Демография

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Демография (demos - халық, grafo - жазамын) деген екі грек сөздерінен құралған - халық туралы және онын қоғамдық дамуы туралы ғылым. Халық туралы мәліметтердің маңызы өте зор. Біріншіден, қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуын жоспарлау, емдеу, санитарлық, т. б. медициналық мекемелердің жұмысын тиімді ұйымдастыруға және сауықтыру шараларын жүргізуге, дәрігерлер мен орта білімді мамандарды дайындау мақсатында пайдаланылады. Екіншіден, демографиялық көрсеткіштер халық денсаулығын сипаттайтын көрсеткіштерге жатады. Үшіншіден, емдеу-профилактикалық мекемелердің жұмысын талдауда пайдаланылады.

Демографияның екі бөлімі бар:

1 бөлім - бір уақытқа сәйкес халық санын білу, оны "статика" дейді, яғни халық санының бір тұрақты қалпында жыныс, жас әлеуметтік, топтық, кәсіби және қызметі, үйелмендік жағдайын сипаттау. Сонымен қатар ұлты, ана тілі, мәдениеттілік деңгейі, сауаттылығы, білімі, тұрған жері (қала, ауыл), географиялык орналасуы және тығыздығы анықталады.

2 бөлім - халық санынын өзгерушілігін зерттеу, оны халық динамикасы дейді, оның екі түрі бар:

а) Халыктын механикалык қозғалысы: көшіп-қонуы, орын ауыстыруы, яғни миграциялық қозғалыс. Бұның бірнеше түрі бар: ішкі миграция - халықтың бір елдің шеңберінде орын ауысуы: сыртқы миграция - халықтың бір елден басқа елге ауысуы, яғни халықаралық миграция; маятниктік миграция - күнделікті қайталанып туратын қозғалу (күнде жұмысқа барып келу т. б. ) .

б) Халықтын табиғи өзгеруі - туу және олу процесстері, өмір ұзақтығы, табиғи өсу немесе азаю көрсеткіштері.

Негізгі демографиялық көрсеткіштерді әдетте 1000 адамға шағып есептейді.

1. Туу көрсеткіші бір жыл ішінде нақтылы жерде 1000 адамға шаққанда туулық жиілігін көрсетеді:

Туу көрсеткіші: = Бір жылдың ішінде туғанлардың саны * 1000

Бір жылдағы халықтың орташа саны.

2. Ѳлім көрсеткіші: = Бір жылдың ішінде өлгендердің саны * 1000

Бір жылдағы халықтың орташа саны.

3. Табиғи ѳсу кѳрсеткіші: = (Туғандар-өлгендер саны) * 1000

Бір жылдағы халықтың орташа саны.

Кѳбінесе бұл кѳрсеткішті есептегенде жылдық туулық және сол жылдағы өлім көрсеткішінің айырмасын алады. Сондықтан бұл көрсеткішті алғанда туулық және алім көрсеткішінің денгейін есепке алу керек.

Демографиялық көрсеткшггерді талдағанда арнайы көрсеткішгерді (әр топқа жасына сәйкес есептелген) табады. Оларды есептеу әдісі жоғарыда көрсетілгенден болады.

4. Әйелдердің бала туу кѳрсеткіші = Бір жылда туғандар саны * 1000

15-49 жастағы ейелдердін орташа саны.

5. Жасына сәйкес әйелдердің бала туу көрсеткіші =

Бір жылда әйелдердің жасына сай туылған балалар саны

Сол жастағы әйелдердің орташа саны .

6. Некелі әйелдердің бала туу көрсеткіші =

Некелі әйелдердің бір және туған балаларының саны * 1 000

Н екелі әйелдердің орташа саны.

7. Жасқа сәйкес өлім көрсеткіші (сәбилер өлімінен басқа) белгілі жастағылардың ішінде өлгендер санын барлық сол жастағылардың санына бөліп, 1000-ға көбейтеді.

Мысалы:

60-65 жасқа сейкес өлімшілдік =

60-65 жастағылардың ішінде өлгендер саны * 1000

Барлық 60-65 жастағылар саны

Денсаулық сақтау мекемелерінде өлім себептеріне көп көңіл бөлінеді, сондықтан әр аурудың туріне сәйкес өлгендер көрсеткіші бөлек есептейді. Мысалы: Жүрек ауруынан ѳлу кѳрсеткіші =

Жү рек ауруынан өлгенлер саны * 1000

Халықтың орташа саны

Республика бойынша өлімге себепкер болатындар ішінде алғашқы торт орынды:

1) жүрек және қан айналым жүйесінің аурулары;

2) жарақаттану және улану;

3) қатерлі ісіктер;

4) тыныс жүйесінің аурулары иеленеді.

8. Сәбилер ѳлімі - бір жасқа толмай өлген сәбилердің саны. Бұл көрсеткішті 1000 тірі туылған балаларға шағып есептейді. Ол үшін мәліметтерді жергілікті азаматтардың ѳмір ѳзгерістерін жазып отыратын болімнен (ЗАГС-тан) алады. Көп жылдар бойы жүргізілген зерттеулер нәтижесін алғанда барлық бір жасқа толмай шетнегендер ішінде 2/3 биылғы жылы туылғандар, ал 1/3 алдындағы жылы туылғандар екені байқалады. Сондықтан жылдык, сәбилер өлімінің нақты кѳрсеткіші мынадай формуламен ссептелінеді:

Сәбилер өлімі =

Жыл бойы 1 жасқа толмай өлгендер саны * 1 000

Биыл туылғандардың 2/3 + былтыр туылғандардың 1/3.

Республика бойынша бұл көрсеткіштің денгейі орта есегаюн алганда 20, 2% ₀ , бірақ кейбір облыстарда 30, 0%-ден асады.

Бір жасқа толмаған балалардың өмірі 2 мерзімге бөлінеді: Бір айлық (төрт апталық) - жада туған сәбилік (неонаталдық мерзім) және сәбилік мерзім - 2-12 айга дейін (постнеонаталдық мерзім) . Осы мерзімдерге сәйкес сабилер өлімініқ көрсеткіші есептелінеді. Сонымен катар тағы бір көрсеткіш есептелінеді. Оны перинаталдық сәбилер өлімі дейді. Бұл көрсеткішті есептегенде олі туылгандар және туылғандардың ішінде бір апта аралығында шетінегендер саны алынады.

9. Перинаталдык ѳлім кѳрсеткіші =

Ѳлі туылгандар саны + жаңа туылғандардың бір

апталыкта өлгендері * 1000

Өлі және тірі туылғандар сандарының қосындысы

Халық санының статистикасын зерттегенде, жанұяға байланысты көрсеткіштер есептелінді. Мысалы: некелік, некеліктін. ұзақтығы, ажырасу, оның себептері, жанұялар саны, жануя мөлшері, балалар саны, жұбайлардың жасы, т. б. көрсеткіштср талданады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.