Экономикалық өсу – ұлттық экономиканың толықтырушы нәтижесі

Жоспар
Кіріспе

1 Экономикалық өсу және оның өлшемдері
2 Экономикалық тербеліс және олардың мәні
3 Халықаралық экономикалық қатынастардың түрлері
4 Сауда және төлем балансы
5 Еркін сауда аймағы (ЕСА) және оның түрлері.

Экономикалық өсу деп белгілі уақыт аралығындағы тауарлар мен қызмет көрсету көлемінің артуын айтамыз. Экономикалық өсудің негізгі мақсаты – халықтың әл-ауқатын жақсату және еліміздің ұлттық қауіпсіздігін нығайту.Сонымен қатар экономикалық өсу елдің экономикалық саясатының басты міндеті –қоғам дамуының жалпы деңгейін, халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесі мен өмір сүру деңгейін, елдің дүние жүзі елдері арасындағы орынын, оның әлемдік экономикалық және счаяси дамуға әсер ете алу мүмкіндігін, сондай-ақ елдің даму болашағын айқындайды.
Экономикалық өсудің негізгі көрсеткіштері.
 қоғамның экономикалық әлеуметі;
 елдің экономикалық күш-қуаты;
 мемлекеттің экономикалық даму деңгейі жатады.
Қоғамның экономикалық әлеуметі деп - өндірістік, табиғи, еңбек ресурстарының қаржы ресурстарымен үйлесімділігінің жиынтығын айтамыз.
Елдің экономикалық күш-қуаты – елдің нақты өндірістік–материалдық байлықтарымен сипатталады. Елдің экономикалық күш-қуатының негізгі көрсеткіші өндірілген жалпы ұлттық өнім мен ұлттық табыстың көлемі болып табылады.
Мемлекттің экономикалық даму деңгейі – жан басына шаққандағы өндірілген материалдық байлықтардың, әсіресе ұлттық табыстың көлемі айқындайды. Мысалы: соңғы уақытта Қытай экономикасының өсу қарқыны бойынша АҚШ-пен салыстырғанда 3-4 есе жоғары. Бірақ Қытай адам басына шаққандағы өндірілетін өнім бойынша Азия мен Африканың дамушы елдері қатарына кіреді. Экономикалық өсуді сипаттау үшін, жалпы ұлттық өнімнің өсу көрсеткіштері, оның ішінде, номинальді көрсеткіш емес, нақты көрсеткіштер пайдаланылады. Мысалы: 2000 жылы 10000 теңгеге 100 өнім түрі өндірілді делік, ал 2001 жылы осы 100 түрлі өнімнің бағасы 20000 теңгеге дейін өсетін болса, онда бұл нақты экономикалық өсу емес, жалпы ұлттық өнімнің баға есебінен өсуін көрсетеді.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ – ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫҢ ТОЛЫҚТЫРУШЫ НӘТИЖЕСІ
Экономикалық өсу және оның өлшемдері
Экономикалық өсу деп белгілі уақыт аралығындағы тауарлар мен қызмет
көрсету көлемінің артуын айтамыз. Экономикалық өсудің негізгі мақсаты –
халықтың әл-ауқатын жақсату және еліміздің ұлттық қауіпсіздігін
нығайту.Сонымен қатар экономикалық өсу елдің экономикалық саясатының басты
міндеті –қоғам дамуының жалпы деңгейін, халықтың қажеттіліктерін
қанағаттандыру дәрежесі мен өмір сүру деңгейін, елдің дүние жүзі елдері
арасындағы орынын, оның әлемдік экономикалық және счаяси дамуға әсер ете
алу мүмкіндігін, сондай-ақ елдің даму болашағын айқындайды.
Экономикалық өсудің негізгі көрсеткіштері.
➢ қоғамның экономикалық әлеуметі;
➢ елдің экономикалық күш-қуаты;
➢ мемлекеттің экономикалық даму деңгейі жатады.
Қоғамның экономикалық әлеуметі деп - өндірістік, табиғи, еңбек
ресурстарының қаржы ресурстарымен үйлесімділігінің жиынтығын айтамыз.
Елдің экономикалық күш-қуаты – елдің нақты өндірістік–материалдық
байлықтарымен сипатталады. Елдің экономикалық күш-қуатының негізгі
көрсеткіші өндірілген жалпы ұлттық өнім мен ұлттық табыстың көлемі болып
табылады.
Мемлекттің экономикалық даму деңгейі – жан басына шаққандағы өндірілген
материалдық байлықтардың, әсіресе ұлттық табыстың көлемі айқындайды.
Мысалы: соңғы уақытта Қытай экономикасының өсу қарқыны бойынша АҚШ-пен
салыстырғанда 3-4 есе жоғары. Бірақ Қытай адам басына шаққандағы
өндірілетін өнім бойынша Азия мен Африканың дамушы елдері қатарына кіреді.
Экономикалық өсуді сипаттау үшін, жалпы ұлттық өнімнің өсу көрсеткіштері,
оның ішінде, номинальді көрсеткіш емес, нақты көрсеткіштер пайдаланылады.
Мысалы: 2000 жылы 10000 теңгеге 100 өнім түрі өндірілді делік, ал 2001 жылы
осы 100 түрлі өнімнің бағасы 20000 теңгеге дейін өсетін болса, онда бұл
нақты экономикалық өсу емес, жалпы ұлттық өнімнің баға есебінен өсуін
көрсетеді.
Экономикалық өсу өткен кезеңмен салыстырмалы түрде абсолютті мөлшермен
және пайызбен (%) өлшенеді. Мысалы: егер 2001 жылы нақты жалпы ұлттық өнім
40 млрд. өткен жылы 30 млрд. теңге құраса, онда ЖҰӨ - нің абсолютті өсуі 10
млрд. теңгені (40-30=10), ал салыстырмалы түрде 33% [(40:30)*100%] құрайды.
Бұл мысал экономикадағы онды өзгерістерді көрсетеді.
Экономикалық өсу факторларына өндірістің нақты көлемінің ұлғаюына,
өнімнің тиімділігі мен сапасын көтеруіне мүмкіндіктер жасайтын құбылыстар
мен процестер жатады.
Олар мыналар:
➢ біріншіден, шаруашылық айналымындағы табиғи ресурстар саны мен
сапасын жақсарту;
➢ екіншіден, еңбек ресурстарын сааны мен көтеру;
➢ үшіншіден, көлем мен сапалық құрылымын жақсарту;
➢ төртіншіден, негізгі капиталды, техника мен технологияны және
өндірісті ұйымдастыру жетілдіру.
Экономикалық өсудің бұл факторларын ұсыныс факторларына жатқызуға
болады. Себебі, олар өндірістің дамуына нақты мүмкіндік туғыза отырып,
сапалы ресурстардың көлеміне қол жеткізу негізінде нақты қажет өнімді
өндіруге жағдай жасайды. Сондай-ақ эканомикалық өсудің ұсынысы факторлары
бар және ол сұраныс факторларына тәуелді болады. Сұраныс факторлары
өндірілген өнімдердің өтуіне жағдай жасайды. Сұраныс факторларына тұтынушы
инвестиция және мемілекеттік шығындар өсуі. өткізуді жаңа нарығын игеру
негізінде экспортты ұлғайту жатад.
Эканомикалық өсуге сондай-ақ ресурстар мен табыстарды бөлу факторлары
да әсер етеді. Өндірістік әлеуметті тиімді пайдалану үшін, экономикалық
айналымға толық тарту оларды біршама тиімді бөлуді қажет етеді. Бұл
мәселені нарық арқылы мемлекет реттейді.
Экономикалық өсудің негізгі бір факторы кірістерді бөлу болып табылады.
Бұл тек жұмысшыларды жоғары және тиімді еңбеккке ынталандыру негізінде
жүзеге асады.
Экономикалық өсудің жоғары және төмен болуы ықтимал. Ал бұл жерде
қоғамға қандай қарқын тиімді деген сұрақ туады?
Әрине, қоғамға жоғары қарқын тиімді, себебі, қоғам көп өнім өндіріп,
алдында тұрған мақсаттарын жүзеге асыруға мүмкіндіктер алады. Бірақ мынадай
жағдайды ескеру қажет: егер қоғам экономикмикалық өсудің жоғарғы
қарқындылығын сапасы төмен тауарларды өндіру есебінен арттырса немесе
құрылымда халық тұтынатын тауарлардың үлес салмағы төмен болса, онда бұл
халықтың тұрмыс жағдайын төмендетіп, аяғында экономиканы құлдыратуға әкеп
соғады. Бұл біздің экономикамыздың әкімшіл-әміршіл кезеңіне тән мәселелер.
Қазіргі таңда экономикалық өсу көптеген жағдайларға: материалдық-
техникалық базаға, маманданған жұмыс күшіне, ғылыми-техникалық прогрестің
деңгейіне, өндірістің тиімді құрылымына, инфрақұрылымның, кооперацияның
және маманданудың жетілуіне байланысты. Экономикалық өсудің қарқындылығы-
сапалық құрылым осы жағдайларды тиімді пайдалануға байланысты.
Тарихта экономикалық өсудің екі түрі белгілі: экстенсивті және
интенсивті. Эканомикалық өсудін экстенсивті түрінде материалдық игіліктер
мен қызмет көрсету өндіріс факторларының көлемін ұлғайту негізінде дамиды.
Ал эканомикалық өсудің итенсивті түрінде өндіріс көлемінің өсуі өндіріс
факторларын тиімді пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі .Мысалы, жаңа әрі
тиімді технология негізінде, негізгі қорларды (өндіріс құралдарын)
жақсарту, өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру негізінде интенсивті эканомикалық
өсу қамтамасыз етіледі.
Сонымен, эканомикалық өсудің экстенсивті түрі өндіріс құралдарын сан
жағынан көбейтуді көздесе, ал интенсивті түрі оларды сапалы пайдалануды,
техника мен техналаогияны жетілдіруді көздейді.
Экономика тарихында экономикалық өсудің экстенсивті және интенсивті
түрлері практикада жеке – жеке кездеспейді. Экономикалық өсудің интенсивті
немесе экстенсивті түрлері үнемі қатар қолданылады. Қазіргі кезде
экономикалық өсу факторларының сандық және сапалық есебінен тауарлар мен
қызмет көрсетулердің дамуының көлемі бойынша қай түрге жатқызылатын
белгіленеді.
Қазіргі экономикалық өсудің 70-75 пайызы өндірістің интенсивті
факторлары есебінен, ал 25-30 пайызы экстенсивті факторлар есебінен жүруде.
Сондықтан эконоимкалық өсудің екі түрін бір – бірінен бөліп көрсетуге
болмайды.

Экономикалық тербеліс және олардың мәні
Экономикалық толқулар немесе өндірістің ағымдық түрі ұлттық және дүние
жүзілік шаруашылықтың біртұтас жалпыға ортақ қозғалыс түрін және де ұлттық
шаруашылықтың түрлі элементтерін басқарудағы ретсіздік, оның даму
сатысындағы өзгерістерді көрсетеді.

Ағымсыз даму болмайды, қозғалыс болмаса – экономика болмайды; ал
керсінше жақсы жағдайда ол механикалық болады (яғни қозғалыстағы машинаны
елестетеді, бірақ тірі жүйені емес). Нарықтық экономика өзінің дамуына сол
бір құбылысты қайталауға бейім. Бұл тереңдегі экономикалық процестер бір
шеңбер бойынша есем, әрбір тармағы қоғамдық дамудың біршама жоғарғы сатысын
көрсететін спираль бойынша дамитынын білдіреді.
Сонымен қатар циклдық – нарықтық экономиканың ұлттық экономика көлемі
шеңбердегі бір макроэкономикалық тереңдіктен екіншісіне қозғалысын
көрсетеді.
Ағымдағы топтауда әдетте екі көрсеткіш қолданылады: циклдың ұзақтығы немесе
кезеңділігі және оның қозғалыс күші. Осы көрсеткіштерге сәйкес ағымдардың
белгілі бір топтамасы қабылданған:
1. Кондратьев ағымы немесе ұзын толқынды ағымдар. Ұзақтығы 40-60 жыл,
оның басты қозғаушы күші – қоғамдық өндірістің тахникалық базасындағы
радикалды өзгерістер, оның құрылымдық қайта құрылуы.
2. Кузнец ағымы. Оның ұзақтығы 20 жылмен шектеледі, ал қозғалыс күшіне
өндірістік құрылымындағы қозғалыстар жатады (кейде бұл ағымдар құрылым
ағымдары деп аталады.)
3. Джаглер ағымы көп түрлі ақша-кредит факторларының және басқаларының
өзара әрекеттесуінің нәтижесі ретінде сипатталады, кезеңділігі 7-10
жыл.
Ағымдық идеясы жалпы және әлем экономикасының материалдық дүниесінің
алғышарты ретінде әлемдік ғылым алдында Ежелгі Греция, Қытай кезеңдерінен
бері қалыптасқан. Бірақ экономистер цикл проблемасына шамамен беріректе,
XIX ғ. Басында ден қойған. Дәл осы кезеңдерде Сисмондының, Робертустың,
Мальтустың жұмыстарында экономикалық дағдарыстың ағымдық құбылыстарына
зерттеу жүргізілді.
Экономикалық ағымдардың себептері анықталуда экономистер сұранысты
көтеру, өндірістің көлемін ұлғайту немесе оның тұрып қалуы секілді
құбылыстардың кезеңділігіне көңіл аударған. Олар осы құбылыстар
кезектесуінің белгілі бір нәтижесін де байқаған, сонымен қатар олар
тәуелсіз бәсекелестік кезеңінің нарықтық экономикасына ағымдық даму тән
екендігін көрсетті.
Ағымдық теориясына көп үлес қосқан –К.Маркс, ол кезеңдік ағымдардың
немесе қайта өңдеудің кезеңдік құлдарауы туралы экономикалық әдебиеттерде
аталып жүрген қысқа толқындарды зерттеуге көңіл бөлді.
Бұл дағдарыстан келесі дағдарысқа дейінгі кезеңді К.Маркс өнеркәсіптік
цикл деп атады. Ол ауыспалы төрт фазаны бөліп көрсетті: дағдарыс, тоқырау,
жаңару, өрлеу.
Дағдарыстың негізгі ерекшеліктеріне жататындар:
1. төлем қабілетіне қарағанда тауарлардың артық өндірілуі;
2. тауарлар ұсынысының сұраныстан асып кетуі барысында бағаның шұғыл
төмендеуі, тауар бағасының түсуіне байланысты табыс мөлшері
төмендейді, өндіріс көлемі азаяды;
3. инвестиция, өндіріс көлемінің шұғыл қысқаруы;
4. жұмыссыздықтың өсуі;
5. тауар фирмалары мен кәсіпорындарының жаппай банкротқа ұшырауы тән.
Әдетте, дағдарыс бір – екі жылға созылды. Құлдырау фазасынан кейін
тоқырау жүреді.

Тоқыраудың сипаты:
1. Тауар қорларының сарқылуы. Дағдарыстан экономика тоқырау фазасына
өтер кезеңдегі бағаның түсуі бұрын шаруашылықта қолданылмаған
тауарлардың біртіндеп таратылуына әсер етеді.
2. Бағаның төмендетуін тоқтату. Тауарлардың сұраныс көлеміне
жақындауы.
3. Өндірістің құлдарауы немесе тоқтауы. Құлдырау кезеңінде өндіріс
шұғыл түрде қысқарып, тауарларды азайтады. Кәсіпорын осындай
жолмен төменгі ақы төлей алушылық сұранысқа жұмыс істеуге
бейімделеді.
4. Қарыз пайызының мөлшері төмендеуі. Депрессия кезеңіндегі
қолданылатын ақша капиталының біраз бөлігі банкке ағылуы. Ақша
капиталына сұраныс төмендейді. Нәтижесінде пайыз мөлшері ең
төменгі деңгейге түседі.
Тоқырау фазасы жандану мен өрлеуге жағдай жасайды. Жандану мен
өрлдеудің материалдық негізін негізгі капиталдың жаппай жаңаруы жүзеге
асырады.
Өрлеу кезеңінде өндіріс өзінің жоғарғы шегіне жетеді. Бұл кезең
капиталдың барлық нысандарының: кредит көлемінің, қарыз пайызының және т.б.
өсуімен сипатталады. Экономика келесі дағдарысқа қарай қозғала бастайды.
Яғни, экономиканың ағымдық дамуы нарықтық экономикадағы
макроэкономикалық тұрақтылықты қалыптастыруға үлкен рөл атқаратын
прогрессивті қозғалыс болып табылады.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
Халықаралық экономикалық қатынастардың түрлері
Қазіргі замандағы әлемдік шаруашылық – материалдық өндіріс дамуы ұзаққа
созылған тарихи прогресс нәтижесі. Ол өзіндік өзара байланысты, өзара
тәуелді, біртұтас халықаралық еңбек бөлінісіне қатынасушы жеке
мемлекеттердің бір-біріне қарама-қарсы ұлттық шаруашылықтары жүйесінен
тұрады.Өсіп келе жатқан өзара тәуелділіктің маңызды бір саласы –
мемлекеттердің ХЭҚ-қа кіруі. Ол мемлекеттер арасындағы шаруашылық
айырбастарды реттеу негізінде өндіргіш күштердің интернационализациялануы
күшеюін, ұлтаралық механизмдері қалыптасуын сипаттайды.
Әлемдік шаруашылық байланыстарының сан салалы жүйесі мемлекеттер
арасындағы материалдық және қаржылық ресурстар қозғалысына негізделеді. Ол
қазіргі кезеңде экономикалық прогрестің маңызды факторы болып табылады. Осы
шарттарсыз ешқандай мемлекет ғылыми-техникалық прогресті, қызмет көрсету
мен тауарларды өндіруді өзі толық қамтамассыз ете алмайды. Бұл мәселелер
тек халықаралық байланыс негізінде оң шешімін табады.
Әлемдік шаруашылық жүйесіндегі экономикалық қатынастар белгілі
нышандарда іске асаады. Олардың қатарында:
➢ қызмет көрсету мен тауарлардың халықаралық саудасы;
➢ шетел инвестициалары мен капитал қозғалысы;
➢ жұмыс күшінің халықаралық миграциясы жатады.
Енді осы экономикалық қатынастардың нышандарын қарастырайық.
Қызмет көрсету мен тауарлардың халықаралық саудасы.Халықаралық еңбек
дамып, тереңдеген сайын, жеке мемлекеттер өндірген тауарлар мен қызмет
көрсетуді айырбастау объективті қажеттілікке айналады. Бұндай айырбассыз
қай мемлекет те өзінің өндіріс құрал – жабдықтары мен тұтыну заттарына
деген сұранысын толық қамтамасыз ете алмайды. Міне, осы себептерге
байланысты, мемлекеттер арасында экономикалық қатынастардың арнайы нысаны
–халықаралық сауда дамиды және тереңдейді.

Жоғарыда айтылғандардың барлығы толыққанда дүниежүзілік саудаға да
қатысты. Қазіргі кезеңдегі дүниежүзілік сауда халықаралық еңбек бөлінісі
дамуында жеке мемлекеттердің табиғи – географиялық жағдайына қатысты
тауарлардың жеке түрлеріне мамандануы нәтижесі болып табылады.
Дүниежүзілік сауданың субъективті жеке тұлғалар, ждеккеменшіктік,
акционерлік, кооперативтік кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер болып
табылады. Дүниежүзілік сауда ұлттық өнім айырбасының тауар – ақша қатынасы
саласы ретінде халықаралық тауар мен қызмет көрсету нарқы, жұмыс күші,
капитал, техника және ғылым жетістіктері, т.б. нарығына бөлінді. Әлемдік
сауданы аймақтық ерекшеліктеріне байланысты жіктеуге болады. Мысалы,
азиялық, еурогпалық және т.б.
Сыртқы сауда операцияларын іске асыру үшін, әрбір мемлекеттің
сараптамалық ресурстары, яғни дүниежүзілік нарықта сұраныс бар тауарлар,
қызмет көрсетулер запастары, импортты төлеу үшін валшюта көздері керек,
сондай – ақ сыртқы сауда инфрақұрылымы, көлік құралдары, қойма мекемелері,
байланыс құралдары және т.б. болуы керек.

Шет елден келетін тауарлар (импорт) мен шетелге кететін (экспорт)
тауарлар сомасы мемлекеттің сыртқы саудадағы тауар айналысын құрайды.

Бұл сальдо активті деп есептеледі – егерде экспорт импорттан асып
кетсе; ал тұтыну тауарлары сырттан көп әкелінсе, ол пассивті деп
есептеледі. Сыртқы сауда сальдосы пассивті болған жағдайда, мемлекет басқа
елдерге алтынмен немесе айналымды валютамен төлеуі керек, немесе тауар мен
тұтыну заттары түрінде өтелуі керек. Сыртқы сауда айналасының активті
сальдосы экспорттың импорттан жоғары болғанын байқатады. Осыған байланысты,
эхкспорт құнының ішкі өнім құнына қатынасын экспорттық квота деп атайды.
Экономиканың басқа елдермен қарым – қатынасты дәрежесін согл мемлекеттегіәр
адамның басына шыққандығы экспорт көлемі көрсетеді.

Өткен ғасырдың екінші жартысынан бастап дүниежүзілік сауда құрылымында
үлкен өзгерістер болды. Егер XX ғасырдың бірінші жартысында әлемдік тауар
айналасының 23 – і азық – түлік, шикізат және отынға бөлінсе, ғасыр соңына
қарай огларға тауар айналысының тек 14 ғана, ал өнеркәсіп өндіретін
өнімдер еншісі 13 –тен 34 – ке дейін өсті. Осымен қатар дүниежүзілік
сауданың 13-інен астамы 90 – жылдары машиналар мен құрал – жабдықтар
саудасына тиесілі болды. ОГсы жерде ғылыми – техникалық революция кезінде
дамыған мемлекеттер арасындағы халықралық еңбек бөлінісінің тереңдеуі
көрініс береді. Сонымен бірге өз шаруашылықтарын модернизациялау мен
индустрализациялауды іске асыруға кіріскен дамушы елдердің машиналар мен
құрал – жабдықтарды сатып алуы өсуі, машиналар мен құрал – жабдықтар
саудасының жедщелдеуі мемлекетаралық айырбас қызметін, әсіресе ғылыми –
техникалық, өнеркәсіптік, қаржы – несие, мақсатты ақпараттық қызмет
көрсету, консалтинг, лизинг, инжиририг секілді бірқатар жаңа қызметтердің
пайда болуына әкеп соқты. Сонымен қатар электротехника және электронды
құрал –жабдықтар, әсіресе компьютер саудасы жоғары қарқынмен өсті.
Батыстың дамыған елдері ғылшым жетістіктері тауарларын экспортқа
шығарушы, ал дамушы мемлекеттер оларды импорттаушы ретінде болуда. Осымен
қатар дүниежүзілік саудадағы қазіргі заманғы өндіріс заттарының негізгі
бөлігі дамыған мемлекеттердің өзара саудасынан тұрады. Оларға дүниежүзілік
сауданың 70% тиесілі болса, дамушы елдер енешісіне дүниежүзілік тауар
айналшымының небәрі 20%-ы ғана тиеді.
Негізгі тауар ағындары үлкен тарида - АҚШ –Батыс Еуропа – Жапония
аясында жүрді. Сонымен қатар дүниежүзілік экспортта АҚШ 12,3%, Батыс Еуропа
43%, Жапония 9,5% алады. Соңғы жзыодары дамушы елдер экономикасында
айтарлықтай оң өзгерістер болып жатыр. Олардың ішінде әсіресе экономикалық
өсудің жоғары қарқынын көрсетіп отырған елдер: Оңтүстік Корея, Тайвань,
Гонконг, Синтапур. Осы елдердің дүнижүзілік экспорттағы еншісіне 10,5% тиіп
отыр.
Шетел инвестициясы және капитал қозғалысы. Халықаралық еңбек
бөлінісінің артықшылығы тек халықаралық саудада ғана көрінбейді, сонымен
қатар экономикалық қатынастардың капиталды сыртқа шығару, оның иесіне өз
капиталын шетелде орналастыру арқылы түсім әкелетін секілді нышандарында да
көрінеді. Экономикалық қатынастардың бұл нысаны – капитал иесіне шетелге
тауарды шығару тек бір ғана түсім беретін кірістен гөрі бірнеше есе артық
кіріс алуына мүмкіндік береді.
Егер алғашқы кезеңде дамыған елдер капиталы дамушы елдерге шығарылса,
ал қазір мемлекеттер арасында капитал қозғалысының қарама – қарсылығы кең
түрде дамып отыр. Олардың әрқайсысы бір мезгілде экспортер де, импортер де
болады, яғни капитал свалынымдарының қарама – қарсы қозғалысы тән. Бұл
жерде мынадай сұрақ туады: неліктен кейбір мемлекеттер, көз экономикасының
дамуын,а қажетті қаражат көздерінің жетіспеушілігіне қарамастан,
капиталдарын шетелге шығарады?
Бұған байланысты бірнеше секбептер бар. Олар:
➢ капиталдың шығарылатын шикізат пен жұмыс күші арзан болғандықтан;
➢ капитал экспортқа шығарылған елде саяси ахуалдың тұрақтылығы немесе
ыңғайлы инвестициялық климат болуы;
➢ белгілі бір салада капиталдың шамадан тыс жиналып қалуы, экономиканың
басқа салаларына қосымша капиталдардщы тарту қажеттілігі.
Капитал негнізқгі екі нысанда сыртқа шығарылады: іскерлік және қарыз
нысанында. Іскерлік капитал, өз кезегінде, сыртқа тура түрінде немесе
портфельдік инвестиция түрінде шығарылады.

Алайда, түрлі болжамдарға қарағанда, кәсіпорындарға иелік ету үшін
акцияның 10 – нан 15 пайызына дейін иемдену қажзет.
Басқа елдерде жаңа кәсіпорындарды ашудың немесе жергілікті компаниялар
акцияларының бақылау пакеттерін сатып алудың мәні неде? Біріншіден, дамыған
елдер үшін дамушы елдерде кәсіпорындар салуға жұмыс күшінің арзандығына
байланысты. Мысалы, дүние жүзіне әйгілі белгілермен шығарылған атақты
фирмалар киім – кешектерінің көпшілігі Пакстан, Малайзия, Гонконг, т.б
секілді дамушы елдерде өндіріледі. Екіншіден, тікелей инвестициялар өзі
басқа елдердің нарығына кіруге мүмкіндік береді. Мысалы, американдықтар
немесе ағылшындар сатып алған жапон автомобильдері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.