылауын білдіретін симптом. Артериялдық гипертензия гипертониялық аурудың және басқа да симптоматикалық артериялық гипертонияның негізгі белгісі болып табылады.
АГ жіктелуі
Категориясы
САД (мм с.б.б.)
ДАД (мм с.б.б.)
Оптималды
120 (100 -119)
80 (60 -79)
Қалыпты
130 (120 -129)
85 (80 -84)
Жоғары қалыпты
130-139
85-89
1 дәрежесі жеңіл
140 -159
90 -99
2 дәрежесі орташа
160 -179
100 - 109
3 дәрежесі ауыр
180
110
Аяқтағы қалыпты сандары 150-18090-100 мм с.б.б. (аяқтардағы АҚ қолдағыға қарағанда 20-40 мм с.б.б. жоғары).
Гипертониялық ауру (эссенциалды гипертензия) жүрек-қантамыр ауруларының ең жиі тараған түріне жатады. Гипертониялық ауру барлық артериялдық гипертониямен ауыратындардың 65-75%, симптоматикалық артериалық гипертониямен ауыратындар - 25-35% құрайды.
АГ синдромының белгілері
Бастапқы кезеңдерінде науқастар еңбекке қабілеттіліктің төмендеуіне, жалпы әлсіздікке, жұмысқа ден қоя алмауына, ұйқысыздыққа, өтпелі бас ауруына, бас айналуға, құлақтың шуылдауына, бастағы ауырлық сезіміне, кейінірек физикалық жүктеме кезіндегі ентігуге, бас ауруы мен бас айналудың тұрақты сипат алуына шағымданады.
Ағымының 4 нұсқасын ажыратады:
1 - қатерлі (тез өршитін);
2 - баяу өршитін;
3 - өршімейтін;
4 - қайтымды дамуымен;
Қатерлі түрінде АҚ бастапқы кезден-ақ тез өршиді, АҚ өте жоғары сандарына жетеді ( 220130-140 мм с.б.б. жоғары), көз түбінің торқабықтың және көру нервінің ісінуі ретінде зақымдалады, геморрагиялар болады; бүйрек тамырларындағы органикалық өзгерістер (фибриндік некроз) орны алуы да жиі кездесіп отырады. Сонымен қатар гипертониялық энцефалопатиялар, ми қанайналымының бұзылысы, жіті солқарыншалық және бүйректік жеткіліксіздік дамиды.
Гипертониялық криз
Гипертониялық ауруға кезеңді түрде АҚ көтерілуі - гипертониялық криздер тән. Криздердің дамуына психикалық жарақаттар, жүйкелік қозу, атмосфералық қысымның ауытқуы әсер етеді. Гипертониялық криз әртүрлі ұзақтықтағы (бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін) АҚ кенеттен көтерілуімен байқалады, ол бастың бірден ауыруымен, бас айналумен, ыстық сезімінің болуымен, тершеңдікпен, жүрек қағуымен, жүрек тұсының шаншып ауруымен, кейде көрудің бұзылуымен, жүрек айнумен, құсумен сипатталады. Ауыр жағдайда криз кезінде естен тану да болуы мүмкін.
Криз кезінде науқастар қозулы, қорыққан, немесе әлсіз, ұйқышыл, тежелген күйде болады. АҚ кенет жоғарылайды. Пульсі жиіленген, бірақ өзгермеуі немесе баяулауы да мүмкін, оның кернеулігі жоғарылайды. Кеш сатыларында, яғни ауруда органикалық бұзылыстар пайда болғанда, криз уақытында ми қанайналымының бұзылуы, миокад инфаркті, жіті солқарыншалық жеткіліксіздік дамиды.
Симптоматикалық артериалдық гипертензияларды 5 топқа жіктейді.
Симптоматикалық артериалдық гипертензиялардың жіктелуі (екіншілік гипертензиялар):
I. Бүйректік гипертониялар:
1. Туа пайда болған ақаулар - гипоплазия, гидронефроз, поликистоз, патологиялық қозғалмалы бүйрек; артерияның атрезиясы мен гипоплазиясы, аневризмалар, артериовенозды фистулалар.
2. Жүре пайда болған ақаулар - диффузды гломерулонефрит, созылмалы пиелонефрит, амилоидоз, диабеттік гломерулосклероз, жүйелі васкулиттер (түйінді периартериит, қызыл жегі, склеродермия), бүйректер инфаркті, туберкулезі, ісігі.
3. Жүре пайда болған магистралды бүйрек артерияларының ақаулары - атеросклероз, тромбоз, кальциноз, эмболиялар, аневризмалар, фибромускулярлы дисплазия, аортоартериит, эндоартериит, тыртықтар, гематомалар, неоплазмалар, жаншылып жатқан магистралды бүйрек артериялары, бүйрек көктамырларының стеноздары және тромбоздары.
II. Жүрек және ірі артериялардың зақымдалуымен жүретін гипертониялар - қолқа коарктациясы, атеросклерозы, ұйқы және мықын артерияларының стенозирдаушы зақымдалулары, қолқа қақпақтарының жеткіліксіздігі, толық атриовентрикулярлы бөгеме.
III. Эндокринді гипертониялар - феохромоцитома, біріншілік альдостерома, кортикостерома, тиреотоксикоз, Иценко-Кушинг ауруы.
IV. Орталық гипертониялар - энцефалит, полиомиелит, ісіктер, жарақаттар.
V. Қосарланған зақымдалулардағы гипертония - бүйрек артерияларының, бүйрек паренхимасының және оның магистралды артерияларының, бүйрек үсті безі мен бүйректің, бүйректің әртүрлі паренхиматозды ауруларында.
АГ синдромының диагностикасы
1. Отырған, жатқан қалпында АҚ 2-3-рет өлшеу;
2. Бойының ұзындығын, дене салмағын, бел мен мықын айнала шеңберін өлшеу, белмықын өлшемдерінің қатынасын есептеу;
3. Гипертониялық ретинопатияның дәрежесін анықтау үшін көз түбін тексеру;
4. Жүрек-қантамыр жүйесін тексеру: жүрек көлемін, тондардың өзгеруін, шулардың болуын; жүрек жеткіліксіздігі белгілерін; ұйқы, бүйрек және шеткері артерияларының патологияларын, қолқа коарктациясын;
5. Құрсақ қуысын тексеру (тамырлық шулар, бүйректердің ұлғаюы, қолқаның патологиялық пульсациясы);
6. Шеткері артериялардың пульсациясын және аяқтардағы ісіктерді анықтау;
7. Цереброваскулярлы патологияны анықтау үшін жүйке жүйесін тексеру.
Міндетті зерттеулер, емнің алдында нысана ағзалардың зақымдалуы мен қауіп факторларын анықтау қажет:
- несеп анализі;
- жалпы қан анализі лейкоформуласымен;
- қан анализі (калий, натрий, креатинин, глюкоза, жалпы холестерин және жоғары тығыздықтағы липопротеидтер);
- 12 тіркемедегі ЭКГ.
Қосымша зерттеулер:
- кеңейтілген қанның биохимиялық анализі: холестерин, төменгі тығыздықты липопротеидтер, триглицеридтер, несеп қышқылы, кальций, гликозирленген гемоглобин;
- креатинин клиренсін анықтау;
- плазмалық рениннің белсенділігін, альдостерон, ТТГ, Т4 деңгейін;
- тәуліктік несепті тексеру (микроальбуминурия, тәуліктік протеинурия, несеппен катехоламиндердің экскрециясын);
- эхокардиография сол қарыншаның гипертрофиясын, систолалық және диастолалық қызметін анықтау үшін;
- бүйректердің УДЗ;
- АҚ тәуліктік мониторинг жүргізу; I - ангиография;
- компьютерлік томография.
Гипертониялық криз деп нерв жүйесінің,қан айналымының бұзылыстарға ұшырап, әртүрлі гуморальдық әсерлердің нәтижесінде қан қысымының кенет
тен көтеріліп кетуін айтады.
Бұндай бұзылысқа жетелейтін жәйсіз жағдайлар мыналар:
1)науқастың нерв және психикалық жүйесінің зорығуы
2)көп мөлшерде арақ-шарап ішу
3)егер қан қысымын түсіретін дәрілерді рұқсатсыз тоқтатып тастаса
4)ауа райының кенеттен өзгеруі
5)клиникада гипертониялық криздің 5 түрі болады. Оның ішінде жиі кездесетіндері: гипертониялық криз,кардиалды криз, мидың ангиогипертониялық және ми қантамырларының қыспысынан т.б. зиянды әсерлер пайда болатын криздар.
Клиникалық белгілері: Жаңа басталып келе жатқан кезде
науқас мазасызданады. Жүрек соғуы жиілейді(тахикардия), науқас түрегеліп
отыруға мәжбүр бола бастайды. Ауа жетпей жүрегі қысылады. Басы қатты ауырады. Кейін жүрегі айнып құсқысы келеді,сөздері түсініксіздеу бола бастайды.
Науқастың қан қысымы қатты көтерілгені байқалады(220120). ЭКГ
тексергенде QRS тісшесінің кеңейгенін, STсегментінің төмен түскенін, оның
терістігін байқауға болады.
Жедел жәрдем: Біріншіден науқасқа дұрыс күтім керек. Дереу
тез арада седуксен немесе дроперидол дәрілері құйылуы тиіс.Лазикс 40-80мг
корглюкон 0,06%-1мл бәрін бірден қанға салу керек. Бұлшық етке клофелин
0,01%-0,5мл, 25%магний сульфат-10мл,50%, анальгин-2мл жіберіледі. Егер
қан қысымы түспесе 20минуттан кейін пенталгинді қанға тамызады. Кейін
ганглиоблокаторлар қосылады.
Осындай жедел жәрдем көсетілгеннен кейін науқас ауруханаға жет-
кізілуі тиіс.
4) Иллюстративті мәлімет
5) Әдебиет
6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс):
1. Артериялық гипертонияға анықтама беріңіз.
2. АҚ бастапқы сатысында науқастар қандай шағым білдіреді?
3. Емнің алдында нысана ағзалардың зақымдалуы мен қауіп факторларын анықтау мақсаты үшін қандай әдістер қолданады?
1) №5 тақырып: Жіті және созылмалы гломерулонефрит. Клиникалық әйгіленімі. Асқынулар. Емдеу қағидаттары, профилактика.
2) Мақсаты: студенттерді бүйрек және зәр шығару аурулары кезінде мейірбикелік үдеріспен таныстыру.
3) Лекция тезистері:
Жіті жайылмалы гломерулонефрит - бүйрек шумағының алғашқы рет иммунды негізде жайылмалы түрде қабынуын айтады.
Этиологиясы. Жедел гломерулонефрит көбінесе жұқпалы жедел аурулармен (баспа, жәншау, отит, пневмония т.б.) ауырғаннан кейін пайда болады. Әсіресе 12-ші типті А тобының стрептококктарының себебінен басталатын аурулардың маңызы аса зор. Жедел нефриттің себебі пневмококк те, вирустар да бола алады. Кейбір жағдайда жедел нефрит өте қатты салқын тигеннен пайда болады.
Патогенезі. Жедел нефрит инфекциялық аурудан 2-3 апта өткеннен кейін басталады, әрі бұл кезде бүйрек тінінен стрептококк бөлінбейді. Жедел нефритгің басталуы стрептококке антиденелердің түзілу кезеңімен қатар келеді. Бұл мәліметтер жедел нефриттің жұқпалық-аллергиялық ауру екенін куәландырады.
Сонымен қатар, жедел гломерулонефритте бүйрек шумақтарының капиллярларымен бірге басқа мүшелермен тіндердің де қан тамырлары зақымданады. Яғни, жедел гломерулонефрит жалпы қан тамырларының зақымдануы болып табылады. Бірақ жедел нефритте көбінесе бүйрек шумақтары зиян шегеді, бұл бүйректің бөліп шығару қызметінің өзгеше ерекшеліктерімен байланысты екенін көрсетеді.
Клиникалық көрінісі. Ол негізгі үш синдромдармен анықталады; ісіну, гипертония және зәр өзгерістерімен (гематурия, протеинурия).
Негізгі арыз шағымдары: ісіктің болуы, бас ауруы, демікпе, көздің көру қабілетінің нашарлауы, бел маңының ауруы, тәуліктік зәр мөлшерінің азаюы, несептің түсінің өзгеруі, естен тануы. Ісіну шумақ фильтрациясы азайып, организмде натрий мен су көбейгеннен пайда болады. Сонымен қатар бүйрек үсті бездерінде альдостеронның көп мөлшерде пайда болуымен, капилляр қабырғаларының өткізгіштігінің артуымен де сипатталады.
Ісік ауырған адамның 70-90 %-де кездеседі және онда бүйрек ісігіне тән белгілердің бәрі болады.
Бас ауруы артериялық қан қысымының көтерілуіне тікелей байланысты болады.
Демікпе артериялық гипертензияның және өкпе мен жүрек қабы қуыстарында ісік сұйықтығы жиналуының салдарынан болады. Көз көруінің нашарлауы, көздің тор қабығы тамырларының түйілуі мен оған қан құйылудың нәтижесінде пайда болады. Бүйректің ісініп, оның капсуласының керілуінен бел маңында сыздап ауырғаны байқалады, ауыру сезімі екі жақ бүйірде бірдей болады. Шумақ сүзгісінің бұзылуына байланысты зәрдің бөлінуі азаяды (олигурия). Олигурия ісіну пайда болған мезгілге сай келеді, кейбір кезде зәрдің мүлде болмауы мүмкін (анурия).
Қан аралас зәрде гематурия түсі ет шайындысының түсіндей болады. Қарап зерттегенде науқастың терісі бозарған, беттері, қабақтары, бүкіл денесі ісініп тұрады. Кейбір науқастар қатты ентіккендіктен отырғанды қалайды. Қатаң жағдайларда бүйрек эклампсиясының ұстамасы дамиды. Ұстаманың алдында науқастарда артериялық қан кысымы көтеріледі, бас ауыруы күшейеді.
Пальпация әдісімен ісіктің сипатын және таралуын, сонымен қатар қан тамырын зерттеуге болады. Жедел нефритте тамыр соғуы қатайған және жәй болады. Артериялық қан қысымының жоғарылау себебінен сол жақ қарынша қалыңдайды (гипертрофияға), сондықтан жүрек ұшының соғуы солға ығысып, күшейеді. Жалпы ісіну кезінде кеуде клеткасының перкуссиясы арқылы өкпе қабы қуысындағы сұйықтықты (транссудат), өкпе түбіріндегі қан іркілісін анықтауға болады. Жүрек тұйықтығы шекарасы бұғана ортаңғы сызықтан солға қарай ығысады.
Өкпені тындағанда везикулярлық, кейде қатаң везикулярлық тыныс естіледі, егер өкпеде қан іркілісі болса, құрғақ және ылғалды іркілістің салдарынан сырылдар да пайда болады. Жүректі тындағанда брадикардия (каротид синусындағы барорецепторлардың тітіркенуі) болады. Жүрек ұшында бірінші дыбыс әлсіз болады. Систолалық шуылдың естілуі мүмкін (сол жақ қарынша кеңейген жағдайда). Артериялық қан қысымының жоғарылауы себебінен қолқа үстінен екінші дыбыстың күшейгені анықталады. Рентгенологиялық зерттеу кезінде кеуде қуыстарында транссудаттың және өкпе түбірінде қан іркілісі анықталады. Жүректің сол жақ қарыншасының кеңеюі мен қалындауы анық көрінеді (жүрек ұшы дөңгеленген болып келеді). Артериялық қан қысымының жоғарылауы науқастардың 70-80 %-де кездеседі. Қан қысымын анықтауда сфигмоманометр арқылы зерттеудің маңызы зор, систолалық қысым 200-220 мм сынап бағанасына дейін, диастолалық қысым 100-120 мм сынап бағынасына дейін көтеріледі.
Электрокардиографиялық зерттеу жүректің сол жақ қарын-шасының гипертрофиясының белгілерін табуға көмектеседі. Жіті нефритте міндетті түрде несептің өзгеру синдромдары болады.
Ісік көбейген кезеңде зәрдің бөлінуі азаяды (олигурия). Бүйрек капиллярларының өткізгіштігінің күшеюіне байланысты жедел нефритпен ауыратын науқастың зәрінде белок пен эритроциттер көбейе түседі. Зәр тұнбасын микроскоп арқылы зерттегенде көбіне гиалинды цилиндрлермен бүйрек эпителиінің клеткалары табылады. Жіті нефрит кезінде бүйректің азотты бөліп шығару қызметі анау айтқандай бұзылмайды. Тек қана анурия кезінде науқастың қанында азот қалдықтары жиналады. Тазарту сынамасы шумақ сүзгісінің төмендегенін көрсетеді.
Жіті гломерулонефрит жұқпалы аурулармен қатар аллергияның иммунологиялық өзгерістермен сипатталады. Аурудың жедел кезеңінде науқас қанының сары суында альфа-2 және гамма глобулиндердің мөлшері көбейеді.
Қазіргі уақытта жедел гломерулонефрит көп жағдайда жеңіл түрде аздаған клиникалық белгілермен білінеді, бұл диагноз қоюды, керекті емді дер кезінде жүргізуді қиындатады. Аурудың бұл түрлері керекті ем уақытында жүргізілмесе созылмалы гломерулонефритке айналады.
Жіті гломерулонефриттің ең қатаң асқынысы - бүйректік эклампсия болады. Ол 4-10 %-ке дейінгі жиілікпен кездеседі. Эклампсия ұстамасында науқастың денесі құрысып, басы өте қатты ауырады, кейде көзі көрмей және сөйлей алмай қалуы мүмкін. Бұндай жағдай қан қысымының көтерілуімен, ми қан айналысының бұзылып, оның ісінуімен байланысты болады. Ұстама көбінесе аз уақытқа ғана созылады.
Ашмы: жедел гломерулонефриттің көп жағдайда ұзақтығы бірнеше аптаға немесе айға созылады. Сауығудың алғашқы белгісі ісік таралып, кейін соң барып артериалдық қан қысымы төмендейді. Аурудың алғашқы белгілері жоғалғаннан кейін де аздаған гематурия мен протеинурия бірнеше айға сақталады. Науқастардың кейбірі толық сауықпайды, ауруы созылмалы түрге айналады.
1. Емдәм - емдеудің негізі. Қолданатын тамақта натрий мен суды азайту қажет. Бастапқыда тағамда ас тұзы аз болуы керек (бір күнге 0,5-2,0 NаСl). Ішетін судың көлемі алдыңғы тәуліктегі диурезден 400-500 мл артық болуы шарт. Алғашқы кезде 3-4 аптаға дейін, тағамда белокты азайтады (тәулігіне 0,5 гкг).
2. 3-4 апта бойына қатаң төсектік тәртіпті сақтау қажет. Ол қан қысымының, қалдық азоттың қалыпқа келгеніне дейін және несеп тұнбасының көзге көрінерлік жақсарғанына дейін созылады. Кейде төсек тәртібі 6-10 аптаға дейін созылады.
3. Қан қысымының жоғарылауын емдеу (раувольфия препараттары). Бүйрек эклампсиясында жүргізілетін ем: 1) 500 мл қан жіберу; 2) 2,5 %-25 мг аминазинді бұлшық етке 2-3 рет егу; 3) ганглиоблокаторларды егу; 4) жұлынды тесіп, сұйықтық алу.
4. Антибиотикотерапия: пенициллин, эритромицин, т.б.
5. Жедел нефрит клиникасында нефротикалық синдром (протеинурия, гипопротеинемия, ісіктер т.б.) орын алса глюкокортикостероидтар қолданылады.
Жедел нефриттің алдын алу шарасында денені шынықтыру және әр түрлі инфекция ошақтарынан (шіріген тіс, созылмалы тонзиллит, гайморит, т. б.) денені мұқият сақтандыру керек.
Созылмалы гломерулонефрит
Этиологиясы мен патогенезі. Созылмалы (жайылған) гломерулонефрит кең таралған аурулардың бірі болып табылады. Гломерулонефриттің жедел түрі кейде созылмалы гломерулонефритке ауысады, бұл әсіресе, уақытында жүргізілмеген және нәтижелі түрде емделмеген науқастарда кездеседі. Кейбір науқастарда ауру кездейсоқ байқалады. Науқастың анамнезінде жедел гломерулонефритпен сырқаттанғаны көрсетілмесе де, айқын шағымдарсыз өткен, сондықтан да анықталмаған жедел гломерулонефриттің созылмалы түрдегі гломерулонефритке себепші болғанын пайымдауға болады.
Созылмалы (жайылған) гломерулонефрит кейбір жағдайларда әйелдердің жүкті кезіндегі емделмеген нефропатиясының нәтижесі болуы мүмкін. Созылмалы гломерулонефрит Брайт сырқатының 3 классикалық түрінің біреуі болып табылады. Соңғы уақытта созылмалы гломерулонефриттің патогенезіңде аутоиммунды механизмге зор маңыз беріледі. Созылмалы гломерулонефритпен сырқаттанған науқастардың организмінде стрептококқа қарсы қарсыденелердің түзілуінен басқа, бүйрек тінінің өзгерген белоктарына да қарсы антиденелердің түзілуі жүреді, ол бүйректегі қабыну үдерісін қолдай отырып, аурудың созылмалы түрде үдеуіне себепші болады.
Дерттің анатомиясы. Бірнеше жылдар бойына созылатын аурудың алғашқы кезеңінде бүйректер үлкеймейді немесе сәл ғана үлкейеді, ал соңғы кезеңінде күрт кішірейіп, беткейлігі бұдырланады, бүйрек тіндері тығыздалады (бүйректің екіншілік бүрісуі).
Микроскопиялық зерттеу: созылмалы гломерулонефрит көбіне бүйрек шумақтарында интракапиллярлы түрде жүретін қабыну үдерісінің біртіндеп капилляр ілмектері мен капсулалар қуысының бітелуімен және одан әрі қарай шумақтардың тыртықшаға немесе гиалинді түйінге айналуымен сипатталады. Сонан соң бүйрек түтікшелерінің эпителийінде дистрофиялық өзгерістер байқалады.
Клиникалық көрінісі. Ауру барысында анық екі кезең ажыратылады: бірінші, бүйректің азотты бөліп шығару қызметі айқын бұзылмаған (бүйректің теңгеру сатысы) кезеңі. Екінші, бүйректің азотты бөліп шығару қызметі едәуір бұзылған (бүйректің декомпенсациялық) сатысы.
Аурудың бірінші кезеңінде жедел гломерулонефрит кезіндегідей белгілер байқалады. Науқастар әлсіздікке, тұрақты түрдегі бас ауруына, бастың айналуына, және ісіктің пайда болуына шағымдануы мүмкін. Бірақ жедел нефритке қарағанда бұл белгілер жеңіл түрде өтеді. Көбінесе аурудың ағымы белгісіз жүреді, сондықтан диспансерлік зерттеу кезінде ол кездейсоқ анықталады. Объективті әдістермен зерттегенде артериялық қан қысымының көтерілгені және жүректің сол жақ қарыншасының гипертрофиясы айқындалады. Зәрді зерттегенде протеинурия, цилиндрурия, әсіресе диагностикалық маңызы өте құнды балауыз тәрізді цилиндрлер табылады. Зәрдің тұнбасында аздаған мөлшерде сілтіленген эритроциттер анықталады. Қан сарысуында холестерин мөлшері көбейеді. Протеинурия тұрақты түрде болғандықтан әр түрлі мөлшерде үнемі гипопротеинемия байқалады. Үдемелі нефросклероз салдарынан аурудың ақырғы кезеңінің белгілері біртіндеп қосыла бастайды. Бүйректің қызмет атқаратын тіндерінің санының азаюы тазарту сынамасының (әсіресе инулинмен) көрсеткішінің төмендеуімен куәланады. Бүйректің фильтрациялық қызметі ұзақ уақыт бір қалыпты болады, тек қана аурудың асқыну кезендерінде ғана төмендейді. Біртіндеп бүйректің концентрациялық қабілеті азайып, зәрдің салыстырмалы тығыздығы төмендейді. Бұл кезеңде сұйықтықтың көп бөлінуіне (полиурия) байланысты азот қалдықтары организмнен жуылып кетеді. Компенсаторлы түрде түнгі несеп мөлшері күндізгіге қарағанда көбейеді (никтурия). Бүйректің концентрациялық қабілеті қатты бұзылғанда, зәрдің меншікті салмағы төмендеп, құрғақ тамақтың әсерінен де тәулік бойына өзгермейтін бірқалыпты 1009-1011 болады (изогипостенурия). Осы кезеңде науқастың қанында азот қалдықтарының (мочевина, креатинин, индикан) деңгейі жоғарылайды. Біраздан соң уремия белгілері пайда болады: әлсіздік, бастың ауруы күшеюі, лоқсу, терінің қышуы, ауыз қуысынан жағымсыз аммиак иісінің пайда болуы, көз көруінің нашарлауы. Соңғы кезенде науқас уремиялық ес түссіздікке түседі.
Ағымы: созылмалы нефрит 2-3 жылдан 10-15 жылға дейін жалғасады. Аурудың бірінші кезеңі ұзақ, екінші кезеңі қысқа болады. Аурудың барысында суықтың, жұқпалы аурудың әсерінен әр түрлі уақытқа созылатын асқыну кезеңдері байқалады. Уақытша оңалу кезеңдері де болады. Ауру барысының сипатына және белгілерінің басым болуына байланысты созылмалы гломерулонефриттің бірнеше клиникалық түрлерін ажыратады.
Нефротикалық ісінуге, несептік синдромдар мен ауру барысының тез ағымы тән. Гипертониялық түрі қатерсіз ағыммен, артериялық қан қысымының жоғарылауымен, аздаған зәр өзгерістерімен ғана шектеледі. Аралас түрде ісінуде, несептік және гипертензивті синдромдар орын алады. Гломерулонефриттің бұл түрінің ағымы ауыр да және тез жүреді. Ол 2-3 жылдан соң айқын бүйрек қызметінің жетіспеушілігіне әкеліп соғады. Латентті түрі - жасырын түрде өтеді, ол зәрдің аздаған өзгерістерімен сипатталады. Ісіну, гипертензиялық синдромдар болмайды. Бүйрек қызметінің жетіспеушілігі өте кеш, 10-15 жылдан соң ғана дамиды. Барлық жағдайда да науқастардың өлімі бүйрек қызметінің жетіспеушілігінен болады.
Емдеу. Симптомдардың асқынуы кезінде төсек тартып, ас тұзы шектелген (тәулігіне 1,5-2,5 г) сүт, өсімдік тағамдары, орташа өлшеммен белок (науқастың 1 кг дене салмағына 1 г-нан) беріледі; гломерулонефриттің нефротикалық түрінде және гипопротеинемияда белоктың мөлшерін тәуліктік рационда көбейтілуі ұсынылады.
Созылмалы инфекция ошақтарын тазарту (шіріген тістерді емдеу, қабынған бадамша безді алып тастау т. б.) жүргізіледі. Жұқпалы ауру ошақтарымен күресу үшін антибиотиктер беріледі. Нефриттің гипертензия және азотемия синдромынсыз асқынған кезеңінде кортикостероид гормондарын дәлдану жақсы нәтиже береді. Созылмалы гломерулонефриттің нефротикалық түрінде хингаминді ұзақ уақыт қолданғанда біршама дұрыс нәтиже береді. Емдеу курсы - бірнеше айға созылады. Көп жағдайда осындай емдеу жолымен тұрақты клиникалық уақытша оңалуға қол жеткізуге болады.
Созылмалы гломерулонефриттің гипертониялық және ісіну түрлерінде симптоматикалық ем жүргізіледі, яғни гипотензивті заттар, салуретиктер (гипотиазид) қолданылады. Гломерулонефриттің гипертониялық және нефротикалық түрімен ауыратын, бірақ бүйрек қызметінің орны толтырылған (компенсированная почка) науқастардың жағдайын санаториялық емдеумен жақсартуға болады.
Зәрліқан кезінде негізінен азотемиямен күресуге тура келеді. Ет тағамдарымен ішке түсетін жануар текті белоктар тәулігіне 18-30 г дейін шектеледі. Ішектегі шіру үдерісін төмендету үшін кең спектрлі антибиотиктер курсы, сонымен қатар сүт-қышқылды тағамдары, айран қолданылады. Ісінуге бейімділік болмаған жағдайда, көп мөлшерде сұйықтық ішу пайдалы. Уланумен күресу мақсатында - организмге көп мөлшерде В тобының витаминдерін, аскорбин қышқылын, глюкозаны енгізіп, қайталап қан құйып, асқазанды сода ертіндісімен жуып, содалы клизмалар жасайды. Зәрліқандық уланумен күресудің нәтижелі әдістері - перитониалды диализ бен гемодиализ (жасанды бүйрек). Бірақ, бұл әдістер зәрліқан тудырған себептерді жоя алмайды, тек науқастың өмірін аз да болса ұзартуға жәрдемдеседі.
Бүйрек қызметінің жетіспеушілік синдромы
Бүйрек қызметінің жетіспеушілігі - организмде азот қалдықтарының кідіруімен және судың, электролиттің, қышқылдық негіздіктердің тепе-теңдігін ұшықтыратын бүйрек қызметінің бұзылуымен сипатталатын патологиялық жағдай.
Бүйрек қызметінің жетіспеушілігінің жедел және созылмалы түрлері болады. Бүйректің қызметінің жедел жетіспеушілігі - улану, шок, жұқпалы аурулар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
2)Мақсаты: Студенттерге пневмонияға, ӨСОА, бронх демікпесіне тән негізгі симптомдармен таныстыру. Пневмония, ӨСОА, бронх демікпесі кезінде зерттеу әдістерін оқыту. студенттерді ішкі аурулар клиникасындағы жіті жағдайлармен таныстыру, студенттерге ішкі аурулар клиникасындағы жедел жағдайларды анықтауды: бронх демікпесі ұстамасы. Симптомдарын, диагностикасын білу.
3)Лекция тезистері:
Жіті пневмониялар (өкпенің қабынуы) - үдеріске респираторлық бөлімдерінің және альвеола ішілік экссудацияның қосылуымен сипатталатын, этиологиясы, патогенезі, морфологиялық сипаты бойынша өкпенің жергілікті инфекциялық ауруы. Уақытша еңбекке жарамсыздық уақыты шамамен 25,6 күнді (12,8-ден 45 күнге дейін) құрайды.
Пневмонияның көпшілігінің туындауы салқындаумен, суықтап ауырумен, басқа да ағзаның қарсы тұру қызметінің нашарлауында байқалады. Әсіресе контактісіз екіншілік пневмонияның дамуында айқын байқалады.
Үдеріске альвеоланың енуі - үдерістің тек қана негізін түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар өкпенің мына құрылымдарының: вентиляциялық-перфузиялық бұзылысының, сықырлаушы сырылдардың, рентгенологиялық айқындалатын паренхиматозды инфильтрациялық зақымдалу симптоматикасының бар екендігін жіктеуге де мүмкіндік береді. Қабыну үдерісі барлық құрылымына өткеніне қарамастан, және интерстициялық компоненторын алса да, бұл бағытта интерстициялық пневмония диагнозын қою үшін үлкен жауапкершілікпен қарау керек.
Этиологиясы. Патогенезі.
Жіті өкпе ауруларын тудырудағы пневмококтардың маңызды орны бар екендігі көптеген жылдар бойы дәлелденіп келеді. Пневмококтың 30-дан астам түрлері кездеседі. Пневмония қоздырғышы соңғы жылдары ауруханаішілік инфекция және басқа да антибиотиктерге тұрақты штаммдары артып келеді. Өзгеріске тіпті мибробтық агенттің ауысуы да тиімсіз емге әкелуі мүмкін. Ең жиі түсу жолына - бронхогенді жол жатады. Пневмония көбіне оң өкпенің төменгі және ортаңғы бөлімінде туындайды, себебі мұнда ұйқы кезінде бронхиалды сөл артық жиналады.
Осылайша, пневмониялар дегеніміз - өкпе тінінің паренхимасында және аралық тіндердегі инфекциялық табиғатты жіті экссудациялық қабыну үдерісі, жиі үдеріске тамыр жүйесі де енеді.
Жіктелуі.
Тәжірибелік мақсатта қазіргі ғылыми деңгейді айқындайтын, пневмонияның жалпы ортақ жіктелуін қолданған жөн. Бұл талаптарға 1-кестеде көрсетілген Е.В.Гембицкого және бірн.авт. (1984) бойынша жіктемесі.
1-кесте
Этиологиясы бойынша
Патогенезі бойынша
Клинико-морфол.
белгілері
Орналасуже
ағымы
Ауырлы-ғы
Ағымы
1. бактериалды
2. вирусты
3. орнитозды
4. риккетсиозды
5. микоплазмалық
6. саңырауқұлақты
7. аралас
1. біріншілік
2. екіншілік:
-инфаркт-пневм.
-аспирациялық
-жарақаттық
-операц.кейінгі
-септикалық
-СБӨА фонында
-т.б. екіншілік
1.парен-химатоз:
-крупоз;
-ошақты;
2.интерстициалы
1.Бір-жақты:
-тоталды
-бөліктік
-сегмент
суббөлікті
орталық
2.Екі-жақты
Өте ауыр
Ауыр
Орта ауырлық
жеңіл,
абортивті
-жіті
-ұзаққа созылған
Қазіргі кезде пневмонияның морфологиялық көрінісінің этиологиялық ерекшеліктері бекітілген. Бұл арқылы жіті пневмонияларды емдеуге жаңа - этиологиялық бағытта келуі анықталады. 2-кестеде этиологиясы бойынша кең таралған пневмониялардың халықаралық жіктелуі көрсетілген.
2-кесте
Нозологиялық түрі
Қоздырғышы
Вирусты
Аденовирус,
респираторлы-синцитиалды,
парагрипп
Пнвмококкты (крупозды, бөліктік)
Пневмококк
Фридлендерлік
Клебсиелла
Көкірің таяқшасы
Афанасьев-Пфейфер таяқшасы
Стрептококкты
Стрептококк
Стафилококковая
Патогенді стафилококк
Легионерлер ауруы
Legionella pneumoniae, ішек таяқшасы, қарапайымдар
Микоплазмалық
Итон агенті
Жұқпалы аурулар және микоздар кезіндегі пневмониялар: қызылша, орнитоз, коклюш, туляремия, сібір күйдіргісі, аспергиллез, кандидоз, гистоплазмоз
Хламидиялар
Ку қызбасы
Бернет риккетсиялары
Жіті ағымды пневмония 4 аптаға дейінгі мерзімде жазылумен аяқталады. Сауығудың клиникалық критерийлеріне - науқастың өзін сезінуі мен жағдайының қалыптануы, пневмонияның физикалды және рентгенологиялық белгілерінің жойылуы, зертханалық көрсеткіштерінің қалыпты болуы жатады. Жіті пневмонияның ұзаққа созылған ағымы, негізінен уақытылы басталмаған не дұрыс емес ем, кеш госпитализация, бұрыс диагностика, ағзаның реактивтілігінің төмендеуі, бронх өткізгіштігінің бұзылуы, негативті кәсіби және экологиялық факторларға байланысты туындайды.
Крупозды пневмония - өкпенің бірмезгілде бүтіндей бір немесе бірнеше бөліктерінің зақымдануымен, сол сияқты қабыну үдерісіне өкпе қабының да қосылуымен сипатталатын ауру. Оның үлес салмағы 12.3-23.7% құрайды. Кәдімгі І-ІІІ типті пневмококктармен шақырылады. Оған жіті жұқпалы үдерістің сипаттары тән:
- кенеттен жіті басталуы;
- дене температурасы 39-40º С дейін жетеді, оның сипаты мен ұзақтығы заманауи және адекватты емге байланысты болады;
- жөтел тотық түсті қақырықпен;
- тыныс алу кезіндегі зақымдылған жағы бүйіріндегі жіті ауырсыну;
- айқын интоксикация;
- тыныс жетіспеушілінің белгілері (тыныштық күйдегі ентігу, цианоз);
- герпес;
- перкуторлы дыбыстың қысқаруы, дауыс дірілінің күшеюі, бронхиалды тыныс, қатты, әлсіреген везикулярлы тыныс;
- крепитация, ылғалды және құрғақ сырылдар, плевраның үйкеліс шуы;
- жүрек тондарының тұйықталуы, тахикардия, артериалық гипотония, миокардит;
- қанда: лейкоцитоз 10.000 дейін және одан жоғары, ЭТЖ 30 ммсағ және одан жоғары, нейтрофилез, анэозинофнемесея; +СРБ;
- рентгенологиялық - полисегментарлы зақымдалу;
- сыртқы тыныс қызметі: обструктивті және рестриктивті, немесе аралас бұзылулар;
Әсер етуші фактор: ЖРВИ, салқындау;
Қауіп факторлары: темекі тарту, алкоголизм;
Қосымша: созылмалы бронхит, жүрек-қантамыр аурулары;
Ағымы: жиі ұзаққа созылған 60% жағдайда;
Сауығу мерзімі : 22.3-47.3 күн.
Рентгенологиялық көрінісі: сегментарлы және полисегментарлы гомогенді қараю, өкпе суретінің күшеюі, оның элементтерінің бұлынғырлануы, өкпе түбірінің құрылымсыздығы, бөлікшеаралық және костальды плевраның реакциясы.
Емі - ерте, рационалды, микрофлора мен антибиотиктерге сезімталдығын ескере отырып, кешенді болуы керек.
Антибактериалды ем; интоксикацияның төмендету; микроциркуляции жақсарту; тотығулық үдерістерге әсер ету, иммуномодуляциялық терапия; симптоматикалық терапия; реабнемесетация.
Антибактериалды терапияның мақсаттары:
Антибиотиктің анықталған қоздырғышқа және оның препаратқа сезімталдығына (тұрақтылығына) сай келуі; оптималды дозалау; асқынулар мен сәйкес патологияны ескеру; мүмкін болатын жанама әсерлердің алдын алу; тағайындалудың негізделген ұзақтығы; препараттың әсер ету спектрін және оның фармакокинетикасы мен фармакодинамикасын препараттың құнын білу.
Антибиотикті дене температурасы тұрақты қалыпқа келгенше және қосымша 3-4 күн, ауыр жағдайларда - инфильтраттың толық сіңірілуіне дейін.
Бронх демікпесі-бронхтың созылмалы аллергиялық қабынуы. Ол бронхтардың гиперреактивтілігі және жайылмалы бронх обструкциясының әсерінен пайда болатын, кезеңді қайталанатын тыныстың тарылуы және тұншығу ұстамаларымен сипатталады.
Бронх демікпесі ауырлық дәрежесіне қарай да жіктеледі:
Оның жеңіл, орташа ауырлықтағы және ауыр түрлері бар.
Жеңіл демікпе-белгілері: сирек қысқа түрде өтетін тұншығу ұстамалары ( айына 1 реттен аз). Олар кенеттен немесе бір рет қабылданған бронхолитиктердің әсерінен қайтады және физикалық күштемені жақсы көтереді. Ремиссия кезінде жалпы жағдайы өзгермейді,сыртқы тыныс көрсеткіштері қалыпты күймен тең. Орта ауырлықтағы ұстамада тұншығулар айына 3-4рет қайталанып, тыныс қызметі мен қан айналымының бұзылыстары байқалады: тахикардия, тахипноэ, жүрек тондарының тұйықталуы.
Ауыр түрінде-тұншығу ұстамалар жиі ( күнде не апта сайын) болады. Олар кернелуімен, ентігумен, тахикардиямен сипатталады. Қарап тексергенде: - тері қабаттары бозғыл-сұр өкпенің түсті. Еріндерінің, ауыз айналасының, құлақтарының және саусақтарының көгеруі байқалады. Қақырық шығаруы қиындаған жөтел,дем шығаруы шулы және ұзаққа созылады. Дем шығарғанда кеуде клеткасы тартылып, бұлшықеттер қатысады.
Клиникасы: Бронх демікпесінде тұншығу ұстамасы пайда болады, экспираторлы ентікпе, науқас ортопноэ қалпында отырады. Дем алу актісіне бұлщық еттер қатысады, мұрын қалқаларының кернелуі байқалады. Тері қабаттары, мұрын ауыз ұшбұрышы көгереді. Аускультация жүргізгенде өкпеде көптеген құрғақ, кейде орташа көпіршікті ылғалды сырылдар дем шығару кезінде естіледі. Жалпы жағдайына және тыныс алуы ның қиындауына қарай бронх демікпе ұстамасы үш ауырлық дәрежесіне бөлінеді (кесте ).
Бронх демікпесі ұстамаларының ауырлығын бақылау белгілері.
Белгілері
Жеңіл
Орташа
Ауыр
Физикалық белсенділігі
сақталған
шектелген
Мәжбүр қалып
Сөйлеу қабілеті
сақталған
Шектелген,аздап сөйлейді
Сөйлеуі қиындаған
Ақыл-есі
Кейдеқозуы мүмкін
Қозғыш күйде
Қозғыш күйде үрей
Тыныс жиілігі
Жиілеген
Айқын экспираторлы ентікпе
Айқын экспираторлы ентікпе
Бұлшық еттерінің қатысуы,бұғана үсті шұңқырыны тартылуы
Айқын емес
Айқын
Өте айқын
Ысқырықты тыныс
Тыныстың соңында байқалады
Айқын
Өте айқын
Пульстің жиілігі
Жиіленген
жиіленген
Өте жиіленген
Демікпе статусы - ұзақ және тұрақты жағдайдағы бронх өткізгіштігінің бұзылуына бай ланысты тұншығу, ол ұзақ уақытқа (тәуліктен артық ) созылады және сипатомиметик тер (В2- адреномиметиктер )көмектеспейді. Адреномиметиктердің тегіс бұлшықеттер ге әсер етпеуін басқа жаңа технология-небулайзерлі терапия арқылы жоюға болады.
Бронх демікпесімен ауыратын науқастардың 5-12 демікпе статусы дамиды. Өлім-жітім әр түрлі авторлардың айтуы бойынша 0,2-16 дейін.
Демікпелік статустың дамуы: Созылмалы обструктивті аурулары (бронхит, эмфизема), сол сияқты кез-келген глюкокортикоидты гормонды, ұйықтататын дәрілерді және басқа дәрілерді дұрыс қабылдамағаннан, дұрыс жасалмаған десенсибилизациялық ем, симпатомиметикалық заттарды жүйесіз және бақылаусыз қолдану. Демікпе статусы кезінде тыныс жолында обструкция дамуына маңызды орынды - бронхиолалардың шырышты қабатының аллергиялық немесе қабынулық ісігі, қақырықтың қоюлануы және оның бөлінуінің бұзылысы, сол арқылы бронхтың бітелуі, бронхтың тегіс бұлшықеттерінің спазмы алады. Осы кезде В2- адренорецепторлары бронх кеңітетін препараттар ролін атқарады. Демікпе статусында гипоксия және гиперкапния, газды және метаболикалық ацидоз, клеткаішілік гипокалиемия, клеткасыртылық гиперкалие мия, гипогидратация, гемотокрит саны жедел өседі және тіндік перфузия бұзылады. Оған оң қарынша жетіспеушілігімен бүйрек үсті безінің жетіспеушілігі қосылады. Соңында созылыңқы, жойылмаған демікпе статусы кезінде көп ағзалық жетіспеушілік дамиды. Демікпелік статус ауырлық дәрежесіне қарай 3 сатыға бөлінеді:
1 сатысы - симпатомиметиктер резистентілігінің құрұлу сатысы. Ол сатыны басқаша желденудің бұзылысы жоқ немесе компенсация сатысы деп атайды. Науқастың бұл кезде ақыл - есі дұрыс, тәртібі адекватты. Жағдайы - аздаған экспираторлы ентікпе, акроцианоз, тершеңдік, тахикардия, аздап қан қысымы көтеріледі.Аускультативті қиын созылмалы дем шығарумен бірге қатаң тыныс және жайылмалы құрғақ сырыл білінеді. Бронх обструкциясының біртіндеп үдеуі салда рынан қақырық бөлінуі азаяды. Артериялық қандағы оттегі қысымы 60-70 мм.с.б., көмірқышқыл газы 40-45мм.с.б. аспайды.
2-сатысы-декомпенсация немесе желдену бұзылыстарының өршитін сатысы, сонымен қатар бұл ( мылқау ) өкпе сатысы деп те аталады. Санасы дұрыс,бірақ гипоксиямен гиперкапния әсерінен, аурулар ашушаң, қозғыш немесе керісінше апатия жағдайында болады. Амнезия болуы мүмкін. Терісі мен шырышты қабаттары көгереді. Көк тамырдың ісінуі және беттің ісігі байқалады. Тахикардия анық байқалады. Қан қысымы қалыпты немесе гипотензияға жақын. Тынысы шулы қосымша бұлшықеттердің көмегімен, кенеттен ентігу болады. Өкпенің төменгі бөлігі шекарасы түсінкі, кеуде клеткасының қимылы шектелген. Тыңдаған кезде сырыл азайып, демалыс шуы әлсіреген. Кейбір бөліктерінде тыныс алу мүлдем естілмейді. Сондықтан бұл бөліктер өкпенің ( мылқау ) бөлігі деп аталады. Артериальды қанында оттегі қысымы 50-60мм с.б. төмендейді,ал көмір қышқыл газы 50-70мм с.б. өседі. Демікпе статусының 2-сатысы науқас өміріне қауіп төндіреді, сондықтан оған тездетіп үстемелі ем жасау қажет.
3-сатысы - бұл гиперкапниялық және гипоксемиялық кома сатысы. Мұндай жағдайда науқастың психикалық жағдайына мыналар жатады: дезориентация, сандырақтау, тежелу, ақыр соңында мүлде есін жоғалту сатысы.Тыныс алу-беткейлі,өте әлсіз. Кома 2 түрде дамиды: 1 түрі - ұдемелі команың баяу дамуы (көп сағаттар ішінде) бронх обструкциясына байланысты (жиі кездеседі), 2 түрі - команың тез дамуытерең диффузды бронхспазмына байланысты (сирек кездеседі). Демікпе статусының барлық түрі жедел түрде ауруханаға жатқызылып, оларға қарқынды ем көрсетілген дұрыс. Демікпе статусының 1 - сатысындағы науқастар терапия бөлімшесіне тек, компенсац ия кезінде ғана жатқызылуы мүмкін. Тасымалдау - басын жоғары көтеріп зеңбілмен.Бронх демікпесінің ауыр ұстамасы бар жіне демікпе статусы бар науқасты емдеу өзіне тән бронх спазмын басуға бағытталған комплексті болуы керек. Бронхтың шырышты қабатының ісінуін басуды, трахеобронхиялды ағаштың санациясын, оттегімен емдеуді, керек кезде ӨЖЖ, метаболизмдік бұзылуын коррекциялайтын шаралар қолдану керек. Бұл шаралардың көбі ауруханаға дейінгі кезеңде қолданылады.
4) Иллюстративті мәлімет
5) Әдебиет
6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс):
1. Жіті пневмонияға анықтама беріңіз.
2. Крупозды пневмонияға анықтама беріңіз.
3. Антибактериалды емнің принциптерін атаңыз.
1) №2 тақырып: ЖИА. Миокард инфаркті, стенокардия. Ревматизмдік жіті қызба. Диагностика. Жіті коронарлық синдромда шұғыл көмек көрсету. Емдеу қағидаттары.
2)Мақсаты: Стенокардия, миокард инфаркты кезінде зерттеу әдістерін оқыту, симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету, науқастарды аспаптық тексеру әдістерімен, емдеу принциптерімен таныстыру.
3)Лекция тезистері:
Жүрек қыспасы (Стенокардия)-жүрек ишемиялық ауруларының нозологиялық түрі. Ол төс артындағы ұстамалы ауру сезімдерімен сипатталады.
Кернелу жүрек қыспасына тән белгілер (ДДҰ):
-ауырудың сипаты-қысып не жаншып ауыру
-ауыру сезімінің орналасуы-төс арты немесе төстің сол жақ шеті
-ауыру сезімінің пайда болуы-физикалық күштеме түскенде
-ауыру сезімінің ұзақтығы-10 минуттан аспайды
-нитроглицерин қабылдаған соң тез және толық әсеретед!
Ауыру сезімінің ангинозды екеніне күмән туғызатын критерийлер (П.Д.Уайт):
-сыздаған,шаншыған ауыру сезімі
-солқылдап ауыру
-аз уақыт ауыру, бірнеше секунд
-ұзақ ауыру,30 минут немесе одан да ұзақ, егер коронарлы тромбоз болмаса
-ас қабылдағанда немесе тыныштық қалыпта отырғанда мазасызданса,тек физикалық күштен кейін,не жатқанда емес.
-Физикалық күштен кейін ауыру сезімнің басылуы
-Ауыру сезімнің қолды шамалы қимылдатқанда,көтергенде пайда болуы.
-Терең тыныс алғанда кеудеде ауыру сезімнің пайда болуы немесе күшеюі
-Ауыру аймағында тері сезімталдығының жоғары болуы;
Жүрек қыспасының атипиялық түрде айқындалуы
-ауыру сезімнің эквиваленттері(ентігу,жөтел, кеуденің қысылуы,қыжыл және т.б.),ауыр күш түскенде басталып, аз уақыт ішінде күш түсу тоқтағанда және нитроглицерин қабылдағаннан кейін басылды.
-ауыру сезімнің иррадиация аймақтарында болуы
-ауыру сезімнің ұзаққа созылуы (оны тудырған себептердің сақталуына байланысты - АҚҚ, тахикардия, көңіл-күй күйзелістері)
Астыңғы жақтан бастап, құрсақ үсті аумағына дейінгі жерлерде пайда болған ауыру сезімі мен жағымсыз сезімдер күш түсудің биіктігінде пайда болып, қысқа мерзімді және нитроглицеринмен тез басылатын болса ғана ангинозды болатынын есте сақтау керек!
Алғашқы рет пайда болған, үдемелі және спонтанды жүрек қыспалары өздерінің тұрақсыз клиникалық көріністеріне, ауыр ағымына қарай сипатталады.
Тұрақсыз жүрек қыспалары (алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы):
Бұлай аталу себебі, ангинозды ұстамлар науқаста бұған дейін болмаған. Оның ағымының ұзақтығы, алғашқы ангинозды ұстама пайда болған уақытынан 4 апта аралығында анықталады. Ангинозды ұстамалар, қысқа уақыт ішінде өзінің ауырлығымен, ұзақтығымен, айқындылығымен ерекшеленеді. Бұл бірінші ұстама науқас үшін ең соңғы ұстамаға айналуыда әбден мұмкін. Кейде стенокардия ұстамасы аз ғана күш түскенде дамуы мұмкін және де ауыр түрде өтеді.
Науқастың жағдайы күрт нашарлап, қорқыныш сезімі пайда болады. Ол әлсізденіп, денесінен суық, жан тері шығады, тахикардия анықталады.Бұл аурудың морфологиялық негізі тәж артериясының атеросклерозына байланысты. Физикалық күш түскенде миокардта қайтымды ишимияға ұшыраған аймақтар пайда болады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы бар науқастын ауру болжамы ауыр, өйткені ол жиірек миокард инфарктісімен (25-30% ауруханада уақытылы және шұғыл емделгеннің өзінде), жүрек ырғағының бұзылыстарымен, өліммен асқынады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасының диагнозы қойылған науқас, міндетті түрде ауруханаға жеткізіп динамикалық бақылауға алынады.
Үдемелі күш түсу жүру қыспасы.
Бұл түрі көбінесе жүрек қыспасымен ұзақ ауырған науқаста, оның өршуіне байланысты болады. Ангинозды ұстамалар жиіленіп, ауыр болып, ұзаққа созылады. Кейде иррадиациялық аймақтар өзгереді сонымен қатар науқастың жағдайы үйреншікті физикалық күштін өзіне нашарлай түседі. Нитроглицериннің әдеттегі мөлшерінен бұрынғыдай әсер болмайды. Оның дамуына мынадай факторлар әсер етеді: көңіл - күй күйзелістері, қан қысымының кенеттен көтерілуі,дұрыс тамақтанбау, ауыр жұмыс атқару және т.б.Үдемелі жүрек қыспасы бірнеше клиникалық түрде айқындалады. Кейде ангинозды ұстамалар жиіленіп, бірақ сипатын өзгертпеиді. Ал кейде ауру сезімі күшейіп, ұзарады және таралу аймақтар кеңейеді. Күш түсу жүрек қыспасының үстамасына тыныштық күйде пайда болатын ангинозды ұстамалар қосылады.
Жедел емдеу принциптері:
Ангиноз ұстама кезінде:
-науқастың аяғын төмен түсіріп, ыңғайландырып отырғызу керек;
-нитроглицерин таблеткасын немесе аэрозолін 0.4-0.5мг тіластына әр 3 минут сайын 3 рет беру;
-физикалық және көңіл-күй тыныштығын сақтау;
-қан қысымымен жүрек ырғағын бақылап, қалпына келтіру
Жүрек қыспасының үстамасы сақталса: -оттегі терапиясы; -күш түсу жүрек қыспасында 10-40 мг анаприлинді тіл астына қою; -10000 Б гепаринді көк тамыр ішіне енгізу; -0.25г ацетил салицил қышқылын шайнату керек.
Миокард инфаркті ЖИА-ның ең ауыр түрі, мұнда айқын және ұзаққа созылған ишемияның салдарынан жүрек бұлшықет тінінің өліеттенуі болады.Бұл тәж артерияларының атеросклерозды түйіндермен және дамып жатқан тромбтармен тарылып қалуына, кейде спазмның салдарынан миокардтың кейбір аймақтарына қанның мүлдем келмей қалуына да байланысты.
Миокард инфарктін тудыратын көптеген себептердің ішінде бірінші орында физикалық ауыр күш түсіру болады.
Миокард инфарктінің көлеміне қарай: ірі және майда ошақты болып бөлінеді. Ошақтың орналасқан жеріне қарай: алдыңғы және артқы (төменгі) болып бөлінеді. Ал ірі ошақты өз кезегінде: трансмуральді және трансмуральді емес болып бөлінеді. Трансмуральді түрінде - некроз ошағы миокардтың барлық қабатын қамтиды. Ал трансмуральді емес түрінде- никроз ошағының көлемі үлкен, бірақ миокардтың барлық қабаты қамтылмайды.
Анықтау белгілері: төс артында ауру сезімі (немесе оның эквиваленттері), оның сол кейде оң иыққа, шынтаққа, жауырынға, мойынға, жақтын асты, құрсақ үсті аймаққа берілуі.
-Жүрек ырғағымен өткізгіштігінің бұзылыстары мен артерия қан қысымының түрақсыздануы тән
-Нитроглицериннің әсері аз немесе тіпті болмайды.
-Кейде аурудың басқаша басталуы мүмкін: демікпелі түрі (жүрек демікпесі,өкпенің ісінуі), аритмиялық (естен тану, кенеттен өлу),цереброваскулярлы (жедел неврологиялық симптомдар), абдоминалды (құрсақ үсті аймағында ауру сезімі лоқсу, қүсу), аз симтомды (әлсіздік, кеуде аймағында жағымсыз сезімдер)
-Анамнезінде - өршітуші факторлар немсе ЖИА белгілері, ауры сезімінің жаңадан пайда болуы немесе оның өзгеруі. -Т-тропонин тесті оң болады.
Миокард инфарктінің диагностикасы мен қарқынды ем алгоритмі.
Миокард инфаркті
Диагностикасы.
Жедел жәрдем.
- Төс артында ауру сезімі(немесе оның эвиваленттері),оның сол (кейде оң) иыққа, шынтаққа, жауырынға, моиынға, жақ астынан, құрсақ үсті аймаққа берілуі;
- Күрт әлсіздік.
- Жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылыстары,АҚ-ның тұрақсыздануы;
- Нитроглицериннің әсері аз немесе тіпті болмайды.
- Т-тропонин тесті-оң болады;
- өкпе ісінуі (жүрек демікпесі)
- абдоминалды синдром
- аз симптомды түрі.
-тыныштық күйді сақтау.-оттегін беру.
-0.25 ацетилсалицил қышқылын беру, шайнап, жұту.
-нитроглицерин 0.4-0.5 мг таб. Тіл астына қою немесе аэрозолін беру, оны (АҚ 90 мм.с.б. және жсж 50) әр 3 мин. сайын - қайталау
-ауыру сезімін басу - 10-20 лы (1-2мл -1%) морфин ерітіндісін, не 2%-1-2мл промедолды кт еңгізу.
-коагуляцияға қарсы (басталған тромбозды тежеу немесе оның алдын алу үшін)--гепаринді 5000 Бс кт еңгізу, сонан соң 1000 Бс кт.
4) Иллюстративті мәлімет
5) Әдебиет
6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс).
1. Жүрек-қантамыр жүйесі аурулары кезінде қандай негізгі шағымдарды білесіздер?
2. Артериялық гипертония кезіндегі мейірбикелік үдеріс.
3. Атеросклероз кезіндегі мейірбикелік үдеріс.
4. Жүректің ишемиялық ауруы кезіндегі мейірбикелік үдеріс.
1)№3 тақырып: Артериялық гипертензия. Науқастарды қауіп дәрежесі бойынша стратификаттау. Зертханалық-аспаптық зерттеу әдістері. Гипертониялық криздер, клиникалық көрінісі. Гипертониялық криз кезінде шұғыл көмек көрсету.
2)Мақсаты: Артериялық гипертонияның этиологиясын, патогенезін, клиникасын және анықтауын үйрету.
3)Лекция тезистері:
Артериялық гипертония немесе артериялдық гипертензия - артериялдық қысымның жоғарылауын білдіретін симптом. Артериялдық гипертензия гипертониялық аурудың және басқа да симптоматикалық артериялық гипертонияның негізгі белгісі болып табылады.
АГ жіктелуі
Категориясы
САД (мм с.б.б.)
ДАД (мм с.б.б.)
Оптималды
120 (100 -119)
80 (60 -79)
Қалыпты
130 (120 -129)
85 (80 -84)
Жоғары қалыпты
130-139
85-89
1 дәрежесі жеңіл
140 -159
90 -99
2 дәрежесі орташа
160 -179
100 - 109
3 дәрежесі ауыр
180
110
Аяқтағы қалыпты сандары 150-18090-100 мм с.б.б. (аяқтардағы АҚ қолдағыға қарағанда 20-40 мм с.б.б. жоғары).
Гипертониялық ауру (эссенциалды гипертензия) жүрек-қантамыр ауруларының ең жиі тараған түріне жатады. Гипертониялық ауру барлық артериялдық гипертониямен ауыратындардың 65-75%, симптоматикалық артериалық гипертониямен ауыратындар - 25-35% құрайды.
АГ синдромының белгілері
Бастапқы кезеңдерінде науқастар еңбекке қабілеттіліктің төмендеуіне, жалпы әлсіздікке, жұмысқа ден қоя алмауына, ұйқысыздыққа, өтпелі бас ауруына, бас айналуға, құлақтың шуылдауына, бастағы ауырлық сезіміне, кейінірек физикалық жүктеме кезіндегі ентігуге, бас ауруы мен бас айналудың тұрақты сипат алуына шағымданады.
Ағымының 4 нұсқасын ажыратады:
1 - қатерлі (тез өршитін);
2 - баяу өршитін;
3 - өршімейтін;
4 - қайтымды дамуымен;
Қатерлі түрінде АҚ бастапқы кезден-ақ тез өршиді, АҚ өте жоғары сандарына жетеді ( 220130-140 мм с.б.б. жоғары), көз түбінің торқабықтың және көру нервінің ісінуі ретінде зақымдалады, геморрагиялар болады; бүйрек тамырларындағы органикалық өзгерістер (фибриндік некроз) орны алуы да жиі кездесіп отырады. Сонымен қатар гипертониялық энцефалопатиялар, ми қанайналымының бұзылысы, жіті солқарыншалық және бүйректік жеткіліксіздік дамиды.
Гипертониялық криз
Гипертониялық ауруға кезеңді түрде АҚ көтерілуі - гипертониялық криздер тән. Криздердің дамуына психикалық жарақаттар, жүйкелік қозу, атмосфералық қысымның ауытқуы әсер етеді. Гипертониялық криз әртүрлі ұзақтықтағы (бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін) АҚ кенеттен көтерілуімен байқалады, ол бастың бірден ауыруымен, бас айналумен, ыстық сезімінің болуымен, тершеңдікпен, жүрек қағуымен, жүрек тұсының шаншып ауруымен, кейде көрудің бұзылуымен, жүрек айнумен, құсумен сипатталады. Ауыр жағдайда криз кезінде естен тану да болуы мүмкін.
Криз кезінде науқастар қозулы, қорыққан, немесе әлсіз, ұйқышыл, тежелген күйде болады. АҚ кенет жоғарылайды. Пульсі жиіленген, бірақ өзгермеуі немесе баяулауы да мүмкін, оның кернеулігі жоғарылайды. Кеш сатыларында, яғни ауруда органикалық бұзылыстар пайда болғанда, криз уақытында ми қанайналымының бұзылуы, миокад инфаркті, жіті солқарыншалық жеткіліксіздік дамиды.
Симптоматикалық артериалдық гипертензияларды 5 топқа жіктейді.
Симптоматикалық артериалдық гипертензиялардың жіктелуі (екіншілік гипертензиялар):
I. Бүйректік гипертониялар:
1. Туа пайда болған ақаулар - гипоплазия, гидронефроз, поликистоз, патологиялық қозғалмалы бүйрек; артерияның атрезиясы мен гипоплазиясы, аневризмалар, артериовенозды фистулалар.
2. Жүре пайда болған ақаулар - диффузды гломерулонефрит, созылмалы пиелонефрит, амилоидоз, диабеттік гломерулосклероз, жүйелі васкулиттер (түйінді периартериит, қызыл жегі, склеродермия), бүйректер инфаркті, туберкулезі, ісігі.
3. Жүре пайда болған магистралды бүйрек артерияларының ақаулары - атеросклероз, тромбоз, кальциноз, эмболиялар, аневризмалар, фибромускулярлы дисплазия, аортоартериит, эндоартериит, тыртықтар, гематомалар, неоплазмалар, жаншылып жатқан магистралды бүйрек артериялары, бүйрек көктамырларының стеноздары және тромбоздары.
II. Жүрек және ірі артериялардың зақымдалуымен жүретін гипертониялар - қолқа коарктациясы, атеросклерозы, ұйқы және мықын артерияларының стенозирдаушы зақымдалулары, қолқа қақпақтарының жеткіліксіздігі, толық атриовентрикулярлы бөгеме.
III. Эндокринді гипертониялар - феохромоцитома, біріншілік альдостерома, кортикостерома, тиреотоксикоз, Иценко-Кушинг ауруы.
IV. Орталық гипертониялар - энцефалит, полиомиелит, ісіктер, жарақаттар.
V. Қосарланған зақымдалулардағы гипертония - бүйрек артерияларының, бүйрек паренхимасының және оның магистралды артерияларының, бүйрек үсті безі мен бүйректің, бүйректің әртүрлі паренхиматозды ауруларында.
АГ синдромының диагностикасы
1. Отырған, жатқан қалпында АҚ 2-3-рет өлшеу;
2. Бойының ұзындығын, дене салмағын, бел мен мықын айнала шеңберін өлшеу, белмықын өлшемдерінің қатынасын есептеу;
3. Гипертониялық ретинопатияның дәрежесін анықтау үшін көз түбін тексеру;
4. Жүрек-қантамыр жүйесін тексеру: жүрек көлемін, тондардың өзгеруін, шулардың болуын; жүрек жеткіліксіздігі белгілерін; ұйқы, бүйрек және шеткері артерияларының патологияларын, қолқа коарктациясын;
5. Құрсақ қуысын тексеру (тамырлық шулар, бүйректердің ұлғаюы, қолқаның патологиялық пульсациясы);
6. Шеткері артериялардың пульсациясын және аяқтардағы ісіктерді анықтау;
7. Цереброваскулярлы патологияны анықтау үшін жүйке жүйесін тексеру.
Міндетті зерттеулер, емнің алдында нысана ағзалардың зақымдалуы мен қауіп факторларын анықтау қажет:
- несеп анализі;
- жалпы қан анализі лейкоформуласымен;
- қан анализі (калий, натрий, креатинин, глюкоза, жалпы холестерин және жоғары тығыздықтағы липопротеидтер);
- 12 тіркемедегі ЭКГ.
Қосымша зерттеулер:
- кеңейтілген қанның биохимиялық анализі: холестерин, төменгі тығыздықты липопротеидтер, триглицеридтер, несеп қышқылы, кальций, гликозирленген гемоглобин;
- креатинин клиренсін анықтау;
- плазмалық рениннің белсенділігін, альдостерон, ТТГ, Т4 деңгейін;
- тәуліктік несепті тексеру (микроальбуминурия, тәуліктік протеинурия, несеппен катехоламиндердің экскрециясын);
- эхокардиография сол қарыншаның гипертрофиясын, систолалық және диастолалық қызметін анықтау үшін;
- бүйректердің УДЗ;
- АҚ тәуліктік мониторинг жүргізу; I - ангиография;
- компьютерлік томография.
Гипертониялық криз деп нерв жүйесінің,қан айналымының бұзылыстарға ұшырап, әртүрлі гуморальдық әсерлердің нәтижесінде қан қысымының кенет
тен көтеріліп кетуін айтады.
Бұндай бұзылысқа жетелейтін жәйсіз жағдайлар мыналар:
1)науқастың нерв және психикалық жүйесінің зорығуы
2)көп мөлшерде арақ-шарап ішу
3)егер қан қысымын түсіретін дәрілерді рұқсатсыз тоқтатып тастаса
4)ауа райының кенеттен өзгеруі
5)клиникада гипертониялық криздің 5 түрі болады. Оның ішінде жиі кездесетіндері: гипертониялық криз,кардиалды криз, мидың ангиогипертониялық және ми қантамырларының қыспысынан т.б. зиянды әсерлер пайда болатын криздар.
Клиникалық белгілері: Жаңа басталып келе жатқан кезде
науқас мазасызданады. Жүрек соғуы жиілейді(тахикардия), науқас түрегеліп
отыруға мәжбүр бола бастайды. Ауа жетпей жүрегі қысылады. Басы қатты ауырады. Кейін жүрегі айнып құсқысы келеді,сөздері түсініксіздеу бола бастайды.
Науқастың қан қысымы қатты көтерілгені байқалады(220120). ЭКГ
тексергенде QRS тісшесінің кеңейгенін, STсегментінің төмен түскенін, оның
терістігін байқауға болады.
Жедел жәрдем: Біріншіден науқасқа дұрыс күтім керек. Дереу
тез арада седуксен немесе дроперидол дәрілері құйылуы тиіс.Лазикс 40-80мг
корглюкон 0,06%-1мл бәрін бірден қанға салу керек. Бұлшық етке клофелин
0,01%-0,5мл, 25%магний сульфат-10мл,50%, анальгин-2мл жіберіледі. Егер
қан қысымы түспесе 20минуттан кейін пенталгинді қанға тамызады. Кейін
ганглиоблокаторлар қосылады.
Осындай жедел жәрдем көсетілгеннен кейін науқас ауруханаға жет-
кізілуі тиіс.
4) Иллюстративті мәлімет
5) Әдебиет
6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс):
1. Артериялық гипертонияға анықтама беріңіз.
2. АҚ бастапқы сатысында науқастар қандай шағым білдіреді?
3. Емнің алдында нысана ағзалардың зақымдалуы мен қауіп факторларын анықтау мақсаты үшін қандай әдістер қолданады?
1) №5 тақырып: Жіті және созылмалы гломерулонефрит. Клиникалық әйгіленімі. Асқынулар. Емдеу қағидаттары, профилактика.
2) Мақсаты: студенттерді бүйрек және зәр шығару аурулары кезінде мейірбикелік үдеріспен таныстыру.
3) Лекция тезистері:
Жіті жайылмалы гломерулонефрит - бүйрек шумағының алғашқы рет иммунды негізде жайылмалы түрде қабынуын айтады.
Этиологиясы. Жедел гломерулонефрит көбінесе жұқпалы жедел аурулармен (баспа, жәншау, отит, пневмония т.б.) ауырғаннан кейін пайда болады. Әсіресе 12-ші типті А тобының стрептококктарының себебінен басталатын аурулардың маңызы аса зор. Жедел нефриттің себебі пневмококк те, вирустар да бола алады. Кейбір жағдайда жедел нефрит өте қатты салқын тигеннен пайда болады.
Патогенезі. Жедел нефрит инфекциялық аурудан 2-3 апта өткеннен кейін басталады, әрі бұл кезде бүйрек тінінен стрептококк бөлінбейді. Жедел нефритгің басталуы стрептококке антиденелердің түзілу кезеңімен қатар келеді. Бұл мәліметтер жедел нефриттің жұқпалық-аллергиялық ауру екенін куәландырады.
Сонымен қатар, жедел гломерулонефритте бүйрек шумақтарының капиллярларымен бірге басқа мүшелермен тіндердің де қан тамырлары зақымданады. Яғни, жедел гломерулонефрит жалпы қан тамырларының зақымдануы болып табылады. Бірақ жедел нефритте көбінесе бүйрек шумақтары зиян шегеді, бұл бүйректің бөліп шығару қызметінің өзгеше ерекшеліктерімен байланысты екенін көрсетеді.
Клиникалық көрінісі. Ол негізгі үш синдромдармен анықталады; ісіну, гипертония және зәр өзгерістерімен (гематурия, протеинурия).
Негізгі арыз шағымдары: ісіктің болуы, бас ауруы, демікпе, көздің көру қабілетінің нашарлауы, бел маңының ауруы, тәуліктік зәр мөлшерінің азаюы, несептің түсінің өзгеруі, естен тануы. Ісіну шумақ фильтрациясы азайып, организмде натрий мен су көбейгеннен пайда болады. Сонымен қатар бүйрек үсті бездерінде альдостеронның көп мөлшерде пайда болуымен, капилляр қабырғаларының өткізгіштігінің артуымен де сипатталады.
Ісік ауырған адамның 70-90 %-де кездеседі және онда бүйрек ісігіне тән белгілердің бәрі болады.
Бас ауруы артериялық қан қысымының көтерілуіне тікелей байланысты болады.
Демікпе артериялық гипертензияның және өкпе мен жүрек қабы қуыстарында ісік сұйықтығы жиналуының салдарынан болады. Көз көруінің нашарлауы, көздің тор қабығы тамырларының түйілуі мен оған қан құйылудың нәтижесінде пайда болады. Бүйректің ісініп, оның капсуласының керілуінен бел маңында сыздап ауырғаны байқалады, ауыру сезімі екі жақ бүйірде бірдей болады. Шумақ сүзгісінің бұзылуына байланысты зәрдің бөлінуі азаяды (олигурия). Олигурия ісіну пайда болған мезгілге сай келеді, кейбір кезде зәрдің мүлде болмауы мүмкін (анурия).
Қан аралас зәрде гематурия түсі ет шайындысының түсіндей болады. Қарап зерттегенде науқастың терісі бозарған, беттері, қабақтары, бүкіл денесі ісініп тұрады. Кейбір науқастар қатты ентіккендіктен отырғанды қалайды. Қатаң жағдайларда бүйрек эклампсиясының ұстамасы дамиды. Ұстаманың алдында науқастарда артериялық қан кысымы көтеріледі, бас ауыруы күшейеді.
Пальпация әдісімен ісіктің сипатын және таралуын, сонымен қатар қан тамырын зерттеуге болады. Жедел нефритте тамыр соғуы қатайған және жәй болады. Артериялық қан қысымының жоғарылау себебінен сол жақ қарынша қалыңдайды (гипертрофияға), сондықтан жүрек ұшының соғуы солға ығысып, күшейеді. Жалпы ісіну кезінде кеуде клеткасының перкуссиясы арқылы өкпе қабы қуысындағы сұйықтықты (транссудат), өкпе түбіріндегі қан іркілісін анықтауға болады. Жүрек тұйықтығы шекарасы бұғана ортаңғы сызықтан солға қарай ығысады.
Өкпені тындағанда везикулярлық, кейде қатаң везикулярлық тыныс естіледі, егер өкпеде қан іркілісі болса, құрғақ және ылғалды іркілістің салдарынан сырылдар да пайда болады. Жүректі тындағанда брадикардия (каротид синусындағы барорецепторлардың тітіркенуі) болады. Жүрек ұшында бірінші дыбыс әлсіз болады. Систолалық шуылдың естілуі мүмкін (сол жақ қарынша кеңейген жағдайда). Артериялық қан қысымының жоғарылауы себебінен қолқа үстінен екінші дыбыстың күшейгені анықталады. Рентгенологиялық зерттеу кезінде кеуде қуыстарында транссудаттың және өкпе түбірінде қан іркілісі анықталады. Жүректің сол жақ қарыншасының кеңеюі мен қалындауы анық көрінеді (жүрек ұшы дөңгеленген болып келеді). Артериялық қан қысымының жоғарылауы науқастардың 70-80 %-де кездеседі. Қан қысымын анықтауда сфигмоманометр арқылы зерттеудің маңызы зор, систолалық қысым 200-220 мм сынап бағанасына дейін, диастолалық қысым 100-120 мм сынап бағынасына дейін көтеріледі.
Электрокардиографиялық зерттеу жүректің сол жақ қарын-шасының гипертрофиясының белгілерін табуға көмектеседі. Жіті нефритте міндетті түрде несептің өзгеру синдромдары болады.
Ісік көбейген кезеңде зәрдің бөлінуі азаяды (олигурия). Бүйрек капиллярларының өткізгіштігінің күшеюіне байланысты жедел нефритпен ауыратын науқастың зәрінде белок пен эритроциттер көбейе түседі. Зәр тұнбасын микроскоп арқылы зерттегенде көбіне гиалинды цилиндрлермен бүйрек эпителиінің клеткалары табылады. Жіті нефрит кезінде бүйректің азотты бөліп шығару қызметі анау айтқандай бұзылмайды. Тек қана анурия кезінде науқастың қанында азот қалдықтары жиналады. Тазарту сынамасы шумақ сүзгісінің төмендегенін көрсетеді.
Жіті гломерулонефрит жұқпалы аурулармен қатар аллергияның иммунологиялық өзгерістермен сипатталады. Аурудың жедел кезеңінде науқас қанының сары суында альфа-2 және гамма глобулиндердің мөлшері көбейеді.
Қазіргі уақытта жедел гломерулонефрит көп жағдайда жеңіл түрде аздаған клиникалық белгілермен білінеді, бұл диагноз қоюды, керекті емді дер кезінде жүргізуді қиындатады. Аурудың бұл түрлері керекті ем уақытында жүргізілмесе созылмалы гломерулонефритке айналады.
Жіті гломерулонефриттің ең қатаң асқынысы - бүйректік эклампсия болады. Ол 4-10 %-ке дейінгі жиілікпен кездеседі. Эклампсия ұстамасында науқастың денесі құрысып, басы өте қатты ауырады, кейде көзі көрмей және сөйлей алмай қалуы мүмкін. Бұндай жағдай қан қысымының көтерілуімен, ми қан айналысының бұзылып, оның ісінуімен байланысты болады. Ұстама көбінесе аз уақытқа ғана созылады.
Ашмы: жедел гломерулонефриттің көп жағдайда ұзақтығы бірнеше аптаға немесе айға созылады. Сауығудың алғашқы белгісі ісік таралып, кейін соң барып артериалдық қан қысымы төмендейді. Аурудың алғашқы белгілері жоғалғаннан кейін де аздаған гематурия мен протеинурия бірнеше айға сақталады. Науқастардың кейбірі толық сауықпайды, ауруы созылмалы түрге айналады.
1. Емдәм - емдеудің негізі. Қолданатын тамақта натрий мен суды азайту қажет. Бастапқыда тағамда ас тұзы аз болуы керек (бір күнге 0,5-2,0 NаСl). Ішетін судың көлемі алдыңғы тәуліктегі диурезден 400-500 мл артық болуы шарт. Алғашқы кезде 3-4 аптаға дейін, тағамда белокты азайтады (тәулігіне 0,5 гкг).
2. 3-4 апта бойына қатаң төсектік тәртіпті сақтау қажет. Ол қан қысымының, қалдық азоттың қалыпқа келгеніне дейін және несеп тұнбасының көзге көрінерлік жақсарғанына дейін созылады. Кейде төсек тәртібі 6-10 аптаға дейін созылады.
3. Қан қысымының жоғарылауын емдеу (раувольфия препараттары). Бүйрек эклампсиясында жүргізілетін ем: 1) 500 мл қан жіберу; 2) 2,5 %-25 мг аминазинді бұлшық етке 2-3 рет егу; 3) ганглиоблокаторларды егу; 4) жұлынды тесіп, сұйықтық алу.
4. Антибиотикотерапия: пенициллин, эритромицин, т.б.
5. Жедел нефрит клиникасында нефротикалық синдром (протеинурия, гипопротеинемия, ісіктер т.б.) орын алса глюкокортикостероидтар қолданылады.
Жедел нефриттің алдын алу шарасында денені шынықтыру және әр түрлі инфекция ошақтарынан (шіріген тіс, созылмалы тонзиллит, гайморит, т. б.) денені мұқият сақтандыру керек.
Созылмалы гломерулонефрит
Этиологиясы мен патогенезі. Созылмалы (жайылған) гломерулонефрит кең таралған аурулардың бірі болып табылады. Гломерулонефриттің жедел түрі кейде созылмалы гломерулонефритке ауысады, бұл әсіресе, уақытында жүргізілмеген және нәтижелі түрде емделмеген науқастарда кездеседі. Кейбір науқастарда ауру кездейсоқ байқалады. Науқастың анамнезінде жедел гломерулонефритпен сырқаттанғаны көрсетілмесе де, айқын шағымдарсыз өткен, сондықтан да анықталмаған жедел гломерулонефриттің созылмалы түрдегі гломерулонефритке себепші болғанын пайымдауға болады.
Созылмалы (жайылған) гломерулонефрит кейбір жағдайларда әйелдердің жүкті кезіндегі емделмеген нефропатиясының нәтижесі болуы мүмкін. Созылмалы гломерулонефрит Брайт сырқатының 3 классикалық түрінің біреуі болып табылады. Соңғы уақытта созылмалы гломерулонефриттің патогенезіңде аутоиммунды механизмге зор маңыз беріледі. Созылмалы гломерулонефритпен сырқаттанған науқастардың организмінде стрептококқа қарсы қарсыденелердің түзілуінен басқа, бүйрек тінінің өзгерген белоктарына да қарсы антиденелердің түзілуі жүреді, ол бүйректегі қабыну үдерісін қолдай отырып, аурудың созылмалы түрде үдеуіне себепші болады.
Дерттің анатомиясы. Бірнеше жылдар бойына созылатын аурудың алғашқы кезеңінде бүйректер үлкеймейді немесе сәл ғана үлкейеді, ал соңғы кезеңінде күрт кішірейіп, беткейлігі бұдырланады, бүйрек тіндері тығыздалады (бүйректің екіншілік бүрісуі).
Микроскопиялық зерттеу: созылмалы гломерулонефрит көбіне бүйрек шумақтарында интракапиллярлы түрде жүретін қабыну үдерісінің біртіндеп капилляр ілмектері мен капсулалар қуысының бітелуімен және одан әрі қарай шумақтардың тыртықшаға немесе гиалинді түйінге айналуымен сипатталады. Сонан соң бүйрек түтікшелерінің эпителийінде дистрофиялық өзгерістер байқалады.
Клиникалық көрінісі. Ауру барысында анық екі кезең ажыратылады: бірінші, бүйректің азотты бөліп шығару қызметі айқын бұзылмаған (бүйректің теңгеру сатысы) кезеңі. Екінші, бүйректің азотты бөліп шығару қызметі едәуір бұзылған (бүйректің декомпенсациялық) сатысы.
Аурудың бірінші кезеңінде жедел гломерулонефрит кезіндегідей белгілер байқалады. Науқастар әлсіздікке, тұрақты түрдегі бас ауруына, бастың айналуына, және ісіктің пайда болуына шағымдануы мүмкін. Бірақ жедел нефритке қарағанда бұл белгілер жеңіл түрде өтеді. Көбінесе аурудың ағымы белгісіз жүреді, сондықтан диспансерлік зерттеу кезінде ол кездейсоқ анықталады. Объективті әдістермен зерттегенде артериялық қан қысымының көтерілгені және жүректің сол жақ қарыншасының гипертрофиясы айқындалады. Зәрді зерттегенде протеинурия, цилиндрурия, әсіресе диагностикалық маңызы өте құнды балауыз тәрізді цилиндрлер табылады. Зәрдің тұнбасында аздаған мөлшерде сілтіленген эритроциттер анықталады. Қан сарысуында холестерин мөлшері көбейеді. Протеинурия тұрақты түрде болғандықтан әр түрлі мөлшерде үнемі гипопротеинемия байқалады. Үдемелі нефросклероз салдарынан аурудың ақырғы кезеңінің белгілері біртіндеп қосыла бастайды. Бүйректің қызмет атқаратын тіндерінің санының азаюы тазарту сынамасының (әсіресе инулинмен) көрсеткішінің төмендеуімен куәланады. Бүйректің фильтрациялық қызметі ұзақ уақыт бір қалыпты болады, тек қана аурудың асқыну кезендерінде ғана төмендейді. Біртіндеп бүйректің концентрациялық қабілеті азайып, зәрдің салыстырмалы тығыздығы төмендейді. Бұл кезеңде сұйықтықтың көп бөлінуіне (полиурия) байланысты азот қалдықтары организмнен жуылып кетеді. Компенсаторлы түрде түнгі несеп мөлшері күндізгіге қарағанда көбейеді (никтурия). Бүйректің концентрациялық қабілеті қатты бұзылғанда, зәрдің меншікті салмағы төмендеп, құрғақ тамақтың әсерінен де тәулік бойына өзгермейтін бірқалыпты 1009-1011 болады (изогипостенурия). Осы кезеңде науқастың қанында азот қалдықтарының (мочевина, креатинин, индикан) деңгейі жоғарылайды. Біраздан соң уремия белгілері пайда болады: әлсіздік, бастың ауруы күшеюі, лоқсу, терінің қышуы, ауыз қуысынан жағымсыз аммиак иісінің пайда болуы, көз көруінің нашарлауы. Соңғы кезенде науқас уремиялық ес түссіздікке түседі.
Ағымы: созылмалы нефрит 2-3 жылдан 10-15 жылға дейін жалғасады. Аурудың бірінші кезеңі ұзақ, екінші кезеңі қысқа болады. Аурудың барысында суықтың, жұқпалы аурудың әсерінен әр түрлі уақытқа созылатын асқыну кезеңдері байқалады. Уақытша оңалу кезеңдері де болады. Ауру барысының сипатына және белгілерінің басым болуына байланысты созылмалы гломерулонефриттің бірнеше клиникалық түрлерін ажыратады.
Нефротикалық ісінуге, несептік синдромдар мен ауру барысының тез ағымы тән. Гипертониялық түрі қатерсіз ағыммен, артериялық қан қысымының жоғарылауымен, аздаған зәр өзгерістерімен ғана шектеледі. Аралас түрде ісінуде, несептік және гипертензивті синдромдар орын алады. Гломерулонефриттің бұл түрінің ағымы ауыр да және тез жүреді. Ол 2-3 жылдан соң айқын бүйрек қызметінің жетіспеушілігіне әкеліп соғады. Латентті түрі - жасырын түрде өтеді, ол зәрдің аздаған өзгерістерімен сипатталады. Ісіну, гипертензиялық синдромдар болмайды. Бүйрек қызметінің жетіспеушілігі өте кеш, 10-15 жылдан соң ғана дамиды. Барлық жағдайда да науқастардың өлімі бүйрек қызметінің жетіспеушілігінен болады.
Емдеу. Симптомдардың асқынуы кезінде төсек тартып, ас тұзы шектелген (тәулігіне 1,5-2,5 г) сүт, өсімдік тағамдары, орташа өлшеммен белок (науқастың 1 кг дене салмағына 1 г-нан) беріледі; гломерулонефриттің нефротикалық түрінде және гипопротеинемияда белоктың мөлшерін тәуліктік рационда көбейтілуі ұсынылады.
Созылмалы инфекция ошақтарын тазарту (шіріген тістерді емдеу, қабынған бадамша безді алып тастау т. б.) жүргізіледі. Жұқпалы ауру ошақтарымен күресу үшін антибиотиктер беріледі. Нефриттің гипертензия және азотемия синдромынсыз асқынған кезеңінде кортикостероид гормондарын дәлдану жақсы нәтиже береді. Созылмалы гломерулонефриттің нефротикалық түрінде хингаминді ұзақ уақыт қолданғанда біршама дұрыс нәтиже береді. Емдеу курсы - бірнеше айға созылады. Көп жағдайда осындай емдеу жолымен тұрақты клиникалық уақытша оңалуға қол жеткізуге болады.
Созылмалы гломерулонефриттің гипертониялық және ісіну түрлерінде симптоматикалық ем жүргізіледі, яғни гипотензивті заттар, салуретиктер (гипотиазид) қолданылады. Гломерулонефриттің гипертониялық және нефротикалық түрімен ауыратын, бірақ бүйрек қызметінің орны толтырылған (компенсированная почка) науқастардың жағдайын санаториялық емдеумен жақсартуға болады.
Зәрліқан кезінде негізінен азотемиямен күресуге тура келеді. Ет тағамдарымен ішке түсетін жануар текті белоктар тәулігіне 18-30 г дейін шектеледі. Ішектегі шіру үдерісін төмендету үшін кең спектрлі антибиотиктер курсы, сонымен қатар сүт-қышқылды тағамдары, айран қолданылады. Ісінуге бейімділік болмаған жағдайда, көп мөлшерде сұйықтық ішу пайдалы. Уланумен күресу мақсатында - организмге көп мөлшерде В тобының витаминдерін, аскорбин қышқылын, глюкозаны енгізіп, қайталап қан құйып, асқазанды сода ертіндісімен жуып, содалы клизмалар жасайды. Зәрліқандық уланумен күресудің нәтижелі әдістері - перитониалды диализ бен гемодиализ (жасанды бүйрек). Бірақ, бұл әдістер зәрліқан тудырған себептерді жоя алмайды, тек науқастың өмірін аз да болса ұзартуға жәрдемдеседі.
Бүйрек қызметінің жетіспеушілік синдромы
Бүйрек қызметінің жетіспеушілігі - организмде азот қалдықтарының кідіруімен және судың, электролиттің, қышқылдық негіздіктердің тепе-теңдігін ұшықтыратын бүйрек қызметінің бұзылуымен сипатталатын патологиялық жағдай.
Бүйрек қызметінің жетіспеушілігінің жедел және созылмалы түрлері болады. Бүйректің қызметінің жедел жетіспеушілігі - улану, шок, жұқпалы аурулар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz