Әль-фараби ойшыл, философ, әлеуметтанушы, зерттеуші

І Кіріспе
Аль.фарабидың шығармасының тәрбиелік мәні

ІІ Негізгі бөлім
1 Әль.Фараби . дүние жүзі мәдениеті мен ғылымының негізін салушы
2 Әл.Фараби еңбек тәрбиесі туралы

ІІІ Қорытынды
Ол жалпы теориялық ой.пікірдің жетістіктерін жаңғыртып,
жетілдіре түсті.

Пайдаланылған әдебиеттер

Әбу Насыр Мухаммед ибн Узлағ Тархан әл-Фараби (870 – 950 ж.) ойшыл, философ, әлеуметтанушы, математик, физик, астроном, ботаник, лингвист, логик, музыка зерттеушісі. Қазіргі Шымкент облысының жеріндегі көне Фараби қаласында туған. 20 жасына дейін сонда оқып тәрбиеленіп, кейін Самарқанд, Бұхара, Хиуа және мұсылман шығысының көп жерлерін аралаған, ұзақ уақыт бойы араб халифатының саяси, мәдени орталығы – Бағдатта тұрған. Арабтың мәдениеті мен ғылымы дәірлеген шақта сонда оқып, білім алып, ғылыми жұмыстармен айналысқан. өмірінің соңғы жылдарын Каирда, Алеппода, Дамаскіде өткізген.
Фараби есімі дүние жүзі мәдениеті мен ғылымының тарихынан берік орын алады. Оның шығыстың Аристотелі деп атаған. Артында қалған ғылыми мұрасы өте мол. Екі жүз қырыққа жуық трактат жазған. Олар ғылымның алуан түрлі саласын – философия мен логиканы, математика мен физиканы, астрономия мен ботаниканы, минералогия мен лингвистиканы, медицина мен музыканы қамтиды. Осынау ұланғайыр еңбектерінің ішінде философия мен әлеуметтанудың, этика мен эстетиканың проблемалары үлкен орын алады.
Фараби шығыс перипатизмнің аса көрнекті өкілі, араб тілінде әлемге тараған прогресшіл қоғамдық философияның негізін салушылардың бірі. Ол философияның, логиканың, әлеуметтанудың, этика мен эстетиканың әр түрлі саласына сан қырлы үлес қосты.

1. http://www.google.kz/s
2. http://bazernet.ucoz.kz/
3. http://www.zaycev.net/

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе
Аль-фарабидың шығармасының тәрбиелік мәні

ІІ Негізгі бөлім
1 Әль-Фараби – дүние жүзі мәдениеті мен ғылымының негізін салушы
2 Әл-Фараби еңбек тәрбиесі туралы

ІІІ Қорытынды
Ол жалпы теориялық ой-пікірдің жетістіктерін жаңғыртып,
жетілдіре түсті.

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Әбу Насыр Мухаммед ибн Узлағ Тархан әл-Фараби (870 – 950 ж.) ойшыл,
философ, әлеуметтанушы, математик, физик, астроном, ботаник, лингвист,
логик, музыка зерттеушісі. Қазіргі Шымкент облысының жеріндегі көне Фараби
қаласында туған. 20 жасына дейін сонда оқып тәрбиеленіп, кейін Самарқанд,
Бұхара, Хиуа және мұсылман шығысының көп жерлерін аралаған, ұзақ уақыт бойы
араб халифатының саяси, мәдени орталығы – Бағдатта тұрған. Арабтың
мәдениеті мен ғылымы дәірлеген шақта сонда оқып, білім алып, ғылыми
жұмыстармен айналысқан. өмірінің соңғы жылдарын Каирда, Алеппода, Дамаскіде
өткізген.
Фараби есімі дүние жүзі мәдениеті мен ғылымының тарихынан берік орын
алады. Оның шығыстың Аристотелі деп атаған. Артында қалған ғылыми мұрасы
өте мол. Екі жүз қырыққа жуық трактат жазған. Олар ғылымның алуан түрлі
саласын – философия мен логиканы, математика мен физиканы, астрономия мен
ботаниканы, минералогия мен лингвистиканы, медицина мен музыканы қамтиды.
Осынау ұланғайыр еңбектерінің ішінде философия мен әлеуметтанудың, этика
мен эстетиканың проблемалары үлкен орын алады.
Фараби шығыс перипатизмнің аса көрнекті өкілі, араб тілінде әлемге
тараған прогресшіл қоғамдық философияның негізін салушылардың бірі. Ол
философияның, логиканың, әлеуметтанудың, этика мен эстетиканың әр түрлі
саласына сан қырлы үлес қосты.

Әль-Фараби – дүние жүзі мәдениеті мен ғылымының негізін салушы
Этика Фараби мұрасының ішінде үлкен орын алады. Этиканы ол ең алдымен
жақсылық пен жамандықты ажыратуға мүмкіндік беретін ғылым деп қарады.
Сондықтан оның этика жөніндегі концепцияларында жақсылық, мейірбандық
категориясы басты орын алады. Жақсылық мазмұн-мағынаның бір бөлігі,
сондықтан ол материяның өзінде бітіп қайнап жатыр. Ал жамандық жақсылық
сияқты емес, ол болмыс жоқ жерден пайда болған дейді. Ұлы ғалымның осынау
этикалық ойларынан терең гуманизмнің лебі еседі, ол адам баласын
жаратылыстың, бүкіл жан иесі атаулының биік шоқтығы, сондықтан да оны
құрметтеу, қастерлеу керек деп түсінеді. Бірақ жамандықты жақсылық жеңгенде
ғана адам баласы ізгі мұратына жетеді деп қарайды. Фараби бұл салада
жасаған қорытындысының басты түйіні – білім, мейірбандық, сұлулық үшеуінің
бірлігінде, Фарабидың гуманистік идеялары әлемге кең тараған. Ол ақыл ой
мен білімнің биік мәнін, халықтар арасындағы туысқандық, достықтың
принциптерін егіле жырлады, адамгершілік, мораль мәселесін діни тұрғыдан
берілетін негіздеу екенін көрсетті.
Риторика, поэтика, өнер, музыка, т.б. жөніндегі еңбектерінде айтылған
көркемдік-эстетикалық көзқарастары әлі күнге мәнін жоймаған. Ұлы ойшылдың
көз тіккен эстетикалық проблемаларының ауқымы үлкен, шеңбері кең. Эстетика
мәселесі жөнінде айтқан соны пікір, тың идея, батыл тұжырымдар оның
көптеген шығармаларында кездеседі. Мысалы, „Риторика”, „Поэзия өнерінің
каноны туралы трактат”, „Поэзия өнері туралы” т.б. еңбектерінде
көрсетілген.
Музыка зерттеу саласында Фараби әр алуан шығармаларымен қатар „Музыка
туралы үлкен кітап” атты іргелі кесек еңбек қалдырды. Бұл жұмыс музыкалық
дыбыстың сипаты мен құрылымынан бастап, музыканың поэзиямен байланысына
дейінгі „Музыка ғылымының” мәселелеріне ғана арналмай, музыканың жағымды
әсерін, жан-жақты дәлелдеді, сондай-ақ оның тәрбиелік мәні зор екенін баса
айтты. Адамның музыка шығару қабілеті, дарындылығы дәрежесінің әр түрлі
сатысын көрсетті, адамның жан дүниесіне жақсы, жаман әсер ететін музыкалық
жанрларға талдау жасайды.
Адамды жетіле түсуге, бақытқа, молшылыққа жетелеуді көздеген Фараби
әділеттілікті халықтар достығын насихаттауда, мәдениетті, ғылымды жасауда
барлық адам бірдей екенін уағыздаған гуманистік идеялары, оның өз
заманындағы Шығыс елдерінің, әрі дүние жүзі халықтарының көкейтесті
проблемаларымен үндесіп жатады. Сондықтан да оның энциклопедиялық мол
мұрасы біздің қазіргі ХХІ ғасырдың басындағы әлеуметтік өмір мен
мәдениеттің ішіне кірігіп, ұласып кетеді. Фарабидің: „Бақытқа жету жолында
барлық халық бір-біріне көмектесетін болса, жер беті түгелімен берекеге
толады”, - деген сөзі тап бүгін де өте мәнді.
Ол адамның іс-әрекетінде зерделіліктің ролі аса зор деп бағалады.
„Олардың ақыл-ойы халықтар арасындғы ұрыс-жанжалдардың пайдасыздығын ұғуға
жетеді”. Сондықтан олар ең жоғарғы игілікке, берекеге жету жолында, бір-
бірімен келісімге келуі керек. Гуманизмді халықтар достығын насихаттап,
адамның өзін, оның ақыл-ойын, қабілет пен жігерін өте жоғары қояды, адамның
шынайы бақытын тілейді, оларды тынымсыз іздену, оқу-үйрену арқылы өзін-өзі
жетілдіруге шақырады. Тек адамның мінез-құлқына байланысты ғана одан жаман
немесе жақсы қылық шығады”- дейді.
Жаратылыс тану ғылымдарының ішінде Фараби заманында медицина ғылымы
жақсы дамыды. Антика заманы мен орта ғасырларда философия мен медицина
саласынан да еңбектер бар.
Оның медициналық-философиялық идеялары тек соңғы кезде ғана
ғалымдардың зерттеу объектісіне айналды. „Адам денесінің органдары жайында
Аристотельмен келіспеуіне байланысты Галенге қарсылық” атты трактаттары
орыс тіліне аударылып басылып шыққаннан бері зерттеле бастады.
Медицина саласындағы трактаттарды ғылымның жаратылыс тану,
философиялық идеялары және грек заманындағы классикалық ғылымның
жетістіктерімен тығыз байланысты екенін көрсетіп қана қоймайды, сонымен
бірге оның ғылыми тұрғыдан дұрыс та деректі білімнің тазалығы үшін
күрескендігін дәлелдейді, білімнің ұланасыр энциклопедиялық сипатта
екенін, әр ғылымның күрделі проблемаларын аналитикалық жолмен шешетіндгін
айқын аңғартады.
Ол жаратылыс тануды теориялық білім деп қарайды. Ал медицинаны
практикалық өнердің әлде қандай бір түріне жатқызады. Оның айтуынша,
жаратылыс тану әрбір табиғи заттың мазмұн-мағынасын түсіндіріп беруге
қызмет етеді. Материяны, оның формасын әрекетінің себебін анықтайды, бұл
қасиеттері оның болмысын, мақсатын көрсетеді, бұл зат сол үшін тіршілік
етеді, сөйте отырып әрқайсысының жеке-дара белгілерін түсіндіреді.
Ол медицинаны практикалық өнер деп қарап, оның міндеті мен мақсатын,
функциясын ерекше даралап айтады. Медицинаның әрекеті белгілі бір аурумен
ауырған адамға емдік ету арқылы денсаулығын қалпына келтіруге бағыт алған.
Сонымен дұрыс дерекке сүйенген медицинаның міндеті адамның ауруының себебін
ашып қана қою емес, оның денсаулығын сақтау, жеке органдарын аман ұстаудың
және аурудың туу себептерін сипаттауға айрықша орын беріледі. Оның себеп-
салдар байланысын сыртқы әсермен ұштастыру негізінде қарастырады. Ғалым
денсаулықты сақтауда, ауруды жазуда айналаны қоршаған ортаның, дәрі-
дәрмектің, тамақтың ролі зор екенін көрсетеді. Сондай-ақ, дәрігердің білім,
тәжірибесі, түрлі дәрәнә медициналық аспаптарды қолдана білуі де қажетті
шарт екенін айтады. Оның пікірінше, адамның барлық органдары бір-бірімен
өзара байланысып жататындығын білу дәрігерлік емдеудің ең маңызды принципі
болуға тиіс.
Білімнің мазмұн-мағынасын анықтау және оған жіктеу жасау жөніндегі
Фараби ілімі орта ғасырдағы ғылыми ой-пікірдің ең маңызды жетістіктерінің
бірі болды. Сөйтіп, ол білім салаларының дамуында және оларды жүйелеуде
елеулі рол атқарады. Фарабидің ғылымдары жүйелеу жөніндегі теориялық-тарихи
мәні материалдық заттарды адамның санасынан тыс, өз бетімен дербес өмір
сүретін және белгілі бір материалистік көзқарасқа негізделген. Ғылымның
объектісі және жіктелуі жөніндегі Фарабидің ілімі өзінің мәні жағынан
Беконның ғылыми білімдерді жікегенде субъективтік принципті негізге алған
ілімнен анағұрлым жоғары тұр.
Ғылымда жіктеу жөніндегі Фарабидің еңбегі ХІ-ХІІ ғасырларда көне грек,
латын тілдеріне аударылды, сөйтіп Батыс Еуропа ғалымдары арасында жоғары
бағаланды. Батыстың кейінгі зерттеушілері оның бұл трактатын орта ғасырдағы
ғылымның энциклопедиясы деп атады. Фарабидің ғылымды жіктеу теориясын сан
ғасыр бойы ғылымның дамуына игі әсерін тигізді, ғылыми мәнін сақтап келді.
Фарабидің логикалық-гнесологиялық, әлеуметтік-этикалық, эстетикалық-
теориялық т.б. пікірлерімен жете танысу оның сан салалы мұраларын, оның
ғылыми тұжырымдары өзінен кейінгі дәуірдегі Шығыс пен Еуропа халықтарының
философиялық, эстетикалық, қоғамдық, этикалық ой-пікірін және өнердің
дамуына ықпалын тигізді, Фараби өз алдына жеке-дара тұрған үздік ойшыл,
ғалым болды.
Совет ғалымдары 20-жылдардан бастап-ақ Фарабидің өмірі мен
творчествосын зерттеуге кіріскен. Шығыстың ұлы ойшылының мұрасын зерттеу
оның 1100 жылдық мүшелі тойына дайындық үстінде қыза түсті.
Әл-Фараби тәрбиенің барлық мәселелерін логикамен, тәрбие мұратымен,
білім алумен, үйренумен үлгілі тәжірибемен, оқумен байланыстыра
уағыздағанын білеміз. Ол өзі жазған „Ақыл мен түсінік” атты еңбегінде
ақылдылық пен адамгершілік үлгілі тәрбиеге байланысты, оның негізгі таза
еңбекте, еңбек өз кезегінде – тәрбиенің негізінен туындайды деген еді.
Тәрбие қоғамдық өмірдің жалпы және қажетті категорясы екенін біз тәрбие
тағылымынан жақсы білеміз. Демек, жас өспірімдер мен аға буын арасындағы
мирасқорлық тәрбие арқылы жүзеге асады. Дәлірек айтсақ, тәрбие жеке
адамныңадамгершілік, ақыл ойының дамуында, еңбекке баулуда басты роль
атқарады. Барлық қоғамдық-экономикалық формацияларға тән құбылыс ретінде
тәрбиенің жалпылық белгілері бар. Ол тәжірибенің ұрпақтан ұрпаққа берілуі,
білім меңгеру, денсаулық сақтау, дүниеге көзқарасты қалыптастыру. Алайда,
тәрбиенің мақсат, мазмұны, ұйымдастыру түрі, әдісі қоғамдық қатынастардың
тарихи дамуына сәйкес өзгеріп отырады. Алғашқы қоғамда тәрбие аға буынның
өмірге қажетті практикалық дағдыларын жас буынға үйретумен шектелді.
Балалар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.