Президенттік сайлау: саяси додаға қай кандидаттар дайын?

Жоспар
Кіріспе

1. Президенттік сайлау: саяси додаға қай кандидаттар дайын?
2. Египетте президенттік сайлау өтіп жатыр
3. Египетте тұңғыш рет бірнеше кандидат катыскан президенттік сайлау басталды.
4. Қазақстан

Қазақстан Президенті орнына өз кандидатурасын ұсынған Жаксыбай Бәзілбаев президенттік сайлауға түсуден тағы да бас тартты. 1999 жылы да осындай әрекетімен белгілі болған Жаксыбай Бәзілбаев «мен елдің саяси тұрақтылығы мен тұтастығын сақтап калу үшін қазіргі Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты қолдаймын», - деп мәлімдеме жасады. Осы жерде Президенттің саяси мәселелер жөніндегі кеңесшісі Ермұхамет Ертісбаев Бәзілбаевқа байланысты айтқан езу тартқызар бір пікірі еске түседі:
«...дәстүр - елдің саяси мәдениетінің маңызды компоненті. Мысалы, 2026 жылдың желтоқсанын көз алдыңа елестетіп көріңізші: барлык басылымдар мынандай тақырыппен мақала жариялап жатса: «Бәзілбаев бесінші
рет сайлауға түсіп жатыр. Бұл дәстүрдің өміршеңдігі».
Сонымен. президенттік сайлауға «мәңгілік үміткер» ретінде аталған Бәзілбаевтың «дәстүрлі» бас тартуынан кейін үміткерлердің саны бір адамға кеміп, 12 болды. Ал он екі кандидаттың барлығы ақырғы мәре, сайлау
күні - 4 желтоксанға дейін жете ала ма? Қазір президенттік сайлау мерзімінін екінші кезеңі аяқталуға жақын. 24 қазанға дейін барлык кандидаттар халыктың бір пайыз дауысын жинап, Орталык сайлау комиссиясынан тіркелуден өтуі керек. Бір пайыз кол - 86 мың адамның даусы. Ал бүгінгі күнге дейін Орталық сайлау комиссиясына бір-ақ адам тіркелді, Ол қазіргі Президент - Нұрсұлтан Назарбаев. Енді бұл асудан кімдердің өтуге мүмкіндігі бар? Саясаттанушы Досым Сәтпаевтың ойынша, «әр кандидат 460 мың теңге жарна төлеуі керек, ал сайлау барысында халықтың 5 пайыз даусын алмаған жағдайда бұл қаржы мемлекет казынасында қалады. Ал кол жинау кезеңінен 5 адам өтеді. Олар: Нұрсұлтан Назарбаев, Жармахан Түяқбай, Әлихан Бәйменов, Уәлихан Қайсар, жәнеМэлс Елеусізов».
- Кандидаттардын саны кем дегенде 6-7 адамға қысқарады. Ал сайлау процесінде негізгі қарсылас ретінде Нұрсұлтан Назарбаев пен Жармахан Түяқбай ғана калады, - дейді саясаттанушы Досым Сәтпаев. Ал саясаттанушы Ерлан Қариннің пікірінше, «24 казанға дейін кандидаттардың саны күрт кысқарады. Екшші орын үшін күрес Жармахан Тұякбай мен Әлихан Бәйменовтің арасында өтеді». Президенттік сайлауға түсетін кандидаттарға байланысты сарапшылардын пікірі де әркилы. «Перспектива»
саяси зерттеу қорының сарашпысы Николай Кузминнің пікірінше, «ұміткерлердің ішінде езін жарнамалау үшін немесе өз-өзін неге үсынғандарын білмейтіндер де бар. Алайда сайлау өткен соң, олардың аты- жөнін халық тез үмытады. Аталған кандидаттар халыктың бір пайыз даусын да жинап үлгере алмайды». Сонымен, сарапшылардын пікіріне карағанда. президенттік сайлаудың екінші кезеңі қол жинау кедергісінен
етуге бес адамның мүмкінліп бар. Ал ол канлидаттар ездері мен карсыластары туралы не ойлайды? Алдымен. Әлихан Бәйменов...

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Президенттік сайлау: саяси додаға қай кандидаттар дайын?
Қазақстан Президенті орнына өз кандидатурасын ұсынған Жаксыбай
Бәзілбаев президенттік сайлауға түсуден тағы да бас тартты. 1999 жылы да
осындай әрекетімен белгілі болған Жаксыбай Бәзілбаев мен елдің саяси
тұрақтылығы мен тұтастығын сақтап калу үшін қазіргі Президент Нұрсұлтан
Әбішұлы Назарбаевты қолдаймын, - деп мәлімдеме жасады. Осы жерде
Президенттің саяси мәселелер жөніндегі кеңесшісі Ермұхамет Ертісбаев
Бәзілбаевқа байланысты айтқан езу тартқызар бір пікірі еске түседі:
...дәстүр - елдің саяси мәдениетінің маңызды компоненті. Мысалы, 2026
жылдың желтоқсанын көз алдыңа елестетіп көріңізші: барлык басылымдар
мынандай тақырыппен мақала жариялап жатса: Бәзілбаев бесінші
рет сайлауға түсіп жатыр. Бұл дәстүрдің өміршеңдігі.
Сонымен. президенттік сайлауға мәңгілік үміткер ретінде аталған
Бәзілбаевтың дәстүрлі бас тартуынан кейін үміткерлердің саны бір адамға
кеміп, 12 болды. Ал он екі кандидаттың барлығы ақырғы мәре, сайлау
күні - 4 желтоксанға дейін жете ала ма? Қазір президенттік сайлау
мерзімінін екінші кезеңі аяқталуға жақын. 24 қазанға дейін барлык
кандидаттар халыктың бір пайыз дауысын жинап, Орталык сайлау комиссиясынан
тіркелуден өтуі керек. Бір пайыз кол - 86 мың адамның даусы. Ал бүгінгі
күнге дейін Орталық сайлау комиссиясына бір-ақ адам тіркелді, Ол қазіргі
Президент - Нұрсұлтан Назарбаев. Енді бұл асудан кімдердің өтуге
мүмкіндігі бар? Саясаттанушы Досым Сәтпаевтың ойынша, әр кандидат 460 мың
теңге жарна төлеуі керек, ал сайлау барысында халықтың 5 пайыз даусын
алмаған жағдайда бұл қаржы мемлекет казынасында қалады. Ал кол жинау
кезеңінен 5 адам өтеді. Олар: Нұрсұлтан Назарбаев, Жармахан Түяқбай, Әлихан
Бәйменов, Уәлихан Қайсар, жәнеМэлс Елеусізов.
- Кандидаттардын саны кем дегенде 6-7 адамға қысқарады. Ал сайлау
процесінде негізгі қарсылас ретінде Нұрсұлтан Назарбаев пен Жармахан
Түяқбай ғана калады, - дейді саясаттанушы Досым Сәтпаев. Ал саясаттанушы
Ерлан Қариннің пікірінше, 24 казанға дейін кандидаттардың саны күрт
кысқарады. Екшші орын үшін күрес Жармахан Тұякбай мен Әлихан Бәйменовтің
арасында өтеді. Президенттік сайлауға түсетін кандидаттарға байланысты
сарапшылардын пікірі де әркилы. Перспектива
саяси зерттеу қорының сарашпысы Николай Кузминнің пікірінше, ұміткерлердің
ішінде езін жарнамалау үшін немесе өз-өзін неге үсынғандарын білмейтіндер
де бар. Алайда сайлау өткен соң, олардың аты- жөнін халық тез үмытады.
Аталған кандидаттар халыктың бір пайыз даусын да жинап үлгере алмайды.
Сонымен, сарапшылардын пікіріне карағанда. президенттік сайлаудың екінші
кезеңі қол жинау кедергісінен
етуге бес адамның мүмкінліп бар. Ал ол канлидаттар ездері мен карсыластары
туралы не ойлайды? Алдымен. Әлихан Бәйменов...
-Меніңше. 4 желтоқсандағы актык бәсекеге үш-ак кандидат жетеді. Олар:
Нұрсұлтан Назарбаев. Жармахан Түякбай және мен. Ал басқаларынын мүмкшдігіне
күмәнмен караймын - дейді Ак жол партиясының төрағасы. Әлихан Бәйменовтың
пікірінше, алғашқы үштікке үміткер Ерасыл Әбілқасымов кірмейді. Өйткені ол
партияның атынан үсынылғанымен, аталған құрылымның мүмкіндігі шектеулі. Ал
бүгінгі күнге дейін Әлихан Бәйменовтің жактастары 120 мың қол жинап
үлгерген. Қазір жиналған қолды тексеру жүмыстары жүріп жатыр. Ақ жол
партиясының төрағасы Орталық сайлау комиссиясында кандидат ретінде
тіркелетініне сенімді. Ал оппозициядан үсынылған ортак үміткер Жармахан
Тұякбайдың жақтастары бүгінгі күнге дейін 160 мың кол жинаған. Қазір ол
тексерілуде. Олар да тіркелетініне күмәнданбайды. Ал Қазакстан халыктық
коммунистік партиясының атынан ұсынылып отырған Ерасыл Әбілқасымовтың
мүмкіндігі каншалыкты? Кандидат 24 қазанға дейін халықтын бір пайызын
жинап. Орталық сайлау комиссиясынан тіркеуден өте ала ма. Бүгінгі күнге
дейін біз 100 мыңға жуық дауыс жинап үлгердік. Әлі де қол жинауды
жалғастырып жатырмыз, дейді. Мәжіліс депутаты. Ерасыл Әбілқасымовтың
пікірінше. партияның атынан үсынылып отырған адамдардың кол жинап,
өткізуге мүмкіндігі зор. Ал өзін-өзі ұсынып отырғандар бұл кедергіден өтеді
дегенге мен сенбеймін. Кеше Бәзілбаев президенттік сайлауға түсуден бас
тартты, ертең Кәрішал Асан-Ата. арғы күні Балтабай Рахымжанов кетеді,
сөйтіп олардың катары күннен-күнге кеми береді. Ал өз-өзін ұсынған Мэлс
Елеусізов 86 мың адамның даусын алуы ыктимал. Өйткені билікке болашакта
жасылдар партиясы керек болады.
Египетте президенттік сайлау өтіп жатыр
Египетте тұңғыш рет бірнеше кандидат катыскан президенттік сайлау
басталды.
Президентікке тоғыз үміткер таласып отыр. Бірак осы күнгі президент
Хосни Мубарак жеңіп шығады деп күтілуде. Мубарактың басты бақталастары -
жас либеральді саясаткер Айман Нур және әл-Вафд деп аталатын партияның
басшысы Номан Гомаа. Көпті ойландыратын басты сауал - дауыс беруге қаншама
адамның қатысатыны. Әділетсіз сайлауға жалыққан Египет халкының сайлауга
деген сенімдері әлсіреп, көбі дауыс беруден бас тартуда. Сайлауға
халықаралық бақылаушылар жіберілмеді. Сайлау комитеті азаматтык қоғам
ұйымдарына сайлау барысын қадағалауға тыйым салған болатын. Алайда ақыры
бұл шешім өзгертіліп, сол туралы сайлаудың тура алдында жарияланды.
Палестина Президентінің кауіпсіздік істері бойынша кеңесшісі Мүса Арафат
сейсенбіден сәрсенбіге қараған түні өз үйінде өлтірілді. Қолдарына қару
ұстап, бетперде киген бір топ генерал Арафаттың үйіне басып кіріп, Мүса
Арафат соларға карсылық көрсетемін деп қаза болды. Шабуылшылдар оның
баласын өздерімен бірге күштеп әкетті. Кейін палестиндік соғыскерлердің бір
тобы шабуыл үшін жауапкершілікті өз мойындарына алып, "Арафат жемкорлыққа
батты, Израильдің игілігіне кызмет етеді" деп соны айыптады. Палестина
Президенті Махмуд Аббас Арафатты өлтірушілерді сотқа тартып, заң мен
тәртіпті орнатуға бар күшін саламын деп мәлімдеді. Халықаралық ұйымдардың
өкілдері, алыс және жақын шетелдерден келген бақылаушылар, ғылыми-зерттеу
институттарының сарапшылары, әлемнің жетекші бүқаралық ақпарат қүралдарының
Қазақстандағы сайлау қорытындылары жөніндегі пікірлері толастамауда.
АҚДИБЕҚЫҰ директоры Кристиан Штрохал Қазакстанның сыртқы істер министрі
Қасымжомарт Тоқаевпен кездесуі барысында сайлау заңдарының айтарлықтай
жақсарғаны мен электоралдык процесс дамуынын он сипатын атап өтті. Ол
сондай-ак еліміздің мемлекеттік органдарының сайлауды бақылау жөніндегі
халыкаралык миссиянын тиімді жүмыс істеуін камтамасыз етуге жан-жақты
колдау көрсеткені үшін өз алғысын білдірді. Еуропарламент депутаты Нирж
Дева Қазакстандағы сайлау туралы ЕҚҰЫ-ның байламдарымен келіспейтіндігін
атап өтті. -Мен ЕҚЫҰ миссиясының Қазақстандағы президештік сайлау жөніндегі
алдын ала есебінің өзі өткен окиганың мән-жайын жете бағамдамаған тәрізді
болып корінуі менің көңіліме қаяу салды. Миссия есебі көптеген жағдайларда
2004 жылғы Парламент сайлауы туралы британдық үш сарапшы әзірлеген беделді
мәлімдеменің байламдарына қарама-қарсы әрі қайшы келеді. - деп мәлімдеді
депутат Астанада еткен баспасөз мәслихатында. Н.Дева сондай-ақ егерде
Қазақстан ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуге деген ниетіне шын мәншде ықыласты болса,
оған өз мақсатына жету үшін тен дәрежелі ойын алаңында әділетті мүмкіндік
ұсынылуы тиіс, - деп атап өтті. - Мен бұл елді қолдаймын және 2006
жылдың шілдесінде өтетін төрағалыққа дауыс беру кезінде кері ыкпал ететін
кез-келген әрекетке карсы түруды маңызды деп есептеймін. Бұл 1979 жылғы
Хельсинки қағидаттарына түбегейлі қайшы келмек, сондай-ақ стратегиялық
қателік болмак. - деп атап көрсетті ол. НАТО-ның халыкаралық хатшылығының
өкілдері - НАТО бас хатшысынын арнайы көмекшісі Роберт Симмонс, бас
хатшының жеке офисі директорының орынбасары Бенжамин Сан сайлау
қорытындыларына қанағаттанатындықтарын және Қазакстан Еуро-Атлантикалық
коғамдастыкпен реформаларға, ашықтыкка, сындарлы үнқатысуға және қарым-
катынасқа талпынатын сенімді әріптес бола алатынын тағы да бір рет нақты
айқындады, деп атап көрсетті.

Green Hause қоғамдык қорының Қазақстан Республикасы Президенті
сайлауының бакылау нәтижелерінің алдын ала есептеріне пікір білдіре келе,
ұйым директорының орынбасары Оксана Самокейш былай еді:

- Біздің өкілдер Астанадағы сайлау учаскелерінің 28%-на катысты.
Олар күні бойы сайлау барысы мен дауыс санау процесін бакылау арқылы
мониторинг жүргізді. Қор президенттік сайлау демократия, ашықтык және
әділеттілік кағидаттарына сай, заң шеңберінде өтті деп есептейді.
Бельгияның Лё Суар басылымында Тұғырлы

биікке қайта сайлану атты мақала жарияланып,
онда ҚДТ жойылған партияның мүшелері "Алға", "ҚДТ!" партиялары ретінде
тіркелуге және "Алға" жаңа партиясының құрылтай съезіне кедергі жасауға
тырысып, өзгерістердің екеуін де жыл ішінде бекітті. 19 тамызда 16 Сенат
орнына тікелей емес сайлау өткізілді. Оларды жергілікті заң кабылдау
органдары (мәслихаттар) дауыс беріп, таңдады. Парламенттегі соңғы ашық
оппозициялық сенатор Зәуреш Батталов әкімшілік себептермен қайта сайлануға
үміткер болып тіркелген жоқ. 2004 ж қыркүйекте Парламенттің төменгі
палатасының барлык орындарына тікелей сайлау өтті. ЕҚЫҰ
сайлауды бақылау миссиясы бғалағанындай, еткен парламенттік
сайлауға қарағанда бұл сайлау кезінде кей бір жетістіктердің
болғанына карамастан сайлау процесі халықаралық үлгілерін бұзып. 2004
ж.жаңа сайлау заңының көптеген ережелері нәтижелі және бейтарапты тәртіп
ретінде жүзеге асырылмады деп белгіледі. Кей бір ұлттық бақылаушылар сайлау
процесінде бұрынғы сайлауға қарағанда, нашарлататын бұзушылықтарды
тапты. Мысалы, сайлау заң құжаттарының бұзылуы мен сайлаушылар тізімін
бұрмалау, көп рет дауыс беру, дауыс санау қиындықтары мен жергілікті
биліктердің араласуы. Бірақ, басқа ұлттық топтардың пікірінше, бұл
заңсыздықтар сайлау нәтижелерін бұрмалауға бағытталған жоқ.
Желтоқсандағы Президент сайлауында да. 2004 ж. Парламент Мәжілісіне
өткен сайлауда да халықаралық және жергілікті сайлау бақылаушылары ең
ірі телеарналарында билікке жақын партияларды көбірек көрсеткенін
баяндады. Мәліметтер бойынша. Назарбаевтың отбасы осы арналардың меншік
иесі немесе бақылау пакетінің иесі болып табылады. Олар
дайындайтын жаңалықтарының басым бөлігін пропрезиденттік партиялар
туралы жаңалықтар кұрайды. Президенттік сайлау кезінде Президентті сынға
алуға және оның абыройына кір келтіруге қарсы заңдық шектеулер басқа
үміткерлерді өздерінің оппоненттерімен пікірталас кезінде ойын ашық
білдіруден тоқтатты (2.а.-бөлімін караңыз). Бірнеше жағдайда
сайлау алдындағы кезде осы ережелерді бұзғаны үшін газеттерге айыппұл
салынған. Бұқаралық ақпарат кұралдарының аясы сайлау алдындағы кезінде
лауазымдағы Президентке үміткердің пайдасына қызмет атқарды. Ал,
оппозициялық БАҚ науқан кезде қудаланды. Бірнеше жағдайда "Свобода слова"
мен " Жұма-таймс: Дата недели" газеттерінің таралымдары құқұқ қорғау
органдарымен тәркіленген (2.а.-бөлімін қараңыз).
Тамызда төрт аудандық әкім (жергілікті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.