Ежелгі Қытай мәдениеті,ғылымы

1. Хуанхе өзені бойында халықтың шоғырлануы.
2. Өндеріш күштердіњ қалыптасуы мен дамуы.
3. Инь кезеңі қоғамы мен мемлекеті.
4. Чжоу мемлекеті.
5. Ежелгі Қытай мәдениеті,ғылымы.
6. Ежелгі Қытай жазуы мен философиясы.

Б.э.д. III мыңжылдықтағы Қытайдың ежелгі тұрғындары Хуанхэ өзенінің орта және төменгі ағыс тұстарын, Бохай шығанағының жанындағы жазықтықты, және Қытайдың басқа аумақтарының кең жазықтарын мекендеген. Бүл аумақтарда өмір сүрген тайпалар түрліше аталған: солтүстікте — «ли», шығыста — «и», батыста — «цзян» немесе «жун», оңтүстікте — «мань». Ежелгі халықтар тайпаларға біріккен рулық қауымдармен өмір сүрген және ортақ шаруашылықты жүргізген. Б.э.д. ҮІ-II мың. Хуанхэнiң жағалауларында пiл, мүйiз тұмсық, тапир, бамбук егеуқұйрықтар өмiр сүрген, ал өсiмдiктерден көбiнесе бамбур өскен. Хуанхэ және оның салалары жер өндеуге өте қолайлы болған. Қытайда ең ежелгi адам 500 000 жыл бұрын пайда болған. Дәстүрлi қытай тарихи ғылымына сүйенсек, мифтiк “5 император” кезеңiн “үш династиялар” билiгi ауыстырған (Ся, Шан-Инь және чжоу). Чжоудың тарихы екiге бөлiнiнедi: Батыс чжоу (ХІ-ҮІII) және Шығыс чжоу (ҮІII-III), соңғысы екi кезеңге: Чунь-Цю және Чжань Го. Осы кезеңдердiң нәтижесiнде орталықтанған мемлекет Цинь құрылды (III) ал оны Хань ауыстырды. Соңғы аталған кезең Қытайдың ежелгi кезеңiн аяқтайды. Қытайдың тарихын кезеңге бөлiп бiз дәуiрлеуiн анықтаймыз: 1. Алғашқы құрылыстың құлауы мен таптыққоғам мен ежлегi мемлекеттердiң құрылуы (б.э.д. IІ мың.); 2. Соғысушы патшалықтар (ҮІII-III); 3. Империя Цинь. 4. Империя Хань (III-I). 5. Феодалдыққұрылысқа өту кезеңi (I-III). Аңыз бойынша Аспанның астында ақылы мол Яо билiк еткен. Ол қартайған соң өзiнiң орнына қабiлетi мол Шундi қалдырған. Оның кезiнде Аспанның астын топан су басқан. Шун топан судан халықты құтқарған адамға билiктi берем деп уәде бердi. Бұл тапсырманы Юй орындайды, ол өзендердiң астын ойып суды теңiзге ағызады. Осылайша Юй билеушi болды. Оның орнын дәстүр бойынша халыққа қызмет ететiн адам емес, оның баласы Ци басты. Сондықтан да Аспан астындағы билiк мұрагерлiк арқылы өтетiн болды. Ци ежелгi қытай Ся династиясының негiзiн салды. Осы династияның соңғы билеушiсi деректер бойынша қол астындағы тайпаларды өзiнiң қатыгездiгiмен ұстаған. Шан тайпасының көсемi - Тан тиранға қарсы шығып, билiкке жеттi. Оны чэн Тан (Тан-Созидатель) деп атады. Ол жаңа Инь династиясының негiзiн қалады (ХҮІI). Пань Гэн кезiнде (ХІҮ) шандықтар Хуанхэ бойы шашыла бастады. Бұл мемлекеттiң орталығы қазiргi Аньян ауданындағы ұлы Шан қаласы болған.

1. История Китая с древнейших времен до наших дней.-М., 1974
2. www.google.kz

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1. Хуанхе өзені бойында халықтың шоғырлануы.
2. Өндеріш күштердіњ қалыптасуы мен дамуы.
3. Инь кезеңі қоғамы мен мемлекеті.
4. Чжоу мемлекеті.
5. Ежелгі Қытай мәдениеті,ғылымы.
6. Ежелгі Қытай жазуы мен философиясы.

Хуанхе өзені бойында халықтың шоғырлануы.
Б.э.д. III мыңжылдықтағы Қытайдың ежелгі тұрғындары Хуанхэ өзенінің
орта және төменгі ағыс тұстарын, Бохай шығанағының жанындағы жазықтықты,
және Қытайдың басқа аумақтарының кең жазықтарын мекендеген. Бүл аумақтарда
өмір сүрген тайпалар түрліше аталған: солтүстікте — ли, шығыста — и,
батыста — цзян немесе жун, оңтүстікте — мань. Ежелгі халықтар
тайпаларға біріккен рулық қауымдармен өмір сүрген және ортақ шаруашылықты
жүргізген. Б.э.д. ҮІ-II мың. Хуанхэнiң жағалауларында пiл, мүйiз тұмсық,
тапир, бамбук егеуқұйрықтар өмiр сүрген, ал өсiмдiктерден көбiнесе
бамбур өскен. Хуанхэ және оның салалары жер өндеуге өте қолайлы болған.
Қытайда ең ежелгi адам 500 000 жыл бұрын пайда болған. Дәстүрлi қытай
тарихи ғылымына сүйенсек, мифтiк “5 император” кезеңiн “үш династиялар”
билiгi ауыстырған (Ся, Шан-Инь және чжоу). Чжоудың тарихы екiге
бөлiнiнедi: Батыс чжоу (ХІ-ҮІII) және Шығыс чжоу (ҮІII-III), соңғысы екi
кезеңге: Чунь-Цю және Чжань Го. Осы кезеңдердiң нәтижесiнде орталықтанған
мемлекет Цинь құрылды (III) ал оны Хань ауыстырды. Соңғы аталған кезең
Қытайдың ежелгi кезеңiн аяқтайды. Қытайдың тарихын кезеңге бөлiп бiз
дәуiрлеуiн анықтаймыз: 1. Алғашқы құрылыстың құлауы мен таптыққоғам мен
ежлегi мемлекеттердiң құрылуы (б.э.д. IІ мың.); 2. Соғысушы патшалықтар
(ҮІII-III); 3. Империя Цинь. 4. Империя Хань (III-I). 5. Феодалдыққұрылысқа
өту кезеңi (I-III). Аңыз бойынша Аспанның астында ақылы мол Яо
билiк еткен. Ол қартайған соң өзiнiң орнына қабiлетi мол Шундi қалдырған.
Оның кезiнде Аспанның астын топан су басқан. Шун топан судан халықты
құтқарған адамға билiктi берем деп уәде бердi. Бұл тапсырманы Юй орындайды,
ол өзендердiң астын ойып суды теңiзге ағызады. Осылайша Юй билеушi болды.
Оның орнын дәстүр бойынша халыққа қызмет ететiн адам емес, оның баласы Ци
басты. Сондықтан да Аспан астындағы билiк мұрагерлiк арқылы өтетiн болды.
Ци ежелгi қытай Ся династиясының негiзiн салды. Осы династияның соңғы
билеушiсi деректер бойынша қол астындағы тайпаларды өзiнiң қатыгездiгiмен
ұстаған. Шан тайпасының көсемi - Тан тиранға қарсы шығып, билiкке жеттi.
Оны чэн Тан (Тан-Созидатель) деп атады. Ол жаңа Инь династиясының негiзiн
қалады (ХҮІI). Пань Гэн кезiнде (ХІҮ) шандықтар Хуанхэ бойы
шашыла бастады. Бұл мемлекеттiң орталығы қазiргi Аньян ауданындағы ұлы Шан
қаласы болған.

Өндеріш күштердің қалыптасуы мен дамуы. Б.э.д.
III мыңжылдықтың соңында өндірістік күштердің одан эрі дамуы, жеке
меншіктің пайда болуы және қоғамның таптарға бөлінуі рулық құрылымның
ыдырауына және оның орнына мемлекеттің пайда болуына алып келді. Шамамен
б.э.д. 1600 ж. шығыс и тайпалары Солтүстік Қытайдың үлкен аумағын жаулап
алып, өз қарсыластарын жеңді де, Шан (инь) мемлекетін кұрды. Батыс Чжау
әулеті билеген дәуірде Хуанхэ мен Янцзы (Чанцзян) өзендерінің орта, төменгі
аңғарларындағы әр түрлі тайпалар ұзақ уақыт аралас өмір сүріп, Хуа және Ся,
кейінірек біртұтас Хуася атты этнологиялық қауымдастыққа айналды. Бұл атау
оңтүстіктегі Мань, шығыстағы И, солтүстік пен батыстағы Ди және Жун (Роң)
сияқты көшпелі тайпаларға тарады. Қытайда б.з.б. 3 ғасырға дейін біртұтас
мемлекет қалыптасқан жоқ. Бұл дәуірде Чанцзяннан оңтүстікке қарай Юэ
тайпалары өмір сүрсе, батысы мен солтүстікнде үнді-арий және алтай тілдес
көшпелі халықтар мекендеген. Қытайлардың ата-бабалары бұл халықтармен өте
тығыз қарым-қатынаста болып, олардың материалдық және рухани мәдениетінің
көптеген белгілерін қабылдады. Әсіресе динлин, ғұн-дунху, юечжи-тохар, тағы
басқа көшпелі халықтардан металл өңдеуді, арбаны пайдалануды, атқа салт
мінуді, соғыс өнерін, тағы басқа үйренді. Чжанго дәуірінде Қытайда бір-
бірімен жауласқан жеті бірдей патшалық өмір сүрді. Солардың ішіндегі ең
қуаттысы Цинь Шихуанди б.з.б. 221 жылы өзге алты патшалықты өзіне
бағындырып, Қытай тарихындағы тұңғыш біртұтас мемлекет – Цинь империясын
құрды. Бірақ көп ұзамай, б.з.б. 206 жылы билікке Хань әулеті келді. Қытай
ұлтының негізгі этнологиялық құрылымы осы кезеңде қалыптасты. Қазіргі
қытайлардың этнологиялық атауы – Хань да осы әулеттің атымен байланысты. 3
– 6 ғасырда қазіргі Қытай жерінде бір-бірімен ымырасыз күрескен көптеген
патшалықтар қатар өмір сүрді.
Инь кезеңі қоғамы мен мемлекеті.
Шан Инь кезеңі (б.э.д. ХҮІІІ-ХІ г.г.) — құлиеленушілік
қоғамның қалыптасуы жүзеге асады. Бұл кезеңде, сонымен катар, екі кезең
көрініс табады: а) ерте Шан (б.э.д. ХҮІІІ — ХҮ ғ.ғ.) — таптардың пайда
болуының бастапқы кезеңдері ғана тән; э) кейінгі Шан (б.э.д. ХІҮ— XI
г.ғ.) — таптық қоғам толығымен қалыптасып бітеді. . Инь бейiттерiне
сүйенсек көлемi, инвентарi және сипаты жағынан айырылатын 4 категория
анықталады: 1. Категория – Аньянда табылған 400-500 шаршы метр
тереңдiгiмен 10 метрлiк бейiттер табылған. Бұл патшалардың және олардың
туыстарының бейiттерi болған. Патшалармен қатар солармен қоса олардың
құлдарын, т.б. адамдарын дақажеттi мөлшерде құрал-жабдықтар мен қару-
жарақтар көмiлген. 2 категория – 20-25 шаршы метр тереңдiгiмен 5-7
метрлiк бейiттер. Мұндай бейiттерде бөлек адамдар табылмаған бiрақ заттар
баршылық. Бұл үстемшi ақсүйектердiң бейiттерi болған. 3 категория -
қарапайым көлемде бөлек адамдарсыз және заттарсыз. Бұл ұсақ өңдеушiлердiң
бейiттерi болған. 4 соңғы категория бейiттерi басқа үлкен бейiттердiң
айналасында немесе кесенелердiң астында табылған. Бұл құлдардың бейiттерi
болған. Иньдiктердiң саяси бiрлiгi ванмен iске асқан. Ван шексiз билеушi
болған, яғни қытайда сол кезде-ақ деспотия қалыптасқан. Инь мемлекетi
гүлдену шыңына У Дин ваны кезiнде жеттi. Оның кезiнде ұлы Шанда жаңа
сарайлар мен шiркеулер салынды. У Дин мемлекеттiң территориясын одан әрi
кеңейткен. У Дин өлген соң Инь династиясы құлау процессiне ұшырады.
Деректер бойынша соңғы билеушiсi мемлекет қазынасын жаратуымен болды.
Кейінгі Шан кезінде халықтың жалпы санынан артықшылықты топ
бөлініп шығады, оның құрамына билеуші — ван жэне оның туыстары, билеушіге
жақын адамдар абыздар, шенеуніктер және бағынышты тайпалардың ақсүйектері
кірген.

Чжоу мемлекеті.
Чжоу кезеңі (б.э.д. XI — III ғ.г.) — иерархиялық әлеуметтік жүйе пайда
болады. Чжоулық Қытайда бірнеше разряд — әлеуметтік ранглер пайда болды.
Ранг тұрғын үй мен жердің мөлшерін, құлдардың саны мен жалақының мөлшерін
анықтаған. Чжоу тайпалары туралы деректер алғашқыда иньдердiң
эпиграфиялық ескерткiштерiнде кездеседi (У Дин). Ол кезде чжоулықтар
Иньнiң саяси ықпалында болатын. Инь ваны осы тайпа көсемiне “чжоу хоу”
титулын сыйлаған.чжоу билеушiсi чан (кейiнгi уақытта Вэнь-Ван) “Ағартушы
билеушi” қол астына бiрқатар тайпаларды бағындырып, мықты коалиция
құрды. Оның мұрагерi У Ван (“Соғысушы билеушi”) әкесiнiң iсiн аяқтады.
Муя жанында (б.э.д.1027 жылы) чжоулықтар иньдiктердi жеңдi. Олар иньнiң
мәдениетiн толығымен қабылдады, бiрақ өзгерiстерде болды. Мысалы,
әскери ат арбалары. Бiрақ ең маңыздысы ол чжоулықтар Инь жазбасын
қабылдады. Иньдiктердi толық жойып, чжоулықтар бiрқатар iс-
шаралар жүргiздi. Олар тарихта “мұрагерлiк мейрiмдiлiктер” атымен қалды.
Оның маңызы келесiде: У Ванның туыстары мен ақсүйектердiң кейбiреулерi
көп мөлшерде қысымен бiрге жерлер алған. Әр қайсысына жердiң мөлшерi
бойынша титулдарға тағайындады: гун, хоу, бо, цзы немесе хань. Осындай
мұрагерлiк иелiктер б.э.д. ХІғ. Шамамен 200-300 дейiн жеткен.
Чжоу қоғамының барлық халқы бес әлеуметтiк топқа бөлiнген. Ең жоғарғы,
шексiз билiк чжоу вандарының қолында болған. Екiншi топты iрi мұрагерлiк
иелер, чжоу аристократияның жоғарғы өкiлдерi - чжухоулар болған. Үшiншi
чжухоу қол астындағы мұрагерлiк иелерi, ру-тайпалық топтардың (цзу)
басшылары дафу. Төртiншi цзу құрамына кiретiн үлкен отбасылардың
басшылары ши. Соңғы бесiншi қарапайым адамдар шужэньдер. Осылайша чжоу
мемлекетi тек қана деспотиялық мемлекет болып қоймай сонымен қатар
иерархиялыққоғам болып табылған. Жоғарыда аталғандармен қатар қоғамда
құлдарда болған. Б.э.д. ХІ-Хғ.ғ. Инь кезеңiндегiдей тұтқындарды
құрбандыққа шапқан. Бiрақ чжоу кезiнде кейбiреулерiн құлдарға
айналдырғанҚұлдар елдегi ең ауыр және кiр жұмыстарды атқарған. Олар
иерархиялық топқа кiрмегенҚұлға тек қана тұтқындар айналып қоймай сонымен
қатар қылмыскерлер де айналған. Б.э.д. ҮІIIғ. басында чжоулықтардың
Хуанхэ өзенiнiң жоғарғы ағысын мекендеген жундармен соғыстары болып
тұрды. Жундар байырғы тарихында чжоулықтар туыс болып келген, бiрақ
шаруашылығы мен өмiр тұрмысында айырмашылықтар болған. Жундармен шешушi
шайқастар Ю Ван кезiнде (б.э.д. 781-771) өттi.
Б.э.д. 770ж. оның баласы Пин Ван өзiнiң астынасын шығысқа
қарай қазiргi Лоян ауданына ауыстыруға мәжбүр болды. Сондықтан да б.э.д.
ҮІII-ҮІғ.ғ. Шығыс чжоу деп атаған. Б.э.д. ҮІIIғ Қазiргi Ордос
территориясында ежелгiқытай деректерiнде ди деп аталатын тайпалары Хуанхэ
өзенiнен солтүстiкке қарай чжоулықтардың жерiне шапқыншылық жасады.
Б.э.д. ҮІIғ. басында дилер Хуанхэ өзенiнiң орта ағысындағы солтүстiк
жағалауын тонаған. Осы жерде олар Син мен Вэй патшалықтарын жойып, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.