Жоғарғы оқу орнындағы академиялық ұтқырлық және студенттік орын алмасу жағдайы мен мәселелері

Еліміздегі экономиканың дамуы білім жүйесіне өзгерістер енгізуді талап ететіндігі баршамызға белгілі. Ал білікті мамандар білім жүйесіне қойылып отырған талаптарға сәйкес болуын қалайды. Бұл әлемдік маңызы зор мәселе. Болон үрдісі бойынша Америка, Еуропа университеттері үш сатылы деңгейде мамандар дайындап жатқаны белгілі. Сондықтан ортақ мәмілеге келу керек.
Болон декларациясына қосылу мәртебесіне ие болған және еуропалық білім кеңістігіне толық енген бірінші Орталық-Азиялық мемлекет болып Қазақстан Республикасы табылады.
Қазақстанның Болон үдерісіне қосылуы Қазақстан ЖОО-дары мен студенттеріне жаңа межедегі мүмкіндіктер береді:
1) еуропалық стандарттарға сәйкестендірілген отандық білім беру бағдарламалары мен оқу жоспарларын енгізуге;
2) отандық квалификациялық және академиялық дәрежені тануға;
3) оқытушылар мен студенттердің академиялық ұтқырлығын қамтамасыз етуге;
4) Қазақстан ЖОО-лары студенттеріне шетел университеттерінде кредиттерді қайта тапсыруға және керісінше;
5) бірлескен білім беру бағдарламаларын таратуға;
6) жоғары білім жөніндегі қазақстандық дипломдардың еуропалық аймақтарда жарамдылығын қамтамасыз етуге жағдай жасауға және кез-келген елде түлектердің жұмысқа орналасуына.
Әлемдік білім беру кеңістігінде жүзеге асырылып жатқан шаралардың негізгі мақсаты – Қазақстан жоғары білімінің халықаралық стандарттармен сәйкестілігін қамтамасыз ету.
Бұл тарихи қадам жоғары білімнің сапалылығын және жоғары оқу орындары түлектерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған.
Болон декларациясы студенттердің басқа оқу орындарына ауысуына және сәйкесті қызметтер алуына ерекше көңіл бөле отырып, бұл ауысудың еркіндігін тиімді жүзеге асыруда кедергілерді ескеру арқылы ұтқырлығына жағдай жасау мақсатын жариялайды. Болон процесінің міндеттері: жұмысқа тұру мүмкін­дігімен азаматтардың ұтқырлығын дамыту бағытының негізгі кілті ретінде жоғары білімнің еуропалық аймағын құру; Еуропаның интеллектуальды, мәдениетті, әлеуметтік және ғылыми-техникалық әлеуетін қалыптастыру мен нығайту; дүние жүзінде жоғары мектептің беделін көтеру; басқа білім жүйелерімен еуропалық жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету; жоғары білімнің ұлттық жүйелерінің үлкен үйлесімділігі мен салыстырмалылығына қол жеткізу; білім сапасын арттыру; мәдени құндылықтарды дамытуда өздерін жаңа гуманистік сана түсінікті қолдаушы, таратушы ретінде санайтын университеттердің орталық рөлін көтеру.
Болон Декларациясының негізгі ұстанымдарының бірі - оқытушылар мен студенттердің академиялық ұтқырлығы.
Академиялық ұтқырлық – бұл білім алушылардың орын ауыстыруы немесе оқытушылар-зерттеуші білім алу үшін немесе зерттеуді өткізу академиялық кезеңде анықталған: семестр, немесе оқу жылында басқа жоғары оқу орынында (шет ел және мемлекет ішінде) міндетті қайта сынақпен меңгерілген білім беру бағдарламаларымен кредит түрінде өз ЖОО-да немесе басқа ЖОО-да оқуын жалғастыру;
Академиялық ұтқырлық 2 түрге бөлінеді:
1. Вертикальды ұтқырлық (академиялық миграция) – студенттің шетелдік ЖОО-да толықтай білім алуы.
2. Горизонтальды ұтқырлық – студенттің белгілі бір шектелген кезең (семестр, оқу жылы) ішінде шетелдік ЖОО-да білім алуы.