Индекстік әдіс

Жоспар
Кіріспе

1 Индекстердің маңызы, мәні және жіктелуі
2. Жеке және жалпы индекстер
3. Арифметикалық және гармониялық орташа индекстер
4. Көрсеткіштердің орташа деңгейінің динамикасын индекстік әдіспен талдау

Индекс деп –тікелей қосуға болмайтын элементтерден тұратын қоғамдық құбылыстардың жоспармен немесе нормативпен салыстырылуын анықтайтын және уақытқа байланысты кеңістіктегі құбылыстардың өзгерісін орта есеппен сипаттайтын қатысты көрсеткішті айтады. 40-кестеде индекстердің жіктеу белгілері мен түрлері берілген.
Индекстерді күрделі құбылыстардың жеке элементтері үшін де, тұтас құбылыстар үшін де есептейді. Құбылыстардың жеке элементтерінің қатынасын анықтау үшін жеке индекстер қолданылады. Ал күрделі құбылыстар үшін жалпы индекстер қолданылады.
Жеке индекстер статистикалық жиынтықтың біртекті элементтерін салыстыру арқылы анықталады және есепті мерзімдегі көрсеткішті базалық мерзімдегі көрсеткішпен салыстырады.
Жеке индекстер латынның кіші «і» әрпімен, ал жалпы индекстер латынның үлкен «І» әрпімен белгіленеді және осы белгілердің төменгі оң жағына зерттелетін көрсеткіштердің таңбалары жазылады. Жеке индекстер мынадай түрлері болады:
– бағаның жеке индексі (ір): ; (97)
Мұндағы p1– есепті кезеңдегі өнім бірлігінің бағасы;
P0 – базалық кезеңдегі өнім бірлігінің бағасы.
– өнімнің физикалық көлемінің жеке индексі (іq): ; (98)
Мұндағы q1 – есепті кезеңдегі өнімнің физикалық көлемі;
q0 – базалық кезеңдегі өнімнің физикалық көлемі.
– өнімнің өзіндік құнының жеке индексі (iz): ; (99)
Мұндағы z1 – есепті кезеңдегі өнімнің өзіндік құны;
Z0 – базалық кезеңдегі өнімнің өзіндік құны.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Индекстік әдіс
8.1 Индекстердің маңызы, мәні және жіктелуі
Индекс деп - тікелей қосуға болмайтын элементтерден тұратын қоғамдық құбылыстардың жоспармен немесе нормативпен салыстырылуын анықтайтын және уақытқа байланысты кеңістіктегі құбылыстардың өзгерісін орта есеппен сипаттайтын қатысты көрсеткішті айтады. 40-кестеде индекстердің жіктеу белгілері мен түрлері берілген.
40 кесте - Индекстердің жіктеу белгілері және түрлері
Жіктеу белгілері
Индекстердің түрлері
1. Индекстелетін құбылыстардың сипаты бойынша
а) баға,
б) еңбек өнімділігі,
в) өнімнің физикалық көлемі,
г) өнімнің өзіндік құны
2. Индекстелетін құбылыстардың қамтылуы бойынша
а) жеке,
б) жалпы (агрегатты және орташа),
в) топтық
3. Есептеу формасы және әдісі бойынша
а) агрегатты,
б) арифметикалық және гармоникалық орташа индекстер,
в) өзгермелі құрамды, тұрақты құрамды және құрылымдық өзгеру индекстері
4.Салмақтауыштың таңдалуына байланысты
а) тұрақты салмақтауышпен,
б) өзгермелі салмақтауышпен
5. Салыстыру базасына байланысты
а) базалық,
б) тізбектік,
в) аумақтық,
г) жоспарлық
Индекстік әдісті қолданғанда мынадай ұғымдар мен белгілеулер қолданылады:
1. индекстер жиынтығы - - индекстерді есептеуге кіретін элементтер тізімі;
2. индекстелетін шама - - өзгерісі зерттелетін белгінің мәні.
Индекстерді құрған кезде индекстелетін шама әрқашан өзгермелі болып табылады. Әрбір индекстелетін шаманың өзіне тән белгілеуі болады:
p - өнім бірлігінің бағасы,
z - бір дана өнімнің өзіндік құны,
q - өнімнің физикалық көлемі,
pq - тауар айналымы,
zq - өнім өндіруге жұмсалған шығын,
T - уақыт шығыны (жұмысшылардың саны)
W - еңбек өнімділігі,
t - өнімнің еңбек сыйымдылығы;
3. индекстің салмақтауышы деп - - индекстерді құрған кезде тұрақты шама болып табылатын көрсеткіштерді айтады.
Базалық кезеңнің деңгейі 0 - деген таңбамен, есепті кезеңнің деңгейі 1 - деген таңбамен белгіленеді.
Индекстік әдісті қолдану арқылы төмендегідей міндеттерді шешуге болады:
1. құбылыстардың уақытқа байланысты өзгеруіін, яғни динамикасын зерттеу (динамиканың индексі),
2. күрделі экономикалық индекстердің динамикасына әсер ететін факторларды зерттеу (факторлық индекс),
3. жоспарлық тапсырманың орындалуын сипаттау (жоспарлық индекс),
4. әр түрлі аумақтар бойынша бір кезеңге тиісті құбылыстарды салыстыру (аумақтық индекс),
5. құрылымдық өзгерістердің әсерін анықтау (құрылымның өзгеру индексі) және т.б.
8.2. Жеке және жалпы индекстер
Индекстерді күрделі құбылыстардың жеке элементтері үшін де, тұтас құбылыстар үшін де есептейді. Құбылыстардың жеке элементтерінің қатынасын анықтау үшін жеке индекстер қолданылады. Ал күрделі құбылыстар үшін жалпы индекстер қолданылады.
Жеке индекстер статистикалық жиынтықтың біртекті элементтерін салыстыру арқылы анықталады және есепті мерзімдегі көрсеткішті базалық мерзімдегі көрсеткішпен салыстырады.
Жеке индекстер латынның кіші і әрпімен, ал жалпы индекстер латынның үлкен І әрпімен белгіленеді және осы белгілердің төменгі оң жағына зерттелетін көрсеткіштердің таңбалары жазылады. Жеке индекстер мынадай түрлері болады:
- бағаның жеке индексі (ір): ; (97)
Мұндағы p1 - есепті кезеңдегі өнім бірлігінің бағасы;
P0 - базалық кезеңдегі өнім бірлігінің бағасы.
- өнімнің физикалық көлемінің жеке индексі (іq): ; (98)
Мұндағы q1 - есепті кезеңдегі өнімнің физикалық көлемі;
q0 - базалық кезеңдегі өнімнің физикалық көлемі.
- өнімнің өзіндік құнының жеке индексі (iz): ; (99)
Мұндағы z1 - есепті кезеңдегі өнімнің өзіндік құны;
Z0 - базалық кезеңдегі өнімнің өзіндік құны.
- тауар айналымының жеке индексі (ipq): ; (100)
Мұндағы p1q1- есепті кезеңдегі тауар айналымы;
P0q0 - базалық кезеңдегі тауар айналымы.
- шығынның жеке индексі (izq): ; (101)
Мұндағы z1q1 - есепті кезеңдегі өнім өндіруге жұмсалған шығын;
Z0q0 - базалық кезеңдегі өнім өндіруге жұмсалған шығын.
Жалпы индекстер тікелей салыстыруға келмейтін элементтерден тұратын күрделі әлеуметтік- экономикалық құбылыстардың қатынасын көрсетеді.
Есептеу тәсіліне байланысты жалпы индекстер агрегатты және орташа индекстерге бөлінеді.
Жалпы индекстердің бөлінуі төмендегі 9 - суретте бейнеленген:

9-сурет. Жалпы индекстердің бөлінуі
Агрегатты индекстер жалпы индекстердің көп тараған түрі болып табылады. Агрегатты индекстердің екі элементі болады:
1. индексі есептелетін шама (айнымалы шама);
2. индекстің салмағы (тұрақты шама) .
Индекстің салмағы әр түрлі, тікелей салыстыруға келмейтін элементтерді салыстырмалы түрге келтіру үшін қолданылады.
Агрегатты индекстердің түрлері:
- бағаның жеке индексі (ір): ; (97)
Мұндағы p1 - есепті кезеңдегі өнім бірлігінің бағасы;
P0 - базалық кезеңдегі өнім бірлігінің бағасы.
- өнімнің физикалық көлемінің жеке индексі (іq): ; (98)
Мұндағы q1 - есепті кезеңдегі өнімнің физикалық көлемі;
q0 - базалық кезеңдегі өнімнің физикалық көлемі.
- өнімнің өзіндік құнының жеке индексі (iz): ; (99)
Мұндағы z1 - есепті кезеңдегі өнімнің өзіндік құны;
Z0 - базалық кезеңдегі өнімнің өзіндік құны.
- тауар айналымының жеке индексі (ipq): ; (100)
Мұндағы p1q1- есепті кезеңдегі тауар айналымы;
P0q0 - базалық кезеңдегі тауар айналымы.
- шығынның жеке индексі (izq): ; (101)
Мұндағы z1q1 - есепті кезеңдегі өнім өндіруге жұмсалған шығын;
Z0q0 - базалық кезеңдегі өнім өндіруге жұмсалған шығын.
Жалпы индекстер тікелей салыстыруға келмейтін элементтерден тұратын күрделі әлеуметтік- экономикалық құбылыстардың қатынасын көрсетеді.
Есептеу тәсіліне байланысты жалпы индекстер агрегатты және орташа индекстерге бөлінеді.
Жалпы индекстердің бөлінуі төмендегі 9 - суретте бейнеленген:

9-сурет. Жалпы индекстердің бөлінуі
Агрегатты индекстер жалпы индекстердің көп тараған түрі болып табылады. Агрегатты индекстердің екі элементі болады:
1. индексі есептелетін шама (айнымалы шама);
2. индекстің салмағы (тұрақты шама) .
Индекстің салмағы әр түрлі, тікелей салыстыруға келмейтін элементтерді салыстырмалы түрге келтіру үшін қолданылады.
Агрегатты индекстердің түрлері:
- бағаның жалпы индексі:
(Пааше индексі), (102 )

(Ласпейрес индексі), (103)
- өнімнің физикалық көлемінің жалпы индексі:
, (104)
. (105)
- өнімнің өзіндік құнының жалпы индексі:
, (106)
, (107)

-тауар айналымының жалпы индексі:
. (108)
108, 102, 104 формулаларының алымы мен бөлімі арасындағы айырма тауар айналымының жалпы және зерттелетін факторлар есебінен абсолютті өзгеруін анықтайды:
Тауар айналымының жалпы өзгеруі:
, (109)
Тауар айналымының бағаның есебінен өзгеруі:
, (110)
Тауар айналымының өнімнің физикалық көлемінің есебінен өзгеруі:
. (111)
Осы абсолютті өзгерістердің арасында мынадай байланыс болады:
. (112)
Басқа агрегатты индекстердің де жалпы және факторлар есебінен абсолютті өзгерулері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.