Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі –конституциялық бақылау органы

Жоспар
Кіріспе

1 Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі .конституциялық бақылау органы
2 Конституциялық Кеңесінің құрамы және оның мүшелерінің құқықтық статусы
3 Заңдарға алдын ала конституциялық бақылау
4 Конституцияны ресми түсіндіру
5 Республика сотының қарарларын қайта қарау
6 Конституциялық өндіріс және оның принциптері
7 Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

Конституциялық бақылаудың түсінігі мен мәні. Конституциялық бақылау өздігінен мемлекеттік – үкімет іс-әрекетінің дербес түрі болып келеді, ол өзіне конституция нормасын ресми түсіндіруден, қорытынды беруден, нормативті құқықты актілердің конституциялылығын тексеру, сонымен бірге конституциялық – құқықтық дау – дамайлар мен ерегістерді шешу жолдарынан тұрады. Бұл іс-әрекеттің негізгі маңызы болып, ең алдымен елдің конституциясының даулы актілерінің сәйкестігін тексеру болып келеді, оның нәтижесінде оның конституцияға сай емес екендігін белгілеп, сонымен бірге жоғары үкімет органдары жүйесі арасындағы пайда болған шартты бұзушылықты анықтау болып келеді.
Конституциялық бақылаудың өз ерекшеліктері бар: ол негізгі заңды түсіндірумен байланыста және арнайы құзыреттілікпен мәзірленген. Ал құзыреттілік ел мен қоғамда конституцияның заңдылығын қолдау және қамтамасыз етуде (бұл жерде конституциялық бақылаудың практикалық ролі байқалады) және лауазымды иелері мен азаматтарды жауапкершілікке шақыру, конституцияны бұзғандарды жауапкершілікке тарту, конституциялық бақылау органдары арқылы болып келеді.
Арнайы органдардан басқа, конституциялық бақылау өзінің өкілдік процесін жүргізуде мемлекет басшылары, Парламент, Үкімет және сот органдары да жасайды.
Конституциялық бақылау – мемлекет пен қоғамдағы конституциялық заңдылықты қамтамасыз етудегі ең аса бір маңызды құрал болып келеді.оның бастамасы болып өзінің айрықша ерекшеліктері бар конституциялық – құқықтық жауапкершілік болады. Құқық мемлекет пен азаматтың қоғамның қалыптасу жағдайында ол айрықша мән алады.
Конституциялық бақылау институтының қалыптасуы. Қазақстандағы конституциялық бақылау батыс демократиясының конституциялық – құқықтық моделінің ықпалынан пайда болғанын айта кеткен жөн. Бірақ, оның одан ары дамуы екі негізгі фактордың ықпалымен дамыды, олар оның өтілуіне бірде – бір ықпал жасады: конституциялық соттық бақылау; біріншіден, ол басқа өзгеше қоғамда, басқа социомәдениеті бар ортада қалыптасты; екіншіде, экономикалық, саясаттық және конституциялық тұрақсыздықтың жағдайында, ол көптеген дамыған елдерге тәнті қасиет еді.

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі –конституциялық бақылау
органы
Конституциялық бақылаудың түсінігі мен мәні. Конституциялық бақылау
өздігінен мемлекеттік – үкімет іс-әрекетінің дербес түрі болып келеді, ол
өзіне конституция нормасын ресми түсіндіруден, қорытынды беруден,
нормативті құқықты актілердің конституциялылығын тексеру, сонымен бірге
конституциялық – құқықтық дау – дамайлар мен ерегістерді шешу жолдарынан
тұрады. Бұл іс-әрекеттің негізгі маңызы болып, ең алдымен елдің
конституциясының даулы актілерінің сәйкестігін тексеру болып келеді, оның
нәтижесінде оның конституцияға сай емес екендігін белгілеп, сонымен бірге
жоғары үкімет органдары жүйесі арасындағы пайда болған шартты бұзушылықты
анықтау болып келеді.
Конституциялық бақылаудың өз ерекшеліктері бар: ол негізгі заңды
түсіндірумен байланыста және арнайы құзыреттілікпен мәзірленген. Ал
құзыреттілік ел мен қоғамда конституцияның заңдылығын қолдау және
қамтамасыз етуде (бұл жерде конституциялық бақылаудың практикалық ролі
байқалады) және лауазымды иелері мен азаматтарды жауапкершілікке шақыру,
конституцияны бұзғандарды жауапкершілікке тарту, конституциялық бақылау
органдары арқылы болып келеді.
Арнайы органдардан басқа, конституциялық бақылау өзінің өкілдік
процесін жүргізуде мемлекет басшылары, Парламент, Үкімет және сот органдары
да жасайды.
Конституциялық бақылау – мемлекет пен қоғамдағы конституциялық
заңдылықты қамтамасыз етудегі ең аса бір маңызды құрал болып келеді.оның
бастамасы болып өзінің айрықша ерекшеліктері бар конституциялық – құқықтық
жауапкершілік болады. Құқық мемлекет пен азаматтың қоғамның қалыптасу
жағдайында ол айрықша мән алады.
Конституциялық бақылау институтының қалыптасуы. Қазақстандағы
конституциялық бақылау батыс демократиясының конституциялық – құқықтық
моделінің ықпалынан пайда болғанын айта кеткен жөн. Бірақ, оның одан ары
дамуы екі негізгі фактордың ықпалымен дамыды, олар оның өтілуіне бірде –
бір ықпал жасады: конституциялық соттық бақылау; біріншіден, ол басқа
өзгеше қоғамда, басқа социомәдениеті бар ортада қалыптасты; екіншіде,
экономикалық, саясаттық және конституциялық тұрақсыздықтың жағдайында, ол
көптеген дамыған елдерге тәнті қасиет еді.
Қазақстанда конституциялық бақылау институты ең алғашқыда ҚазССР
Конституциясына толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы Заңымен
жарияланды, ол Заңның 1989 жылы 22 қыркүйегіндегі 112 бабында Конституцияны
қорғау үшін арнайыланған орган – ҚазССР-нің конституциялық бақылау
комитетін құруды қарастырды. Конституцияны қорғау үшін арнайыланған органды
жариялау. Ол мезгілдегі ең радикальді қадамдардың бірі еді. КСРО-ның
кезіндегі мемлекеттік – құқықтық доктрина үстемдік жасау кезінде құқықтық
мемлекет идеясы мен оның үкіметке бөлінуінің негізгі принциптерін
ескермеді.
Комитет конституциялық бақылау саласына қатысты көптеген сұрақтарды
шешуде шектеулі еді.
Содан кейінгі оқиғалар КСРО-ның құлауы бұрынғы одақтық
республикаларында жаңа өзгерістерге алып келді. Отандық практикада
арнайыланған конституциялық бақылау органын Конституциялық сот құру
қаралды, ол бөлінген жүйеден ұйымдастырылған және функциональды түрде
ерекшеленді.
Конституциялық Соттың құрылуы мемлекеттік үкіметтің бөліну принципін
заңды рәсімдеу процесіне түзетулер енгізді және азамат қоғамының
қалыптасуына ықпалын тигізді. Конституциялық Сот 1992 жылы құрылды және сол
жылы Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты туралы Заңы
қабылданды, онда Конституциялық Соттың құрылу реті мен іс-әрекеті және
негізгі өкілдігі туралы қаралды. Қазақстан Республикасы 1993 жылы
Конституциясы Конституциялық Сот институтын Конституциялық қорғау жөніндегі
ең жоғары сот үкіметінің органы ретінде бекітті. Конституциялық Сот өз іс-
әрекеті кезінде Қазақстан Республикасы нығаюы мен дамуы үшін аса маңызы бар
бірнеше істерді сот мәжілістерінде қарап, шешті.
1995 жылы Конституцияның қабылдануы мен Республиканың саясаттық
жүйесіндегі кейбір өзгерістермен бірге қоса, конституциялық бақылау
институтын да реформалау болды. Конституцияны қорғау автономды органы –
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі құрылды, ол француз моделінің
негізгі параметрлерін есепке ала отырып құрылды.
Конституциялық Кеңесінің құрамы және оның мүшелерінің құқықтық статусы
Қазақстан Республикасы Конституциясы Конституциялық Кеңеске арнайы
бөлім арнайды, онда конституциялық үкіметтің құрылу реті мен іс-әрекеті,
өкілділігі бекітілген.
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңестің қалыптасуында Президент
және Парламент палатасының Төрағалары қатысады. Конституциялық Кеңес 7
мүшеден тұрады, олардың өкілдігі мерзімі 6 жыл.
Заңнама бұл мүшелікке кандидаттарға белгіленген талаптар қояды:
Қазақстан Республикасы азаматтығы болу, жоғары заң білімі, еңбек өтілі,
жасы 30 да.
Заңнама төраға мен Кеңес мүшелерінің құқықтық статусы туралы
мәселелерді нақты түрде реттейді. Құқықтық статус туралы түсінікке мемлекет
пен заң тәртібіне сай танылған және кепілденген жүйе кіреді. Ол Кеңестің
құқығы мен міндеттерін: сонымен бірге Кеңес мүшелерінің қоғам мен
мемлекеттің өзара қарым-қатынасын аңғартатын құқықтық принциптері еледі.
Кеңес мүшелерінің орталық идеясы болып оның тәуелсіз идеясы болып
келеді, ол барлық құрушылардың толығымен мазмұнын анықтайды.
Төраға мен Кеңес мүшелерінің тәуелсіздігі олардың
ауыстырылмайтындығымен қамтамасыз етіледі, олардың дербес праволығы,
құқығының теңдігі, оның өкілдігінің тоқтату немесе жою ретімен
қарастырылады.
Кеңес мүшесі тұлғасының тәуелсіздігі мен дербес праволылығының ең
маңызды кепілі болып олардың конституциялық процесс кезіндегі нақты
талқылау барысындағы алған позициясы үшін қудаланбауы болып келеді.
Кеңестің төрағасы мен мүшелері дербес праволы.
Олар мерзім уақытында ешқандай жағдайда да өкілеттілігі кезінде
Парламенттің келісімінсіз заңды жауапкершілікке тартылмайды, тек қылмыс
болған жерде немесе аса қауіпті қылмыс жасаған кезінде ұсталған мезгілде
болмаса ғана жағдайларда. Осыған орай заңнамамен бекітілген арнайы
сұрақтарды шешу ретінің үлкен кепілдік потенциялы бар, ол Кеңес мүшелерін
жауапкершілікке тартуға байланысты.
Кеңестің төрағасы мен мүшелерінің өкілеттілігін тоқтата тұру немесе
мүлдем жою туралы арнайы тәртіп тәуелсіздік пен дербес праволылығын
қамтамасыз етеді. Конституциялық Кеңестің төрағасының өкілеттілігі мен
функциясын өкім нақты анықтайды.
Конституцияға сәйкес (71 бап) Конституциялық Кеңестің өмір бақилық
мүшелері болу құқығы экс-президенттер бола алады, олардың құқықтық
жағдайлары сайланатын мүшелерден статусынан өзгешелеу (оларға отставкаға
кету мүмкіншілік ережесі қолданбайды, мемлекеттің бұрынғы басшылары ант
қабылдамайды, оларға жастық шектеулер қолданбайды).
Конституциялық Кеңес құзыры мен оны жүзеге асыру түрлері.
Конституциялық Кеңес құзыры материалды-құқықтық, процессуалдық және
ұйымдастырушылық өкілеттілігінің жиынтығын құрайды. Құзырдың мәні болып
конституциялық-құқықтық сұрақтар мен дау-дамайлар болып келеді. Ол
конституциялық бақылау органдарының нақты өкілеттілігінің мазмұнымен ғана
емес, сонымен бірге кейбір мемлекеттердің заңдарында мұндай мәселелердің
шешудің ерекшелік принциптерін бекітілуімен де негізделген.
Конституциямен бекітілген Конституциялық Кеңестің құзырлық көлемі өз
мазмұны бойынша Жабық және бірнеше өкілетті топтан құралады.
Біріншіден топқа даулы мәселелерді шешу өкілеттігі жатады.
Конституциялық Кеңес даулы жағдайда:
- Республика Президентін сайлау;
- Парламент депутаттарын сайлау;
- республикалы референдумының өту тәртібі дұрыс болуын шешеді.
Екінші топқа Конституциялық Кеңестің өкілеттілігі мынадай:
- Президент қол қойғанша заңдарға;
- Конституцияға сәйкес Парламентке дейін халықаралық келісім –
шарттардың қолданылуы.
Үшінші топқа Конституциялық Кеңестің өкілеттігі:
- Конституция нормаларын ресми түсіндіру;
- мемлекет басшысының мерзіміне дейін өкілеттілігін тоқтату жатады;
Сайлау мен референдум өткізудің барысын конституциялық бақылау.
Барлық халықтық дауыс беру қоғамның қоғамдық-саяси өмірінде үлкен
маңызы бар. Сайлау жүйесінің қаншалықты дамығанына байланысты,
демократиялық әдет-ғұрыптың дамуы деңгейі туралы айтуға болады. Сонымен
бірге, шет ел тәжірибесі көрсеткеніндей сайлау мен референдумдар ешқандай
елде де мүлтіксіз өтпейді және әр уақытта дамып отырады. Бұл саладағы
бақылау конституциялық бақылау органдарының бірден бір маңызды
құдіреттерінің бірі болады. Конституциялық Кеңестің құзырлығы тек ғана
Республиканың ауырламауы үшін мемлекет үкіметінің жоғары органдарына
сайлауға ғана шектеледі.
Конституциялық Кеңес сайлаудың немесе Республикалық референдумның дұрыс
өту тәртібі туралы мәселені мына төмендегі себептерге байланысты қарайды:
1) егер сайлау алды іс-шараларының процесінде үлкен
келеңсіздіктер анықталса олар жариялылық көріп, дауыс беру
нәтижесіне ықпалын жасаса;
2) егер даулы, шешілмейтін жағдай туындаса;
3) дауды шешудің әкімшілік ресурстары таусылса;
4) сайлаудың (референдумның) заңды өтуі туралы күмән туындаса;
5) уәкіл субъектіден шағым түскен жағдайда;
1995 жылдың наурызында болған жағдайларды болдырмау мақсатында,
бақылаудың алдын ала дайындық түрі туралы, дауыс беру нәтижесі заңды күшіне
енбей тұрып, ал Республиканың Президенті мен Парламенті өз жұмысын бастамай
жатып айтуға болады.
Заңдарға алдын ала конституциялық бақылау
Заңды өз күшіне енуіне дейін Конституциялық Кеңестің тексеруінің өз
маңызды ерекшеліктері бар және ол Конституцияны қорғау бірден-бір тиімді
жолдарының бірі болып келеді.
Алдын ала бақылаудың келесі тиімді жақтары бар: ол, біріншіден,
конституциялық заңдылықты бұзуды шұғыл түрде ескертуге және заңнаманың
тұрақтылығына әсерін тигізеді, онымен ол көптеген заңды емес актілерді алып
тастау мәселесін шешеді, заң шығарушының абройын сақтайды; екіншіден, ол
Республика Президентіне, сонымен бірге Премьер-министріне Парламенттің
өкілеттілікті бөлу барысында қандай да болмасын мүмкіндіктерін доғару
мүмкіншілігін береді, егер ол конституцияға қайшы келетін болған жағдайда.
Бұл нақты жағдайда Конституциялық Кеңес мемлекеттік үкіметтің әртүрлі
түріне байланысты тойтару функциясын орындайды.
Алдын ала бақылаудың негізгі жетіспеушілігі болып келетіні, ол
конституциялық бақылау органына заң істеріне араласуға мүмкіншілік береді.
Бұл депутаттардың әртүрлі көзқарастарын, Парламент ісін аса тыс
саясаттандыра көрсетуі мүмкін. Бұл айтылған заңда заңды үкіметтің ойы
көрсетілген, бірақ ол Конституциялық Кеңестің шешіміне осы заңдар
қатынасына алдын ала бақылау жүргізеді. Парламент бұл жерде даулы заңды
ендіру үшін, ешқандай құралмен жабдықталмаған.
Бұл жерде заң берушінің дискриминация элементтері көрінеді, себеді,
мемлекет басшысымен шығарылған заңдар көбіне заңға алынатын қарарлардың заң
күші бар, сонымен бірге үкімет актілері алдын ала бақылаудың объектісі бола
алмайды. Бұл Конституциялық Кеңестің Конституциясының басқарушылығын
территория бойынша дұрыс іс-әрекетін қамтамасыз ете алмайды.
Конституциялық бақылау мен халықаралық келісім шарттар Мемлекет пен
қоғамдағы конституциялық заңдылықтың бірден бір маңызы аспектілерінің бірі
болып мемлекет пен оның органдарының конституция нормалары мен
принциптерінің ішкі саяси іс-әрекетіне сәйкестігі де болып келеді.
Конституциялық Кеңестің бақылау юрисдикциясына халықаралық келісім
шарттарды ендіру оған оның негізгі функциясын – конституциясын жоғарылығын
тек ғана мемлекет ішіндегі қайнар көзіне қатынасын сонымен бірге
халықаралық заңға да басшылығын қамтамасыз етеді. Осыған орай, ішкі заңнама
мен халықаралық құқық нормаларының өзара қатынас өзекті проблема болып
келеді. Негізгі заңның 8 бабында былай деп жазылған: Қазақстан
Республикасы халықаралық құқық принциптері мен нормасын сыйлайды, өзара
біріге жұмыс жасау саясатын және мемлекет арасында туысқандық қатынастарды
қолдайды, олардың теңдігін және бір-бірінің істеріне араласпауын,
халықаралық дауларды бейбіт жолдармен шешуге тырысады. Бұл негізгі
айтылған қағидаларда халықаралық құқықпен ұлттық құқықтық системаның өзара
байланысын одан ары дамуы жалғасты.
Бұл жөнінде заң әдебиетінде шынай айтылған, Қазақстан Республикасы
Конституциясы ұлттық заңнаманың құқықтық қалыптасу негізі болып келеді, ол
халықаралық құқық нормаларына сәйкестеліп жасалған.
Конституциялық Кеңеске халықаралық келісім шарттарды қарау құқығы
берілген, ол Парламент жағынан қаралып елдің Негізгі Заңына сәйкестілігін
көруге. Республика Президентінің Қазақстан Республикасы халықаралық
келісім шарттарды жасау, орындау және денонсациялау тәртібі туралы заңды
күші бар Үкіміне сәйкес келесі халықаралық келісім шарттар ратификациялауға
жатады:
1) бұны орындауда бар заңды орындауды өзгерту немесе жаңа заңның
қабылдануы, сонымен бірге Қазақстан Республикасы заңында
қаралған ережелерден басқасын ендіру;
2) Қазақстан Республикасы басқа мемлекеттермен территориялық
шекараларын, оған қоса Қазақстан Республикасы мемлекеттік
шекарасынан өту келісім шарттары, сонымен бірге, Қазақстан
Республикасы экономикалық аймағы мен континентальды шельфін
шекаралау;
3) өзара мемлекеттік қатынастардың қарусыздандыру немесе
қаруландыруға халықаралық бақылау жасау мәселелерінің
негіздері туралы халықаралық бейбітшілік пен өзара
қауіпсіздікті қамтамасыз етуде, сонымен бірге, ұжымдық
қауіпсіздік туралы бейбітшілік келісім шарттар;
4) Қазақстан Республикасы мемлекетаралық одақтарды, халықаралық
ұйымдар мен бірлестіктерге қатысуы, егер кейбір келісім
шарттар Қазақстан Республикасы тәуелді құқығын пайдалануды
қарайтын болса немесе Қазақстан Республикасы үшін ол
органдардың заңды міндетті шешімдерін қарастыруды бекітеді.
5) Қазақстан Республикасының мемлекеттік займы туралы және
экономикалық немесе басқа да көмек көрсетуі туралы.
Айта кететін жәйт, Қазақстан Республикасының халықаралық келісім
шарттары ратификациялауға жатады, оларды келісім беруде әр жақ оны
Парламентпен бекіту қажеттілігі туралы келісілген болуы тиіс.
Конституциялық Кеңес халықаралық келісім шарттың Республика Конституциясына
сәйкестігін тек қана арызданған жағдайда ғана қарауына құқығы бар. Бұл
конституциялық заңдылықты сақтаудың қажетті элементтерінің бірі болып
келеді, ол конституцияның құзыреттігін қамтамасыз етеді. Бұл жағдайда алдын
ала бақылаудың құзыры зор және ол Республика заңнамасының халықаралық құқық
нормаларының коллизиясын болдыртпауға алып келеді. 1995 жылы Конституциясы,
Республикамен ратификацияланған халықаралық келісім шарттардың приоритет
жағдайын орнатады, оның заңдары мен оны қолданыста болуын. Халықаралық
келісім шартты ратификациялауға дейін тексеру, мемлекет үшін міндетті бола
алу үшін бұл шарттар, басқа ішкі заңнамаларға басшылық жасай ала алады. Бұл
біраз проблемалар туғызады, себебі халықаралық келісім шарт денонсациясы
оның кейбір ережелері ішкі мемлекеттік ғана емес, сонымен бірге халықаралық
құқықтық механизмнің іс-әрекетінің нәтижесі ретінде де болуы тиіс. Мұндай
істердің қорытынды шешімі болып заңның конституциялығы, халықаралық келісім
шарттар мен немесе кейбір оның бірегей ережелерін тану болып келеді.
Конституцияға сәйкес Республиканың заңдары мен халықаралық келісім шарттары
конституцияға сай емес деп есептелген болса, оларға қол қойылмайды және іс-
әрекетке ендірілмейді.
Конституцияны ресми түсіндіру
Конституциялық Кеңестің бірден бір өкілеттілігінің бірі болып
конституцияны ресми түсіндіру құқығы болып келеді, ол Қазақстанның барлық
құқық жүйесі үшін теориялық және практикалық маңызы өте зор. Түсіндірудің
мақсаты – құқықтың норманың мәндік мағынасын заңдық негізде қоғамдық
өмірдегі нақты жағдайларды шешуде шешімді орнату. Түсіндіру – бұл
конституциялық бақылау органдарының прерогативасы болып келмейді, бірақ
үкімет системасындағы басқа функциялармен салыстырғанда конституциялық
бақылау түсіндіру орасан зор алады, ол үкімет бөлінісу механизмінде тиімді
жұмыс жасау негізі ретінде болады - дейді Ж.Овепян.
Түсіндіру құқықтық іс-әрекет түрі ретінде ең алдымен (қорғауға
арналған) мемлекеттің Негізгі заңы мен конституциялық құқық тәртібін
қорғауға арналған. Ол заңдық коллизияларды шешу және болдырмау құралы
ретінде болады. Конституциялық түсіндіру казуальді және нормативті болуы
мүмкін. Бірінші түрі соттардың сұранысын Конституцияның 78 бабына сәйкес
қарауда қолданылады, оның мақсаты нақты істе дұрыс шешім қабылдау болып
келеді. Ал егер конституциялық норманы түсіндіруге байланысты сұраныстар
болса, онда ол екінші түріне жатады. Ол конституциялық норманы әр түрлі
түсіну барысында қолданылады. Бірақ нормативті түсіндіру құқық нормасының
дербестігі мазмұны болмауы тиіс, ол тек қана әрекетті мағынасы мен
талқыланған актінің саласын айқындау тиіс. Құқықтық нормаларды түсіндіру
шектеулі, соттық, аутенттік, доктриналық бола алады.
Конституцияны талқылау проблемасы конституциялық құқықтық өзектісі
болып келеді. Оның шешімі тек теориялық мағына емес, сонымен бірге мемлекет
үшін үлкен практикалық мағынасы да бар. Конституциялық ресми талқылау оның
нормаларын бірегей түсіну және қолдануға мүмкіншілік жасайды және оны
барлық үкімет органдарының іс-әрекетінде заңдылық тәртіп қамтамасыз етеді.
Осыған орай Конституцияның орасан үлкен әлеуметтік құндылық ролі бар.
Негізгі заңның жоғары заңдық күші бар және барлық территорияда басшылыққа
алынады. Нақты түрде Ол: біріншіден, оның нормалары басқа нормативті
құқықтың актілерден басымдау, екіншіден, бұл актілер органдар белгілеген
процедураларға сәйкес қабылдануы тиіс, Конституциямен қаралған болуы тиіс.
Конституциялық Кеңестің Конституция нормаларын ресми талқылау
өкілеттігі дербес функция ретінде заңды бекітілген , ол кейбір айрықша
шешімдерді қабылдауда жүзеге асыртуы және республика ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.