РЕДАКЦИЯЛЫҚ БАСПА ЖҰМЫСЫН ЖҮРГІЗУДІҢ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛДЕРІ
КІРІСПЕ
1. РЕДАКЦИЯЛЫҚ БАСПА ЖҰМЫСЫН ЖҮРГІЗУДІҢ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛДЕРІ
1.1. Газет жұмысының бағдарламалық зерттеу жолдары
1.2. Газет жұмысының бағдарламалық жүйесінде қолданылатын жаңа технологиялар негіздемесі
1.3. Мәселелердің қойылуы
2 РЕДАКЦИЯЛЫҚ БАСПА ЖҰМЫСЫН ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Редакциялық баспа жұмысының программалық технологиясын және әдістемесін жасау
2.2 Редакциялық баспа жұмысында қолданылатын технологиялар мен бағдарламалық жабдықтар
2.3 Баспа жұмысында қолданылатын программалау әдістерінің алгоритмдерін құру және сараптау
2.4 Баспа жұмысының бағдарламалық жабдығын жасау және қатынас интерфейсін құру
3 ЖҰМЫСТЫ ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІН БАҒАЛАУ
3.1 Оқыту жүйесінің программалық кешенін жүзеге асыруда қойылатын талаптар
3.2 Оқу сапасын бағалау әдістемесін таңдау және талдау
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ
4.1 Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғаудың компьютерлік әдістері
4.2 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру және қойылатын талаптар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
1. РЕДАКЦИЯЛЫҚ БАСПА ЖҰМЫСЫН ЖҮРГІЗУДІҢ ЗАМАНАУИ ТӘСІЛДЕРІ
1.1. Газет жұмысының бағдарламалық зерттеу жолдары
1.2. Газет жұмысының бағдарламалық жүйесінде қолданылатын жаңа технологиялар негіздемесі
1.3. Мәселелердің қойылуы
2 РЕДАКЦИЯЛЫҚ БАСПА ЖҰМЫСЫН ПРОГРАММАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Редакциялық баспа жұмысының программалық технологиясын және әдістемесін жасау
2.2 Редакциялық баспа жұмысында қолданылатын технологиялар мен бағдарламалық жабдықтар
2.3 Баспа жұмысында қолданылатын программалау әдістерінің алгоритмдерін құру және сараптау
2.4 Баспа жұмысының бағдарламалық жабдығын жасау және қатынас интерфейсін құру
3 ЖҰМЫСТЫ ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІН БАҒАЛАУ
3.1 Оқыту жүйесінің программалық кешенін жүзеге асыруда қойылатын талаптар
3.2 Оқу сапасын бағалау әдістемесін таңдау және талдау
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ
4.1 Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғаудың компьютерлік әдістері
4.2 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру және қойылатын талаптар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға өтуіне және жаһандану үрдісіне байланысты ақпараттар ағыны толастап тарауда. Барлық сала мен өндіріс орындарында жаңару мен жылжу үшін әлем ақпараттарының ықпалы үлкен. Нарықтың қатаң заңына төтеп беру үшін көптеген ақпаратты өңдеп пайдаға асыра білген ұтымды.
Соңғы жылдарда халық шаруашылығын басқаруда бөлістірілген жүйелер концепциясы пайда болды, мұнда ақпараттың локальді өңделуі қарастырылады. Бөлістірілген басқару идеясын жүзеге асыру үшін кәсіби персоналды ЭЕМ негізінде әрбір басқару деңгейі үшін және әрбір пәндік облыс үшін автоматтандырылған жұмыс орнын құру қажеттілігі пайда болды.
Әрбір басқару объекті үшін функционалды тағайындалуларына сәйкес автоматтандырылған жұмыс орындарын қарастыру қажет.
Біздің жағдайда басқару объектісі болып «Ақжол», «Егемен Қазақстан» т.б. баска баспа мекемелерінің автоматтандырылған жұмыс орны табылады.
Соңғы жылдарда халық шаруашылығын басқаруда бөлістірілген жүйелер концепциясы пайда болды, мұнда ақпараттың локальді өңделуі қарастырылады. Бөлістірілген басқару идеясын жүзеге асыру үшін кәсіби персоналды ЭЕМ негізінде әрбір басқару деңгейі үшін және әрбір пәндік облыс үшін автоматтандырылған жұмыс орнын құру қажеттілігі пайда болды.
Әрбір басқару объекті үшін функционалды тағайындалуларына сәйкес автоматтандырылған жұмыс орындарын қарастыру қажет.
Біздің жағдайда басқару объектісі болып «Ақжол», «Егемен Қазақстан» т.б. баска баспа мекемелерінің автоматтандырылған жұмыс орны табылады.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1. Редакциялық баспа жұмысын жүргізудің заманауи тәсілдері
1.1.Газет жұмысының бағдарламалық зерттеу жолдары
1.2.Газет жұмысының бағдарламалық жүйесінде қолданылатын жаңа
технологиялар негіздемесі
1.3.Мәселелердің қойылуы
2 Редакциялық баспа жұмысын программалау технологиясын
ұйымдастыру
2.1 Редакциялық баспа жұмысының программалық технологиясын және
әдістемесін жасау
2.2 Редакциялық баспа жұмысында қолданылатын технологиялар мен
бағдарламалық жабдықтар
2.3 Баспа жұмысында қолданылатын программалау әдістерінің
алгоритмдерін құру және сараптау
2.4 Баспа жұмысының бағдарламалық жабдығын жасау және қатынас
интерфейсін құру
3 ЖҰмысты іске асыру нәтижелерін бағалау
3.1 Оқыту жүйесінің программалық кешенін жүзеге асыруда
қойылатын талаптар
3.2 Оқу сапасын бағалау әдістемесін таңдау және талдау
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ
ҚОРҒАУ
4.1 Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғаудың компьютерлік
әдістері
4.2 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру және қойылатын талаптар
ҚоРытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
ҚосымшаЛАР
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
Редакциялық баспа жұмысын жүргізудің
заманауи тәсілдері
1.1. Газет жұмысының бағдарламалық зерттеу жолдары
Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға өтуіне және жаһандану
үрдісіне байланысты ақпараттар ағыны толастап тарауда. Барлық сала мен
өндіріс орындарында жаңару мен жылжу үшін әлем ақпараттарының ықпалы үлкен.
Нарықтың қатаң заңына төтеп беру үшін көптеген ақпаратты өңдеп пайдаға
асыра білген ұтымды.
Соңғы жылдарда халық шаруашылығын басқаруда бөлістірілген жүйелер
концепциясы пайда болды, мұнда ақпараттың локальді өңделуі қарастырылады.
Бөлістірілген басқару идеясын жүзеге асыру үшін кәсіби персоналды ЭЕМ
негізінде әрбір басқару деңгейі үшін және әрбір пәндік облыс үшін
автоматтандырылған жұмыс орнын құру қажеттілігі пайда болды.
Әрбір басқару объекті үшін функционалды тағайындалуларына сәйкес
автоматтандырылған жұмыс орындарын қарастыру қажет.
Біздің жағдайда басқару объектісі болып Ақжол, Егемен Қазақстан
т.б. баска баспа мекемелерінің автоматтандырылған жұмыс орны табылады.
Газет бетінің 1-парағы төменде көрсетілген:
Сурет 1.1. Газет бетінің 1-парағының шаблоны
Ақжол баспасы автоматтандырылған жұмыс орны мерзімдік басылымдарға
жазылу бойынша жылдам және сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
Жүйенің негізгі функционалды модульдері келесі жұмыстарды іске асырады:
- мерзімдік басылымдарға жазылу бойынша жеке тұлғалар мен ұйымдарға
қызмет көрсету;
- жеке тұлғалар мен ұйымдарға каталогты ұсыну;
- киоскілер бойынша газет, журналдарды тарату;
- жеке тұлғаларға газет, журналдардың жеткізілуін бақылау;
- ұйымдарға газет, журналдардың жеткізілуін бақылау;
- жеке тұлғалардың газет, журналдарға жазылуы бойынша өтініш құжатын
бас ұйымға жіберу;
- ұйымдардың газет, журналдарға жазылуы бойынша өтініш құжатын бас
ұйымға жіберу;
- басылымдарға жазылу бойынша төлемдерді бақылау.
Ақжол баспасы мекемесінде мерзімдік басылымдарға жазылуы бойынша
қызметтер көрсету үшін сенімді ақпаратты иемденуі тиіс. Сондықтан Ақжол
баспасы мекемесі үшін қызметтер мен кіріс, шығыс ақпарат ағымдарын
басқаруда мекеменің барлық іс - әрекеті туралы толыққанды ақпарат алуға
мүмкіндік беретін жүйе қажет. Ал ол үшін барлық есептерді бір жалпылама
ақпараттық жүйеге біріктіру керек.
Adobe InDesign CS интерактивті бағдарламалық жабдығы арқылы шығарылған
газет бетінің нақты мәліметтер көрсетілген беті:
Сурет 1.2. Газет бетін дайындау шаблоны
Ақжол баспасының электрондық мекен-жайы: Ак жол Тараз Газета г.
Тараз, ул. Сулейманова, 5, площадь Достык, Дом печати., 8 (7262) 43-33-08,
гл. редактор - Галым Касабай ak-jol-taraz@rambler.ru
Қазіргі уақытта программалық қамтамасыз ету нарығында программалық
қамтамасыз етудің концептуалды модельдеуін жүргізуге мүмкіндік беретін
мәліметтер қорын автоматты жобалауының көптеген универсалды орталары пайда
болды.
Облыстық Ақжол газетінің баспасында қолданылатын аппараттық және
бағдарламалық құралдары - Adobe InDesign CS интерактивті бағдарламалық
жабдығының электрондық пошталық мекен – жайы:
dgurski@minsk.piter.com (Питер, компьютерлік редакция). Баспаның келесі
сайтында http:www.piter.com осы бағдарламалық құрал жайлы толық мәлімет
алуға болады.
Adobe InDesign CS интерактивті бағдарламалық жабдығы арқылы шығарылған
газет бетінің 2 - парағы төменде көрсетілген:
Сурет 1.3. Газеттің шаблондық көрінісі
Осы түрдегі жүйелердің іс – жүзінде барлығының негізінде қандайда ER –
модель интерпретациясы жатыр.
Осы салада Platinum компаниясынан шығатын ең әйгілі программалық
өнімдердің бірі болып Erwin табылады.
Сурет 1.4. ERwin Windows – тың парақты дайындау шаблоны
ER – модель 1976 жылы Петер Пин –Шен Ченмен ұсынылған болатын. ER –
модельдің көп түрлілігі қолданысында мәліметтер қорын жобалауға көптеген
жаңа амалдар негізделген. Заттық облысты модельдеу аз көлемдегі әр текті
компоненттерді кірістіретін графикалық диаграмма қолданысына негізделеді.
Мәліметтер қоры концептуалды схемасының көрнекі көрінісіне байланысты ER –
модельдер реляциялық мәліметтер қорын жобалауды автоматты қолдайтын Case
жүйелерінде кең таралған.
ERwin – Case – Platinum фирмасынан шыққан мәліметтер қорын жобалау
құралы болып табылады. ERwin Windows – тың графикалық интерфейсін, ER –
диаграммалар құру құралдарын, мәліметтер қорының логикалық және физикалық
сипаттамаларын құру редакторын және де жетекші реляциялық МҚБЖ қолдауы
анықтылығын үйлестіреді.
Erwin – МҚБЖ немесе өңдеу құралдарына негізделген қандай да бір нақты
фирманың технологиясына бағыныңқы емес. Ол мәліметтер қорының түрлі
серверлері мен қолданбалы МҚБЖ – лерді қолдайды, сонымен бірге ODBC
интерфейсі арқылы мәліметтер қорына ене алады. Ағымдағы Erwin 3.5.2.
версиясында 23 МҚБЖ қолдауы орнатылған, олардың ішінде: Oracle, Microsoft
SQL Server және тағы басқа.
Erwin 3.5.2. басқа да клиенттік қосымша бөлігін жасаудың танымал
құралдарымен біріге отырып қолдануға болады: PowerBuilder, VisualBasic,
Visual FoxPro 2.5.
Erwin диаграммасы үш негізгі блоктардан құралады: мәндер, атрибуттар
және байланыстар.
Мән – бұл кез-келген нақты және елестетілетін объект, ол жайлы
ақпаратты мәліметттер қорында сақтау қажет. ER – модель диаграммаларында
сущностті әдетте тікбұрыш түрінде белгілейді, оның ішінде сущност аты
жазылады. Мән анық мағыналы мәнмен аталуы тиіс және зат есімнің жекеше
түрінде болуы керек. Сущностің типі мен экземплярын ажырату керек. Мәннің
аты экземплярға емес, типіне тағайындалады. Мән экземпляры - бұл біртекті
заттар, ойлар, оқиғалар жиынындағы нақты зат [5].
Мән атрибуттар жиынтығы шексіз, ақпараттық жүйені өңдеу кезінде ол
қолданушы қажеттілігі мен онымен шығарылатын есепке байланысты.
Инфологиялық модельді құру кезінде ағымдағы есептерді және болашақтағы
қолданушы қажеттілігін ескере отырып түсініктердің қасиеттерін мүмкін
болғанша толық сипаттауға тырысады.
ER - диаграммаларда атрибуттар модельдің түрлі болып келуіне
байланысты әр түрлі белгіленеді.
Мысалға, атрибуттардың әріптері тікбұрыштың ішінде кіші әріптермен
жазылады. Басқа жағдайларда атрибуттар тік бұрыштан тыс тұрып, онымен
сызықты байланысуы мүмкін. Кілттік атрибуттарды әдетте белгілеп қояды.
Кейде атрибут овалдың ішіне орналастырады. ER - диаграммалардың аса
күрделі элементеріне мәндердің ішкі типтері жатады.
Ішкі типтер анықталатын мәндер супер типтер деп аталады. Ішкі типтер
толық жиынды құруы тиіс, яғни супертиптің кез – келген экземпляры қандайда
ішкі типке жатуы тиіс.
Мәселерді зерттей отырып, мынандай мәндерді бөліп көрсетуге болады.
Басылым типі – барлық газет, журналдардың типі және көлемі көрсетіледі.
Каталог - газет, журналдар туралы барлық мәліметтер.
Ұйымдардың жазылуы – барлық ұйымдардың газет, журналдарға жазылғаны
туралы мәліметтер.
Ұйымдар – барлық ұйымдар туралы жалпы мәліметтер.
Жетекшілер - барлық жауаптылар туралы жалпы мәліметтер.
Жеке тұлғалардың жазылуы - барлық жеке тұлғалардың газет, журналдарға
жазылғаны туралы мәліметтер.
Жазылушылар - барлық жеке тұлғалар туралы жалпы мәліметтер.
Газет, журналдарды таратушылар - барлық таратушылар туралы жалпы
мәліметтер.
Сату есебі – киоскілер бойынша газет, журналдардың таратылуы жайындағы
мәліметтер.
Киоск – барлық киоскілер туралы жалпы мәліметтер.
Басылым типі. Кілттік атрибутқа код типін аламыз. Ал қалған
атрибуттарға типті және көлемді аламыз. Бұлардың мінездемелері алдында
қарастырылды.
Каталог. Кілттік атрибутқа индексті аламыз. Ал қалған атрибуттар аты,
код типі, тиражы, мерзімділігі, баспалық құны, жазылу бағасын, аламыз.
Ұйымдардың жазылуы. Кілттік атрибутқа ұйым кодын, индексін, жылды
аламыз. Ал қалған атрибут негізінде санды аламыз.
Ұйымдар. Кілттік атрибутқа ұйым кодын аламыз. Ал қалған атрибуттар
негізінде ұйым аталуы, жауаптылар кодтарын аламыз.
Жетекшілер. Кілттік атрибутқа жауапты кодын аламыз. Ал қалған
атрибуттарға аты – жөні, мекен –жайын аламыз.
Жеке тұлғалардың жазылуы. - Кілттік атрибутқа жеке тұлғалардың кодын,
индексін, жылды аламыз. Сондай - ақ қалған атрибут негізінде жарты
жылдықты, санды аламыз.
Жазылушылар. - Кілттік атрибутқа жеке тұлғалардың кодын аламыз. Ал
қалған атрибуттар негізінде жеке тұлғаның аты - жөні, мекен - жайы,
таратушылардың кодтарын аламыз.
Газет, журналдарды таратушылар. - Кілттік атрибутқа жабдықтаушы кодын
аламыз. Ал қалған атрибуттарға аты – жөні, мекен –жайын аламыз.
Сату есебі. Кілттік атрибутқа киоск кодын, индекс, датаны аламыз. Ал
қалған атрибуттарға алынған саны және қайтарған саның аламыз.
Киоск. Кілттік атрибутқа киоск кодын аламыз. Ал қалған атрибуттарға аты
– жөні, мекен – жайын аламыз.
Ендігі кезекте осы қарастырып кеткен атрибуттарды кестеге сызып
көрсетейік. Оның көрінісі келесі бетте кесте 2.2 келтірілген.Әрбір
атрибуттар логикалық ER – диаграммадан мәліметтер қоры схемасына түрленген
кезде белгілі бір мәліметтер типімен байланыстағы кесте бағанасы болады.
Erwin осы мәліметтер типін диаграммада нұсқауға мүмкіндік береді,
алайда, атрибут мәліметтер типін мәліметтердің қарапайым типі арқылы емес,
ал оның жиыны - домен арқылы анықтаған ыңғайлы.
1.2. Газет жұмысының бағдарламалық жүйесінде қолданылатын
жаңа технологиялар
Corel Draw -да жаңа құжат құру. Corel Draw бағдараламасын іске қосып
болғаннан кейін, сіз жұмыс істейтін құжат таңдауға мүмкіндік беретін
диалогтық терезесін ұсынады. Бұл жаңа құжат та болуы мүмкін, бұрын құрылған
да болуы мүмкін. Жаңа құжатты құру үшін, жұмыс сеансын үзбей-ақ, Файл
менюінен Құру (Создать) командасын таңдау керек немесе басқару тақтасының
сол бағытында орналасқан Құжат құру (Создать документ) батырмасына
шертеміз.
Жұмыс ортасы және қолданушы интерфейсі. Бағдарламаны іске қосқаннан
кейін экранда Corel Draw қолданушы интерфейсінің басты элементтерімен
негізгі терезесі ашылады (1-сурет).
1-сурет. Corel Draw 9 терезесі.
Windows стандарттарына сәйкес тақырып жолының астында меню өте
күрделі, яғни саны көп меню ішіндегі менюлер мен командалар. Жұмыс
кеңістігінің сол жақ бөлімінде жұмыс тәртібін (режим) таңдауға арналған
элемент интерфейсі-құралдар тақтасы (Toolbox) орналасқан. Таңдау тәртібі
құралдар тақтасындағы кез-келген батырмаға тышқанға шерту арқылы
орындалады.
Құралдардың кейбір батырмаларының төменгі оң жақ бұрышынд үшбұрыш
жабдықталған, ол дегеніміз бұл батырмамен бірнеше құралдар байланыстылығын
көрсетеді.
Меню жолынан кейін құралдық жол (Toolbars) орналасу мүмкін. Кез-
келген құралдық жол тәуелсіз тақта түрінде экранның кез-келген жерінде
еркін жағдайда да болуы мүмкін.
Ол үшін жолақтың сол жақ бөлігіндегі аймақты екі сызықпен басып алып
және сійкес тақырыппен тақта түрін алған жолды орналастыру қажет. Қайтадан
жолға айналдыру үшін тақырыпты басып алып және оны жоғары орналастыру
керек.
Сол және басқа жолдарды шығару Windows (Терезе) менюі Toolbars
(Құралдық жолдар) командасы арқылы шақырылатын Options (Параметрлер) диалог
терезесіндегі Customize (Баптау) бөлімінде қамтамасыз етіледі.
Стандартты құралдар тақтасында (Standart) файлдарды ашуға, файлдарды
ашуға, файлдарды сақтауға, алмасу буфері жүйелерінің операциялары және т.б
сәйкес жиі орындалатын командалар-басқару элементтері орналасқан.
Стандартты тақтадан төмен Атрибуттар тақтасы (Property Bar) немесе
қасиеттер тақтасы орналасқан. Ол ерекшеленген объектінің және стандартты
операциялардың басқару параметрлеріне сәйкес келетін, оларды таңдалған
құралдың көмегімен орындауға болатын барлық басқару элементтерінің
жиынтығын ұсынады.
Corel Draw терезесінің төменгі бөлігінде қалып-күй жолы (Status Bar)
бар. Онда жұмыс үрдісіндегі ерекшеленген объект жайлы мәліметтер шығады.
Жұмыс кеңістігінде суреттеме орналасатын баспа бетінің бейнесі көрініп тұр.
Көлденең орналасқан айналдыру жолағының сол жағында беттен бетке
көшуге болатын, беттің атымен аталған батырмалар мен таңбашалар, яғни
навигатор деп аталатын басқару элементі орналасқан.
Айналдыру жолақтары, координаталық сызғыштар (координаталарды өлшеу
үшін). Түйісілетін терезе (Dockers) ерекше роль атқарады. Докерлер
бағдарламасының функциясына кіруді қамтамасыз етеді. Әр түрлі міндеттер
үшін әр түрлі докерлер арналған, олар оннан астам. Оларды қажет кезінде
ашады.
Құралдармен танысыу. Объектілерді құру. Құралдар тақтасында барлық
құралдар жинақталған, олардың көмегімен графикалық объектілерді құруға,
ерекшелеуге, түзетуге және орналастыруға болады. Тіктөртбұрыш (Rectangle)
құралы кез-келген төртбұрыштың мен шаршыларды, сонымен қатар жұмырланған
(закругленный) бұрыштыларды да көруге арналған. Егер ортаңғы нүктелері
бойынша тіктөртбұрыш құру қажет болса, онда Shift пернесін басып тұру
қажет. Шаршы салу үшін Ctrl пернесін қолдану керек. Тіктөртбұрыш құралына
екі рет шерту ағымдағы беттің форматы бойынша тіктөртбұрышты құрайды.
Бұрыштарын жұмырлау үшін Пішін (Форма, Shape) немесе көрсеткіш (стрелка,
Pick) құралы арқылы орындауға болады. Меңзерді тіктбұрыштың бір бұрышына
апарып, оны тарту керек. Атрибуттар тақтасында объектіні моделінің
параметрлері және осы кластың объектілерімен стандартты әрекеттерді
орындауға рұқсат етілген батырмалардан тұратын басқару элементі ұсынылған:
- (х,у) координаталарының ортасы;
- биіктігі және ені;
- созу және қысу масштабтау коэффициенттері (%);
- жеке масштабтаудағы одақтау (блокировка);
- бұрылыс бұрышы;
- бұрыштарды жұмырлау коэффициенттері (мәні %-пен есептелген, 100%
үшін төртбұрыштың қысқа қабырғасының жарты ұзындығы қабылданған)
- жеке бұрыштарды бекітуді одақтау немесе қоршау.
Бұрыштардың біреуін ғана жұмырлау үшін құрал сілтеуішін бір түйінге
апарып және жылжытпас бұрын тышқанмен шерту қажет.
Эллипс (Ellipse) құралы. Эллипс өлшемі габаритті тіктөртбұрышпен
(қоршам) өлшемімен анықталады.
Модификатор пернелер (Ctrl және Shift) эллипс құралымен тура
тіктөртбұрыш құралы сияқты жұмыс істейді.
Эллипсте бір түйін бар. Егер онымен центрге қарай ішке созсақ,
секторға түрленді, ал сыртқа қарай жылжытсақ эллипстің доғасын аламыз.
Эллипс объектісі үшін атрибуттар тақтасындағы элементтер:
- эллипс (Ellipse);
- сектор (Sector);
- доға (Arc);
- доғаның басы және соңы;
- доғаның бағыты.
Көпбұрыш (Poligon) құралы. Бұл жақтарының саны берілген геометриялық
объект. Көпбұрыштардың нұсқасы дөңес көпбұрыштың ауданын қиылыса отырып,
нүктелері бірігетін жұлдызша болып табылады. Құрылу үрдісі жоғарыда
көрсетілгендей. Ctrl пернесін басып тұрып, дұрыс көпбұрыш құруға болады.
Number of pointssides (төбелержақтар саны) өрісінде тіктөртбұрыш үшін
төбелер басы (жақтар) санын немесе 3-тен (жұлдыз үшін 5-тен бастап) бастап
500-ге дейінгі мөлшерде анықтайды. Sharpnes (төбелер басының өткірлігі)
жұлдыз төбесінің өткірлік дәрежесін шартты бірлікте анықтауға мүмкіндік
береді. Көпбұрыш (Poligon) және Жұлдыз (Star) ауыстырғыштары көпбұрыштың
типін таңдау қызметін атқарады. Құлып түріндегі белгіше тақтадағы
орнатылған мәліметтерді бекіту қызметін атқарады.
Спираль (Spiral) құралы. Шиыршық саны мен анықталған радиуспен
үздіксіз қисық түріндегі геометриялық объект-спираль құру үшін арналған.
Corel Draw-та спиральдың екі түрі: симметриялық (Symmetrical) және
логарифмдік (logarithmic) ұсынылған. Симметриялық спиральда шиыршықтар
арасындағы ара қашықтық тең шамалы, ал логарифмдікте ара қашықтығы үдемелі
көбейеді, онда мәні Кеңейту (Расширениеexpansion) өрісінде 1 ден 100-ге
дейінгі аралықта белгіленеді. Айналым саны (Number of revolution) 1 ден 100
–ге дейінгі мөлшердегі спиральдың шиыршық санын анықтайды.
Қисық CURVE тобының құралдары. CURVE тобы құралдар тақтасында
төмендегі құралдардан: Freehand (Қисық), Bezier (Безье қисығы), Artistic
Media (Супер сызық), Demension (өлшемді сызықтар), Connector Line
(біріктіретін сызықтар) және Interactive connector (интерактивті
біріктіруші) тұрады.
Frehand (Қисық) құралы еркін сызықтарды қолмен салуға арналған.
Осы құралмен жұмыстың нәтижесінде тірек нүктелері бағдарламаға автоматты
түрде қойылатын векторлық жиек алынады. Кез-келген сәтте салынған сызықты
әрі қарай жалғастыруға болады. Ол үшін меңзерді соңғы нүктеге жақындату
қажет (меңзердің ирең сызықтары көрсеткішке айналады, ол дәлме-дәл тию
куәгері болып табылады) және тышқан батырмасын басып тұрып, сызықты әрі
қарай жүргізуге болады.
Осы құралдың көмегімен түзу сызықтарда салынады. Ол үшін бастапқы
және соңғы нүктесінде шерту жеткілікті. Ctrl пернесін басып тұрып сызықтың
еңкіш бұрышы үнсіз келісім бойынша 15 градус дискреттілікпен шектеледі.
Шешімдер:
- Frehand (қисық, кривая) құралымен жұмыс кезінде қисықтың түйіндер
мен сегменттері автоматты түрде құрылады;
- Құрылған түйіндердің көпшілігі сыну нүктелерін көрсетеді;
- Құрылған сегменттердің көпшілігі қисық сызықты.
Bezier (Безье) құралдары. Олардың көмегімен лездік ұтымдылықпен кез-
келген жиек құруға болады. Қарапайым графикалық элементі түзу сызық болып
табылады. Құрал меңзерін қажетті жерге жылжытып және тышқанның сол жақ
батырмасын шерту арқылы түзу сегментті еркін көпбұрыш алуға болады (2-
сурет).
Суретті аяқтау және жиекті ашық қалдыру үшін Pick (бағыттағыш немесе
таңдау) құралын іске қосу керек. Бос орын пернесін қолдануға да болады.
Суретті аяқтау және жабық жиек алу үшін меңзерді бастапқы нүктеге жылжыту
қажет және сол сәтте бағыттағыш пайда болғанда тышқанның батырмасын
шертеміз.
Бірнеше сегменттерді тірек нүктелерге біріктірудің үш типі болуы
мүмкін:
- екі қисықты бүгіліске (изгиб) біріктіретін тірек нүкте бұрыштық
тірек нүкте деп аталады (Cusp node). Басқарушы сызықтар бағыты
бойынша да, ұзындығы бойынша да бір-бірімен тәуелсіз.
- Тірек нүктеге бүгіліссіз біріктірілетін екі қисықты тегіс тірек
нүкте деп атайды (Smoth node). Мұндай тірек нүктелердің басқарушы
сызықтары (рычагтары) мөлшері бойынша тәуелсіз, ал бағыты бойынша
олар жалпы жанама болатын түзу сызықты құрайды (4-сурет).
2 сурет
3 сурет
- Бүгіліссіз және біркелкі қисықтықпен екі қисықты біріктіретін
тірек нүктені симметриялық тірек нүкте деп атайды (Symmetrical
node). Мұндай тірек нүктелердің басқару сызықтары бір-бірімен
бағыты бойынша да, мөлшері бойынша да бірбірімен байланысты болады
(5-сурет).
4 сурет
5 сурет
Қисық сызықты сегменттер салу. Құралды қосып, меңзерді бастапқы
нүктеге жақындатып, тышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып тартамыз.
Пайда болған тірек нүктелерден басқарушы сызықтар ілгері жылжиды. Басқарушы
сызықтардың өлшемі мен еңкіш бұрышы осы нүктеге енетін сегменттің қисығын
анықтайды.
Сонымен қатар келесі тірек нүктелерін алады және сызықтың қисықтығын
анықтайды.
Үнсіз келісім бойынша жаңа тірек нүкте тегіс болып құрылады.
Бұрыштың тірек нүктесіне қосылу үшін, С (Cusp сөзінен) пернесін басу
қажет, ал қайтадан тегіс тірек нүктеге келу үшін S ( Smooth сөзінен)
пернесін басу қажет.
Alt пернесін басып тұрып ағымдағы тірек нүктені басқа жағдайға
орналастыруға болады.
Қисықтарды құру ережесі. Қисықтың дөңес сегментін алу үшін бірінші
басқару нүктесін ұйғарылатын дөңес жағына, ал екіншісін- қарама-қарсы жаққа
орналастыру қажет. Егер екінші нүктесін сол жаққа қарай орналастырсақ, онда
S-үлгілі қисық алынады (6-сурет).
Жеткілікті күрделі жиек алу үшін тірек нүктелерді неғұрлым аз қолдану
керек (7-сурет).
6
сурет 7
сурет
Тірек нүктелердің қолдану ережелерін атап өтейік:
- бір бағыты бар қисық үшін 120 градуспен таяу жалғыз тірек нүктесі
қажет;
- өзінің бағытын бірқалыпты өзгертетін қисық үшін екі тірек нүкте
қажет (басы және соңында);
- өзінің бағытын бұрыштың астында өзгертетін қисық үшін әрбір
майыстыру нүктесінде тірек нүкте қажет.
Artistic Media (супер сызық). Бұл құралдың ерекшелігі оның жұмысының
нәтижесі немесе сол және бсқа кескіндеме әсерді еліктейтін объектілер
жиынтығы немесе жиек бойына орналасатын объект болып табылады. Бұл құрал
бір-бірінен құрылу тәсілдерімен ажыратылатын бірнеше тәртіппен жұмыс
істейді. Жұмыс тәртібін таңдау атрибуттар тақтасы көмегімен орындалады:
- Preset (дайындау, заготовка) дайын үлгіде өзінің жуандығын
өзгертетін объектілерді құруды қамтамасыз етеді (тамшы, клинь және
т.б түрінде);
- Brush (бояу жаққыш, кисть) тәртібі мәтін немесе күрделі түрде және
еркін түрдегі сәндік жағымдарды (мазки) құруды қамтамасыз етеді;
- Object Sprayer (Объектілерді шашқыш, распылитель объектов) режимі
бірнеше тәсілдермен траектория бойына әр түрлі графикалық
элементтерді орналастыруды қамтамасыз етелі. Бұл күрделі
жиектерді, гирлянд, сәнді жолақтар және т.б құру үшін бағытталған.
- Calligraphic (Каллиграфия, көркем жазу) салу сызығына анықталған
кең бояу жаққышпен немесе қауырсынмен (перо) сурет салу сияқты
объектілерді құруды қамтамасыз етеді;
- Pressure (нажим, басып жазу) пернетақтада ерекше пернелер
комбинация ықпалымен өзінің жуандығын өзгертетін штрихтарды құруды
қамтамасыз етеді.
Dimension құралдар тобы (өлшемдік сызықтар) сызбалар мен схемалармен
жұмыста өзінің бейнелегіш объектілерінен басқа дұрыс және нақты салынған
өлшемді сызықтар негізгі рольді ойнайды. Бағдарламада өлшемді сызықтарды
құратын алты құрал қолданылады: Auto Dimension (Автоматты өлшемді сызық),
Vertical Dimension (тік өлшемді сызық), Horizontal Dimension (көлденең
өлшемді сызық), Slanted Dimension (еңкіш өлшемді сызық), Callout (выноска,
шығару), Angular Dimension (бұрыштық өлшемдік сызық). Кез-келген сызықты
өлшемді сызықты құру – үш кезеңнен тұратын үрдіс (8-сурет).
- бірінші шерту өлшемді сызықтың бастапқы нүктесін бекітеді;
- екінші шерту өлшемді сызықтың соңғы нүктесін бекітеді;
- үшінші шерту нүктеге дейінгі жазуы бар меншікті өлшемді сызықта
ара қашықтықты бекітеді.
Бұрыштық өлшемдік сызық еркін бұрыштық мәнін радианмен және градуспен
бейнелеу және өлшеу үшін қолданылады.
Құрылу үрдісі 4 кезеңнен тұрады (9-сурет):
- алғашқы шерту бұрыштың бастапқы нүктесін бекітеді;
- екінші және үшінші шертулер бұрыш сәулесіндегі нүктелерді
бекітеді.
- Төртінші шерту нүктеден сәуледегі нүктелердің жазуы баршығару,
меншікті өлшемі бар ара қашықтықты бекітеді.
Callout (шығару, выноска) құралы жазу түсініктемесі бар немесе кез-келген
басқа мәтіндік блогы бар объектінің белгіленген нүктесін біріктіретін
сызықты құруға арналған. Екі сегментті шығаруды салу үшін бірінші шерту
объектінің тірек нүктесі байламмен, содан кейін екінші шерту майыстыру
нүктесінде және соңғы үшінші-мәтіндік меңзердің бар болуын куәландыратын
мәтіннің бастапқы жолдарында орындалады.
Connector Line (біріктіретін сызық) құралы екі объектіні байланыстыратын
және бұл байланысты объектілердің кез-келген жылжытулары мен
трансформацияларында сақтайтын біріктіретін сызықты құруға қажет. (11
сурет).
8 сурет
9 сурет
10 сурет
11 сурет
Interactive Connector (интерактивті байланыстырушы) әр түрлі блок-
схемаларды құру үшін арналған. Connector Line байланыстырушы сызық
құралынан айырмашылығы берілген құрал тік және көлденең сызықтарды құра
алады. Осыдан кейін бастапқы объектілерді ауыстыруда тірек нүктелеріне
байлау сақталады (12 cурет)
12 сурет
Мәтінмен жұмыс. Сorel Draw-та сіз құратын құжаттар суреттен ғана
тұрмай мәтіндерден де тұрады. Бағдарлама мәтінді көркем өңдеу үшін кең
мүмкіндіктерді ұсынады. Сіз ең белгісіз қаріппен терілген сөзді тартымды
логотип немесе тақырыпқа айналдыра аласыз. Егер сіздің жобаныз мәнді
көлемді мәтіннен тұрса, онда Сorel Draw жұмыстың осындай түрі үшін дамыған
функциялардан тұрады. Сондықтан мәтінді қарапайым және фигуралық деп бөлу
келісілген.
Қарапайым және блоктық мәтін. Сorel Draw-та қарапайым мәтін құра
отырып, Сіз шынында да қуаты бойынша қосымшалармен салыстырылған, оның
құрылған мәтіндік редакторларына көшесіз. Қарапайым мәтін мәтіндердің мәнді
көлемін беттеу үшін қолданылады. Ондай мәтін ақпаратты беру үшін арналған
және алдымен оның оқылу жеңілдігі және жеткізілуі маңызды.
Сorel Draw-та қарапайым мәтін енгізбес бұрын, ол бетте орналасатын
орынды сызып қою керек. Ол үшін мынаны орындау қажет:
- Текст (мәтін) құралын таңдаңыз.
- Тышқанның көрсеткішін бетке орналастырыңыз, батырманы басып және
оны оңға, төмен жылжытыңыз. Көрсеткіштен кейін мәтін орналастын
пунктирленген тіктөртбұрыш, мәтін орналастын орынды сызып қояды.
Осы әрекеттің нәтижесінде мәтінді құруға арналған ернеу пайда
болады. Жиек құрылып болғаннан кейін сол жақ жоғарғы бұрышта
мәтінді енгізуге арналған меңзер көрінеді.
Қарапайым мәтін ернеуінің маңызды қасиеті-оның байланысы болып
табылады. Байланысқан ернеуде мәтін олардың арасында ернеудің өлшемін
өзгертуде перетекает. Қарапайым мәтіннің ернеуін орналастыруға және
масштабтауға болады. Сонда ернеудің ішіндегілер өзгермейді, яғни мәтін
пішімдеуді -өлшемін, туралауды және т.б атрибуттарды өзгертпейді.
Мәтіндік жұмысқа арналған құрал (Мәтін) пішімдеуге, параметрлерін
өзгертуге, жеке үзінділерді түзетуге және т.б арналған. Shape (Пішін)
құралы арқылы интерлиньяж, әріпаралық және сөзаралық интервалдарды
өзгертуге, әр түрлі кернирлеуді орындауға және жеке символдарға еркін
параметрлерді меншіктеуге болады.
Фигуралық мәтін. Арнайы әсерлердің қолданылуымен: сығу, бұрмалау,
көлеңке құру, графикалық объектілер бойында орналастыру және т.б көп емес
мәтіндік үзінділерді (тақырыптарды, биәріп (буквица) және т.б) құруда
қолданылады. Берілген жағдайда мәтін безендіру элементі болып табылады.
Фигуралық мәтінді енгізу өте қарапайым. Құрал –саймандар тақтасынан
Текст (Мәтін) құралын таңдаңыз және беттің кез-келген жерінде тышқанды
шертіңіз. Шерту орнында мәтін енгізуге болатын мәтіндік меңзер пайда
болады.
Мәтінді пішімдеудің ортақ командалары кәдімгі мәтіндік
процессордікі сияқты.
Мәтіндік процессорларда мүмкін емес, пішімдеудің айырықша
функцияларын қарастырамыз. Форма (Пішін) құралының көмегімен жеке
символдарды пішімдеуге болады. Егер фигуралық мәтінді осы құралдың
көмегімен ерекшелесек, онда оның базалық сызығының деңгейінде әр символдың
сол жағында қисықтың түйінін еске түсіретін кішкентай ақ шаршылар пайда
болады. Егер сәйкес символдағы түйінге тышқанмен шертсек, онда қасиеттер
тақтасында тек қана осы әріптің қасиетін өзгертетін командалар батырмалары
пайда болады.
Жалпы жағдайда фигуралық мәтін көп деңгейлі біріктірілген объектіні
көрсетеді. Фигуралық мәтіннің блогы бірінші айырудан кейін әр қайсысы жолға
сәйкес келетін фигуралық мәтіндердің жиынтығына айналады. Жолдарды айыру
сөздердің жиынтығын, сөздерді айыру-символдардың жиынтығын береді
(ArrangeBreak Apart (МонтажАйыру)).
Фигуралық мәтіннің жиекке түрленуі. Сorel Draw қаріптің символдарын,
пішінін еркін өзгертуге болатын жиекке айналдыру мүмкіндігін ұсынады.
Түрлендіру нәтижесі-кез-келген жиек сияқты, Форма (Пішін) құралының
көмегімен түзетуге болатын, бірнеше жиектерден тұратын күрделі объект. Ол
үшін:
- Сілтегіш (Указатель) құралымен мәтіндік объектіні ерекшелеу;
- Упорядочить (Реттеу) менюінен Преобразовать в кривые (Қисыққа
түрлендіру) таңдау. Мәтін осыдан кейін қисыққа аударылады, және
кәдімгі жиек сияқты онымен жұмыс істеуге болады.
- Форма (Пішін) құралын таңдап және оның көмегімен нақты әріптердің
түйіндерін ерекшелеп, оның пішінін өзгерту қажет.
Еркін пішіндегі объектіде мәтінді орналастыру. Графикалық объектіде
мәтінді орналастыру үшін, Мәтін құралын қосып, меңзерді объектінің жиегіне
апарып және тышқанды шертеміз. Штрихталған жиек және мәтіндік меңзер пайда
болғаннан кейін мәтінді енгізуге болады.
Мәтінді жиектің бойында орналастыру. Жиектің бойында орналасқан
мәтін – безендірудің кең таралған элементі. Ол логотиптерде, баспада,
жарнамалық материалдарда кездеседі. Сorel Draw-та мәтінді кез-келген
жиектің бойында орналастыруға болады және оның жағдайын бақылауды (14-
сурет).
14 сурет
Тақырыптық мәтіндерді еркін қисыққа байлау үшін мәтіндік немесе
графикалық объектіні ерекшелеу керек , содан кейін Text (Мәтін) менюінен
Fil Text to Path... (Жол бойындағы мәтін, Текст вдоль пути) командасын
орындаймыз.
Мәтінді тікелей жиектің траекториясына енгізу үшін Text (Мәтін)
құралын қосып, жиекке меңзерді апарып, және тышқанның батырмасын басу
керек. Мәтіндік меңзер пайда болғаннан кейін мәтінді енгізуді бастауға
болады.
Динамикалық байланысқан объектілерді басқару (мәтінмен және қисық)
экранға WindowDockers бір атаулы командалық меню арқылы шақырылатын Fil
Text to Path тақтасының көмегімен іске асады. Place on other side (Басқа
жағында орналастыру, Поместить на другой стороне) батырмасы мәтінді жиектің
басқа жақ бойында орналастыруға арналған.
Символдар. Символдарды Webdings қарібін таңдап, Symbols and Special
CharactersСимволдар және арнайы белгілер докерін пайдаланып, суреттеме
ретінде де, фон ретінде де, символ ретінде де қолдануға болады (ол
Windows’98 құрамына кіреді).
Символ ретінде- Мәтін құралын, қою нүктесін орнатып, символға екі рет
шерту қажет.
Сурет ретінде- оны докер терезесінен құжат терезесіне жылжыту керек.
Символдардан құралған өрнектерді – Докер менюінен Символдардан
құралған өрнек немесе Символдар арнайы символдар мозакамен қосқышын
орнату, өрнек элементтерінің арасындағы ара қашықтықты беру, символды
блоктың сол жақ жоғарғы бұрышына немесе бетке жылжыту қажет:
- Одан тышқанның оң жақ батырмасын басып, клондарды таңдау.
- Одан кейін құюды, құрсауды, масштабтауды, орналасу тәртібін және
т.б орындау.
Мәтіндік жақтаулар мен жиектерді байлануы. Абзацтық мәтіннің
мәтіндік жиектің жоғарғы және төменгі шекарасында орналасқан белгілегішті
қолдану қажет. Pick құралының көмегімен мәтіндік блокты ерекшелеу керек,
содан соң белгілегішті шерткенде меңзерді көрсеткіші бар бетке
айналдырады. Осындай меңзерді графикалық объектіге немесе ашық жиекке
немесе басқа бір мәтіндік жақтауға орналастырғанда ол өзінің пішінін шертуі
объектіні немесе байланысқан мәтіндік блок ретіндегі жиекті бекітетін
көрсеткішке өзгертеді көрсеткішке өзгертеді. Егер көрсеткіші бар бет
түріндегі меңзерді беттің бос орнында шертсек, онда автоматты түрде
ағымдағы беттің өлшеміндей жаңа теру аймағы құрылады. Осы меңзердің
көмегімен қажетті өлшемде терудің жаңа жолағын сызуға болады.
Байланысқан мәтіндік блокты ерекшелеу кезінде экранда мәтінмен
қиылысудың (перетекание) бағытын көрсететін көрсеткіш шығады. Перетекание
функциясы мәтіндік блоктарды әр түрлі беттерде орналастыруда қолайлы. Жұмыс
үрдісінде мәтін ағынының бағытын бір объектіден келесісіне өзгертуге
болады. Абзацтық мәтіннің байланысқан блоктарын пайдалану кезінде
бағдарламада мәтінді пішімдеудің ыңғайлы басқару қарастырылған. Байланысты
үзу үшін Arrange (Басқару) менюінен Separate (Бөлектеу) командасын таңдау
керек.
Графикалық объектілерді мәтінмен сүйірлеу. Объектіні сүйір түрінде
объектіде орналастырып және тышқанның оң жақ батырмасын басып, Wrap
Paragraph Text (Абзацтік мәтінмен сүйірлеу) командасын орындап сүйірленген
түрінде белгілеуге болады. Және құралдық жолда тура сол сияқты команда бар.
Объектілер мен мәтіннің арасындағы қашықтықты өзгертуді төмендегідей етіп
өзгертуге болады: объектіде тышқанның оң жақ батырмасын басу қажет, содан
кейін Properties (Қасиет, Свойства)→ Object Property (Объектінің қасиеті,
свойства объекта) тақтасында General (Жалпы, Общие) қосымшасын ашу және
Text wrap offset (Мәтінмен сүйірлеуді ығыстыру) өрісінде қажетті мәнді
орналастыру.
Беттерді белгілеу. Corel Draw-та белгілеу үшін бағыттауыштар
қолданылады. Бағыттауыштарды қолдан орнату үшін сілтемені тігінен немесе
көлденең сызғышқа апарыңыз және тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз.
Сілтемені жұмыс беті жаққа қарай апарыңыз. Ол шексіз ұзындықтан тұрады, тек
үзінді ғана көрінеді. Белсенді бағыттауыштардың түсі-қызыл, белсенді емес-
қара. Бағыттауыштарға қайтадан шерткенде басында және соңында оның
көрінетін бөлігінде иілген екібасты көрсеткіштер, ал орталық бөлігінде-
нүктелі дөңгелек пайда болады. Бұл элементтер манипуляторлар деп аталады.
Егер иілген екібасты көрсеткішке басып және сілтемені керек жаққа қарай
жылжытсақ, бағыттауыш ортаңғы манипуляторға қатысты еңкейеді.
Бағыттауыштарға екі рет шертсе Қасиет диалогтік терезесін ашады, онда
бағыттауыштың еңкею бұрышы және координаталар үшін сандық мәндерін қоюға
болады.
Қабаттармен жұмыс. Қабат деп объектілер қарапайым түрде орналасатын
мөлдір жазықтықты айтамыз. Corel Draw бағдарламасында құрылатын әрбір
құжатта үнсіз келісім бойынша төрт қабат болады: бір қабат-бейнелеу (Layer
1), тор үшін арналған қабат (Master Gride), бағыттауыштар үшін арналған
қабат (Master Grides), және жұмыс столының қабаты (Desktop).
Қабаттармен орындалатын барлық операциялар Windows Doskers
(Терезелер Dosker типіндегі тақта) меню командасы арқылы экранға
шақырылатын Object Manager (Объектілер диспетчері) тақтасы арқылы іске
асады. Жаңа бейнелеу қабаты Объектілер диспетчері тақтасының жоғарғы
бөлігіндегі New Layer (Жаңа қабат) батырмасы арқылы құрылады. Қабатқа ат
берілгеннен кейін, оны Rename (Қайтадан ат беру) командасы арқылы өзгертуге
болады.
Қабат пиктограммасының жанында оның атрибуттарының пиктограммалары
бар:
- Көз пиктограммасы қабат көрінуінің атрибутын басқарады. Егер
қабат көрініп тұрса- пиктограмма қара, ал көрінбесе-сұр болып тұрады.
- Принтер пиктограммасы баспа атрибутының белгісі. Егер қара болса,
онда принтерден құжаттарды шығарғанда объектілер басылып шығады, егер сұр
болса-басылмайды.
- Қарындаш пиктограммасы қабатты бекіту мүмкіндігін береді және
түзету үшін оны мүмкіндіксіз ету керек.
Кез-келген жаңадан құрылған объект белсенді қабатқа орналастырылады,
сондықтан қажетті қабатта объектілерді орналастыру үшін осы қабатты оның
аты мен берілген жолды шертіп, тақтаны алдын-ала ерекшелеу қажет. Белсенді
қабаттың аты қызыл түспен ерекшеленеді.
Қабаттардың тәртібін өзгерту арқылы объектілер жиынтығына басқару
жасау жеткілікті. Ол үшін Объектілер диспетчері тақтасынан ерекшеленген
қабаттың жолын ұстап алып және оны қабаттар "ізінде" (стопке) жоғары және
төмен жылжыту қажет.
Көп беттік құжатта композицилық бірлік әрбір беттегі элементтердің
немесе қандай да бір беттердің жиынтығының қайталануынан құрылады. Жанама
менюдің шебер-қабаты кез-келген қабатты мастер қабатқа айналдыра алады.
Оның тағайындауы мынада, онда орналасқан барлық объектілер құжаттың барлық
беттерінде көрінетін болады.
Әр түрлі қабаттарда орналасқан объектілерді бір қабаттан келесісіне
орналастыруға және көшірмесін алуға болады. Осы мақсатқа Move To Layer
(Қабатқа орналастыру) және Copy To Layer (Қабатқа көшіру) командалары
арналған. Команданы орындап болғаннан кейін, экранға тағайындау-қабаты
атына сілтеу қажет болатын арнайы көрсеткіш шығады.
Стилдер. Стилдер жүйесі барлық дамыған графикалық және мәтіндік
қосымшаларда болады. Стиль-объектілер атрибуттарының жиынтығы. Мысалы, Word
мәтіндік редакторында қызыл жол немесе символ үшін қаріп, қаріп өлшемі,
кескін, түс, табуляция жағдайын бір сөзбен айтқанда-стилді анықтауға
болады. Стил жасалынғаннан кейін ол құжатта сақталады. Стиль қызыл жолға
немесе символға қолданылады, және олар барлық берілген мінездемелерді
қабылдайды. Яғни уақытты үнемдейді, түзетудің оншақты операциясының орнына
бір ғана стилді берумен орындауға болады. Corel Draw-та стилдердің үш
негізгі типі бар: графика стилі, фигуралық мәтіннің стилі және қарапайым
мәтіннің стилі. Стилдің құрамына объектілердің әрқайсы түрінің негізгі
атрибуттары кіреді. Фигуралар үшін стилде түс және құю типін, абрисін
беруге болады. Фигуралық мәтін үшін осы атрибуттардан басқа қаріп және
оныңкескінделуін, қызыл жолдарды туралау, интервалдар-яғни фигуралық
мәтіннің барлық атрибуттарын беруге болады.
Corel Draw-та стилдермен басқару мәтін және графика стилдері
докерінде шығарылады. Стилдер үнсіз келісім бойынша автоматты түрде басқа
стилге арнайы тағайындалмаған барлық объектілерге меншіктеледі.
Түстік модельдер. Сorel Draw бағдарламасында объектілерге түстік
параметрлерді беру үшін есепке байланысты бірнеше түстік модельдерді
пайдалануға болады. Түстік модельдердің негізіне түстің синтезінің екі типі-
сәулеленудің (жарық сәулесі) араласуын сипаттайтын аддитивті, және
орталардың бояу араласуын сипаттайтын субтрактивті. Бұл дегеніміз соған
байланысты олардың негізінде әр түрлі физикалық үрдістер жатыр. Синтездің
аддитивті тәсілі түстерді өлшеуде, сканерлеуде, монитор экранында көріну
(бейнелену) үшін қолданылады. Синтездің субтрактивті тәсілі түрлі-түсті
фотосуреттерді, түрлі-түсті баспаларды және полиграфияларды өндіруде
пайдаланады. Түстердің саны орасан зор, бірақ олардың ішінен негізгі болып
саналатын үшеуі ерекшеленген: қызыл, жасыл, көк. Екі негізгі түсті
араластырғанда нәтижелік түс жарықтанады: қызыл мен жасылдан сары түзіледі,
жасыл мен көктен – көкшіл, көк пен қызыл- қара қошқыл түсті береді. Егер де
үш түстің барлығы араласса, нәтижесінде ақ түс түзіледі. Мұндай түстің
моделі аддитивті болып табылады, ал үрдіс аддитивті синтез деп аталады.
Негізінде аддитивті синтез жатқан модель RGB түстік моделіне ие
болады-ағылшын сөздерінің бірінші әріптері бойынша Red (қызыл), Green
(жасыл), Blu (көк). Егер де үш түстің барлығы араласса, нәтижесінде ақ түс
түзіледі. Әр түрлі пропорциядағы базалық түстерді қосып әр алуан түрлерді
(реңктерді) алуға болады. RGB моделінде құрылымның саны 0 ден 255 дейін
өлшенеді.
CMYK түстік моделі. Боялған жарық емес (жарықтандырылмаған)
объектілер оларды жарықтандыратын ақ түстің спектрінің бөлігін жұтады.
Оларды сипаттау үшін CMYK түстік моделі пайдаланылады. CMYK-тағы түстер
субтрактивті деп аталады және ақ түстен негізгі RGB түстерін алып
тастағанда түзіледі. Негізгі түстер де үшеу: көгілдір (ақтан қызылды алу),
қара қошқыл (ақ алу жасыл), сары (ақ алу көк). Субтрактивті құрауыштарды
араластырғанда аса қою түсті береді. Барлық үш базалық түсті араластырсақ
қара түс пайда болады. Полиграфияда баспаның сапасын жақсарту үшін негізгі
бояулардың санына қосымша қара түс қосылған. CMYK моделі, C-Cyan
(көгілдір), M-Magenta (қара қошқыл), Y-yellow (сары), ал K-бұл BlacK
(қара), яғни сөздің бірінші емес, соңғы әрпі алынған. Бұл әріптің пайда
болуының басқа түсіндірмесі-Key сөзінен – негізгі салынатын түс.
Түсті сипаттаудың көптеген тәсілдері бар. Екі қарастырылған түс аса
маңызды, өйткені жиі қолданылады. Бірақ та CMYK моделі монитор экранынан
дәл емес жеткізіледі, ал RGB моделінің түстерін елестету қиын. Келесі
модель екеуінің қалдықтарынан босатылған.
HSB моделі. Жалпы жағдайда бұл модельде кез-келген түс белгіленген
пайызда ақ және қара құрылымның (сұр бояу) қосылуынан спектрліктен алынады.
Мұндағы түстің негізгі сипаттамасы- түстік реңк (Hue), яғни меншікті
спектральды түс, түсті ақ бояумен араластыру пайызын сипаттайтын қанықтылық
(Saturation) және ашықтық күңгірттену пайызын белгілейтін (қара бояудың
қосылуы). Бұл модель бейнеленгендердің ішінде ең көрнектісі, ол
компьютерлік суретшілермен пайдаланылады.
Белгіленген құрылғылармен (көзбен, фотоаппаратпен, монитормен,
басатын станокпен, сканермен және басқалармен) бейнеленген немесе
қабылданатын түстер-түстер диапазоны немесе түстік қамту. Ол әр түрлң
құрылғылар үшін және әр түрлі түстік модельдер үшін әрқилы. RGB-
компьютерлік дизайнның негізгі моделі.
Құю және құрсау (обводка) параметрлері. Сorel Drawта құю деп тұйық
жиекті толтыруды түсіну қабылданған. Бұл толтыру қандай амал (тәсілдермен)
қалыптасуына байланысты құюдың жеті түрлі түрін ерекшелейді:
- біртекті немесе тұтас құю;
- градиентті құю;
- екі түсті өрнекті құю;
- нүктелік өрнекті құю;
- текстуралық құю.
Біртекті құю деп объектінің тұйық қисықпен, түспен шектелген
объектіні толтыруды атаймыз, ол объектінің барлық шекарасында өзгермейді.
Бағдарламада түстің төрт негізгі көзі бар: экранға үнсіз келісім
бойынша шығарылатын экрандық палитра, Fill Color (түстік құю) диалогтік
терезесі және Docker типіндегі екі тақталар Color (Түс) тақтасы және Color
Palette Browzer (түстік палитралар) тақтасы.
Экрандық палитра деп экранда еркін жағдайда бейнеленетін немесе
экранның оң жақ бұрышына түртілген арнайы терезені айтады. Егер бұл тақта
экранда жоқ болса, оны Window-Color Palettes (Окно-Плитры цветов)
командасын таңдау арқылы доступный етуге болады. Ерекшеленген объектіге
біртекті құюды тағайындау үшін тышқанмен қажетті түстің үлгісіне шерту
жеткілікті. Құрсаудың түсін-тышқанның оң жақ батырмасынмен шерту.
Айналдыру жолақтарының көмегімен түстер палитрасы. Палитраны төменгі
бөлікте орналасқан батырманы басу арқылы тұтастай көруге болады (Онда тік
сызыққа сүйенеді) сол жаққа қарай көрсеткіш бейнеленген).
Үнсіз келісім бойынша түстер. Егер бірде –бір объект ерекшеленбеген
кезде палитрадағы түске шертсе, онда таңдалынған түс үнсіз келісім бойынша
түс болып табылады. Ақырында құрылған барлық объектілер осы құю түсі немесе
абрисаны иемденеді деген сөз (үлгіні таңдау тышқанның қандай батырмасымен
жүргізілгеніне байланысты).
Құрсау атрибуты (Outine Pen) диалог терезесі. Абрис-құрсау. Сызық
соңында бөлімінде (Line Caps). Сызықтардың соңғы стильдері, мысалы
Дөңгелектелген соңы. Бұрыштар (Corners) бөлімі соңғы стильдері, мысалы
дөңгелектенген бұрыштар. Объектінің артында қосқышы (Behinf fill). Ол
түсірілген кезде, онда құрсаудың сызығы жиектің алдында орналасқан және оны
бөліктеп жауып тұрады. Егер құрсау кең болса, онда объектінің ұсақ сыртқы
түрі бұрмаланады. Орнатылған жалауша кезінде құрсау сызығы объектінің
алдында орналасады, ол кезде оның жартысы объектінің жиегімен жауып тұрады,
ал жартысы көрініп қалады. Объектілердің артындағы құрсаудан қаріптерді
салу кезінде қолданылады. Жалауша алынған кезде, онда онда объектіні
масштабтауда тұрпаттардың абсолютті қалыңдығы өзгеріссіз қалады. Суреттің
өлшемін көрсетіп өзгертмек, оның дизайны бұрмаланады. Қосылған жалаушада
бағдарлама автоматты түрде сызықтың қалыңдығы өзгертілетін өлшемдеріне
сәйкес автоматты баптайды.
Inform Fill (Біртекті құю) диалогтік терезесінде құю түстерін
таңдау, онда түстерді таңдаудың келесі қосымшалары бар: Models (модельдер),
Fixed Paletters (стандартты тақталар), Custom Palettes (бапталатын
палитралар), Mixers (Смесители).
Атрибуттар тақтасын біртекті құюды өзгерту және қызметі үшін қолдану.
Ол үшін біркелкі құюы бар объектіні таңдау керек, ал содан кейін
Interactive fill (Интерактивті құю) құралдар тақтасында таңдаймыз.
Градиенттік құю. Градиенттік құю- бір түстен екінші түске аралық
түстер арқылы негізгі көшу.
Кез-келген құюдың схемасының негізгі элементі болып- оның көрсеткіші
бар пунктирлі сызығы табылады. Градиентті ққұюдың басқарушы нүктелері болып
бағыттаушыда орналасқан квадраттар болып табылады, тағы бір басқарушы
элемент-түстік ауысудың ортаңғы нүктенің сырғытпасы. Шаршы құрыңыз,
интерактивті құю құралын таңдаңыз, құю типі-сызықтық және шаршыда шертіңіз.
Шаршының ортасында шеттерінде екі шаршысы бар және ортасында сырғытпасы
бар пунктирлі көрсеткіш пайда болады. Градиенттің ортаңғы нүктесінің
орналасуын өзгерту арқылы көшудің саздылығын анықтайсыз (15-сурет).
15 сурет
Көрсеткіштің басын және соңын жылжыту арқылы сіз объектінің ішіндегі
градиенттің дербес бағытын бере аласыз (16-сурет).
16 сурет
Сorel Draw градиенттер түсін градиенттің алғашқы түйіндері сияқты, сонымен
қатар аралық түстерді-сәйкес түйіндерге түстер палитрасынан түстердің
үлгілерін жылжытып алады. Артық аралық түйіндер тышқанның оң жақ батырмасы
арқылы жойылады.
Mesh Fill торлы құю- Corel Draw 9 –ғы жаңа құрал. Ол суретшіге
бейнелеудің кең мүмкіндіктерін береді. Дербес пішіндегі объектіге торлы құю
тағайындағанда оған алдын-ала берілген жолдар мен бағандардың саны бар
тор құйылады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Редакциялық баспа жұмысын жүргізудің заманауи тәсілдері
1.1.Газет жұмысының бағдарламалық зерттеу жолдары
1.2.Газет жұмысының бағдарламалық жүйесінде қолданылатын жаңа
технологиялар негіздемесі
1.3.Мәселелердің қойылуы
2 Редакциялық баспа жұмысын программалау технологиясын
ұйымдастыру
2.1 Редакциялық баспа жұмысының программалық технологиясын және
әдістемесін жасау
2.2 Редакциялық баспа жұмысында қолданылатын технологиялар мен
бағдарламалық жабдықтар
2.3 Баспа жұмысында қолданылатын программалау әдістерінің
алгоритмдерін құру және сараптау
2.4 Баспа жұмысының бағдарламалық жабдығын жасау және қатынас
интерфейсін құру
3 ЖҰмысты іске асыру нәтижелерін бағалау
3.1 Оқыту жүйесінің программалық кешенін жүзеге асыруда
қойылатын талаптар
3.2 Оқу сапасын бағалау әдістемесін таңдау және талдау
4 АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕРДЕ АҚПАРАТТЫ
ҚОРҒАУ
4.1 Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғаудың компьютерлік
әдістері
4.2 Желі қауіпсіздігін қамтамасыздандыру және қойылатын талаптар
ҚоРытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі
ҚосымшаЛАР
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
Редакциялық баспа жұмысын жүргізудің
заманауи тәсілдері
1.1. Газет жұмысының бағдарламалық зерттеу жолдары
Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға өтуіне және жаһандану
үрдісіне байланысты ақпараттар ағыны толастап тарауда. Барлық сала мен
өндіріс орындарында жаңару мен жылжу үшін әлем ақпараттарының ықпалы үлкен.
Нарықтың қатаң заңына төтеп беру үшін көптеген ақпаратты өңдеп пайдаға
асыра білген ұтымды.
Соңғы жылдарда халық шаруашылығын басқаруда бөлістірілген жүйелер
концепциясы пайда болды, мұнда ақпараттың локальді өңделуі қарастырылады.
Бөлістірілген басқару идеясын жүзеге асыру үшін кәсіби персоналды ЭЕМ
негізінде әрбір басқару деңгейі үшін және әрбір пәндік облыс үшін
автоматтандырылған жұмыс орнын құру қажеттілігі пайда болды.
Әрбір басқару объекті үшін функционалды тағайындалуларына сәйкес
автоматтандырылған жұмыс орындарын қарастыру қажет.
Біздің жағдайда басқару объектісі болып Ақжол, Егемен Қазақстан
т.б. баска баспа мекемелерінің автоматтандырылған жұмыс орны табылады.
Газет бетінің 1-парағы төменде көрсетілген:
Сурет 1.1. Газет бетінің 1-парағының шаблоны
Ақжол баспасы автоматтандырылған жұмыс орны мерзімдік басылымдарға
жазылу бойынша жылдам және сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.
Жүйенің негізгі функционалды модульдері келесі жұмыстарды іске асырады:
- мерзімдік басылымдарға жазылу бойынша жеке тұлғалар мен ұйымдарға
қызмет көрсету;
- жеке тұлғалар мен ұйымдарға каталогты ұсыну;
- киоскілер бойынша газет, журналдарды тарату;
- жеке тұлғаларға газет, журналдардың жеткізілуін бақылау;
- ұйымдарға газет, журналдардың жеткізілуін бақылау;
- жеке тұлғалардың газет, журналдарға жазылуы бойынша өтініш құжатын
бас ұйымға жіберу;
- ұйымдардың газет, журналдарға жазылуы бойынша өтініш құжатын бас
ұйымға жіберу;
- басылымдарға жазылу бойынша төлемдерді бақылау.
Ақжол баспасы мекемесінде мерзімдік басылымдарға жазылуы бойынша
қызметтер көрсету үшін сенімді ақпаратты иемденуі тиіс. Сондықтан Ақжол
баспасы мекемесі үшін қызметтер мен кіріс, шығыс ақпарат ағымдарын
басқаруда мекеменің барлық іс - әрекеті туралы толыққанды ақпарат алуға
мүмкіндік беретін жүйе қажет. Ал ол үшін барлық есептерді бір жалпылама
ақпараттық жүйеге біріктіру керек.
Adobe InDesign CS интерактивті бағдарламалық жабдығы арқылы шығарылған
газет бетінің нақты мәліметтер көрсетілген беті:
Сурет 1.2. Газет бетін дайындау шаблоны
Ақжол баспасының электрондық мекен-жайы: Ак жол Тараз Газета г.
Тараз, ул. Сулейманова, 5, площадь Достык, Дом печати., 8 (7262) 43-33-08,
гл. редактор - Галым Касабай ak-jol-taraz@rambler.ru
Қазіргі уақытта программалық қамтамасыз ету нарығында программалық
қамтамасыз етудің концептуалды модельдеуін жүргізуге мүмкіндік беретін
мәліметтер қорын автоматты жобалауының көптеген универсалды орталары пайда
болды.
Облыстық Ақжол газетінің баспасында қолданылатын аппараттық және
бағдарламалық құралдары - Adobe InDesign CS интерактивті бағдарламалық
жабдығының электрондық пошталық мекен – жайы:
dgurski@minsk.piter.com (Питер, компьютерлік редакция). Баспаның келесі
сайтында http:www.piter.com осы бағдарламалық құрал жайлы толық мәлімет
алуға болады.
Adobe InDesign CS интерактивті бағдарламалық жабдығы арқылы шығарылған
газет бетінің 2 - парағы төменде көрсетілген:
Сурет 1.3. Газеттің шаблондық көрінісі
Осы түрдегі жүйелердің іс – жүзінде барлығының негізінде қандайда ER –
модель интерпретациясы жатыр.
Осы салада Platinum компаниясынан шығатын ең әйгілі программалық
өнімдердің бірі болып Erwin табылады.
Сурет 1.4. ERwin Windows – тың парақты дайындау шаблоны
ER – модель 1976 жылы Петер Пин –Шен Ченмен ұсынылған болатын. ER –
модельдің көп түрлілігі қолданысында мәліметтер қорын жобалауға көптеген
жаңа амалдар негізделген. Заттық облысты модельдеу аз көлемдегі әр текті
компоненттерді кірістіретін графикалық диаграмма қолданысына негізделеді.
Мәліметтер қоры концептуалды схемасының көрнекі көрінісіне байланысты ER –
модельдер реляциялық мәліметтер қорын жобалауды автоматты қолдайтын Case
жүйелерінде кең таралған.
ERwin – Case – Platinum фирмасынан шыққан мәліметтер қорын жобалау
құралы болып табылады. ERwin Windows – тың графикалық интерфейсін, ER –
диаграммалар құру құралдарын, мәліметтер қорының логикалық және физикалық
сипаттамаларын құру редакторын және де жетекші реляциялық МҚБЖ қолдауы
анықтылығын үйлестіреді.
Erwin – МҚБЖ немесе өңдеу құралдарына негізделген қандай да бір нақты
фирманың технологиясына бағыныңқы емес. Ол мәліметтер қорының түрлі
серверлері мен қолданбалы МҚБЖ – лерді қолдайды, сонымен бірге ODBC
интерфейсі арқылы мәліметтер қорына ене алады. Ағымдағы Erwin 3.5.2.
версиясында 23 МҚБЖ қолдауы орнатылған, олардың ішінде: Oracle, Microsoft
SQL Server және тағы басқа.
Erwin 3.5.2. басқа да клиенттік қосымша бөлігін жасаудың танымал
құралдарымен біріге отырып қолдануға болады: PowerBuilder, VisualBasic,
Visual FoxPro 2.5.
Erwin диаграммасы үш негізгі блоктардан құралады: мәндер, атрибуттар
және байланыстар.
Мән – бұл кез-келген нақты және елестетілетін объект, ол жайлы
ақпаратты мәліметттер қорында сақтау қажет. ER – модель диаграммаларында
сущностті әдетте тікбұрыш түрінде белгілейді, оның ішінде сущност аты
жазылады. Мән анық мағыналы мәнмен аталуы тиіс және зат есімнің жекеше
түрінде болуы керек. Сущностің типі мен экземплярын ажырату керек. Мәннің
аты экземплярға емес, типіне тағайындалады. Мән экземпляры - бұл біртекті
заттар, ойлар, оқиғалар жиынындағы нақты зат [5].
Мән атрибуттар жиынтығы шексіз, ақпараттық жүйені өңдеу кезінде ол
қолданушы қажеттілігі мен онымен шығарылатын есепке байланысты.
Инфологиялық модельді құру кезінде ағымдағы есептерді және болашақтағы
қолданушы қажеттілігін ескере отырып түсініктердің қасиеттерін мүмкін
болғанша толық сипаттауға тырысады.
ER - диаграммаларда атрибуттар модельдің түрлі болып келуіне
байланысты әр түрлі белгіленеді.
Мысалға, атрибуттардың әріптері тікбұрыштың ішінде кіші әріптермен
жазылады. Басқа жағдайларда атрибуттар тік бұрыштан тыс тұрып, онымен
сызықты байланысуы мүмкін. Кілттік атрибуттарды әдетте белгілеп қояды.
Кейде атрибут овалдың ішіне орналастырады. ER - диаграммалардың аса
күрделі элементеріне мәндердің ішкі типтері жатады.
Ішкі типтер анықталатын мәндер супер типтер деп аталады. Ішкі типтер
толық жиынды құруы тиіс, яғни супертиптің кез – келген экземпляры қандайда
ішкі типке жатуы тиіс.
Мәселерді зерттей отырып, мынандай мәндерді бөліп көрсетуге болады.
Басылым типі – барлық газет, журналдардың типі және көлемі көрсетіледі.
Каталог - газет, журналдар туралы барлық мәліметтер.
Ұйымдардың жазылуы – барлық ұйымдардың газет, журналдарға жазылғаны
туралы мәліметтер.
Ұйымдар – барлық ұйымдар туралы жалпы мәліметтер.
Жетекшілер - барлық жауаптылар туралы жалпы мәліметтер.
Жеке тұлғалардың жазылуы - барлық жеке тұлғалардың газет, журналдарға
жазылғаны туралы мәліметтер.
Жазылушылар - барлық жеке тұлғалар туралы жалпы мәліметтер.
Газет, журналдарды таратушылар - барлық таратушылар туралы жалпы
мәліметтер.
Сату есебі – киоскілер бойынша газет, журналдардың таратылуы жайындағы
мәліметтер.
Киоск – барлық киоскілер туралы жалпы мәліметтер.
Басылым типі. Кілттік атрибутқа код типін аламыз. Ал қалған
атрибуттарға типті және көлемді аламыз. Бұлардың мінездемелері алдында
қарастырылды.
Каталог. Кілттік атрибутқа индексті аламыз. Ал қалған атрибуттар аты,
код типі, тиражы, мерзімділігі, баспалық құны, жазылу бағасын, аламыз.
Ұйымдардың жазылуы. Кілттік атрибутқа ұйым кодын, индексін, жылды
аламыз. Ал қалған атрибут негізінде санды аламыз.
Ұйымдар. Кілттік атрибутқа ұйым кодын аламыз. Ал қалған атрибуттар
негізінде ұйым аталуы, жауаптылар кодтарын аламыз.
Жетекшілер. Кілттік атрибутқа жауапты кодын аламыз. Ал қалған
атрибуттарға аты – жөні, мекен –жайын аламыз.
Жеке тұлғалардың жазылуы. - Кілттік атрибутқа жеке тұлғалардың кодын,
индексін, жылды аламыз. Сондай - ақ қалған атрибут негізінде жарты
жылдықты, санды аламыз.
Жазылушылар. - Кілттік атрибутқа жеке тұлғалардың кодын аламыз. Ал
қалған атрибуттар негізінде жеке тұлғаның аты - жөні, мекен - жайы,
таратушылардың кодтарын аламыз.
Газет, журналдарды таратушылар. - Кілттік атрибутқа жабдықтаушы кодын
аламыз. Ал қалған атрибуттарға аты – жөні, мекен –жайын аламыз.
Сату есебі. Кілттік атрибутқа киоск кодын, индекс, датаны аламыз. Ал
қалған атрибуттарға алынған саны және қайтарған саның аламыз.
Киоск. Кілттік атрибутқа киоск кодын аламыз. Ал қалған атрибуттарға аты
– жөні, мекен – жайын аламыз.
Ендігі кезекте осы қарастырып кеткен атрибуттарды кестеге сызып
көрсетейік. Оның көрінісі келесі бетте кесте 2.2 келтірілген.Әрбір
атрибуттар логикалық ER – диаграммадан мәліметтер қоры схемасына түрленген
кезде белгілі бір мәліметтер типімен байланыстағы кесте бағанасы болады.
Erwin осы мәліметтер типін диаграммада нұсқауға мүмкіндік береді,
алайда, атрибут мәліметтер типін мәліметтердің қарапайым типі арқылы емес,
ал оның жиыны - домен арқылы анықтаған ыңғайлы.
1.2. Газет жұмысының бағдарламалық жүйесінде қолданылатын
жаңа технологиялар
Corel Draw -да жаңа құжат құру. Corel Draw бағдараламасын іске қосып
болғаннан кейін, сіз жұмыс істейтін құжат таңдауға мүмкіндік беретін
диалогтық терезесін ұсынады. Бұл жаңа құжат та болуы мүмкін, бұрын құрылған
да болуы мүмкін. Жаңа құжатты құру үшін, жұмыс сеансын үзбей-ақ, Файл
менюінен Құру (Создать) командасын таңдау керек немесе басқару тақтасының
сол бағытында орналасқан Құжат құру (Создать документ) батырмасына
шертеміз.
Жұмыс ортасы және қолданушы интерфейсі. Бағдарламаны іске қосқаннан
кейін экранда Corel Draw қолданушы интерфейсінің басты элементтерімен
негізгі терезесі ашылады (1-сурет).
1-сурет. Corel Draw 9 терезесі.
Windows стандарттарына сәйкес тақырып жолының астында меню өте
күрделі, яғни саны көп меню ішіндегі менюлер мен командалар. Жұмыс
кеңістігінің сол жақ бөлімінде жұмыс тәртібін (режим) таңдауға арналған
элемент интерфейсі-құралдар тақтасы (Toolbox) орналасқан. Таңдау тәртібі
құралдар тақтасындағы кез-келген батырмаға тышқанға шерту арқылы
орындалады.
Құралдардың кейбір батырмаларының төменгі оң жақ бұрышынд үшбұрыш
жабдықталған, ол дегеніміз бұл батырмамен бірнеше құралдар байланыстылығын
көрсетеді.
Меню жолынан кейін құралдық жол (Toolbars) орналасу мүмкін. Кез-
келген құралдық жол тәуелсіз тақта түрінде экранның кез-келген жерінде
еркін жағдайда да болуы мүмкін.
Ол үшін жолақтың сол жақ бөлігіндегі аймақты екі сызықпен басып алып
және сійкес тақырыппен тақта түрін алған жолды орналастыру қажет. Қайтадан
жолға айналдыру үшін тақырыпты басып алып және оны жоғары орналастыру
керек.
Сол және басқа жолдарды шығару Windows (Терезе) менюі Toolbars
(Құралдық жолдар) командасы арқылы шақырылатын Options (Параметрлер) диалог
терезесіндегі Customize (Баптау) бөлімінде қамтамасыз етіледі.
Стандартты құралдар тақтасында (Standart) файлдарды ашуға, файлдарды
ашуға, файлдарды сақтауға, алмасу буфері жүйелерінің операциялары және т.б
сәйкес жиі орындалатын командалар-басқару элементтері орналасқан.
Стандартты тақтадан төмен Атрибуттар тақтасы (Property Bar) немесе
қасиеттер тақтасы орналасқан. Ол ерекшеленген объектінің және стандартты
операциялардың басқару параметрлеріне сәйкес келетін, оларды таңдалған
құралдың көмегімен орындауға болатын барлық басқару элементтерінің
жиынтығын ұсынады.
Corel Draw терезесінің төменгі бөлігінде қалып-күй жолы (Status Bar)
бар. Онда жұмыс үрдісіндегі ерекшеленген объект жайлы мәліметтер шығады.
Жұмыс кеңістігінде суреттеме орналасатын баспа бетінің бейнесі көрініп тұр.
Көлденең орналасқан айналдыру жолағының сол жағында беттен бетке
көшуге болатын, беттің атымен аталған батырмалар мен таңбашалар, яғни
навигатор деп аталатын басқару элементі орналасқан.
Айналдыру жолақтары, координаталық сызғыштар (координаталарды өлшеу
үшін). Түйісілетін терезе (Dockers) ерекше роль атқарады. Докерлер
бағдарламасының функциясына кіруді қамтамасыз етеді. Әр түрлі міндеттер
үшін әр түрлі докерлер арналған, олар оннан астам. Оларды қажет кезінде
ашады.
Құралдармен танысыу. Объектілерді құру. Құралдар тақтасында барлық
құралдар жинақталған, олардың көмегімен графикалық объектілерді құруға,
ерекшелеуге, түзетуге және орналастыруға болады. Тіктөртбұрыш (Rectangle)
құралы кез-келген төртбұрыштың мен шаршыларды, сонымен қатар жұмырланған
(закругленный) бұрыштыларды да көруге арналған. Егер ортаңғы нүктелері
бойынша тіктөртбұрыш құру қажет болса, онда Shift пернесін басып тұру
қажет. Шаршы салу үшін Ctrl пернесін қолдану керек. Тіктөртбұрыш құралына
екі рет шерту ағымдағы беттің форматы бойынша тіктөртбұрышты құрайды.
Бұрыштарын жұмырлау үшін Пішін (Форма, Shape) немесе көрсеткіш (стрелка,
Pick) құралы арқылы орындауға болады. Меңзерді тіктбұрыштың бір бұрышына
апарып, оны тарту керек. Атрибуттар тақтасында объектіні моделінің
параметрлері және осы кластың объектілерімен стандартты әрекеттерді
орындауға рұқсат етілген батырмалардан тұратын басқару элементі ұсынылған:
- (х,у) координаталарының ортасы;
- биіктігі және ені;
- созу және қысу масштабтау коэффициенттері (%);
- жеке масштабтаудағы одақтау (блокировка);
- бұрылыс бұрышы;
- бұрыштарды жұмырлау коэффициенттері (мәні %-пен есептелген, 100%
үшін төртбұрыштың қысқа қабырғасының жарты ұзындығы қабылданған)
- жеке бұрыштарды бекітуді одақтау немесе қоршау.
Бұрыштардың біреуін ғана жұмырлау үшін құрал сілтеуішін бір түйінге
апарып және жылжытпас бұрын тышқанмен шерту қажет.
Эллипс (Ellipse) құралы. Эллипс өлшемі габаритті тіктөртбұрышпен
(қоршам) өлшемімен анықталады.
Модификатор пернелер (Ctrl және Shift) эллипс құралымен тура
тіктөртбұрыш құралы сияқты жұмыс істейді.
Эллипсте бір түйін бар. Егер онымен центрге қарай ішке созсақ,
секторға түрленді, ал сыртқа қарай жылжытсақ эллипстің доғасын аламыз.
Эллипс объектісі үшін атрибуттар тақтасындағы элементтер:
- эллипс (Ellipse);
- сектор (Sector);
- доға (Arc);
- доғаның басы және соңы;
- доғаның бағыты.
Көпбұрыш (Poligon) құралы. Бұл жақтарының саны берілген геометриялық
объект. Көпбұрыштардың нұсқасы дөңес көпбұрыштың ауданын қиылыса отырып,
нүктелері бірігетін жұлдызша болып табылады. Құрылу үрдісі жоғарыда
көрсетілгендей. Ctrl пернесін басып тұрып, дұрыс көпбұрыш құруға болады.
Number of pointssides (төбелержақтар саны) өрісінде тіктөртбұрыш үшін
төбелер басы (жақтар) санын немесе 3-тен (жұлдыз үшін 5-тен бастап) бастап
500-ге дейінгі мөлшерде анықтайды. Sharpnes (төбелер басының өткірлігі)
жұлдыз төбесінің өткірлік дәрежесін шартты бірлікте анықтауға мүмкіндік
береді. Көпбұрыш (Poligon) және Жұлдыз (Star) ауыстырғыштары көпбұрыштың
типін таңдау қызметін атқарады. Құлып түріндегі белгіше тақтадағы
орнатылған мәліметтерді бекіту қызметін атқарады.
Спираль (Spiral) құралы. Шиыршық саны мен анықталған радиуспен
үздіксіз қисық түріндегі геометриялық объект-спираль құру үшін арналған.
Corel Draw-та спиральдың екі түрі: симметриялық (Symmetrical) және
логарифмдік (logarithmic) ұсынылған. Симметриялық спиральда шиыршықтар
арасындағы ара қашықтық тең шамалы, ал логарифмдікте ара қашықтығы үдемелі
көбейеді, онда мәні Кеңейту (Расширениеexpansion) өрісінде 1 ден 100-ге
дейінгі аралықта белгіленеді. Айналым саны (Number of revolution) 1 ден 100
–ге дейінгі мөлшердегі спиральдың шиыршық санын анықтайды.
Қисық CURVE тобының құралдары. CURVE тобы құралдар тақтасында
төмендегі құралдардан: Freehand (Қисық), Bezier (Безье қисығы), Artistic
Media (Супер сызық), Demension (өлшемді сызықтар), Connector Line
(біріктіретін сызықтар) және Interactive connector (интерактивті
біріктіруші) тұрады.
Frehand (Қисық) құралы еркін сызықтарды қолмен салуға арналған.
Осы құралмен жұмыстың нәтижесінде тірек нүктелері бағдарламаға автоматты
түрде қойылатын векторлық жиек алынады. Кез-келген сәтте салынған сызықты
әрі қарай жалғастыруға болады. Ол үшін меңзерді соңғы нүктеге жақындату
қажет (меңзердің ирең сызықтары көрсеткішке айналады, ол дәлме-дәл тию
куәгері болып табылады) және тышқан батырмасын басып тұрып, сызықты әрі
қарай жүргізуге болады.
Осы құралдың көмегімен түзу сызықтарда салынады. Ол үшін бастапқы
және соңғы нүктесінде шерту жеткілікті. Ctrl пернесін басып тұрып сызықтың
еңкіш бұрышы үнсіз келісім бойынша 15 градус дискреттілікпен шектеледі.
Шешімдер:
- Frehand (қисық, кривая) құралымен жұмыс кезінде қисықтың түйіндер
мен сегменттері автоматты түрде құрылады;
- Құрылған түйіндердің көпшілігі сыну нүктелерін көрсетеді;
- Құрылған сегменттердің көпшілігі қисық сызықты.
Bezier (Безье) құралдары. Олардың көмегімен лездік ұтымдылықпен кез-
келген жиек құруға болады. Қарапайым графикалық элементі түзу сызық болып
табылады. Құрал меңзерін қажетті жерге жылжытып және тышқанның сол жақ
батырмасын шерту арқылы түзу сегментті еркін көпбұрыш алуға болады (2-
сурет).
Суретті аяқтау және жиекті ашық қалдыру үшін Pick (бағыттағыш немесе
таңдау) құралын іске қосу керек. Бос орын пернесін қолдануға да болады.
Суретті аяқтау және жабық жиек алу үшін меңзерді бастапқы нүктеге жылжыту
қажет және сол сәтте бағыттағыш пайда болғанда тышқанның батырмасын
шертеміз.
Бірнеше сегменттерді тірек нүктелерге біріктірудің үш типі болуы
мүмкін:
- екі қисықты бүгіліске (изгиб) біріктіретін тірек нүкте бұрыштық
тірек нүкте деп аталады (Cusp node). Басқарушы сызықтар бағыты
бойынша да, ұзындығы бойынша да бір-бірімен тәуелсіз.
- Тірек нүктеге бүгіліссіз біріктірілетін екі қисықты тегіс тірек
нүкте деп атайды (Smoth node). Мұндай тірек нүктелердің басқарушы
сызықтары (рычагтары) мөлшері бойынша тәуелсіз, ал бағыты бойынша
олар жалпы жанама болатын түзу сызықты құрайды (4-сурет).
2 сурет
3 сурет
- Бүгіліссіз және біркелкі қисықтықпен екі қисықты біріктіретін
тірек нүктені симметриялық тірек нүкте деп атайды (Symmetrical
node). Мұндай тірек нүктелердің басқару сызықтары бір-бірімен
бағыты бойынша да, мөлшері бойынша да бірбірімен байланысты болады
(5-сурет).
4 сурет
5 сурет
Қисық сызықты сегменттер салу. Құралды қосып, меңзерді бастапқы
нүктеге жақындатып, тышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып тартамыз.
Пайда болған тірек нүктелерден басқарушы сызықтар ілгері жылжиды. Басқарушы
сызықтардың өлшемі мен еңкіш бұрышы осы нүктеге енетін сегменттің қисығын
анықтайды.
Сонымен қатар келесі тірек нүктелерін алады және сызықтың қисықтығын
анықтайды.
Үнсіз келісім бойынша жаңа тірек нүкте тегіс болып құрылады.
Бұрыштың тірек нүктесіне қосылу үшін, С (Cusp сөзінен) пернесін басу
қажет, ал қайтадан тегіс тірек нүктеге келу үшін S ( Smooth сөзінен)
пернесін басу қажет.
Alt пернесін басып тұрып ағымдағы тірек нүктені басқа жағдайға
орналастыруға болады.
Қисықтарды құру ережесі. Қисықтың дөңес сегментін алу үшін бірінші
басқару нүктесін ұйғарылатын дөңес жағына, ал екіншісін- қарама-қарсы жаққа
орналастыру қажет. Егер екінші нүктесін сол жаққа қарай орналастырсақ, онда
S-үлгілі қисық алынады (6-сурет).
Жеткілікті күрделі жиек алу үшін тірек нүктелерді неғұрлым аз қолдану
керек (7-сурет).
6
сурет 7
сурет
Тірек нүктелердің қолдану ережелерін атап өтейік:
- бір бағыты бар қисық үшін 120 градуспен таяу жалғыз тірек нүктесі
қажет;
- өзінің бағытын бірқалыпты өзгертетін қисық үшін екі тірек нүкте
қажет (басы және соңында);
- өзінің бағытын бұрыштың астында өзгертетін қисық үшін әрбір
майыстыру нүктесінде тірек нүкте қажет.
Artistic Media (супер сызық). Бұл құралдың ерекшелігі оның жұмысының
нәтижесі немесе сол және бсқа кескіндеме әсерді еліктейтін объектілер
жиынтығы немесе жиек бойына орналасатын объект болып табылады. Бұл құрал
бір-бірінен құрылу тәсілдерімен ажыратылатын бірнеше тәртіппен жұмыс
істейді. Жұмыс тәртібін таңдау атрибуттар тақтасы көмегімен орындалады:
- Preset (дайындау, заготовка) дайын үлгіде өзінің жуандығын
өзгертетін объектілерді құруды қамтамасыз етеді (тамшы, клинь және
т.б түрінде);
- Brush (бояу жаққыш, кисть) тәртібі мәтін немесе күрделі түрде және
еркін түрдегі сәндік жағымдарды (мазки) құруды қамтамасыз етеді;
- Object Sprayer (Объектілерді шашқыш, распылитель объектов) режимі
бірнеше тәсілдермен траектория бойына әр түрлі графикалық
элементтерді орналастыруды қамтамасыз етелі. Бұл күрделі
жиектерді, гирлянд, сәнді жолақтар және т.б құру үшін бағытталған.
- Calligraphic (Каллиграфия, көркем жазу) салу сызығына анықталған
кең бояу жаққышпен немесе қауырсынмен (перо) сурет салу сияқты
объектілерді құруды қамтамасыз етеді;
- Pressure (нажим, басып жазу) пернетақтада ерекше пернелер
комбинация ықпалымен өзінің жуандығын өзгертетін штрихтарды құруды
қамтамасыз етеді.
Dimension құралдар тобы (өлшемдік сызықтар) сызбалар мен схемалармен
жұмыста өзінің бейнелегіш объектілерінен басқа дұрыс және нақты салынған
өлшемді сызықтар негізгі рольді ойнайды. Бағдарламада өлшемді сызықтарды
құратын алты құрал қолданылады: Auto Dimension (Автоматты өлшемді сызық),
Vertical Dimension (тік өлшемді сызық), Horizontal Dimension (көлденең
өлшемді сызық), Slanted Dimension (еңкіш өлшемді сызық), Callout (выноска,
шығару), Angular Dimension (бұрыштық өлшемдік сызық). Кез-келген сызықты
өлшемді сызықты құру – үш кезеңнен тұратын үрдіс (8-сурет).
- бірінші шерту өлшемді сызықтың бастапқы нүктесін бекітеді;
- екінші шерту өлшемді сызықтың соңғы нүктесін бекітеді;
- үшінші шерту нүктеге дейінгі жазуы бар меншікті өлшемді сызықта
ара қашықтықты бекітеді.
Бұрыштық өлшемдік сызық еркін бұрыштық мәнін радианмен және градуспен
бейнелеу және өлшеу үшін қолданылады.
Құрылу үрдісі 4 кезеңнен тұрады (9-сурет):
- алғашқы шерту бұрыштың бастапқы нүктесін бекітеді;
- екінші және үшінші шертулер бұрыш сәулесіндегі нүктелерді
бекітеді.
- Төртінші шерту нүктеден сәуледегі нүктелердің жазуы баршығару,
меншікті өлшемі бар ара қашықтықты бекітеді.
Callout (шығару, выноска) құралы жазу түсініктемесі бар немесе кез-келген
басқа мәтіндік блогы бар объектінің белгіленген нүктесін біріктіретін
сызықты құруға арналған. Екі сегментті шығаруды салу үшін бірінші шерту
объектінің тірек нүктесі байламмен, содан кейін екінші шерту майыстыру
нүктесінде және соңғы үшінші-мәтіндік меңзердің бар болуын куәландыратын
мәтіннің бастапқы жолдарында орындалады.
Connector Line (біріктіретін сызық) құралы екі объектіні байланыстыратын
және бұл байланысты объектілердің кез-келген жылжытулары мен
трансформацияларында сақтайтын біріктіретін сызықты құруға қажет. (11
сурет).
8 сурет
9 сурет
10 сурет
11 сурет
Interactive Connector (интерактивті байланыстырушы) әр түрлі блок-
схемаларды құру үшін арналған. Connector Line байланыстырушы сызық
құралынан айырмашылығы берілген құрал тік және көлденең сызықтарды құра
алады. Осыдан кейін бастапқы объектілерді ауыстыруда тірек нүктелеріне
байлау сақталады (12 cурет)
12 сурет
Мәтінмен жұмыс. Сorel Draw-та сіз құратын құжаттар суреттен ғана
тұрмай мәтіндерден де тұрады. Бағдарлама мәтінді көркем өңдеу үшін кең
мүмкіндіктерді ұсынады. Сіз ең белгісіз қаріппен терілген сөзді тартымды
логотип немесе тақырыпқа айналдыра аласыз. Егер сіздің жобаныз мәнді
көлемді мәтіннен тұрса, онда Сorel Draw жұмыстың осындай түрі үшін дамыған
функциялардан тұрады. Сондықтан мәтінді қарапайым және фигуралық деп бөлу
келісілген.
Қарапайым және блоктық мәтін. Сorel Draw-та қарапайым мәтін құра
отырып, Сіз шынында да қуаты бойынша қосымшалармен салыстырылған, оның
құрылған мәтіндік редакторларына көшесіз. Қарапайым мәтін мәтіндердің мәнді
көлемін беттеу үшін қолданылады. Ондай мәтін ақпаратты беру үшін арналған
және алдымен оның оқылу жеңілдігі және жеткізілуі маңызды.
Сorel Draw-та қарапайым мәтін енгізбес бұрын, ол бетте орналасатын
орынды сызып қою керек. Ол үшін мынаны орындау қажет:
- Текст (мәтін) құралын таңдаңыз.
- Тышқанның көрсеткішін бетке орналастырыңыз, батырманы басып және
оны оңға, төмен жылжытыңыз. Көрсеткіштен кейін мәтін орналастын
пунктирленген тіктөртбұрыш, мәтін орналастын орынды сызып қояды.
Осы әрекеттің нәтижесінде мәтінді құруға арналған ернеу пайда
болады. Жиек құрылып болғаннан кейін сол жақ жоғарғы бұрышта
мәтінді енгізуге арналған меңзер көрінеді.
Қарапайым мәтін ернеуінің маңызды қасиеті-оның байланысы болып
табылады. Байланысқан ернеуде мәтін олардың арасында ернеудің өлшемін
өзгертуде перетекает. Қарапайым мәтіннің ернеуін орналастыруға және
масштабтауға болады. Сонда ернеудің ішіндегілер өзгермейді, яғни мәтін
пішімдеуді -өлшемін, туралауды және т.б атрибуттарды өзгертпейді.
Мәтіндік жұмысқа арналған құрал (Мәтін) пішімдеуге, параметрлерін
өзгертуге, жеке үзінділерді түзетуге және т.б арналған. Shape (Пішін)
құралы арқылы интерлиньяж, әріпаралық және сөзаралық интервалдарды
өзгертуге, әр түрлі кернирлеуді орындауға және жеке символдарға еркін
параметрлерді меншіктеуге болады.
Фигуралық мәтін. Арнайы әсерлердің қолданылуымен: сығу, бұрмалау,
көлеңке құру, графикалық объектілер бойында орналастыру және т.б көп емес
мәтіндік үзінділерді (тақырыптарды, биәріп (буквица) және т.б) құруда
қолданылады. Берілген жағдайда мәтін безендіру элементі болып табылады.
Фигуралық мәтінді енгізу өте қарапайым. Құрал –саймандар тақтасынан
Текст (Мәтін) құралын таңдаңыз және беттің кез-келген жерінде тышқанды
шертіңіз. Шерту орнында мәтін енгізуге болатын мәтіндік меңзер пайда
болады.
Мәтінді пішімдеудің ортақ командалары кәдімгі мәтіндік
процессордікі сияқты.
Мәтіндік процессорларда мүмкін емес, пішімдеудің айырықша
функцияларын қарастырамыз. Форма (Пішін) құралының көмегімен жеке
символдарды пішімдеуге болады. Егер фигуралық мәтінді осы құралдың
көмегімен ерекшелесек, онда оның базалық сызығының деңгейінде әр символдың
сол жағында қисықтың түйінін еске түсіретін кішкентай ақ шаршылар пайда
болады. Егер сәйкес символдағы түйінге тышқанмен шертсек, онда қасиеттер
тақтасында тек қана осы әріптің қасиетін өзгертетін командалар батырмалары
пайда болады.
Жалпы жағдайда фигуралық мәтін көп деңгейлі біріктірілген объектіні
көрсетеді. Фигуралық мәтіннің блогы бірінші айырудан кейін әр қайсысы жолға
сәйкес келетін фигуралық мәтіндердің жиынтығына айналады. Жолдарды айыру
сөздердің жиынтығын, сөздерді айыру-символдардың жиынтығын береді
(ArrangeBreak Apart (МонтажАйыру)).
Фигуралық мәтіннің жиекке түрленуі. Сorel Draw қаріптің символдарын,
пішінін еркін өзгертуге болатын жиекке айналдыру мүмкіндігін ұсынады.
Түрлендіру нәтижесі-кез-келген жиек сияқты, Форма (Пішін) құралының
көмегімен түзетуге болатын, бірнеше жиектерден тұратын күрделі объект. Ол
үшін:
- Сілтегіш (Указатель) құралымен мәтіндік объектіні ерекшелеу;
- Упорядочить (Реттеу) менюінен Преобразовать в кривые (Қисыққа
түрлендіру) таңдау. Мәтін осыдан кейін қисыққа аударылады, және
кәдімгі жиек сияқты онымен жұмыс істеуге болады.
- Форма (Пішін) құралын таңдап және оның көмегімен нақты әріптердің
түйіндерін ерекшелеп, оның пішінін өзгерту қажет.
Еркін пішіндегі объектіде мәтінді орналастыру. Графикалық объектіде
мәтінді орналастыру үшін, Мәтін құралын қосып, меңзерді объектінің жиегіне
апарып және тышқанды шертеміз. Штрихталған жиек және мәтіндік меңзер пайда
болғаннан кейін мәтінді енгізуге болады.
Мәтінді жиектің бойында орналастыру. Жиектің бойында орналасқан
мәтін – безендірудің кең таралған элементі. Ол логотиптерде, баспада,
жарнамалық материалдарда кездеседі. Сorel Draw-та мәтінді кез-келген
жиектің бойында орналастыруға болады және оның жағдайын бақылауды (14-
сурет).
14 сурет
Тақырыптық мәтіндерді еркін қисыққа байлау үшін мәтіндік немесе
графикалық объектіні ерекшелеу керек , содан кейін Text (Мәтін) менюінен
Fil Text to Path... (Жол бойындағы мәтін, Текст вдоль пути) командасын
орындаймыз.
Мәтінді тікелей жиектің траекториясына енгізу үшін Text (Мәтін)
құралын қосып, жиекке меңзерді апарып, және тышқанның батырмасын басу
керек. Мәтіндік меңзер пайда болғаннан кейін мәтінді енгізуді бастауға
болады.
Динамикалық байланысқан объектілерді басқару (мәтінмен және қисық)
экранға WindowDockers бір атаулы командалық меню арқылы шақырылатын Fil
Text to Path тақтасының көмегімен іске асады. Place on other side (Басқа
жағында орналастыру, Поместить на другой стороне) батырмасы мәтінді жиектің
басқа жақ бойында орналастыруға арналған.
Символдар. Символдарды Webdings қарібін таңдап, Symbols and Special
CharactersСимволдар және арнайы белгілер докерін пайдаланып, суреттеме
ретінде де, фон ретінде де, символ ретінде де қолдануға болады (ол
Windows’98 құрамына кіреді).
Символ ретінде- Мәтін құралын, қою нүктесін орнатып, символға екі рет
шерту қажет.
Сурет ретінде- оны докер терезесінен құжат терезесіне жылжыту керек.
Символдардан құралған өрнектерді – Докер менюінен Символдардан
құралған өрнек немесе Символдар арнайы символдар мозакамен қосқышын
орнату, өрнек элементтерінің арасындағы ара қашықтықты беру, символды
блоктың сол жақ жоғарғы бұрышына немесе бетке жылжыту қажет:
- Одан тышқанның оң жақ батырмасын басып, клондарды таңдау.
- Одан кейін құюды, құрсауды, масштабтауды, орналасу тәртібін және
т.б орындау.
Мәтіндік жақтаулар мен жиектерді байлануы. Абзацтық мәтіннің
мәтіндік жиектің жоғарғы және төменгі шекарасында орналасқан белгілегішті
қолдану қажет. Pick құралының көмегімен мәтіндік блокты ерекшелеу керек,
содан соң белгілегішті шерткенде меңзерді көрсеткіші бар бетке
айналдырады. Осындай меңзерді графикалық объектіге немесе ашық жиекке
немесе басқа бір мәтіндік жақтауға орналастырғанда ол өзінің пішінін шертуі
объектіні немесе байланысқан мәтіндік блок ретіндегі жиекті бекітетін
көрсеткішке өзгертеді көрсеткішке өзгертеді. Егер көрсеткіші бар бет
түріндегі меңзерді беттің бос орнында шертсек, онда автоматты түрде
ағымдағы беттің өлшеміндей жаңа теру аймағы құрылады. Осы меңзердің
көмегімен қажетті өлшемде терудің жаңа жолағын сызуға болады.
Байланысқан мәтіндік блокты ерекшелеу кезінде экранда мәтінмен
қиылысудың (перетекание) бағытын көрсететін көрсеткіш шығады. Перетекание
функциясы мәтіндік блоктарды әр түрлі беттерде орналастыруда қолайлы. Жұмыс
үрдісінде мәтін ағынының бағытын бір объектіден келесісіне өзгертуге
болады. Абзацтық мәтіннің байланысқан блоктарын пайдалану кезінде
бағдарламада мәтінді пішімдеудің ыңғайлы басқару қарастырылған. Байланысты
үзу үшін Arrange (Басқару) менюінен Separate (Бөлектеу) командасын таңдау
керек.
Графикалық объектілерді мәтінмен сүйірлеу. Объектіні сүйір түрінде
объектіде орналастырып және тышқанның оң жақ батырмасын басып, Wrap
Paragraph Text (Абзацтік мәтінмен сүйірлеу) командасын орындап сүйірленген
түрінде белгілеуге болады. Және құралдық жолда тура сол сияқты команда бар.
Объектілер мен мәтіннің арасындағы қашықтықты өзгертуді төмендегідей етіп
өзгертуге болады: объектіде тышқанның оң жақ батырмасын басу қажет, содан
кейін Properties (Қасиет, Свойства)→ Object Property (Объектінің қасиеті,
свойства объекта) тақтасында General (Жалпы, Общие) қосымшасын ашу және
Text wrap offset (Мәтінмен сүйірлеуді ығыстыру) өрісінде қажетті мәнді
орналастыру.
Беттерді белгілеу. Corel Draw-та белгілеу үшін бағыттауыштар
қолданылады. Бағыттауыштарды қолдан орнату үшін сілтемені тігінен немесе
көлденең сызғышқа апарыңыз және тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз.
Сілтемені жұмыс беті жаққа қарай апарыңыз. Ол шексіз ұзындықтан тұрады, тек
үзінді ғана көрінеді. Белсенді бағыттауыштардың түсі-қызыл, белсенді емес-
қара. Бағыттауыштарға қайтадан шерткенде басында және соңында оның
көрінетін бөлігінде иілген екібасты көрсеткіштер, ал орталық бөлігінде-
нүктелі дөңгелек пайда болады. Бұл элементтер манипуляторлар деп аталады.
Егер иілген екібасты көрсеткішке басып және сілтемені керек жаққа қарай
жылжытсақ, бағыттауыш ортаңғы манипуляторға қатысты еңкейеді.
Бағыттауыштарға екі рет шертсе Қасиет диалогтік терезесін ашады, онда
бағыттауыштың еңкею бұрышы және координаталар үшін сандық мәндерін қоюға
болады.
Қабаттармен жұмыс. Қабат деп объектілер қарапайым түрде орналасатын
мөлдір жазықтықты айтамыз. Corel Draw бағдарламасында құрылатын әрбір
құжатта үнсіз келісім бойынша төрт қабат болады: бір қабат-бейнелеу (Layer
1), тор үшін арналған қабат (Master Gride), бағыттауыштар үшін арналған
қабат (Master Grides), және жұмыс столының қабаты (Desktop).
Қабаттармен орындалатын барлық операциялар Windows Doskers
(Терезелер Dosker типіндегі тақта) меню командасы арқылы экранға
шақырылатын Object Manager (Объектілер диспетчері) тақтасы арқылы іске
асады. Жаңа бейнелеу қабаты Объектілер диспетчері тақтасының жоғарғы
бөлігіндегі New Layer (Жаңа қабат) батырмасы арқылы құрылады. Қабатқа ат
берілгеннен кейін, оны Rename (Қайтадан ат беру) командасы арқылы өзгертуге
болады.
Қабат пиктограммасының жанында оның атрибуттарының пиктограммалары
бар:
- Көз пиктограммасы қабат көрінуінің атрибутын басқарады. Егер
қабат көрініп тұрса- пиктограмма қара, ал көрінбесе-сұр болып тұрады.
- Принтер пиктограммасы баспа атрибутының белгісі. Егер қара болса,
онда принтерден құжаттарды шығарғанда объектілер басылып шығады, егер сұр
болса-басылмайды.
- Қарындаш пиктограммасы қабатты бекіту мүмкіндігін береді және
түзету үшін оны мүмкіндіксіз ету керек.
Кез-келген жаңадан құрылған объект белсенді қабатқа орналастырылады,
сондықтан қажетті қабатта объектілерді орналастыру үшін осы қабатты оның
аты мен берілген жолды шертіп, тақтаны алдын-ала ерекшелеу қажет. Белсенді
қабаттың аты қызыл түспен ерекшеленеді.
Қабаттардың тәртібін өзгерту арқылы объектілер жиынтығына басқару
жасау жеткілікті. Ол үшін Объектілер диспетчері тақтасынан ерекшеленген
қабаттың жолын ұстап алып және оны қабаттар "ізінде" (стопке) жоғары және
төмен жылжыту қажет.
Көп беттік құжатта композицилық бірлік әрбір беттегі элементтердің
немесе қандай да бір беттердің жиынтығының қайталануынан құрылады. Жанама
менюдің шебер-қабаты кез-келген қабатты мастер қабатқа айналдыра алады.
Оның тағайындауы мынада, онда орналасқан барлық объектілер құжаттың барлық
беттерінде көрінетін болады.
Әр түрлі қабаттарда орналасқан объектілерді бір қабаттан келесісіне
орналастыруға және көшірмесін алуға болады. Осы мақсатқа Move To Layer
(Қабатқа орналастыру) және Copy To Layer (Қабатқа көшіру) командалары
арналған. Команданы орындап болғаннан кейін, экранға тағайындау-қабаты
атына сілтеу қажет болатын арнайы көрсеткіш шығады.
Стилдер. Стилдер жүйесі барлық дамыған графикалық және мәтіндік
қосымшаларда болады. Стиль-объектілер атрибуттарының жиынтығы. Мысалы, Word
мәтіндік редакторында қызыл жол немесе символ үшін қаріп, қаріп өлшемі,
кескін, түс, табуляция жағдайын бір сөзбен айтқанда-стилді анықтауға
болады. Стил жасалынғаннан кейін ол құжатта сақталады. Стиль қызыл жолға
немесе символға қолданылады, және олар барлық берілген мінездемелерді
қабылдайды. Яғни уақытты үнемдейді, түзетудің оншақты операциясының орнына
бір ғана стилді берумен орындауға болады. Corel Draw-та стилдердің үш
негізгі типі бар: графика стилі, фигуралық мәтіннің стилі және қарапайым
мәтіннің стилі. Стилдің құрамына объектілердің әрқайсы түрінің негізгі
атрибуттары кіреді. Фигуралар үшін стилде түс және құю типін, абрисін
беруге болады. Фигуралық мәтін үшін осы атрибуттардан басқа қаріп және
оныңкескінделуін, қызыл жолдарды туралау, интервалдар-яғни фигуралық
мәтіннің барлық атрибуттарын беруге болады.
Corel Draw-та стилдермен басқару мәтін және графика стилдері
докерінде шығарылады. Стилдер үнсіз келісім бойынша автоматты түрде басқа
стилге арнайы тағайындалмаған барлық объектілерге меншіктеледі.
Түстік модельдер. Сorel Draw бағдарламасында объектілерге түстік
параметрлерді беру үшін есепке байланысты бірнеше түстік модельдерді
пайдалануға болады. Түстік модельдердің негізіне түстің синтезінің екі типі-
сәулеленудің (жарық сәулесі) араласуын сипаттайтын аддитивті, және
орталардың бояу араласуын сипаттайтын субтрактивті. Бұл дегеніміз соған
байланысты олардың негізінде әр түрлі физикалық үрдістер жатыр. Синтездің
аддитивті тәсілі түстерді өлшеуде, сканерлеуде, монитор экранында көріну
(бейнелену) үшін қолданылады. Синтездің субтрактивті тәсілі түрлі-түсті
фотосуреттерді, түрлі-түсті баспаларды және полиграфияларды өндіруде
пайдаланады. Түстердің саны орасан зор, бірақ олардың ішінен негізгі болып
саналатын үшеуі ерекшеленген: қызыл, жасыл, көк. Екі негізгі түсті
араластырғанда нәтижелік түс жарықтанады: қызыл мен жасылдан сары түзіледі,
жасыл мен көктен – көкшіл, көк пен қызыл- қара қошқыл түсті береді. Егер де
үш түстің барлығы араласса, нәтижесінде ақ түс түзіледі. Мұндай түстің
моделі аддитивті болып табылады, ал үрдіс аддитивті синтез деп аталады.
Негізінде аддитивті синтез жатқан модель RGB түстік моделіне ие
болады-ағылшын сөздерінің бірінші әріптері бойынша Red (қызыл), Green
(жасыл), Blu (көк). Егер де үш түстің барлығы араласса, нәтижесінде ақ түс
түзіледі. Әр түрлі пропорциядағы базалық түстерді қосып әр алуан түрлерді
(реңктерді) алуға болады. RGB моделінде құрылымның саны 0 ден 255 дейін
өлшенеді.
CMYK түстік моделі. Боялған жарық емес (жарықтандырылмаған)
объектілер оларды жарықтандыратын ақ түстің спектрінің бөлігін жұтады.
Оларды сипаттау үшін CMYK түстік моделі пайдаланылады. CMYK-тағы түстер
субтрактивті деп аталады және ақ түстен негізгі RGB түстерін алып
тастағанда түзіледі. Негізгі түстер де үшеу: көгілдір (ақтан қызылды алу),
қара қошқыл (ақ алу жасыл), сары (ақ алу көк). Субтрактивті құрауыштарды
араластырғанда аса қою түсті береді. Барлық үш базалық түсті араластырсақ
қара түс пайда болады. Полиграфияда баспаның сапасын жақсарту үшін негізгі
бояулардың санына қосымша қара түс қосылған. CMYK моделі, C-Cyan
(көгілдір), M-Magenta (қара қошқыл), Y-yellow (сары), ал K-бұл BlacK
(қара), яғни сөздің бірінші емес, соңғы әрпі алынған. Бұл әріптің пайда
болуының басқа түсіндірмесі-Key сөзінен – негізгі салынатын түс.
Түсті сипаттаудың көптеген тәсілдері бар. Екі қарастырылған түс аса
маңызды, өйткені жиі қолданылады. Бірақ та CMYK моделі монитор экранынан
дәл емес жеткізіледі, ал RGB моделінің түстерін елестету қиын. Келесі
модель екеуінің қалдықтарынан босатылған.
HSB моделі. Жалпы жағдайда бұл модельде кез-келген түс белгіленген
пайызда ақ және қара құрылымның (сұр бояу) қосылуынан спектрліктен алынады.
Мұндағы түстің негізгі сипаттамасы- түстік реңк (Hue), яғни меншікті
спектральды түс, түсті ақ бояумен араластыру пайызын сипаттайтын қанықтылық
(Saturation) және ашықтық күңгірттену пайызын белгілейтін (қара бояудың
қосылуы). Бұл модель бейнеленгендердің ішінде ең көрнектісі, ол
компьютерлік суретшілермен пайдаланылады.
Белгіленген құрылғылармен (көзбен, фотоаппаратпен, монитормен,
басатын станокпен, сканермен және басқалармен) бейнеленген немесе
қабылданатын түстер-түстер диапазоны немесе түстік қамту. Ол әр түрлң
құрылғылар үшін және әр түрлі түстік модельдер үшін әрқилы. RGB-
компьютерлік дизайнның негізгі моделі.
Құю және құрсау (обводка) параметрлері. Сorel Drawта құю деп тұйық
жиекті толтыруды түсіну қабылданған. Бұл толтыру қандай амал (тәсілдермен)
қалыптасуына байланысты құюдың жеті түрлі түрін ерекшелейді:
- біртекті немесе тұтас құю;
- градиентті құю;
- екі түсті өрнекті құю;
- нүктелік өрнекті құю;
- текстуралық құю.
Біртекті құю деп объектінің тұйық қисықпен, түспен шектелген
объектіні толтыруды атаймыз, ол объектінің барлық шекарасында өзгермейді.
Бағдарламада түстің төрт негізгі көзі бар: экранға үнсіз келісім
бойынша шығарылатын экрандық палитра, Fill Color (түстік құю) диалогтік
терезесі және Docker типіндегі екі тақталар Color (Түс) тақтасы және Color
Palette Browzer (түстік палитралар) тақтасы.
Экрандық палитра деп экранда еркін жағдайда бейнеленетін немесе
экранның оң жақ бұрышына түртілген арнайы терезені айтады. Егер бұл тақта
экранда жоқ болса, оны Window-Color Palettes (Окно-Плитры цветов)
командасын таңдау арқылы доступный етуге болады. Ерекшеленген объектіге
біртекті құюды тағайындау үшін тышқанмен қажетті түстің үлгісіне шерту
жеткілікті. Құрсаудың түсін-тышқанның оң жақ батырмасынмен шерту.
Айналдыру жолақтарының көмегімен түстер палитрасы. Палитраны төменгі
бөлікте орналасқан батырманы басу арқылы тұтастай көруге болады (Онда тік
сызыққа сүйенеді) сол жаққа қарай көрсеткіш бейнеленген).
Үнсіз келісім бойынша түстер. Егер бірде –бір объект ерекшеленбеген
кезде палитрадағы түске шертсе, онда таңдалынған түс үнсіз келісім бойынша
түс болып табылады. Ақырында құрылған барлық объектілер осы құю түсі немесе
абрисаны иемденеді деген сөз (үлгіні таңдау тышқанның қандай батырмасымен
жүргізілгеніне байланысты).
Құрсау атрибуты (Outine Pen) диалог терезесі. Абрис-құрсау. Сызық
соңында бөлімінде (Line Caps). Сызықтардың соңғы стильдері, мысалы
Дөңгелектелген соңы. Бұрыштар (Corners) бөлімі соңғы стильдері, мысалы
дөңгелектенген бұрыштар. Объектінің артында қосқышы (Behinf fill). Ол
түсірілген кезде, онда құрсаудың сызығы жиектің алдында орналасқан және оны
бөліктеп жауып тұрады. Егер құрсау кең болса, онда объектінің ұсақ сыртқы
түрі бұрмаланады. Орнатылған жалауша кезінде құрсау сызығы объектінің
алдында орналасады, ол кезде оның жартысы объектінің жиегімен жауып тұрады,
ал жартысы көрініп қалады. Объектілердің артындағы құрсаудан қаріптерді
салу кезінде қолданылады. Жалауша алынған кезде, онда онда объектіні
масштабтауда тұрпаттардың абсолютті қалыңдығы өзгеріссіз қалады. Суреттің
өлшемін көрсетіп өзгертмек, оның дизайны бұрмаланады. Қосылған жалаушада
бағдарлама автоматты түрде сызықтың қалыңдығы өзгертілетін өлшемдеріне
сәйкес автоматты баптайды.
Inform Fill (Біртекті құю) диалогтік терезесінде құю түстерін
таңдау, онда түстерді таңдаудың келесі қосымшалары бар: Models (модельдер),
Fixed Paletters (стандартты тақталар), Custom Palettes (бапталатын
палитралар), Mixers (Смесители).
Атрибуттар тақтасын біртекті құюды өзгерту және қызметі үшін қолдану.
Ол үшін біркелкі құюы бар объектіні таңдау керек, ал содан кейін
Interactive fill (Интерактивті құю) құралдар тақтасында таңдаймыз.
Градиенттік құю. Градиенттік құю- бір түстен екінші түске аралық
түстер арқылы негізгі көшу.
Кез-келген құюдың схемасының негізгі элементі болып- оның көрсеткіші
бар пунктирлі сызығы табылады. Градиентті ққұюдың басқарушы нүктелері болып
бағыттаушыда орналасқан квадраттар болып табылады, тағы бір басқарушы
элемент-түстік ауысудың ортаңғы нүктенің сырғытпасы. Шаршы құрыңыз,
интерактивті құю құралын таңдаңыз, құю типі-сызықтық және шаршыда шертіңіз.
Шаршының ортасында шеттерінде екі шаршысы бар және ортасында сырғытпасы
бар пунктирлі көрсеткіш пайда болады. Градиенттің ортаңғы нүктесінің
орналасуын өзгерту арқылы көшудің саздылығын анықтайсыз (15-сурет).
15 сурет
Көрсеткіштің басын және соңын жылжыту арқылы сіз объектінің ішіндегі
градиенттің дербес бағытын бере аласыз (16-сурет).
16 сурет
Сorel Draw градиенттер түсін градиенттің алғашқы түйіндері сияқты, сонымен
қатар аралық түстерді-сәйкес түйіндерге түстер палитрасынан түстердің
үлгілерін жылжытып алады. Артық аралық түйіндер тышқанның оң жақ батырмасы
арқылы жойылады.
Mesh Fill торлы құю- Corel Draw 9 –ғы жаңа құрал. Ол суретшіге
бейнелеудің кең мүмкіндіктерін береді. Дербес пішіндегі объектіге торлы құю
тағайындағанда оған алдын-ала берілген жолдар мен бағандардың саны бар
тор құйылады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz