Иммунология

I.Иммунология
II.Жалпы иммунология
III.Жұқпалы аурулар және олардың түрлері
IY.Пайдаланылған әдебиеттер

Иммунология (иммунитет және грек. logos – ілім) – организмнің әр түрлі антигендерге (организмге түскен жат текті агенттер) молекулалық, клеткалық және басқа физиологиялық реакцияларын және осыған байланысты организмде пайда болатын өзіндік ерекше және өзіндік емес құбылыстарды зерттейтін медицина және биология ғылымдарының сабақтас саласы. Иммуналогия организмнің қорғаныш қабілетін және онда пайда болатын иммунитетті зерттейді. Иммуналогия медицина, ветеринария, биология, т. б. көптеген ғылым салаларымен тығыз байланысты. Иммуналогияның дамуына 18 ғасырдың аяғында медицина мен биологияда ашылған жаңалықтар үлкен ықпал етті.
Мысалы, 1796 жылы ағылшын дәрігері Э.Дженнер алғаш шешекке қарсы егуді ұсынып, соның нәтижесінде организмде иммунитет қалыптасатынын дәлелдеген. 1880 жылы Л.Пастер күйдіргі мен құтыруға қарсы егілетін вакцинаны тапты. 1887 жылы И.И.Мечников ғылымдағы үлкен жаңалық – фагоцитоз процесін ашып, иммунитеттің клеткалық теориясын ұсынды. 1900 жылы австралиялық ғалым К.Ландштейнер адам қанының тобы мен резус-факторын ашып, соның нәтижесінде тіндік бірдей антигендер теориясының негізін салды. Иммуналогияның зерттейтін нысаны – организмнің иммундық жүйесіне өзіндік немесе өзіндік емес әсер етіп, оның қызметін күшейтетін немесе әлсірететін жат заттар – антигендер; иммунды компотентті органдар (сүйек кемігі, қалқанша без, көк бауыр, лимфа бездері, шырышты қабаттардың лимфоидты аппараты); клеткалар (лимфоциттер, макрофагтар, фибриобласттар, т. б.) мен олар бөліп шығаратын молекулалар (иммунды-глобулиндер, медиаторлар, комплементтер, цитокиндер, т. б.) сондай-ақ молекулалардың қатысуымен болатын құбылыстар мен патологиялық жағдайлар (жүре пайда болатын иммунитет, аутоиммунды аурулар, иммундық тапшылықтар, трансплантациялық иммунитет, иммунологиялық төзімділік) болып табылады.
Зерттеу нысанына қарай:

жалпы (тәжірибелік) Иммуналогия,
медициналық Иммуналогия,
ветеринариялық Иммуналогия,
инфекциялық Иммуналогия,
клиникалық Иммуналогия,
радиациялық Иммуналогия,
онкологиялық Иммуналогия,
ғарыштық Иммуналогия
аллергология, иммундық патология, иммундық гематология, эмбриогенез Иммуналогия,
өсімдіктер Иммуналогиясы сияқты салаларға бөлінеді.
Иммуналогияның мақсаты: қалыпты және патологиялық жағдайларда иммундық жүйе қызметінің жалпы заңдылықтарын, нақты аурулардың (әсіресе, жұқпалы індеттердің) пайда болуында, дамуында және оны емдеуде иммундық жүйенің атқаратын рөлін анықтау, диагноз қою, емдеу және алдын ала сақтану үшін Иммуналогиялық тәсілдерді қолдану және оларды жетілдіру. Иммуналогияда микробиол., серологиялық, аллергиялық, иммундық-хим., иммундық-морфол., иммундық-генетик., иммундық-молек., эксперименттік, т. б. әдістер қолданылады.

1. Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. –Алматы, Ана тілі, 1993.
2. Қазақ энциклопедиясы III том 12 тарау
3. Вернер, Дэвид. Халыққа медициналық жәрдем көрсету жөніндегі (Анықтамалық). Қазақ тіліне аударғандар: Айымбетов М, Бермаханов А.—Алматы: "Демалыс", "Қазақстан", 1994
4. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

I.Иммунология

II.Жалпы иммунология

III.Жұқпалы аурулар және олардың түрлері

IY.Пайдаланылған әдебиеттер

Иммунология

Иммунология (иммунитет және грек. logos – ілім) – организмнің әр
түрлі антигендерге (организмге түскен жат текті агенттер) молекулалық,
клеткалық және басқа физиологиялық реакцияларын және осыған байланысты
организмде пайда болатын өзіндік ерекше және өзіндік емес құбылыстарды
зерттейтін медицина және биология ғылымдарының сабақтас саласы. Иммуналогия
организмнің қорғаныш қабілетін және онда пайда болатын иммунитетті
зерттейді. Иммуналогия медицина, ветеринария, биология, т. б. көптеген
ғылым салаларымен тығыз байланысты. Иммуналогияның дамуына 18 ғасырдың
аяғында медицина мен биологияда ашылған жаңалықтар үлкен ықпал етті.
Мысалы, 1796 жылы ағылшын дәрігері Э.Дженнер алғаш шешекке қарсы егуді
ұсынып, соның нәтижесінде организмде иммунитет қалыптасатынын дәлелдеген.
1880 жылы Л.Пастер күйдіргі мен құтыруға қарсы егілетін вакцинаны тапты.
1887 жылы И.И.Мечников ғылымдағы үлкен жаңалық – фагоцитоз процесін ашып,
иммунитеттің клеткалық теориясын ұсынды. 1900 жылы австралиялық ғалым
К.Ландштейнер адам қанының тобы мен резус-факторын ашып, соның нәтижесінде
тіндік бірдей антигендер теориясының негізін салды. Иммуналогияның
зерттейтін нысаны – организмнің иммундық жүйесіне өзіндік немесе өзіндік
емес әсер етіп, оның қызметін күшейтетін немесе әлсірететін жат заттар –
антигендер; иммунды компотентті органдар (сүйек кемігі, қалқанша без, көк
бауыр, лимфа бездері, шырышты қабаттардың лимфоидты аппараты); клеткалар
(лимфоциттер, макрофагтар, фибриобласттар, т. б.) мен олар бөліп шығаратын
молекулалар (иммунды-глобулиндер, медиаторлар, комплементтер, цитокиндер,
т. б.) сондай-ақ молекулалардың қатысуымен болатын құбылыстар мен
патологиялық жағдайлар (жүре пайда болатын иммунитет, аутоиммунды аурулар,
иммундық тапшылықтар, трансплантациялық иммунитет, иммунологиялық
төзімділік) болып табылады.
Зерттеу нысанына қарай:

жалпы (тәжірибелік) Иммуналогия,
медициналық Иммуналогия,
ветеринариялық Иммуналогия,
инфекциялық Иммуналогия,
клиникалық Иммуналогия,
радиациялық Иммуналогия,
онкологиялық Иммуналогия,
ғарыштық Иммуналогия
аллергология, иммундық патология, иммундық гематология, эмбриогенез
Иммуналогия,
өсімдіктер Иммуналогиясы сияқты салаларға бөлінеді.
Иммуналогияның мақсаты: қалыпты және патологиялық жағдайларда иммундық
жүйе қызметінің жалпы заңдылықтарын, нақты аурулардың (әсіресе, жұқпалы
індеттердің) пайда болуында, дамуында және оны емдеуде иммундық жүйенің
атқаратын рөлін анықтау, диагноз қою, емдеу және алдын ала сақтану үшін
Иммуналогиялық тәсілдерді қолдану және оларды жетілдіру. Иммуналогияда
микробиол., серологиялық, аллергиялық, иммундық-хим., иммундық-морфол.,
иммундық-генетик., иммундық-молек., эксперименттік, т. б. әдістер
қолданылады. Иммуналогияның тәжірибелік ғылыми-зертеулік жетістіктерін
қазір медицинада, ветеринария мен жалпы биология саласында қолданып,
жұқпалы ауруларды анықтау, емдеу, алдын алу шараларын жүргізуде зор табысқа
жетіп отыр. Келешекте Иммуналогия ғылымының жетістіктеріне сүйене отырып,
ғасыр індеті – жүре пайда болатын иммундық тапшылық синдромы (СПИД) ауруына
қарсы вакцина жасау; орган алмастырғанда жиі кездесетін басқа адамның
органын қабылдамаушылықты болдырмау; эндокринді (қант диабеті) және әр
түрлі аллергиялық ауруларды тиімді емдеу әдістерін табу; ауылы шаруашылығы
малдарының жаңа тұқымдарын шығарып, өсімдіктердің жоғары сорттары мен
түрлерін анықтау міндеттері қойылып отыр.Иммуналогия медициналық, биология,
ауылы шаруашылығы жоғары оқу орындарында негізгі пән ретінде оқытылады.
1963 жылдан Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) қабылдаған арнайы
Иммуналогия бағдарламасы орындалуда. Осы бағдарлама бойынша құрылған
иммунология және иммунды глобулин анықтамалық орталықтарында иммундық
патология, паразиттік аурулардың иммунологиясы, қатерлі ісік иммундық
терапиясы және клеткалық иммунитеттің тіндік үйлеспейтін антигендерін
реттеу мәселелері туралы симпозиумдар мен ғылыми конференциялар өткізілді.
Қазақстанның Ұлттық иммунологтар қоғамы халықаралық иммунологиялық қоғамға
мүше.

Қазақстанда Иммуналогия саласының дамуына үлес қосқан ғалымдар – академигі
Х.Жұматов, Н.Д.Беклемишев, малдәрігерлік ғылыми докторы, профессор
К.Н.Бучнев, медициналық ғылыми докторы, профессор ауылы Шортанбаев пен
Б.В.Каральник, т. б. Иммуналогиялық зерттеулермен Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министнің Гигиена және эпидемиология ғылыми-зертеулік
Орталық, Дәрігерлер білімін жетілдіру институты, Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министнің Онкология және радиология ғылыми-зертеулік
институты, Микробиология және вирусология ғылыми-зертеулік институты
шұғылданады.
Күрделі және көпкомпонетті болып келетін , организмді бөгде заттардан
қорғайтын жүйесі – иммунды жүйе бір жарым ғасырдай зерттелініп келеді. Айта
кететін бір жайт, иммунология даму тарихы білімнің біртіндеп жиналуымен
ғана сипатталмайды. Тіпті, кейде қалыптасып қалған ұғымдарды мүлдем
ауыстыруға келтіретін жаңалықтар шығып отырды. Оның бірі - өткен ғасырдың
ортасында ашылған , организмге енген клеткаларға спецификалық түрде жауап
беретін Т- және В- лимфоциттердің ашылуы. Бұл фундаменталды жаңалық
арқасында клиникалық иммунологияға жаңа көзқарас қалыптасты , енді барлығы
да судан анық көрінді, тек білімді тереңдете түсу ғана қалғандай болды.
Алайда ғасырлар тоғысында рецептрлерді танушы жаңа белоктар тобы табылды,
ол иммунды жүйенің жұмысы жайлы түсінікті тағы да өзгертті. Әрине ол өз
кезегінде практикалық медицинаға өзінің маңызды жемістерін
әкеледі,мәселен,организмнің инфекцияға қарсы тұру қабілетін жоғарылататын
дәрілік заттарды дұрыс таңдауға және ауыр да қауіпті ауруларды емдеуге
көмек етеді.
XIX ғасырдың екінші жартысында, Л.Пастер сібір жарасы, құтыру және тауық
холерасына қарсы профилактикалық егу әдісінің ғылыми негізін құрған уақытта
иммунды жүйені тек инфекцияға қарсы тұру ретінде түсінді. Иммунды
механиздерін тануда маңызды қадамдар біріншіден, Нобель сыйлығының
лауреататры – иммунитеттің клеткалық теориясын құрған және фагацитоздың
қорғаныс рөлін ашқан И.И.Мечниковтің 1908 ж. және антиген түзілу теориясын
ашқан П.Эрлихтің жағалықтарымен байланысты.бұл иммунитетің туа пайда болған
және адаптивті (спецификалық) деп бөлудің негізі болды. Туа пайда болған
иммунитет спецификалық емес деп саналған және ол макрофагтар және
нейтрофильдердің көмегімен фагацитоз арқылы жүзеге асады және организмге
инфекция түсе салысымен тез арада іске қосылады деп саналған. Оған қарама
қарсы, спецификалық иммунитет организмде антидене және сондай спецификалық
клеткалар түзілумен сипатталатын.

Иммунологиялық есте сақтау (Жады) — иммундық жүйенің ерекше қасиеті.
Организмнің иммундық жүйесінің, тәнді немесе туыстас антигенмен екінші рет
қайталап кездескенде антиденелердің титрінің тез өсуімен немесе
сезімталдығы күшейтілген лимфоциттердің тез көбеюімен жауап беру қабілеті.
Иммунологиялық есте сақтау көп жағдайларда жылдарға созылады және бұл
қасиет қандағы да, торшадағы да иммунитетке тән. Иммунологиялық есте
сақтауды иммунды қан берушіден иммунсыз қан алушыға тірі лимфоциттерді құю
немесе қүрамында тасымалдау факторы бар лимфоциттер сығымдарын немесе
иммунды РНҚ енгізу арқылы беруге болады.
Иммунологиялық және эпидемиологиялық бақылау — эпидемиологиялық
жағдайды сипаттау үшін бір топ адамдарды немесе жануарларды іріктеп немесе
жүйелі түрде тексеру.
Иммунологиялық (иммундық) күй — белгілі бір ауру не басқа бір
процестер кезінде алынған иммунитет жүйесінің әр түйіндерінің жағдайы.
Иммунологиялық күй организмнің сау кезіндегісі мен оның зақымдалған
кезіндегі екі түріне (арнайы антигенді және арнайы емес антигенді) сай
болып бөлінеді. Арнайы антигенді түрі одан әрі тағы алты түрге —
аллергиялық, аутоиммундық, онкологиялық, трансплантациялық, енімдік,
инфекциялық — бөлінеді. Ал арнайы емес антигенді үш түрге — біріншілік және
екіншілік иммундытапшылық, лимфопролиферативтік — бөлінеді. Бұлардың бәрі
де аурудың түріне қарай жалпы немесе жергілікті иммунологиялық күй белгісін
береді.
Иммунологиялық процесс — антигенге иммундық жауап кезінде торша мен
тканьдардағы туатын өзгерістер жинағы.
Иммунологиялық толеранттық — иммунологиялық жағдайлардың бір түрі.
Организмнің белгілі бір антигенге иммундық жауап беруімен қатар оның басқа
да антигендерге иммунды жауап бере алатын қабілетінің болуы. Иммунологиялық
толеранттық, антигенмен бұрын кездесуде және бұл жағдай лимфоциттердің
антиген сезгіш клондарының жоғалуымен немесе иммунды жауапты лимфоциттердің
кызметін тежейтін супрессор торшаларының пайда болуымен байланысты. Мысалы
тышқандардың лимфоцитарлық хориоменингиті. Иммунологиялық толеранттық
құстар мен кеміргіштердік лейковирустары да туғызады. Иммунологиялық
толеранттық 1953 ж. Бір-бірінен қатынассыз Медовар және Гашек ашқан.
Иммунологиялық тор — гуморалды және торшалық реакциялардық тәнді
бағытталуын анықтайтын биологиялық қызмет жүйесі. Организмнің өзіне тән
құрылысын және бүтіндігін сақтауды қамтамасыз етеді. Иммунологиялық тордың
белгілері:

1) Өзіндік және бөтен заттарды тануы;
2) антиген әсеріне тәнді жауап беруі;
3) иммунды жауапты торшалардың көбеюі және олардың торшалық және гуморальды
иммунитеттің эффекторлы торшаларына дейін бөлінуі;
4) антигенмен тәнді байланысқа түсуі;
5) иммундық есте сактаудың дамуы.
Иммуноциттер — иммунитет жүйесінің торшалары. Морфологиялық және
функционалдық ерекшеліктері жағынан 5 класқа бөлінеді. Иммуноциттер деп
көбінесе мыналарды атайды: 1) антигенмен кездескенде иммунологиялық тән
қасиет білдіретін иммунды жетік лимфоидты торшалар. 2) антигеннің ықпалымен
иммунды жетік торшаға ауысқан кіші лимфоцит.
Иммуноэлектронды зерттеу — вирустарды зерттеу әдісі. Электрон
микроскопының көмегімен антиген-антидене комплексін табу. Оларды көрнекті
ету үшін ауыр металл тұздарын қолданады. Бұл тұздар объектінің гидрофилдік
жерлеріне өтіп, ондағы су молекулаларының орнын алады. Осының нәтижесінде
электрон тығыздығы ұлғайған объект микроскопта жақсы көрінетін болады.
Иммуноглубиндер (ИГ) — белоктар тұқымдастығы. Оған антиденелік
қасиеттері бар белоктар, В-лимфоциттердің антиген байлағыш рецепторлары
және антигендік ерекшеліктері мен химиялық, құрылымы жағынан антиденелерге
ұқсас белоктар кіреді. Қан сарысуында, лимфада, уызда, сілекейде және
торшалардың сыртқы қабатында болады. Бірқатар белгілер негізінде ИГ
молекулаларын 5 түрге (ИГО, ИГМ, ИГА, ИГД„ ИГЕ) бөледі. Мысалы 150 000-дан:
900 000 дейін. Барлық кластарға жататын ИГ-нің негізгі кұрылымдық
бірліктері болып Н және Ь-полипептиттік тізбектері саналады, олар өзара
әртүрлі типтегі ковалентті емес байланыстар және тізбек аралық дисульфпдті
көпіршелер арқылы ұсталып тұрады. ИГ мономер молекуласы мысалы 22 500
болатын екі Ь-тізбектен және мысалы 50 000—75 000 болатын екі Н-
тізбектерден тұрады. Ь- тізбекте барлық кластарға ортақ детерминант болады.
Ал Н-тізбектерде тек ИГ әр класына тон антигендік детерминанттар болады.
Антигендік қатынастарға байланысты Ь-тізбек екі типке (К и Я), ал Н-тізбек
бес типке (ү, ц, а, е, б) бөлінеді, олар өзара аминқышқылдардың реттілігіне
байланысты ажыратылады. Әр Ь-және Н-тізбек өзгермелі Ы-терминальды бөлімнен
және тұрақты С-терминальды бөлімнен тұрады.
Иммуноген — организмге енгізгенде қанда және торшада иммунитет туғыза
алатын қабілеті бар антиген.
Иммуногез — иммунитет құрылу процесі. Екі сатыдан — индуктивті
(бастама) және продуктивті (туынды) — тұрады. Бастама сатысына антигенді
еккен кезден бастап, оның иммунды жауапты торшаларды тану, Т және В
лимфоциттермен қарым-қатынасқа түсу, В-лимфоциттердің әр түрге бөліне
бастау процестері кіреді. Ал туынды сатысында лимфоид торшалары бөлінеді,
плазмациттер құрылады, антиденелер түзіледі.
Иммунобиология — иммунологиядағы теориялық бағыт. Антидене
құрылуының механизмін, олардың патогенездегі орнын, иммундық жүйенің
филогенезін және оптогенезін молекулалық және торшалық дәрежеде зерттейді.
Иммуноблотинг — мунохимия әдісі, кейінгі кездерде антидененің бөлек
антигендермен байланысын іздеуге қолданылып жүр. Бұл үшін антигендерді
полиакриламид гелінде электрофорезбен бір-бірінен бөледі, бөлек
антигендерді гелден арнайы жинақтағышқа кешіреді, оған зерттелетін: қан
сарысуын қосады да, байланысқа түскен антиденелерді иммунофермент әдісімен
анықтайды. Бұл ғылыми зерттеулерде де және вирус ауруларына диагноз қоюда
да қолданылады (Мысалы адамның иммунды тапшылық вирусын зерттеуде).
Иммунды жүйе — барлық лимфоидты ағзалар мен организмдегі торшалар
жинағы. Ерекше иммундық қорғаныс механизмдеріне жауапты. Иммунды жүйе
сүйектік қызыл кемігі, лимфа безі, айыршық безі (тимус), кұстардық
фабрицнев қапшығы, көкбауыр, сондай-ақ тыныс алу және ас қорыту
жолдарындағы топталған лимфоидты тканьдар кіреді. Иммунды жүйе ең басты
мүшесінің қызметін әртүрлі лимфоциттердің субпоппуляциялары және
лимфоциттердің кейбір тармақтары атқарады, олар макрофагтармен қосылып,
иммунологиялық жауаптың негізі — антиденелер түзу және сезімталдығы
күшейтілген лимфоциттердің жиналуын қамтамасыз етеді, ал бұлар бөтен
антигендерді таниды, қорытады және жояды.
Кемік майы кабырғаларда, омыртқаларда, жіліктердің шеміршекті ұштарында
және т. б. сүйектерде кездеседі. Ол ағзада өмір бойы сақталады да, одан
үнемі қан жасушалары түзіліп отырады. Ересек адамның сүйектерінде кемік
майының мөлшері шамамен 2,5-3 кг. Кемік майы екі түрлі. Оның біріншісі -
қысқа және жалпақ сүйектердің кемікті қуыстарындағы қызыл түсті кемік майы.
Екіншісі - түтік пішінді сүйектердің (жіліктердің) ішкі қуысындағы
сарытүсті жілік майы.
Иммундық жүйенің шеткі мушелеріне - бадамша бездер, лимфа түйіндері,
көкбауыр, соқырішек және т. б. жатады. Жұтқыншақтың сілемейлі қабығында 6
бадамша без шоғырланған. Оларды жұтқыншақ лимфа сақинасы деп те атайды. Ол
арада жұп таңдай, жұп түтікті, сыңар жұтқыншақ және сыңар тіл, бадамша
бездері орналаскан. Бұл бадамша бездер ағзаға тамақпен түскен зиянды
микробтарды жоюға қатысады. Лимфа түйіндері көбіне ірі қантамырлардың
маңында болады. Адам ағзасында 460-қа жуық лимфа түйіндері бар. Олар
шоғырланып жатады.
Көкбауыр - құрсақ куысының жоғары бөлігінің сол жағындағы 9-11
қабырғалардың тұсында орналасқан сыңар мүше. Оның ұзындығы шамамен 10-14
см, ені 6-10 см, қалыңдығы 3-4 см, салмағы 150- 200 г. Көкбауырда қан
жасушалары түзіледі әрі уақытша сақталады. Сонымен бірге көкбауырда
тіршілігін жойған эритроциттер жиналады. Иммундық мүшелер ағзаның ішкі
ортасының тұрақтылығын және генетикалық тұтастығын қамтамасыз етеді.
Жасанды иммунды тапшылық синдромы (ЖИТС) — қауіпті ауруларға және катерлі
ісік туғызуға бейім клиникалық көріністер жинағы. ЖИТС-ның пайда болуы
иммунды жүйе қызметінің бұзылуына байланысты. Мұндай өзгерістерге негізінде
иммунды жүйе торшаларының (Т-хелпер) зақымдануы жатады. Т-хелперлер санының
азаюы, иммунды жуйе торшаларыныц (Т-хелпер) зақымдануы жатады. Т-хелперлер
санының азаюы, иммунды жүйеніц қызметін толығынан бұзады. Бұл организмніі
төзімділігін мүлдем жояды. Мұның салдарынан әдетте организмде ауру
туғызбайтын микробтар (патогенді емес микроорганизмдер) ауру қоздыратын
болып шығады. Сөйтіп әртүрлі инфекциялар ЖИТС-тың түрлі клиникалық
белгілерін береді.
Иммунды биотехнология (Инженерлік иммунология) — биотехнологияның
жаңа саласы. Молекулалық иммунологияның жетістіктеріне, негізделген белгілі
бір қасиеттерге ие иммундық препараттарды: антидене және олардың
кесінділерін, интерферонды, интерлейкиндерді, вакциналарды,
иммунодепрессанттарды, антиген молекулаларын алу әдістерін жасайды.

Жалпы иммунология

Цитокиндер
Цитокиндер – ұсақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.