А. Байтұрсыновтың өмірі

ЖОСПАР

Кіріспе.

I.тарау. А.Байтұрсыновтың өмірі.
1.1А. Байтұрсынов өмірінің негізгі кезеңдерін,
1.2 А. Байтұрсынов қоғамдық өмірге араласуы.
1.3Ақынның азаматтық үшін күресі.

II.тарау. А. Байтұрсынов шығармашылығы.
2.1 А. Байтұрсынов мысалдары .
2.2 А. Байтұрсыновтың «Қазақ» газетіндегі қызметі.
2.3 А. Байтұрсыновтың «Әдебиет танытқыш» атты еңбегіне сипаттама.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе.
XIX ғасырдың жарқын жұлдыздары — Шоқан, Ыбырай, Абай салған ағартушылық-демократтық бағытты ілгері жалғастырушы, жаңа буынның төл басы, дарынды ақын, ірі ғалым, әрі журналист Ахмет Байтұрсынов 1873 жылы 28 қаңтарда бұрынғы Торғай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытұбек деген жерде дүниеге келген. Әкесі Байтұрсын Шошакұлы еліне беделді, намысқор, қайрат иесі болған.Өз тұсындағы әділетсіз ел билеушілердің зорлығына карсы тұрған. Ел-жұртына қиянат жасаған Торғай Яковлевті соққыға жыққан. Ақыры, іс насырға шауып, Байтұрсын інісі Ақтаспен Сібірге 15 жылға жер аударылады. Бұл оқиға 13 жасар Ахметтің жүрегіне үлкен жара салған.
Ауыл молдасынан хат таныған Ахмет 1886—1891 жылдары Торғай қаласындағы екі сыныптық мектепте, 1891—1895 жылдары Орынбордағы мұғалімдер даярлайтын мектепте оқиды. Одан әрі оқуды жалғастыруға мүмкіндігі болмай, өздігінен оқып білімін жетілдіреді. 1895—1909 жылдар арасында Ахмет Актөбе, Қостанай, Қарқаралы уездеріндегі ауылдық, болыс-тық және екі сыныптық училищеде бала оқытады.
Осы кезде қазақ жеріне орыс шаруаларының көптен көшіп келуі жергілікті халықтың тілін, мәдениетін, елдігін сақтап қалу мәеелесін күн тәртібіне қояды. Тіл құрыса, халық та қүриды. Ұлт атымыз өшпесін десек, қазақ әдебиеті мен тілін өркендетуді колға алу керек деп ойлайды Ахмет. Осы ойын іске асыруға кіріседі.
Осы жолдағы ізденістерін ол 1896 жылы А. Алекторовқа жолығудан бастаған. Алекторов бұл кезде Омбыда отырып, Ақмола, Семей болыстарының оқу жүйесін басқарып тұрған болатын. Онымен Ахмет қазақ даласында бала оқыту жайы туралы кеңеседі. Ахмет орыс оқымыстыларының миссионерлік мақсатын, олардың қазақтарды орысша оқыту арқылы орыстандыру саясатын көздейтінін түсінеді. Осыдан секем алады. Қазақты өнер-білімге жетектеу өзгелердің емес, өзі тектес оқығандрдың парызы деп түйеді. Алекторовтан алған екінші әсері — Ахметтің білім мен өнер жолындағы ой-пікірінің кеңейе түсуі еді. Қазақ тарихы мен фольклорынан аса бағалы материал жинап, зерттеген Алекторов Ахметтің көп көмескі түсініктерін айқындап алуына, алдына жаңа мақсаттар қоюына елеулі әсерін тигізеді.
А. Байтұрсынов 1905 жылғы революцияны Қарқаралыда қарсы алады. Қарқаралыда тұрған жылдары А. Байтұрсыновтың саяси көзқарасы жан-жақты кеңейе түседі. Оның маңына қазақтың зиялылары топтала бастайды. Осы жылдары А. Байтұрсыновты ел мұңы, халық қамы, әділетсіздік жағдайлар қат-ты толғандырады. Әсіресе отаршылдық қыспақта күн кешкен қазақ халқының ауыр тұрмысы ашындыра түседі. Отаршылдық саясатты айыптаған өлеңдер жазады. Жер мәселесін әділетті шешу жөнінде патшаның атына бір топ қазақ оқығандарының хатын ұйымдастырады. Сол үшін айып тағылып, 1907 жылы Қарқаралы түрмесінде біраз отырып шығады. Бұл Ахметтің Қарқаралыда екі сыныпты училищенің меңгерушісі болып істеген кезі еді.
Бұдан былай Ахмет халық арасында насихат жұмысын астыртын жүргізеді. Бұл әрекеті полиция тыңшыларына сезіліп қалып, 1909 жылы шілдеде қайта ұсталып, сегіз ай бойы Семей абақтысына қамалады. Азаттық жолындағы күрес пен көрген азап оны ширықтыра түседі. 1910 жылдың 21 ақпанында Ахмет Орынбор қаласына жер аударылады.
Ағартушылық жолға түсіп, «қайтсем, халқыма пайдамды тигізем, қалай көзін ашам, ұйқысынан қалай оятам» деген мақсат Ахметті әдебиетке алып келеді. Ол әдебиетті халыққа ықпал етер күш санайды. Осы мақсатпен өлендер шығарады, И. А. Крылов мысалдарын аударып, сол үлгіде өзі де мысалдар жазады. Оның 1909 жылы Петербургте «Қырық мысал» деген кітабы, 1911 жылы Орынборда «Маса» деген өлендер жинағы басылады. Ахметтің Орынборға келгеннен кейінгі қызметі өте күрделі, әрі өнімді болған. Оның қоғамдық ой-пікірлері 1913 жылы 2 ақпанда шыға бастаған, өзі ұйым-дастырған «Қазақ» газетінде жариялана бастайды. Ол «Қазақ» газетінде патша үкіметі орындарының құлағына жақпайтын мақалалар да

ӘДЕБИЕТТЕР.
1.Дулатов М. Ахмет Байтұрсынов.- Алматы, 1991.
2.Сыздықова Р. Ахмет Байтұрсынов.- Алматы, «Білім қоғамы» 1991.
3.Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтаңдақ беттері.-Алматы,19998.
4.Қазақ әдебиеттінің тарихы.-Алматы,2000.
5.Ахмет Байтұрсыновтың шығармасы.-Алматы,1994.