Құрылыстағы тауарлы - материалдық қорлардың есебі

Мазмұны

1.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Құрылыстағы тауарлық.материалдық қорлар есебінің ерекшелігі

2. Құрылыстағы тауарлы. материалды қорлар есебі
2.1Құрылыстағы тауарлы материалды қорлардың қозғалысының есебі және оларды құжаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.2Бітпеген құрылыстағы тауарлы .материалдар қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.3 Обьект құрылысының нәтижесінде келіп түскен тауарлы . матералды қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

3. «Бұлақ» өндірістік кооперативінің Құрылыстағы тауарлы. материалдық қорлар есебі.
3.1 Құрылыс және өнеркәсіптегі бухгалтерлік «Бұлақ» өндірістік кооперативінің реквизиттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
3.2. «Бұлақ» өндірістік кооперативінің синтетикалық шоттар бойынша есеп регистірлерін құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3.3. «Бұлақ» өндірістік кооперативінің өткізілген өнім, жұмыстар бойынша (салық есебі ) шығындарды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... 33

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37

Кіріспе
Осы Курыстық жұмыста мен «Құрылыстағы тауарлы-материалдық қорлардың бухгалтериялық есебінің ерекшеліктерін» тереңірек талдап, салыстырып, толығырақ зерттеп көрсетемін.
Алдымен жұмысымның кіріспе бөлігіне шолу жасағаным, өзім жазған «курыстық жұмысыма» дұрыс көңіл аударғандық деп ойлаймын. Қандай ғылымның болмасын пайда болу тарыхы, маңызы мен мақсаты және қоғамда алатын өз орны бар екендігі белгілі. Солардың ішінде басқа салалардан өзінің ерекшелігімен оқшауланатын бухгалтерлік есеп саласы бұдан бірнеше жүзедеген жылдар бұрын пайда болып, күнделікті өмірде қолданылуы барысында қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайларына қарай өзгерістерге ұшырап келе жатқан ғылым болып табылады. Бухгалтерлік есеп туралы белгілі ғалым Б.Д. Солозано «бухгалтерлік есеп барлық ғылымдар мен өнердің ең алдында тұрады, басқалары онсыз өмір сүре алмаса, бухгалтерлік есеп үшін олардың ешқайсысы қажет емес және де бухгалтерлік есепсіз әлемді басқару мүмкін емес» деген болса, адамзаттың өміріндегі маңызды құрылыс және тұрғын үйлердің тауарлы материалды қорлар есебінің маңызы зор. Себебі бухгалтерлік есептің ішіндегі бұл бөлімнің де маңызы зор.
Курыстық жұмысымның кіріспе бөлігінде құрылыстағы тауарлы- материалдық қорлардың ерекшелігіне қысқаша тоқталып өтейін. Құрылыс материалдарын құрылысшы кәсіпорындар қолданады және құрылыс бұйымдарын әзірлеу, құрылыстарды көтеру және әрлеу, үйлер мен ғимараттар үшін бөліктер салу үшін құрылыс мантаж жұмыстары кезінде тікелей пайдаланылады.
«Тауарлы-материалдық қорларды есептеу үшін» 1997 жылғы 1-қаңтардан бастап күшіне енген «Бас жоспар» нұсқаулығы бойынша «Құрылыстағы тауарлы-материалдық қорлар есебі -208 шотпен есептелінеді.
Бұл 208 «Құрылыс материалдары»-шотын субъект салушылар қолданады.
Құрылыс материалдары атты шотта тікелей құрылыс салуға және монтаж жұмыстарына, сондай-ақ құрылыс бөлшектерін дайындауға пайдаланылатын материалдар және құрылыс қажетіне керекті басқадай материалдар есептеледі. Мұнда тікелей құрылыс, монтаж жұмыстарында қолданылатын материалдардың құрылыс детальдарын жасау, үйлер мен ғимараттардың конструкциялары мен бөліктерін салу, тұрғызу, өңдеу үшін құрылыс концтрукциясы мен детальдары, сондай-ақ құрылыс тілектері үшін, қажетті тауарлы-материалдық қорлардың бар жоғы мен қозғалысы ескеріледі.
Шаруашылық субьектілері бұл шоттқа қажетті мөлшерде субшоттар мен талдамалы шоттар аша алады. Субьектіде тиесілі емес, бірақ онда уақытша сақтауда тұрған өндірістік қорларды есепке алу үшін баланстан тыс шоттар пайдаланылады.
Сонымен осы курыстық жұмыс барысында мен тауарлы-материалдық қорлардың құрыслыстағы бухгалтерлік есебінің ерекшеліктерін мысал ету ретінде тақырыпты көрсету бағытын негізге алдым.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1. Ауыл шаруашылығы өнімдері мен құрылыс өндірісінің Бағасы/ Цены на продукцию сельского хозяйства и строительного производства: статистикалық анықтамалық / әзірлеуге жауапты: Н. Кривко ; ред. басқ.: Б. Сұлтанов
; ҚР Статистика агенттігі.- Алматы: Қазстатақпарат, 2006.- 202 б.: схем., граф., кесте

2. Әбілдинов А. Темір бетонды конструкцияларды есептеу негіздері: Оқу құралы.- Алматы, 1995.- 149бет; 20х13см

3.Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру.- Алматы, 1992 - 1 бөлім.-1992.-76бет.-50с.,8000дана

4. Баймұханова, Сәрия Баймұханқызы. Бухгалтерлік есеп: оқулық / жалпы ред. басқ. К. Ш. Дүйсембаев.- 2-ші бас., қайта өңд., толқт.- Алматы: ИздатМаркет, 2005.- 312 б.

5. Басқару есебі: Оқулық /Авт.:В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова, Д.А.Фурсов, С.Д.Фурсова; Т.Рысқұлов атын. қазақ экон. ун-ті.- Алматы: Экономика, 2005.- 298 б.

6.Батырбаев Ғ., Садуақасов М. Құрылыс материалдары мен бұйымдары: Оқу құралы.- Алматы: РБК, 1995.- 20х14см. - 1 бөлім.-1995.-136бет.-5теңге,500дана

7 Бисенов, Қ. А, Нарманова, Р. А. Құрылыс материалдары және бұйымдары [Мәтін]: оқу құралы.- Қызылорда: [Б.ж.], 2001.- 116 б.

8. Бухгалтерлік есептің стандарттары және әдістемелік ұсынымдар// Мектеп бухгалтері-Бухгалтер школы.- 2006.- № 1.- 426

9. Кеулімжаев, Қуантхан Кеулімжайұлы, Құдайбергенова, Нұрадин Айыпұлы. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері оқулық.- Алматы: Экономика, 2006.- 384 б.: кесте

10. Көкенов У.Ж., Көкенова Ф.У. Кәсіпорындардың бухгалтерлік есебі. Кітап 2.- Алматы: Рауан, 1992.-319бет

11 Қазақстан - цифрларда [Мәтін] [Мәтін]=Казахстан в цифрах: 2005 : статистикалық жинақ / ред. басқ.: Қ. С. Әбдиев ; Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі.- Алматы: Қазстатақпарат, 2005.- 316 б.

12.Қаржылық есеп [Мәтін] [Мәтін] [Мәтін]: оқу құралы / Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А.Құдайбергенов, А. Ә. Жантева.- Алматы: Экономика, 2001.- 330 б.: кесте

13.Мырзалиев, Б. С., Әбдішүкіров, Р. С. Бухгалтерлік есеп жүргізудің тәжірбиелік әдістемелері :практикум - Алматы: Заң әдебиеті, 2006.- 254 б.: кесте.

14.Назарова, Вера Леонидовна. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп [Мәтін]: оқулық / жалпы ред. басқ.: Н. Қ. Мамыров.- Алматы: Экономика, 2005.- 310 б.

15.Шамгонов, А. Ш. Негізгі құралдар және материалдық бұйымдардың есебі [Мәтін]: оқу құралы.- Орал: [Б.ж.],1997.- 56 б.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі

“______________” кафедрасы

КУРСТЫҚ
ЖҰМЫС

Тақырыбы: Құрылыстағы тауарлы- материалдық қорлардың есебі

Тексерген:______________
Орындаған:_____________
Факультеті “_______ ”

Мазмұны
1.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...3
Құрылыстағы тауарлық-материалдық қорлар есебінің ерекшелігі

2. Құрылыстағы тауарлы- материалды қорлар есебі
2.1Құрылыстағы тауарлы материалды қорлардың қозғалысының есебі және оларды
құжаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.2Бітпеген құрылыстағы тауарлы –материалдар қорлар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.3 Обьект құрылысының нәтижесінде келіп түскен тауарлы - матералды қорлар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.11

3. Бұлақ өндірістік кооперативінің Құрылыстағы тауарлы- материалдық
қорлар есебі.
3.1 Құрылыс және өнеркәсіптегі бухгалтерлік Бұлақ өндірістік
кооперативінің
реквизиттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
13
3.2. Бұлақ өндірістік кооперативінің синтетикалық шоттар бойынша есеп
регистірлерін құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3.3. Бұлақ өндірістік кооперативінің өткізілген өнім, жұмыстар бойынша
(салық есебі ) шығындарды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... 33

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 35
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...37

Кіріспе
Осы Курыстық жұмыста мен Құрылыстағы тауарлы-материалдық қорлардың
бухгалтериялық есебінің ерекшеліктерін тереңірек талдап, салыстырып,
толығырақ зерттеп көрсетемін.
Алдымен жұмысымның кіріспе бөлігіне шолу жасағаным, өзім жазған
курыстық жұмысыма дұрыс көңіл аударғандық деп ойлаймын. Қандай ғылымның
болмасын пайда болу тарыхы, маңызы мен мақсаты және қоғамда алатын өз орны
бар екендігі белгілі. Солардың ішінде басқа салалардан өзінің ерекшелігімен
оқшауланатын бухгалтерлік есеп саласы бұдан бірнеше жүзедеген жылдар бұрын
пайда болып, күнделікті өмірде қолданылуы барысында қоғамның әлеуметтік-
экономикалық жағдайларына қарай өзгерістерге ұшырап келе жатқан ғылым болып
табылады. Бухгалтерлік есеп туралы белгілі ғалым Б.Д. Солозано
бухгалтерлік есеп барлық ғылымдар мен өнердің ең алдында тұрады, басқалары
онсыз өмір сүре алмаса, бухгалтерлік есеп үшін олардың ешқайсысы қажет емес
және де бухгалтерлік есепсіз әлемді басқару мүмкін емес деген болса,
адамзаттың өміріндегі маңызды құрылыс және тұрғын үйлердің тауарлы
материалды қорлар есебінің маңызы зор. Себебі бухгалтерлік есептің ішіндегі
бұл бөлімнің де маңызы зор.
Курыстық жұмысымның кіріспе бөлігінде құрылыстағы тауарлы-
материалдық қорлардың ерекшелігіне қысқаша тоқталып өтейін. Құрылыс
материалдарын құрылысшы кәсіпорындар қолданады және құрылыс бұйымдарын
әзірлеу, құрылыстарды көтеру және әрлеу, үйлер мен ғимараттар үшін
бөліктер салу үшін құрылыс мантаж жұмыстары кезінде тікелей пайдаланылады.
Тауарлы-материалдық қорларды есептеу үшін 1997 жылғы 1-қаңтардан
бастап күшіне енген Бас жоспар нұсқаулығы бойынша Құрылыстағы тауарлы-
материалдық қорлар есебі -208 шотпен есептелінеді.
Бұл 208 Құрылыс материалдары-шотын субъект салушылар қолданады.
Құрылыс материалдары атты шотта тікелей құрылыс салуға және монтаж
жұмыстарына, сондай-ақ құрылыс бөлшектерін дайындауға пайдаланылатын
материалдар және құрылыс қажетіне керекті басқадай материалдар есептеледі.
Мұнда тікелей құрылыс, монтаж жұмыстарында қолданылатын материалдардың
құрылыс детальдарын жасау, үйлер мен ғимараттардың конструкциялары мен
бөліктерін салу, тұрғызу, өңдеу үшін құрылыс концтрукциясы мен детальдары,
сондай-ақ құрылыс тілектері үшін, қажетті тауарлы-материалдық қорлардың бар
жоғы мен қозғалысы ескеріледі.
Шаруашылық субьектілері бұл шоттқа қажетті мөлшерде субшоттар мен
талдамалы шоттар аша алады. Субьектіде тиесілі емес, бірақ онда уақытша
сақтауда тұрған өндірістік қорларды есепке алу үшін баланстан тыс шоттар
пайдаланылады.
Сонымен осы курыстық жұмыс барысында мен тауарлы-материалдық
қорлардың құрыслыстағы бухгалтерлік есебінің ерекшеліктерін мысал ету
ретінде тақырыпты көрсету бағытын негізге алдым.

2.1 Құрылыстағы тауарлы-материалдық қорлардың қозғалы-сының есебі және
оларды құжаттау.
Тауарлы материалды қорлардың барлық түрлерінің есебі 20 Материалдар
бөлімшесінің негізгі, активтік, инвентарлық шоттарында жүргізіледі.
201 Шикізаттар мен материалдар шоты;
202 Жартылай фабрикаттар және конструкциялар мен тетіктердің
жиынтықтаушы бұйымдары;
203 Отын;
204 Ыдыс және ыдыстық материалдар;
205 Қосалқы бөлшектер;
206 Өзге материалдар;
207 Өнделетін материалдар
208 Құрылыс материалдары
208 Құрылыс материалдары-шотын субъект салушылар қолданады.
Құрылыс материалдары атты шотта тікелей құрылыс салуға және монтаж
жұмыстарына, сондай-ақ құрылыс бөлшектерін дайындауға пайдаланылатын
материалдар және құрылыс қажетіне керекті басқадай материалдар есептеледі.

Мұнда тікелей құрылыс, монтаж жұмыстарында қолданылатын материалдардың
құрылыс детальдарын жасау, үйлер мен ғимараттардың конструкциялары мен
бөліктерін салу, тұрғызу, өңдеу үшін құрылыс концтрукциясы мен детальдары,
сондай-ақ құрылыс тілектері үшін, қажетті тауарлы-материалдық қорлардың бар
жоғы мен қозғалысы ескеріледі.
Шаруашылық субьектілері бұл шоттқа қажетті мөлшерде субшоттар мен
талдамалы шоттар аша алады. Субьектіде тиесілі емес, бірақ онда уақытша
сақтауда тұрған өндірістік қорларды есепке алу үшін баланстан тыс шоттар
пайдаланылады:
Құрылыс ұйымдарында көбіне шектеулі-заборлық картаның М-28 және М-28А
нөмірлі үлгілі түрлері қолданылады. Үлгілі түрі М-28 нөмірлі шектеулі-
заборлық карта материалдары салынып жатқан құрылысқа ол құрылыс
басталғаннан бастап, аяқталғанға дейін босатуға арналған. Шектеулі-заборлық
картаның бұл түрі құрылыс жұмысын жүргізуші біреуінде болады. Сонымен
қатар ай сайын үлгілі түрі М-28 шектеулі заборлық карта жазылады да, ол
қоймада сақталады. Материалдарды қоймадан босатқанда қоймашы үлгілі түрі М-
28А шектеулі заборлық картаға қол қояды, ал материалдарды қабылдап алушы
құрылыс бөлімінің өкілі үлгілі түрі М-28А шектеулі-заборлық картаға қол
қояды. Айдың аяғында жұмыс жүргізуші мастер, прораб пайдаланылмаған
материалдарғатүгендеу жүргізіп, оның нәтижесі бойынша үлгілі түрі М-28
түрлі шектеулі заборлық картадағы 14 бағанды (графаны) толтырады. Ай бойы
нақтылы пайдаланылған материалдар санының көлемі карточканың әрбір жолы
бойынша алынған материалдардан қоймаға қайтадан тапсырылған материалдармен
оның айдың аяғында пайдаланылмай қалған қалдығын алып тастау арқылы
табылады. Қоймашы мен жұмыс жүргізуші тиісті жазулары жазылып дайын
болған шектеулі заборлық картаны алғашқы құжаттармен бірге материалдар
жайында бетілетін есепке тіркеп, бухгалтерияға тапсырады. Бухгалтерияда
қойманың берген есебі бойынша жұмсалған, өндіріске босатылған
материалдардың есептен дұрыс толтырады. Бухгалтерияда қойманың берген
есебі бойынша жұмсалған, өндіріске босатылған материалдардың есептен
дұрыс шығарылуы тексеріледі. Сонымен қатар үлгілі түрі М-28 түрлі шектеулі-
забролық карта арқылы әрбір обьекті бойынша құрылыс басталғаннан бастап
жұмсалған материалдар жайлы деректер анықталады. Салынып бітпеген
обьектінің шектеулі-заболық картасы жұмыс жүргізушіге қайтарылып
беріледі. Шектеулі заборлық қартасы жұмыс жүргізушіге қайтарылып беріледі.
Шектеулі-заборлық картаның М-28А нөмірлі үлгілі түрі материалдарды орталық
қоймадан немесе құрылыс бөлімшесінің қоймасынан құрылыс обьектілеріне бір
ай бойы уақыт аралығында босатуға арналған. Шектеулі-заборлық картаның
үлгілі түрі М-28 және М-28А санды нөмірлерінің ішіне материалдардың ай
бойы босату санына қарап, қосымша парақ тігуге де болады. Шектеулі-
заборлық карта бойынша материалдарды әрбір босатқан сайын пайдаланбаған
қалған қалдығы шығарылып отырады. Егер материалдар шектеулі-заборлық
картада көрсетілгеннен артық мөлшерде керек болса, ондай материалдарға
үлгілі түрі М-10санды Материалдарды ауыстыруды (қосымша босату) талап ету
актісі толтырылады. Шектеулі-заборлық картада көрсетілгеннен артық керек
болған материалдар үшін немесе бір материалдардың орнына екінші бір
материалдарды алу немесе пайдалану керек болған жағдайда кәсірорын
басшысының немесе оның өкілетті қызметкерінің рұқсаты болуы керек.
Мұндай материалдарға да жоғарыда айтылған үлгілі түрі М-10 түрлі
Материалдарды ауыстыруды ауыстыруды (қосымша босату) талап ету актісі
толтырылады. Сонымен материалдарды өндіріске лимит бойынша босату кәсіпорын
басшысының өндірісте болып жатқан кемшіліктерді уақтылы білуіне мүмкіндік
береді. Кәсіпорындар мен ұйымдардың ішінде құрылыспен айналысатын өндіріс
орындарында ашық қоймаларда сақталынатын материалдар көп пайдаланылады
(құм, тас, қиыршық, кірпіш және т.б.). Бұлар қоймашының жауапкершілігінде
далада сақталынады. Олардың әр құрылыс бөлігіне берілетіндері бойынша
бөлек сақтағаны дұрыс. Мұндай материалдарды талап ету қағазы бойынша
босатады. Ай сайын олардың қалдық көлемін өлшеу арқылы құрылысқа
босатылған матеиралдардың көлемі, мөлшері анықталады. Ол үшін айдың аяғында
түгендеу жүргізіп материалдардың ай бойы талап ету қағазы бойынша
босатылғанның саны мен көлемін нақтылы пайдаланылған материалдардың санымен
салыстырып отыру керек. Көп жағдайларда ашық жерде салынатын материалдарды
өлшеп тұруға мүмкіндік болмайды. Сондықтан да оларды тікелей құрылыс
салынып жатқан обьектігі түсіреді де, пайдаланғаннан қалған қалдығын өлшеу
арқылы көлемін біледі.

2.2 Бітпеген құрылыстағы тауарлы–материалдық қорлар есебі.
Қолда бар негізгі құралдар алынған сәтінен бастап үнемі
қолданылмайды, өйткені олар:
- тоқтатылып қойылады (жұмыс жасамайды) – уақытша қолданылмайды;
- қоймада тұрады (қорда) – жөнделген, жоқтатылған, апат жағдайында
қолданыстағы негізгі құралдарды ауыстыру үшін қор құрайды;
- жалға берілген немесе алынған – басқа ұйым тапсырған немесе басқа
ұйымнан алынған жал мерзімі шартпен белгіленген негізгі құралдар.
Материалдық активтерді негізгі құралдар деп танитын тұста бағалауға
біріңғай қарау қажетті шарт болып табылады. 6 Негізгі құралдар есебі БЕС
мен 16 негізгі құралдар ҚЕБХС-на сәйкес негізгі құралдар мыналар бойынша
бағаланады:
- бастапқы құн немесе өзіндік құнмен – активті немесе ғимаратты алуға
сол сәтінде берілген, басқа өтелген әділ бағаның немесе төленген ақшалай
қаражаттың немесе оның баламасының сомасы;
- ағымдағы құнмен белгілі бір күнде қолданыста жүрген нарықтық баға
бойынша негізгі қаражаттық құны;
- өткізу құнымен (әділ бағаның) – мәмілеге дайын және жақсы хабардар
тәуелсіз тараптар арасында жасалған операциялар кезінде активті ауыстыруға
болатын сома;
- жойылу құны – шыққан шығынды тастап пайдаланылған мерзім соңында
субьект актив алатын деп үміттенетін таза сома немесе сынған қалдықтардың
қосалқы бөлшектерінің көзделетін бағасы;
- амортизациялық құнмен – жойылу құнын алып тастағандағы өзіндік
құнның орнына есеп беруде көрсетілген басқа сома мен активтің өзіндік құны;
- баланстық құнмен – жинақталған тозу және баға түсуден жинақталған
залал сомасын алып тастағанда бухгалтер баланста актив мойындалатын сома.
Баға түсуден болатын залал – активтің баланстық құны оның орнын толтыратын
құннан артқан сома.
Негізгі құралдарды бастапқы құнына келтіру мақсатымен шаруашылық
жүргізуші субъект басшылығы кейбір кезде іс жүзіндегі басқаларға сәйкес.
Қолданыста жүрген заңдарға орай (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 ж
24 шілдедегі № 1174 Қаулысы мен Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі
агенттіктің 2002 ж 3 сәуірдегі №03-1а-8 Негізгі құралдардың құнын арттыру
индекстері туралы қатынас хаты) обьектілерде қайта бағалау өткізілді, оның
нәтижесінде негізгі құралдар есепте және есеп беруде ағымдағы құн бойынша
көрсетіледі. Бухгалтерлік есепте қайта бағалау сомасы негізгі құралдардың
12 Негізгі құралдар бөлімшесінің тиісті баланстық шоты бойынша тікелей
бастапқы құнын арттырады және қатар бір мезгілде 541 Негізгі құралдарды
қайта бағалаудан болатын қосымша төленбеген капитал 54 бөлікшенің
баланстық шоты бойынша көрсетіледі.
Осы қатынас хатқа сәйкес, жазу мерзімі аса көп емес, сондай-ақ едәуір
тозу дәрежесі бар негізгі құрал обьектілерінің бастапқы индекстерін
белгілегенде негізгі құралдардың қызмет ету мерзіміне байланысты индексті
кешендету әдістемесі қолданылады. Бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша
тозу дәрежесі бар негізгі құрылғылардың құнын ұлғайтушы алынған бастапқы
индекстері 1 графасынан 30%-кем, 31-50% тозу дәрежесі 2 графадан, 51-ден
64%-не дейінгі тозу дәрежесі 3 графадан, 65-тен 79%-ке дейінгі тозу
дәрежесі -4 графадан, 80-нен жоғары тозу дәрежесі 5 графадан.
Мысалы: Үй бастапқы құны 5300800 т, есептелген тозу сомасы 2120320
теңге, тозу дәрежесінде 40% 2-графадағы коэфициенттерді қолдана отырып
қайта есептейік:
- ағымдағы құны 5300800т х 1,054= 2234817т
- тозу сомасын түзетейік 2120320т х 1,054= 2234817т
- бастапқы құнды қайтадан бағалау сомасы:
122 Үйлер шоты дебеті
541 Негізгі құралдарды артық бағалаудан түскен қосымша төленбеген
капитал шот кредиті 5300800т -5587043т= 114497т
№ 6Негізгі құралдар есебі бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
актитвті пайдалану шамасына қарай қайта бақылау сомасы амортизация есептеу
тәсілінде қолдануға сәйкес айқындалатын мөлшердегі бөлінбеген табысқа
ауыстырылады.
Құнды ұлғайту сомасы (актив құнының өсуі):
(300800т -5587043т)-(2234817т- 2120320т)=171746т
Артық бағалаудың барлық сомасы тек активтің себебіне қарамастан істен
шыққан сәтінде ғана бөлінбеген табысқа көшіріледі. Мұндайда мынандай жазба
түседі:
541 Негізгі құралдарды артық бағалаудан түскен қосымша төленбеген
капитал шот дебеті
561 Есепті жылдың бөлінбеген табысы (жабылмаған зиян) шот кредиті-
171746т

2.3 Обьект құрылысының нәтижесінде келіп түскен тауарлы - матералды қорлар
есебі.
Үйлер мен ғимараттарды тұрғызу, жабдықтарды мантаждау жөніндегі
шығындар мен күрделі құрылысқа сметалар мен сметалық-қаржылық есептеулер
мен көзделген басқа шығындар (құрылыстың мердігерлік немесе шаруашылық
әдіспен жүзеге асырылуына қарамастан) 126 шотта (аяқтамаған құрылыс)
ескеріледі.
Құрылыстың мердігерлік әдісі:
1. Қосымша құн салығын қоса алғанда, үйдің құрылысы бойынша сметалық
және құрылыс-монтаж жұмыстары үшін жобалау ұйымы мен мердігерлік-құрылыс
ұйымына есептелді:дебет 126 кредит 671- 1200,0.
2. Монтажға берілген жабдықтың құнына (егер жеткізу тікелей жүзеге
асырылса): дебет 126 кредит 671, 441 (егер жабдық монтажға қоймадан
берілсе, онда дебет126 кредит126 орнатуға арналған жабдық суб шоты.
3. Құрылысқа жер учаскесін бөлуге байланысты өтемақы есептелді: дебет
126 кредит 687 – 480, 0
4. Жобалау және мердігерлер ұйымдарының шоттарына төлем жасалды:
дебет 671 кредит 431, 441, 451, 452 – 1200,0
5. Жер учаскесін бөлгені үшін өтемақы сомасы төленді. Дебет 671
кредит 431,441, 451,452,-480,0
6. Жұмыстар аяқталғаннан кейін обьектіні акт бойынша қабылдау және
пайдалануға беру:
- егер өтемақы обьектінің бастапқы құнына енгізілсе дебет 122 кредит
126-1 980,0 (1200,0+300,0+480,0);
- егер өтемақы сметада көзделмесе, онда құрылысқа балансты шығындар
ретінде. Бірақ обьектінің бастапқы құнына енгізілмеген шығындар кезең
шығындарына жатқызылуға тиіс;
- өтемақы сомасына дебет 821 кредит 126-480,о;
- обьектілер пайдалануға берілген кезде олардың бастапқы құныан дебет
126,1 500,0 (1200,0+300,0);
- жыл қорытындысы бойынша шығындар жиынтық табыстың кемуіне
жатқызылады дебет 571 кредит 821-480,0.
Құрылысты жүргізудің шаруашылық әдісі:
1. құрылысқа пайдаланатын материалдардың құнына дебет 126 кредит 208
-500,0
2. Монтаждауға берілген жабдықтардың құнына дебет 126 кредит 671,441-
300,0
3. Құрылыс жұмысшыларына жолақының есептелуі дебет 126 кредит 681-
250,0.
4. Әлеуметтік салық есептелді. Дебет 126 кредит 635-75,0 (зейнетақы
(10%) дебет 681 кредит 686 )
5. Орындаған жұмыстары үшін жобалау ұйымына есептелген дебет 126
кредит 671 – 400,0
6. Негізгі қорлар (ғимарат) обьектісін пайдалануға бері актісіне
сәйкес дебет 122 кредит 126,1 суммасы 530,0
(500,0+300,0+250,0+5,0+75,0+400,0).

3.1 Құрылыс және өнеркәсіптегі бухгалтерлік Бұлақ өндірістік
кооперативінің реквизиттері.
Кәсіпорын сантехникалық, құрылыс-жөндеу жұмыстары, сондай-ақ
батырмалы насостарды шығарумен айналысады. СТТН № 5800031768. Түркістандағы
Тұранәлем банкісінде 002608421 нөмірлі есеп айырысу шоты бар. Кәсіпорын
мына мекен-жайға жайғасқан: Түркістан қаласы, Қазыбек-би атындағы көше №
138 үй.
Төрағаның аты-жөні – Ырысбеков К.А
Бас бухгалтерлердің аты-жөні – Ходжаева А.Ө
І. Кәсіпорындағы 2005 жылдың 1 қаңтарына мүліктің төмендегі түрлер
мен олар мен көздері бар:
1) Үйлер мен ғимараттардың бастапқы құны бойынша сомасы – 1000000т.
2) Олардың тозуы 300000 т-ні құрайды.
3) Материалды-жауапты тұлғалар мен қоймалардың қалдықтарында 200000
теңгелік құрылысы материалдары бар.
4) Кәсіпорын кассасында 20000 тенге қолма-қол ақша бар.
5) Есеп айырысу шотында 80000 тенге бар.
6) Кәсіпорын материалдарды алғаны мен жеткізушімен толық есеп
айырылысқан жоқ – оның қарызы 340000 тенгені құрайды.
7) 100000 тенге мөлшерде еңбек ақы есептеліп, бірақ берілген жоқ.
8) Кәсіпорында алдыңғы жылдардың 180000 теңге мөлшердегі бөлінбеген
табыс бар.
9) Банктен 100000 тенге мөлшерде қысқа мерзімді несие алып, әлі
қайтарған жоқ.
10) Негізгі өндіріс сол кезде 120000 тенге мөлшерді құраған.
11) Кәсіпорында 400000 тенге мөлшерде жарғылық капитал
қалыптастырылған.
І. Осы мәліметтер бойынша біз кәсіпорнынның 2003 жылдың 1
қаңтарындағы жағдайға кіріспе балансын құрастыруымыз қажет.
Бірінші операция:
Үйлер мен ғимараттар активке жатады және бастапқы сальдо Сб № 122 шоттың
дебеті бойынша бейнеленеді.
Екінші операция:
Үйлер мен ғимараттардың тозуы пассивке жатады және бастапқы сальдо Сб №
131 шоттың кредиті бойынша бейнеленеді.
Үшінші операция:
Құрылысматериалдары активке жатады және бастапқы сальдо №208 шоттың дебеті
бойынша бейнеленеді.
Төртінші операция:
Кассадағы қолма қол ақша активке жатады және бастапқы сальдо Сб №451 шоттың
дебеті бойынша бейнеленеді.
Бесінші операция:
Есеп айырысу шотындағы ақша активке жатады және бастапқы сальдо Сб№ 441
шоттың дебеті бойынша бейнеленеді.
Алтыншы операция:
Жеткізушілермен есеп айырысу пассивке жатады және бастапқы сальдо Сб № 671
шоттың кредиті бойынша бейнеленеді.
Жетінші операция:
Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу пассивке жатады және бастапқы сльдо
Сб №681 шоттың кредиті бойынша бейнеленеді.
Сегізінші операция:
Алдыңғы жылдардың бөлінбеген табыстары пассивке жатады және бастапқы
сальдо Сб №601 шоттың кредиті бойынша бейнеленеді.
Тоғызыншы операция:
Банктердің несиелері пассивке жатады және бастапқы сальдо Сб №601 шоттың
кредиті бойынша бейнеленеді.
Оныншы операция
Негізгі өндіріс активке жатады және бастапқы сальдо Сб № 503 шоттың кредиті
бойынша бейнеленеді.
Он бірінші операция:
Жарғылық капитал пассивке жатады және бастапқы сальдо Сб № 503 шоттың
кредиті бойынша бейнеленеді.
Нөмірлер сандарының өсу тәртібімен бухгалтерлік шоттарды бейнелеу
арқылы кіріспе баланстың кестесін құраймыз.

2003 ж 1 қаңтарына Бұлақ Өк-ң кіріспе балансы

№ Шоттардың аталуы 1.01.2003 ж. сальдо
Дт Кт
1 2 3 4
1 122 Үйлер мен ғимараттар 1000000
2 131 Үйлер мен ғимараттардың тозуы 300000
3 208 Құрылыс материалдары 200000
4 441 Есеп айырысу шотындағы ақшалар 80000
5 451 Кассадағы қолма-қол акша 20000
6 503 Салымдар мен пайлар 400000
7 562 Алдыңғы жылдардың бөлінбеген табысы 180000
(жабылмаған залалы)
8 601 Банктердің несиелері 100000
9 617 Төленуге тиіс шоттар 340000
10 681 Қызметкерлермен еңбекақысы бойынша 100000
есеп айырысулар
11 900 Негізгі өндіріс 120000
Барлығы 1420000 1420000

Акривтердің дебет бойынша сомасы пассивтердің кредит бойынша сомасына
тең болуына назар аударайық. Бұл кіріспе баланстың дұрыс құрастырылғанының
белгісі.

ІІ. 2006 жыл бойы кәсіпорында төмендегі қаржы және шаруашылық
операциялары жүргізілді:
1. Жеткізушілерден 2000000 теңгеге құрылыс материалдары келіп түсті
(шот фактуралар бойынша).
2. Алынған құрылыс материалдар бойынша өтелуге тиіс ҚҚС-ы 320000
теңгені құрайды (шот-фактуралар бойынша).
3. Құрылыс материалдары 21000000 теңге мөлшерде негізгі өндіріске
жұмсалды (материалдық есептер бойынша).
4. Өндірістік жұмысшылар мен қызметтегі персоналдың еңбек ақысы
600000 теңге мөлшерінде есептелді (жүктелімдер бойынша).
5. Әкімшілік-басқару персоналының еңбек ақысы 60000 теңге мөлшерінде
есептелді (табельдер бойынша)
6. Есеп айырысу шотынан банктің қызметі үшін 3000 теңге аударылды
(төлем тапсырмасы ьойынша)
7. Жеткізушіден өндірістік мұқтаждықтар үшін 40000 теңге мөлшерде
электр қуаты қабылданды (шот-фактуралар бойынша(
8. Алынған құрылыс материалдар бойынша өтелуге тиіс ҚҚС-ы 6400
теңгені құрайды. (шот-фактуралар бойынша)
9. Электр қуаты негізгі өндірістің мұқтаждықтарына 40000 теңге
мөлшерде жұмсалады (материалдық есептер бойынша)
10. Батырмалы насостарды ору үшін 18000 теңге мөлшерде материалдар
келді (шот-фактуралар бойынша).
11. Алынған материалдар бойынша өтелуге тиіс ҚҚС-ы 2880 теңгені
құрайды (шот-фактуралар бойынша)
12. Өтелуге тиіс ҚҚС 329280 теңге мөлшерінде есепке алынды (шот-
фактуралар мен декларациялар бойынша)
13. Ораудың, өнім, жұмыстар, қызметтерді өткізу бойынша шығындарға
18000 теңге мөлшерде апарылды (материалдар есептер бойынша)
14. Жеткізушілерге материалдар, қуат және т.б. үшін 2387280 теңге
мөлшерінде ақша аударылды (төлем тапсырмалары бойынша).
15. Персоналдың еңбек ақысынан 800 теңге мөлшерде табыс салығы
ұсталды (есептер бойынша)
16. Персоналдың еңбек ақысынан 10% мөлшерде жинақтаушы зейнетақы
қорына жарналар 66000 теңге мөлшерінде ұсталды (есептер бойынша)
17. Жұмысшылардың еңбек ақысынан 113400 теңге мөлшерінде әлеуметтік
салық есептелді (есептер бойынша)
18. Әкімшілік-басқару персоналының еңбек ақысы негізінде 11340 теңге
мөлшерінде әлеуметтік салық есептелді (есептер бойынша)
19. Жұмысшылардың еңбек ақысы негізінде әлеуметтік қамтамасыз етуге
1,5% мөлшерінде 9000 теңге есептелді (есептер бойынша)
20. Әкімшілік басқару персоналының еңбек ақысы негізінде әлеуметтік
қамтамасыз етуге 1,5% мөлшерінде 900 теңге қаржылар есептелді (есептер
бойынша)
21. Жер салығы 45000 теңге мөлшерінде есептелді (салық органдарының
есептері мен декларациялар бойынша)
22. Мүлік салығы 7000 теңге мөлшерінде есептелді (салық органдырының
есептері мен декларациялар бойынша)
23 Көлік құралдарына 5000 теңге мөлшерінде салық есептелді (салық
органдарының есептері мен декларациялар бойынша)
24. Қоршаған ортаны ластағаны үшін 3000 теңге мөлшерінде төлемдер
есептелді (экология басқармасының есептері мен декларациялар бойынша)
25. Тапсырысшыларға 3500000 теңге көлемде аяқталған құрылыс құрастыру
жұмыстары (бұдан былай ҚҚЖ-ы) өткізілді (қабылдау актілері мен Ф № 2
анықтамалар бойынша)
26. Өткізілген құрылыс-құрастыру жұмыстарына 560000 теңге мөлшерінде
ҚҚС-ы есептелді (шот-фактуралар бойынша)
27. Алушылардан (тапсырысшылардан) банктегі есеп айырысу шотына
4060000 теңге ақша түсті (төлем тапсырмасы)
28. Есеп айырысу шотынан 6000000 теңге мөлшерде қолма-қол ақша алынды
(чек кітапшасы мен кіріс кассалық ордерлері бойынша).
29. Кассадан персоналға 576000 теңге мөлшерде еңбек ақы берілді
(есеп-төлеу ведомосы бойынша ).
30. Қызметкерлерге шаруашылық мұқтаждықтар үшін 20000 теңге есепті
ақша берілді (шығыс кассалық ордерлер бойынша)
31. Іс сапар шығыстары 10000 теңге мөлшерінде негізгі өндірістің
үстеме шығыстарына апарылды (аванстық есептер бойынша)
32. Жеке тұлғалардан (патенті жоқ) алынған кеңсе тауарларының құны
500 теңгемөлшерінде негізгі өндіріске апарылды (акті және анықтамалар
бойынша)
33. Төлем көзінен (5% мөлшерде( 250 теңгң жеке тұлғалардан табыс
салығы есептелді (есептер бойынша)
34. Есеп айырысу шотынан 8250 теңге мөлшерінде жеке тұлғалардан
табыс салығы төленді (төлем тапсырмалары)
35. Жынақтаушы зейнетақы қорына еңбек ақыдан 10 %-дық төлемдер 66000
теңге мөлшерінде аударылды (төлем тапсырмалары бойынша)
36. Есеп айырысу шотынан 65000 теңге мөлшерінде ҚҚС-ы төленді (төлем
тапсырмалары бойынша)
37. Есеп айырысу шотынан 100000 теңге мөлшерде әлеуметтік салық
төленді (төлем тапсырмалары бойынша)
38. Есеп айырысу шотынан 65000 теңге мөлшерінде жер салығы төленді
(төлем тапсырмалары бойынша)
39. Есеп айырысу шотынан 7000 теңге мөлшерінде мұлік салығы төленді
(төлем тапсырмалары бойынша)
40. Есеп айырысу шотынан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.