Көк-жасыл, қоңыр және жасыл балдырлар

1. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге жалпы сипаттамасы.
2. Балдырлар клеткаларының пішіні, құрылысы. Ұрпақ алмасуының жалпы сипаттамасы.
3. Балдырлардың таралуы, манызы. Балдырлар . су организмдерінің экологиялық тобы.
4. Бактерия және . көк жасыл балдырлардың биологиялық ерекшиліктері. Ортақ және ерекше белгілері. Бактерия мен көк жасыл балдырлардың көбеюі.
5. Жасыл балдырлар. Ұрпақ алмасуының ерекше белгілері.
6. Қоныр балдырлар. Ұрпақ алмасуының ерекше белгілері.

Қазіргі кездерде өмір сүретің өсімдіктердің жалпы саны шамамен 500-мыңға жетеді. Өсімдіктер дүніесінің төменгі жоғарғы таксондарының орналасу реттілігі.
Төменгі сатыдағы өсімдіктер -
Төменгі сатыдағы өсімдіктерге жалпы сипаттамасы.
Төменгі сатыдағы өсімдіктердің вегетативтік денесін таллом, немесе слоевище деп атайды денесін таллом, немесе слоевище деп атайды. Таллом бір клеткалы, калониялы, клеткаланбаған, көп клеткалы болады, бірақ ол ұлпаларға және органдарға (мүшелерге) бөлінбейді (сабаққа, тамырға, жапыраққа). Жынысты жолмен көбею органдары- оогонилері және антеридилері бір клеткалы болады. Түрлерінің саңы жағынан және әртүрлі экологиялық – географиялық жағдайларда таралуына қарай төменгі сатыдағы өсімдіктер бірінші орында тұрады.
Төменгі сатыдағы өсімдіктер органикалық заттармен, минеральдық заттарменде қоректене алады. Органикалық заттармен тек гетеротрофты организмдер (бактериялардың көпшілігі, саңырауқұлақтар, кілегейлер), ал минеральдық заттармен автотрофты организмдер (негізінен балдырлар және қыналар) қоректенеді. Төменгі сатыдағы өсімдіктердің алғашқы екі бөлімінің өкілзері (вирустар, дробенкалар) жоғарғы оқу орындарында микробиология курсында толық отіледі.
Бактерия және көк – жасыл балдырлардың биологиялық ерекшиликтері.
Ядроға дейін организмдер немесе прокариоттар –
Прокариоттар 1925 жылы француз биологі О.Э. Шаттон ашқан. Прокариоттар 2 басты линиядан (архебактериялар мен эубактериялар) тұрастын жинақталған токсон.
Архебактерия патшасында (Archabacteria или Archaebacteriobiota) 45 түр ашылған. Олар аэробтар және анаэробтар, хемогетеротрофтар және хемоавтотрофтар , нейтрофилдер және ацидофилдер (қышқыл ортада көбейді), галофилдер (тұзды ортада өмір сүреді), металлтұзушы, күкірттотығатың және күкірті қайта құрамына келтіретің бактериялар.
Нағыз бактериялар патшасы – Bacteria немесе эубактериялар –Eubacteria немесе Eubacteriobiota грамм онай және граммтеріс екі бөлімге бөлінеді.
Бактериялар құрылысы өте қарапайым болып келетін бір клеткалы организмдер.
Бактерия клеткасының мөлшері көпшілік жағдайда 0,2 деп – 10мкм-дің аралығында болады, сиректеу олардың ұзындығы 30-100 мкм-ге дейін жетеді. Сыртқы пішініне қарай олар: - шар – тәрізді – коккалар,- таяқша тәрізді – бациллалар, иілген –вибриондар, спираль – тәрізді – спирохеттер, спираль тәрізді бұралған таяқшалар – спириллалар, түйіспеген сақина тәрізді ерекше қатты иілген клеткалар – торидтер,теніз жұлдызшаларына ұқсас клеткалар – жұлдыздар.
Бактериялардың көпшіігі козғалуға қабилетсіз болады, аздаған түрлерінің ғана талшыктары болады және козғала алады. Талшықтары бар бактериялар өте жылдам қозғалады: бір секундта клетка өзінің ұзындығынан 50 есе артық жерге жылжи алады.
Бактериялардың клеткалары қалың қабықшамен қапталған болады, сондықтан олар өзінің тұрақты формасын сақтайды. Клетка қабықшасына мықтылық беретін негізі тірек, ол ерекше полимер – гликопептид – муреин. Муреин клетканың сыртын бір немесе бірнеше қабат түзіп түрады. Прокариот рибосомалардан басқа органоидтпр жоқ.
Клетка қабықшасының астында цитоплазмалық мембрана бірнеше бүгіледі – оны мезосома деп атайды. Мезосома деген органоид митохондрия, Гольджи комплекс, ЭПТ органоидтардың қызметін атқарады. Мезосомада фотосинтез процесіне қатысатын пигменттер болады. Пигменттер а, в, с, d бактерия хлорофилдері мен каратиноидтар болады. Сонымен бірге көптеген бактериялар фосфорды жартылай фосфаттардың түйіршігі түрінде және қарапайым күкіртті бойына жинақтауға қабилетті болып келеді.

Негізгі
1. Әметов Ә. Ботаника. –Алматы -2003 ж.-511 б.
2. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А., «Ботаника», //Санкт-Петербург, 3003-647 с.
3. Жуковский. «Ботаника».-М.,; «Колос»-1982г,586с.
4. В.Т. Хржановский «Курс общей ботаники», т.2,М.,ВШ,1982
5. В.Т.Хржановский, С.Ф. Пономаренко «Практикум по общей ботанике»,М.,ВШ,1979.
Қосымша:
1.Рейвн П., Эверт Р., Айкхорн С. «Современная ботаника»,М., Мир,1990.
2. Бавтуто Г.А., Еремин В.М. Практикум по анатомии и морфологии растений //Минск: ООО «Новое знание», 2002-464 с.
3. Бавтуто Г.А., Еремин В.М., Жигар М.П. Атлас по анатомии растений //Минск. Ураджай, 2001 -306 с.
4. Болотина А. Словарь лекарственных растений (латинский, английский, немецкий, русский) //М.,Руссо, 2004-384 с.
5. Дербуш С.Н. Основные черты строения и жизнедеятельности растительных клеток //Учебное пособие. –Караганды, 2005. – 61 с.
6. Еленевский А.Г., Соловьева М.П., Тихомиров В.И. Ботаника. Систематика высших, или наземных растений //М.: Асаdema, 2001. – 429 с.
7. Рахимов К.Д. Русско-казахско-латинский словарь растений, используемых в медицине и биологии //Алматы, 2003. – 172 с.
8. Сергиевская Е. Систематика высших растений /парктический курс. –Санкт-Петербург, 2002.-447 с.