Ішкі аурулар пәнінен дәрістер

1) №1 тақырып: Пневмония. Бронх демікпесі. Өкпенің созылмалы обструкциялы ауруы. Негізгі клиникалық әйгіленімдер. Диагностика. Асқынулар. Емдеу қағидаттары. Бронх демікпесі ұстамасы кезінде шұғыл көмек көрсету.

2) Мақсаты : Студенттерге пневмонияға, ӨСОА, бронх демікпесіне тән негізгі симптомдармен таныстыру. Пневмония, ӨСОА, бронх демікпесі кезінде зерттеу әдістерін оқыту. студенттерді ішкі аурулар клиникасындағы жіті жағдайлармен таныстыру, студенттерге ішкі аурулар клиникасындағы жедел жағдайларды анықтауды: бронх демікпесі ұстамасы. Симптомдарын, диагностикасын білу.

3) Лекция тезистері:

Жіті пневмониялар (өкпенің қабынуы) - үдеріске респираторлық бөлімдерінің және альвеола ішілік экссудацияның қосылуымен сипатталатын, этиологиясы, патогенезі, морфологиялық сипаты бойынша өкпенің жергілікті инфекциялық ауруы. Уақытша еңбекке жарамсыздық уақыты шамамен 25, 6 күнді (12, 8-ден 45 күнге дейін) құрайды.

Пневмонияның көпшілігінің туындауы салқындаумен, суықтап ауырумен, басқа да ағзаның қарсы тұру қызметінің нашарлауында байқалады. Әсіресе контактісіз екіншілік пневмонияның дамуында айқын байқалады.

Үдеріске альвеоланың енуі - үдерістің тек қана негізін түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар өкпенің мына құрылымдарының: вентиляциялық-перфузиялық бұзылысының, сықырлаушы сырылдардың, рентгенологиялық айқындалатын паренхиматозды инфильтрациялық зақымдалу симптоматикасының бар екендігін жіктеуге де мүмкіндік береді. Қабыну үдерісі барлық құрылымына өткеніне қарамастан, және интерстициялық компоненторын алса да, бұл бағытта интерстициялық пневмония диагнозын қою үшін үлкен жауапкершілікпен қарау керек.

Этиологиясы. Патогенезі.

Жіті өкпе ауруларын тудырудағы пневмококтардың маңызды орны бар екендігі көптеген жылдар бойы дәлелденіп келеді. Пневмококтың 30-дан астам түрлері кездеседі. Пневмония қоздырғышы соңғы жылдары ауруханаішілік инфекция және басқа да антибиотиктерге тұрақты штаммдары артып келеді. Өзгеріске тіпті мибробтық агенттің ауысуы да тиімсіз емге әкелуі мүмкін. Ең жиі түсу жолына - бронхогенді жол жатады. Пневмония көбіне оң өкпенің төменгі және ортаңғы бөлімінде туындайды, себебі мұнда ұйқы кезінде бронхиалды сөл артық жиналады.

Осылайша, пневмониялар дегеніміз - өкпе тінінің паренхимасында және аралық тіндердегі инфекциялық табиғатты жіті экссудациялық қабыну үдерісі, жиі үдеріске тамыр жүйесі де енеді.

Жіктелуі.

Тәжірибелік мақсатта қазіргі ғылыми деңгейді айқындайтын, пневмонияның жалпы ортақ жіктелуін қолданған жөн. Бұл талаптарға 1-кестеде көрсетілген Е. В. Гембицкого және бірн. авт. (1984) бойынша жіктемесі.

1-кесте

Қазіргі кезде пневмонияның морфологиялық көрінісінің этиологиялық ерекшеліктері бекітілген. Бұл арқылы жіті пневмонияларды емдеуге жаңа - этиологиялық бағытта келуі анықталады. 2-кестеде этиологиясы бойынша кең таралған пневмониялардың халықаралық жіктелуі көрсетілген.

2-кесте

Жіті ағымды пневмония 4 аптаға дейінгі мерзімде жазылумен аяқталады. Сауығудың клиникалық критерийлеріне - науқастың өзін сезінуі мен жағдайының қалыптануы, пневмонияның физикалды және рентгенологиялық белгілерінің жойылуы, зертханалық көрсеткіштерінің қалыпты болуы жатады. Жіті пневмонияның ұзаққа созылған ағымы, негізінен уақытылы басталмаған не дұрыс емес ем, кеш госпитализация, бұрыс диагностика, ағзаның реактивтілігінің төмендеуі, бронх өткізгіштігінің бұзылуы, негативті кәсіби және экологиялық факторларға байланысты туындайды.

Крупозды пневмония - өкпенің бірмезгілде бүтіндей бір немесе бірнеше бөліктерінің зақымдануымен, сол сияқты қабыну үдерісіне өкпе қабының да қосылуымен сипатталатын ауру. Оның үлес салмағы 12. 3-23. 7% құрайды. Кәдімгі І-ІІІ типті пневмококктармен шақырылады. Оған жіті жұқпалы үдерістің сипаттары тән:

- кенеттен жіті басталуы;

- дене температурасы 39-40º С дейін жетеді, оның сипаты мен ұзақтығы заманауи және адекватты емге байланысты болады;

- жөтел «тотық түсті» қақырықпен;

- тыныс алу кезіндегі зақымдылған жағы бүйіріндегі жіті ауырсыну;

- айқын интоксикация;

- тыныс жетіспеушілінің белгілері (тыныштық күйдегі ентігу, цианоз) ;

- герпес;

- перкуторлы дыбыстың қысқаруы, дауыс дірілінің күшеюі, бронхиалды тыныс, қатты, әлсіреген везикулярлы тыныс;

- крепитация, ылғалды және құрғақ сырылдар, плевраның үйкеліс шуы;

- жүрек тондарының тұйықталуы, тахикардия, артериалық гипотония, миокардит;

- қанда: лейкоцитоз 10. 000 дейін және одан жоғары, ЭТЖ 30 мм/сағ және одан жоғары, нейтрофилез, анэозинофнемесея; +СРБ;

- рентгенологиялық - полисегментарлы зақымдалу;

- сыртқы тыныс қызметі: обструктивті және рестриктивті, немесе аралас бұзылулар;

Әсер етуші фактор: ЖРВИ, салқындау;

Қауіп факторлары: темекі тарту, алкоголизм;

Қосымша: созылмалы бронхит, жүрек-қантамыр аурулары;

Ағымы: жиі ұзаққа созылған 60% жағдайда;

Сауығу мерзімі : 22. 3-47. 3 күн.

Рентгенологиялық көрінісі: сегментарлы және полисегментарлы гомогенді қараю, өкпе суретінің күшеюі, оның элементтерінің бұлынғырлануы, өкпе түбірінің құрылымсыздығы, бөлікшеаралық және костальды плевраның реакциясы.

Емі - ерте, рационалды, микрофлора мен антибиотиктерге сезімталдығын ескере отырып, кешенді болуы керек.

Антибактериалды ем; интоксикацияның төмендету; микроциркуляции жақсарту; тотығулық үдерістерге әсер ету, иммуномодуляциялық терапия; симптоматикалық терапия; реабнемесетация.

Антибактериалды терапияның мақсаттары:

Антибиотиктің анықталған қоздырғышқа және оның препаратқа сезімталдығына (тұрақтылығына) сай келуі; оптималды дозалау; асқынулар мен сәйкес патологияны ескеру; мүмкін болатын жанама әсерлердің алдын алу; тағайындалудың негізделген ұзақтығы; препараттың әсер ету спектрін және оның фармакокинетикасы мен фармакодинамикасын препараттың құнын білу.

Антибиотикті дене температурасы тұрақты қалыпқа келгенше және қосымша 3-4 күн, ауыр жағдайларда - инфильтраттың толық сіңірілуіне дейін.

Бронх демікпесі-бронхтың созылмалы аллергиялық қабынуы. Ол бронхтардың гиперреактивтілігі және жайылмалы бронх обструкциясының әсерінен пайда болатын, кезеңді қайталанатын тыныстың тарылуы және тұншығу ұстамаларымен сипатталады.

Бронх демікпесі ауырлық дәрежесіне қарай да жіктеледі:

Оның жеңіл, орташа ауырлықтағы және ауыр түрлері бар.

Жеңіл демікпе-белгілері: сирек қысқа түрде өтетін тұншығу ұстамалары ( айына 1 реттен аз) . Олар кенеттен немесе бір рет қабылданған бронхолитиктердің әсерінен қайтады және физикалық күштемені жақсы көтереді. Ремиссия кезінде жалпы жағдайы өзгермейді, сыртқы тыныс көрсеткіштері қалыпты күймен тең. Орта ауырлықтағы ұстамада тұншығулар айына 3-4рет қайталанып, тыныс қызметі мен қан айналымының бұзылыстары байқалады: тахикардия, тахипноэ, жүрек тондарының тұйықталуы.

Ауыр түрінде -тұншығу ұстамалар жиі ( күнде не апта сайын) болады. Олар кернелуімен, ентігумен, тахикардиямен сипатталады. Қарап тексергенде: - тері қабаттары бозғыл-сұр өкпенің түсті. Еріндерінің, ауыз айналасының, құлақтарының және саусақтарының көгеруі байқалады. Қақырық шығаруы қиындаған жөтел, дем шығаруы шулы және ұзаққа созылады. Дем шығарғанда кеуде клеткасы тартылып, бұлшықеттер қатысады.

Клиникасы: Бронх демікпесінде тұншығу ұстамасы пайда болады, экспираторлы ентікпе, науқас ортопноэ қалпында отырады. Дем алу актісіне бұлщық еттер қатысады, мұрын қалқаларының кернелуі байқалады. Тері қабаттары, мұрын ауыз ұшбұрышы көгереді. Аускультация жүргізгенде өкпеде көптеген құрғақ, кейде орташа көпіршікті ылғалды сырылдар дем шығару кезінде естіледі. Жалпы жағдайына және тыныс алуы ның қиындауына қарай бронх демікпе ұстамасы үш ауырлық дәрежесіне бөлінеді (кесте ) .

Бронх демікпесі ұстамаларының ауырлығын бақылау белгілері.

Демікпе статусы - ұзақ және тұрақты жағдайдағы бронх өткізгіштігінің бұзылуына бай ланысты тұншығу, ол ұзақ уақытқа (тәуліктен артық ) созылады және сипатомиметик тер (В2- адреномиметиктер ) көмектеспейді. Адреномиметиктердің тегіс бұлшықеттер ге әсер етпеуін басқа жаңа технология-небулайзерлі терапия арқылы жоюға болады.

Бронх демікпесімен ауыратын науқастардың 5-12 демікпе статусы дамиды. Өлім-жітім әр түрлі авторлардың айтуы бойынша 0, 2-16 дейін.

Демікпелік статустың дамуы: Созылмалы обструктивті аурулары (бронхит, эмфизема), сол сияқты кез-келген глюкокортикоидты гормонды, ұйықтататын дәрілерді және басқа дәрілерді дұрыс қабылдамағаннан, дұрыс жасалмаған десенсибилизациялық ем, симпатомиметикалық заттарды жүйесіз және бақылаусыз қолдану. Демікпе статусы кезінде тыныс жолында обструкция дамуына маңызды орынды - бронхиолалардың шырышты қабатының аллергиялық немесе қабынулық ісігі, қақырықтың қоюлануы және оның бөлінуінің бұзылысы, сол арқылы бронхтың бітелуі, бронхтың тегіс бұлшықеттерінің спазмы алады. Осы кезде В2- адренорецепторлары бронх кеңітетін препараттар ролін атқарады. Демікпе статусында гипоксия және гиперкапния, газды және метаболикалық ацидоз, клеткаішілік гипокалиемия, клеткасыртылық гиперкалие мия, гипогидратация, гемотокрит саны жедел өседі және тіндік перфузия бұзылады. Оған оң қарынша жетіспеушілігімен бүйрек үсті безінің жетіспеушілігі қосылады. Соңында созылыңқы, жойылмаған демікпе статусы кезінде көп ағзалық жетіспеушілік дамиды. Демікпелік статус ауырлық дәрежесіне қарай 3 сатыға бөлінеді :

1 сатысы - симпатомиметиктер резистентілігінің құрұлу сатысы. Ол сатыны басқаша желденудің бұзылысы жоқ немесе компенсация сатысы деп атайды. Науқастың бұл кезде ақыл - есі дұрыс, тәртібі адекватты. Жағдайы - аздаған экспираторлы ентікпе, акроцианоз, тершеңдік, тахикардия, аздап қан қысымы көтеріледі. Аускультативті қиын созылмалы дем шығарумен бірге қатаң тыныс және жайылмалы құрғақ сырыл білінеді. Бронх обструкциясының біртіндеп үдеуі салда рынан қақырық бөлінуі азаяды. Артериялық қандағы оттегі қысымы 60-70 мм. с. б., көмірқышқыл газы 40-45мм. с. б. аспайды.

2-сатысы-декомпенсация немесе желдену бұзылыстарының өршитін сатысы, сонымен қатар бұл ( мылқау ) өкпе сатысы деп те аталады. Санасы дұрыс, бірақ гипоксиямен гиперкапния әсерінен, аурулар ашушаң, қозғыш немесе керісінше апатия жағдайында болады. Амнезия болуы мүмкін. Терісі мен шырышты қабаттары көгереді. Көк тамырдың ісінуі және беттің ісігі байқалады. Тахикардия анық байқалады. Қан қысымы қалыпты немесе гипотензияға жақын. Тынысы шулы қосымша бұлшықеттердің көмегімен, кенеттен ентігу болады. Өкпенің төменгі бөлігі шекарасы түсінкі, кеуде клеткасының қимылы шектелген. Тыңдаған кезде сырыл азайып, демалыс шуы әлсіреген. Кейбір бөліктерінде тыныс алу мүлдем естілмейді. Сондықтан бұл бөліктер өкпенің ( мылқау ) бөлігі деп аталады. Артериальды қанында оттегі қысымы 50-60мм с. б. төмендейді, ал көмір қышқыл газы 50-70мм с. б. өседі. Демікпе статусының 2-сатысы науқас өміріне қауіп төндіреді, сондықтан оған тездетіп үстемелі ем жасау қажет.

3-сатысы - бұл гиперкапниялық және гипоксемиялық кома сатысы. Мұндай жағдайда науқастың психикалық жағдайына мыналар жатады: дезориентация, сандырақтау, тежелу, ақыр соңында мүлде есін жоғалту сатысы. Тыныс алу-беткейлі, өте әлсіз. Кома 2 түрде дамиды: 1 түрі - ұдемелі команың баяу дамуы (көп сағаттар ішінде) бронх обструкциясына байланысты (жиі кездеседі), 2 түрі - команың тез дамуытерең диффузды бронхспазмына байланысты (сирек кездеседі) . Демікпе статусының барлық түрі жедел түрде ауруханаға жатқызылып, оларға қарқынды ем көрсетілген дұрыс. Демікпе статусының 1 - сатысындағы науқастар терапия бөлімшесіне тек, компенсац ия кезінде ғана жатқызылуы мүмкін. Тасымалдау - басын жоғары көтеріп зеңбілмен. Бронх демікпесінің ауыр ұстамасы бар жіне демікпе статусы бар науқасты емдеу өзіне тән бронх спазмын басуға бағытталған комплексті болуы керек. Бронхтың шырышты қабатының ісінуін басуды, трахеобронхиялды ағаштың санациясын, оттегімен емдеуді, керек кезде ӨЖЖ, метаболизмдік бұзылуын коррекциялайтын шаралар қолдану керек. Бұл шаралардың көбі ауруханаға дейінгі кезеңде қолданылады.

4) Иллюстративті мәлімет

5) Әдебиет

6) Бақылау сұрақтары (кері байланыс) :

1. Жіті пневмонияға анықтама беріңіз.
2. Крупозды пневмонияға анықтама беріңіз.
3. Антибактериалды емнің принциптерін атаңыз.

1. №2 тақырып:ЖИА. Миокард инфаркті, стенокардия. Ревматизмдік жіті қызба. Диагностика. Жіті коронарлық синдромда шұғыл көмек көрсету. Емдеу қағидаттары.

2) Мақсаты: Стенокардия, миокард инфаркты кезінде зерттеу әдістерін оқыту, симптомдар және синдромдарын анықтауды үйрету, науқастарды аспаптық тексеру әдістерімен, емдеу принциптерімен таныстыру.

3) Лекция тезистері:

Жүрек қыспасы (Стенокардия) -жүрек ишемиялық ауруларының нозологиялық түрі. Ол төс артындағы ұстамалы ауру сезімдерімен сипатталады.

Кернелу жүрек қыспасына тән белгілер (ДДҰ) :

-ауырудың сипаты-қысып не жаншып ауыру

-ауыру сезімінің орналасуы-төс арты немесе төстің сол жақ шеті

-ауыру сезімінің пайда болуы-физикалық күштеме түскенде

-ауыру сезімінің ұзақтығы-10 минуттан аспайды

-нитроглицерин қабылдаған соң тез және толық әсеретед!

Ауыру сезімінің ангинозды екеніне күмән туғызатын критерийлер (П. Д. Уайт) :

- сыздаған, шаншыған ауыру сезімі

-солқылдап ауыру

-аз уақыт ауыру, бірнеше секунд

-ұзақ ауыру, 30 минут немесе одан да ұзақ, егер коронарлы тромбоз болмаса

-ас қабылдағанда немесе тыныштық қалыпта отырғанда мазасызданса, тек физикалық күштен кейін, не жатқанда емес.

-Физикалық күштен кейін ауыру сезімнің басылуы

-Ауыру сезімнің қолды шамалы қимылдатқанда, көтергенде пайда болуы.

-Терең тыныс алғанда кеудеде ауыру сезімнің пайда болуы немесе күшеюі

-Ауыру аймағында тері сезімталдығының жоғары болуы;

Жүрек қыспасының атипиялық түрде айқындалуы

-ауыру сезімнің эквиваленттері(ентігу, жөтел, кеуденің қысылуы, қыжыл және т. б. ), ауыр күш түскенде басталып, аз уақыт ішінде күш түсу тоқтағанда және нитроглицерин қабылдағаннан кейін басылды.

-ауыру сезімнің иррадиация аймақтарында болуы

-ауыру сезімнің ұзаққа созылуы (оны тудырған себептердің сақталуына байланысты - АҚҚ, тахикардия, көңіл-күй күйзелістері)

Астыңғы жақтан бастап, құрсақ үсті аумағына дейінгі жерлерде пайда болған ауыру сезімі мен жағымсыз сезімдер күш түсудің биіктігінде пайда болып, қысқа мерзімді және нитроглицеринмен тез басылатын болса ғана ангинозды болатынын есте сақтау керек!

Алғашқы рет пайда болған, үдемелі және спонтанды жүрек қыспалары өздерінің тұрақсыз клиникалық көріністеріне, ауыр ағымына қарай сипатталады.

Тұрақсыз жүрек қыспалары (алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы) :

Бұлай аталу себебі, ангинозды ұстамлар науқаста бұған дейін болмаған. Оның ағымының ұзақтығы, алғашқы ангинозды ұстама пайда болған уақытынан 4 апта аралығында анықталады. Ангинозды ұстамалар, қысқа уақыт ішінде өзінің ауырлығымен, ұзақтығымен, айқындылығымен ерекшеленеді. Бұл бірінші ұстама науқас үшін ең соңғы ұстамаға айналуыда әбден мұмкін. Кейде стенокардия ұстамасы аз ғана күш түскенде дамуы мұмкін және де ауыр түрде өтеді.

Науқастың жағдайы күрт нашарлап, қорқыныш сезімі пайда болады. Ол әлсізденіп, денесінен суық, жан тері шығады, тахикардия анықталады. Бұл аурудың морфологиялық негізі тәж артериясының атеросклерозына байланысты. Физикалық күш түскенде миокардта қайтымды ишимияға ұшыраған аймақтар пайда болады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы бар науқастын ауру болжамы ауыр, өйткені ол жиірек миокард инфарктісімен (25-30% ауруханада уақытылы және шұғыл емделгеннің өзінде), жүрек ырғағының бұзылыстарымен, өліммен асқынады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасының диагнозы қойылған науқас, міндетті түрде ауруханаға жеткізіп динамикалық бақылауға алынады.

Үдемелі күш түсу жүру қыспасы.

Бұл түрі көбінесе жүрек қыспасымен ұзақ ауырған науқаста, оның өршуіне байланысты болады. Ангинозды ұстамалар жиіленіп, ауыр болып, ұзаққа созылады. Кейде иррадиациялық аймақтар өзгереді сонымен қатар науқастың жағдайы үйреншікті физикалық күштін өзіне нашарлай түседі. Нитроглицериннің әдеттегі мөлшерінен бұрынғыдай әсер болмайды. Оның дамуына мынадай факторлар әсер етеді: көңіл - күй күйзелістері, қан қысымының кенеттен көтерілуі, дұрыс тамақтанбау, ауыр жұмыс атқару және т. б. Үдемелі жүрек қыспасы бірнеше клиникалық түрде айқындалады. Кейде ангинозды ұстамалар жиіленіп, бірақ сипатын өзгертпеиді. Ал кейде ауру сезімі күшейіп, ұзарады және таралу аймақтар кеңейеді. Күш түсу жүрек қыспасының үстамасына тыныштық күйде пайда болатын ангинозды ұстамалар қосылады.

Жедел емдеу принциптері:

Ангиноз ұстама кезінде:

-науқастың аяғын төмен түсіріп, ыңғайландырып отырғызу керек;

-нитроглицерин таблеткасын немесе аэрозолін 0. 4-0. 5мг тіластына әр 3 минут сайын 3 рет беру;

-физикалық және көңіл-күй тыныштығын сақтау;

-қан қысымымен жүрек ырғағын бақылап, қалпына келтіру

Жүрек қыспасының үстамасы сақталса: -оттегі терапиясы; -күш түсу жүрек қыспасында 10-40 мг анаприлинді тіл астына қою; -1 Б гепаринді көк тамыр ішіне енгізу; -0. 25г ацетил салицил қышқылын шайнату керек.

Миокард инфаркті ЖИА-ның ең ауыр түрі, мұнда айқын және ұзаққа созылған ишемияның салдарынан жүрек бұлшықет тінінің өліеттенуі болады. Бұл тәж артерияларының атеросклерозды түйіндермен және дамып жатқан тромбтармен тарылып қалуына, кейде спазмның салдарынан миокардтың кейбір аймақтарына қанның мүлдем келмей қалуына да байланысты.

Миокард инфарктін тудыратын көптеген себептердің ішінде бірінші орында физикалық ауыр күш түсіру болады.

Миокард инфарктінің көлеміне қарай: ірі және майда ошақты болып бөлінеді. Ошақтың орналасқан жеріне қарай: алдыңғы және артқы (төменгі) болып бөлінеді. Ал ірі ошақты өз кезегінде: трансмуральді және трансмуральді емес болып бөлінеді. Трансмуральді түрінде - некроз ошағы миокардтың барлық қабатын қамтиды. Ал трансмуральді емес түрінде- никроз ошағының көлемі үлкен, бірақ миокардтың барлық қабаты қамтылмайды.

Анықтау белгілері: төс артында ауру сезімі (немесе оның эквиваленттері), оның сол кейде оң иыққа, шынтаққа, жауырынға, мойынға, жақтын асты, құрсақ үсті аймаққа берілуі.

-Жүрек ырғағымен өткізгіштігінің бұзылыстары мен артерия қан қысымының түрақсыздануы тән

-Нитроглицериннің әсері аз немесе тіпті болмайды.

-Кейде аурудың басқаша басталуы мүмкін: демікпелі түрі (жүрек демікпесі, өкпенің ісінуі), аритмиялық (естен тану, кенеттен өлу), цереброваскулярлы (жедел неврологиялық симптомдар), абдоминалды (құрсақ үсті аймағында ауру сезімі лоқсу, қүсу), аз симтомды (әлсіздік, кеуде аймағында жағымсыз сезімдер)

-Анамнезінде - өршітуші факторлар немсе ЖИА белгілері, ауры сезімінің жаңадан пайда болуы немесе оның өзгеруі. -Т-тропонин тесті оң болады.

Миокард инфарктінің диагностикасы мен қарқынды ем алгоритмі. ... жалғасы

Аурудың клиникалық белгілерін талдау

Есту қабілеті бұзылған балаларға арналған мектепке дейінгі мекемелерде балаларды ұстау ата - аналар үшін ақысыз

Медицина прогрессіндегі медициналық микробиологияның рөлі

Өндіріс орындарын желдету әдістері туралы ақпарат

Өндірістік жарақаттануды сараптау әдістері жайлы

Электрондық оқу-әдістемелік кешендері

Бауыр ауруларының түрлері

Өмір қауіпсіздігі және өндірістік орта

Түбі жадағай шыны колбалар

«ақпараттық жүйелерді жобалау» электрондық оқулықты өңдеу және жобалау

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс