Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы
1.бөлім Жалпы ережелер
2 . бөлім. Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері
3.бөлім. Зергерлік.филигран өндірісі
4 . бөлім. Металдан көркемөнер бұйымдарын өндіру
5. Ағаштан, капо.тамырдан және қабықтан көркем бұйым жасау өндірісі
6 . бөлім. Қырлау өндірісі
7 . бөлім. Тастан көркемөнер бұйымдарын өндіру
8 . бөлім. Миниатюралы кескінделген папье.машеден жасалған көркемөнер бұйымдарын өндіру
9 . бөлім. Сүйек пен мүйізден жасалатын көркем бұйымдар өндірісі
10 . бөлім. Янтарьдан жасалған көркем бұйымдар өндірісі
11 . бөлім. Мүсін өндірісі
12 . бөлім. Былғары мен үлбірден көркем бұйымдар жасау өндірісі
13 . бөлім. Халықтық қолөнер кәсіпшілігі бұйымдарының өндірісі
2 . бөлім. Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері
3.бөлім. Зергерлік.филигран өндірісі
4 . бөлім. Металдан көркемөнер бұйымдарын өндіру
5. Ағаштан, капо.тамырдан және қабықтан көркем бұйым жасау өндірісі
6 . бөлім. Қырлау өндірісі
7 . бөлім. Тастан көркемөнер бұйымдарын өндіру
8 . бөлім. Миниатюралы кескінделген папье.машеден жасалған көркемөнер бұйымдарын өндіру
9 . бөлім. Сүйек пен мүйізден жасалатын көркем бұйымдар өндірісі
10 . бөлім. Янтарьдан жасалған көркем бұйымдар өндірісі
11 . бөлім. Мүсін өндірісі
12 . бөлім. Былғары мен үлбірден көркем бұйымдар жасау өндірісі
13 . бөлім. Халықтық қолөнер кәсіпшілігі бұйымдарының өндірісі
1. Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының (бұдан әрі - БТБА) (61 – шығарылымы) «Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері», «Зергерлік-филигран өндірісі», «Металдан көркемөнер бұйымдарын өндіру», «Ағаштан капе тамыры және қайың қабығынан көркемөнер өндірісі», «Қырлау өндірісі», «Тастан көркемөнер бұйымдарын өндіру», «Миниатюралық сурет салынған папье-маше көркемөнер бұйымдарын өндіру», «Сүйек және мүйізден көркемөнер бұйымдарын өндіру», «Янтарьдан көркемөнер бұйымдарын өндіру», «Мүсіндеу өндірісі», «Боялған кенеп және картон өндірісі», «Тері және былғарыдан көркемөнер бұйымдарын өндіру», «Халық көркемөнер кәсіпшілігі бұйымдарының өндірісі» бөлімі бұған дейін қолданылып келген.
2. Шығарылым бөлімдерінде жұмыстарды тарифтеуді жетілдіру жүзеге асырылды, еңбек мазмұнының өзгеруіне, өнім, біліктілік сапасына, жұмысшылардың біліміне, жалпы білім беретін және арнайы дайындықтарына қойылатын талаптардың өсуіне байланысты жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары нақтыланды.
3. Жұмыстардың разрядтары еңбек жағдайлары ескерілмей (еңбектің күрделілігі деңгейіне әсер ететін және орындаушының біліктілігіне қойылатын талаптарды жоғарылататын төтенше жағдайларды қоспағанда) белгіленді.Әрбір кәсіптің тарифтік-біліктілік сипаттамалары «Жұмыс сипаттамасы» және «Білуге тиіс» бөлімдерінен тұрады. «Жұмыс сипаттамасы» бөлімі жұмысшы орындай алуға тиісті жұмыстардың сипаттамасын қамтиды.
4. «Білуге тиіс» бөлімі жұмысшыға арнайы біліміне, сондай-ақ жұмысшы қолдануға тиіс ережелерді, нұсқаулықтар мен басқа да материалдарды, әдістер мен құралдарды білуіне қатысты қойылатын негізгі талаптарды қамтиды.
5. Тарифтік-біліктілік сипаттамаларында жұмысшы кәсібінің осы разрядына тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиіс барлық жұмыстарды қамтымайды. Қажет болған жағдайда жұмыс беруші айрықшалықтарды ескере отырып, жұмысты орындау күрделілігіне сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбелерін әзірлей алады, олар тиісті разрядтағы жұмысшы кәсіптердің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында бар.
6. «Жұмыс сипаттамасы» бөлімінде көзделген жұмыстардан басқа, жұмысшы ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, айлабұйымдарды, құралдарды жинастыру, сондай-ақ оларды тиісті жағдайда ұстау, белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізу жөніндегі жұмысты орындауға тиіс.
7. «Білуге тиіс» бөлімінде қамтылған теориялық және практикалық талаптармен қатар, жұмысшы: еңбекті қорғау, өндірістік санитария мен өртке қарсы қауіпсіздік жөніндегі ережелер мен нормаларды; жеке қорғану құралдарын пайдалану ережесін,; орындалатын жұмыстың (қызметтің) сапасына, жұмыс орнында еңбекті тиімді ұйымдастыруға қойылатын талаптарды; брак түрлерін және оның алдын алу мен жоюдың тәсілдерін; өндірістік дабылдатуды білуге тиіс.
2. Шығарылым бөлімдерінде жұмыстарды тарифтеуді жетілдіру жүзеге асырылды, еңбек мазмұнының өзгеруіне, өнім, біліктілік сапасына, жұмысшылардың біліміне, жалпы білім беретін және арнайы дайындықтарына қойылатын талаптардың өсуіне байланысты жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары нақтыланды.
3. Жұмыстардың разрядтары еңбек жағдайлары ескерілмей (еңбектің күрделілігі деңгейіне әсер ететін және орындаушының біліктілігіне қойылатын талаптарды жоғарылататын төтенше жағдайларды қоспағанда) белгіленді.Әрбір кәсіптің тарифтік-біліктілік сипаттамалары «Жұмыс сипаттамасы» және «Білуге тиіс» бөлімдерінен тұрады. «Жұмыс сипаттамасы» бөлімі жұмысшы орындай алуға тиісті жұмыстардың сипаттамасын қамтиды.
4. «Білуге тиіс» бөлімі жұмысшыға арнайы біліміне, сондай-ақ жұмысшы қолдануға тиіс ережелерді, нұсқаулықтар мен басқа да материалдарды, әдістер мен құралдарды білуіне қатысты қойылатын негізгі талаптарды қамтиды.
5. Тарифтік-біліктілік сипаттамаларында жұмысшы кәсібінің осы разрядына тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиіс барлық жұмыстарды қамтымайды. Қажет болған жағдайда жұмыс беруші айрықшалықтарды ескере отырып, жұмысты орындау күрделілігіне сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбелерін әзірлей алады, олар тиісті разрядтағы жұмысшы кәсіптердің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында бар.
6. «Жұмыс сипаттамасы» бөлімінде көзделген жұмыстардан басқа, жұмысшы ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, айлабұйымдарды, құралдарды жинастыру, сондай-ақ оларды тиісті жағдайда ұстау, белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізу жөніндегі жұмысты орындауға тиіс.
7. «Білуге тиіс» бөлімінде қамтылған теориялық және практикалық талаптармен қатар, жұмысшы: еңбекті қорғау, өндірістік санитария мен өртке қарсы қауіпсіздік жөніндегі ережелер мен нормаларды; жеке қорғану құралдарын пайдалану ережесін,; орындалатын жұмыстың (қызметтің) сапасына, жұмыс орнында еңбекті тиімді ұйымдастыруға қойылатын талаптарды; брак түрлерін және оның алдын алу мен жоюдың тәсілдерін; өндірістік дабылдатуды білуге тиіс.
Қазақстан Республикасы
Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрінің
2012 жылғы 24 шілдедегі
№ 294-ө-м бұйрығымен бекітілді
Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай
тарифтік-біліктілік анықтамалығы (61-шығарылым)
1-бөлім Жалпы ережелер
1. Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының (бұдан әрі - БТБА) (61 – шығарылымы) Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері, Зергерлік-филигран өндірісі, Металдан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Ағаштан капе тамыры және қайың қабығынан көркемөнер өндірісі, Қырлау өндірісі, Тастан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Миниатюралық сурет салынған папье-маше көркемөнер бұйымдарын өндіру, Сүйек және мүйізден көркемөнер бұйымдарын өндіру, Янтарьдан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Мүсіндеу өндірісі, Боялған кенеп және картон өндірісі, Тері және былғарыдан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Халық көркемөнер кәсіпшілігі бұйымдарының өндірісі бөлімі бұған дейін қолданылып келген.
2. Шығарылым бөлімдерінде жұмыстарды тарифтеуді жетілдіру жүзеге асырылды, еңбек мазмұнының өзгеруіне, өнім, біліктілік сапасына, жұмысшылардың біліміне, жалпы білім беретін және арнайы дайындықтарына қойылатын талаптардың өсуіне байланысты жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары нақтыланды.
3. Жұмыстардың разрядтары еңбек жағдайлары ескерілмей (еңбектің күрделілігі деңгейіне әсер ететін және орындаушының біліктілігіне қойылатын талаптарды жоғарылататын төтенше жағдайларды қоспағанда) белгіленді.Әрбір кәсіптің тарифтік-біліктілік сипаттамалары Жұмыс сипаттамасы және Білуге тиіс бөлімдерінен тұрады. Жұмыс сипаттамасы бөлімі жұмысшы орындай алуға тиісті жұмыстардың сипаттамасын қамтиды.
4. Білуге тиіс бөлімі жұмысшыға арнайы біліміне, сондай-ақ жұмысшы қолдануға тиіс ережелерді, нұсқаулықтар мен басқа да материалдарды, әдістер мен құралдарды білуіне қатысты қойылатын негізгі талаптарды қамтиды.
5. Тарифтік-біліктілік сипаттамаларында жұмысшы кәсібінің осы разрядына тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиіс барлық жұмыстарды қамтымайды. Қажет болған жағдайда жұмыс беруші айрықшалықтарды ескере отырып, жұмысты орындау күрделілігіне сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбелерін әзірлей алады, олар тиісті разрядтағы жұмысшы кәсіптердің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында бар.
6. Жұмыс сипаттамасы бөлімінде көзделген жұмыстардан басқа, жұмысшы ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, айлабұйымдарды, құралдарды жинастыру, сондай-ақ оларды тиісті жағдайда ұстау, белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізу жөніндегі жұмысты орындауға тиіс.
7. Білуге тиіс бөлімінде қамтылған теориялық және практикалық талаптармен қатар, жұмысшы: еңбекті қорғау, өндірістік санитария мен өртке қарсы қауіпсіздік жөніндегі ережелер мен нормаларды; жеке қорғану құралдарын пайдалану ережесін,; орындалатын жұмыстың (қызметтің) сапасына, жұмыс орнында еңбекті тиімді ұйымдастыруға қойылатын талаптарды; брак түрлерін және оның алдын алу мен жоюдың тәсілдерін; өндірістік дабылдатуды білуге тиіс.
8. Осы бөлімдерге ұңғымаларды бұрғылау және мұнай мен газ өндіру жөніндегі жұмыс өндірістеріне тән, қоршаған орта мен жер қойнауын қорғау жөніндегі іс-шараларды жүргізу ережесін білуді көздейтін жұмысшылар кәсіптері қосылды. Кәсібі автомобильді, тракторды және басқа да көлікті басқаруды көздейтін жұмысшылардың тиісті құжаттары болуға тиіс.
9. Біліктілігі анағұрлым жоғары жұмысшы өзінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында санамаланған жұмыстармен қатар, анағұрлым біліктілігі төмен жұмысшылардың тарифтік-біліктілік сипаттамасында көзделген жұмыстарды орындай алуға, сондай-ақ осы кәсіптегі анағұрлым төмен разрядтағы жұмысшыларға басшылық жасай білуге тиіс. Осыған байланысты, анағұрлым төмен разрядтар кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында келтірілген жұмыстар, анағұрлым жоғары разрядтар кәсіптерінің сипаттамасында әдетте, көрсетілмейді.
10. Тарифтік-біліктілік сипаттамалары, ерекше ескертілген жағдайлардан басқа, осы бөлімдерде көрсетілген өндірістер мен жұмыс түрлері бар ұйымдардың меншік нысанына және ұйымдық–құқықтық нысанына қарамастан, олардағы жұмысшылардың жұмыстарын тарификациялаған және біліктілік разрядтарын белгілеген кезде міндетті болып табылады.
11. Қызметкердің еңбек кітапшасын толтыру кезінде, сондай-ақ тарифтік разрядты өзгерту кезінде оның кәсібінің атауы БТБА-ға сәйкес жазылады.
12. Қолданылуға ыңғайлы болу мақсатында, БТБА-да алфавиттік көрсеткіш қосымшасында көзделген, онда жұмысшылар кәсіптерінің атауы, разрядтардың диапазондары және беттердің нөмірленуі қарастырылған.
2 – бөлім. Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері
1. Көркем полотноның кенебі пен картонын сылаушы
Параграф 1. Көркем полотноның кенебі пен картонын сылаушы, 1-разряд
13. Жұмыс сипаттамасы:
кенеп пен картонды сылау алдында дайындық жұмыстарын жүргізу;
ыдыс пен керек-жарақты дайындау;
шикізат пен материалды жеткізу;
кенепті жазу;
этикеткаларды жабыстыру және оларды таңбалау.
14. Білуге тиіс:
кенепті жазу, этикеткаларды жабыстыру және оларды таңбалау тәсілдері, ыдыс пен керек-жарақтың мақсаты.
Параграф 2. Көркем полотноның кенебі пен картонын сылаушы, 2-разряд
15. Жұмыс сипаттамасы:
картонды сылақ қабатын жағуға дайындау;
картонды ілгіштерге ілу және эмульсиялық картонды құндақтарға орналастыру;
дайын картонды алу және қабаттарды түзету және толық кептіру үшін қатарлап жазу;
кенептегі жіптің бос ұшын кесу және торапты теріс сығып шығару;
пемза мен пеноқыш қол арамен аралау;
пемза мен пеноқышты зімпара шеңбермен қайрау;
картонды орау қағазына орау.
16. Білуге тиіс:
эмульсиялық картонды құндақтарға орналастыру және май картонды ілгіштерге ілу тәсілдері;
Пемза мен пеноқышты аралау және қайрау кезіндегі жұмыстың тәсілдері;
жіпті кесу кезінде құралды пайдалану ережесі;
картонның кебу дәрежесі мен оның орауын анықтау тәсілдері.
Параграф 3. Көркем полотноның кенебі пен картонын
сылаушы, 3-разряд
17. Жұмыс сипаттамасы:
кенепті сылақ қабатын жағуға дайындау;
кенепті пемзамен және пеноқышпен өңдеу;
кенептің шаңын, костриктері мен пемзаның қалдықтарын шаңсорғышпен сору;
кенептің артикуліне байланысты түктің көтерілу дәрежесін анықтау;
дайын сыланған кенебін алу, оны өзекке илеу;
бір бетін ғана эмульсиямен қаптай отырып, қағаздың екінші бетін желімдей отырып картон жасау;
электр бұрғының көмегімен картоннан саңылау бұрғылау.
18. Білуге тиіс:
эмульсиялы құрамның рецептурасы мен оны дайындау технологиясы;
сылақ қабатының кезектілігі мен жағу температурасы, кенепті пемзалау және оның бетіндегі шаңды тазалау, оны кебу және оралу дәрежесін айқындау тәсілдері;
картонның екінші бетіне қағаз жабыстыру тәсілдері;
картонның сапасына қойылатын талаптар.
Параграф 4. Көркем полотноның кенебі пен картонын
сылаушые, 4-разряд
19. Жұмыс сипаттамасы:
сылақты кенеп пен картонға жағудың кезектілігі;
кенепті рамаға және кергішке керу, кенепті өлшем бойынша кесу және картонға жабыстыру үшін қолмен жазу;
кенепті картонға жабыстыру;
кенепті бобинаға немесе түптеу картонына орамаға орау.
20. Білуге тиіс:
жартылай майлы, казеин, құмды-желімді сылаққа арналған сылақ құрамының рецептурасы мен дайындау технологиясы;
сылау қабатын қолмен жағу технологиясы;
кенепті біркелкі керу тәсілдері, қолданылатын құралдарды пайдалану ережесі;
кенептің артикулі, кенепті картонға жазу және жабыстыру ережесі.
Параграф 5. Көркем полотноның кенебі пен картонын
сылаушы, 5-разряд
21. Жұмыс сипаттамасы:
сылақты кенеп пен картонға механикаландырылған желіде жағудың кезектілігі;
кенепті панорама мен диорамаларға арналған кергіштерде сылау;
торға кенеппен шекара қою;
картонды май сылақпен мелкография тәсілімен сылау;
22. Білуге тиіс:
сылақты кенеп пен картонға механикаландырылған желіде жағу технологиясы;
илем машинасы рамасының құрылысы және май сылақты жағуға арналған машиналар, мелкография тәсілімен сылау тәсілдері;
мелкографияға арналған станоктың құрылысы мен оны пайдалану ережесі;
сылақтың, кенеп пен картонның сапасын анықтау бойынша техникалық шарттар;
кенепті кептіру және ұстау режимі.
2. Пластикалық кейіп көрсетуші
Параграф 1. Пластикалық кейіп көрсетуші, 2-разряд
23. Жұмыс сипаттамасы:
сұңғат, мүсін өнерінің, графикаларды және басқа да бейнелеу өнерінің туындыларын жасау үшін шығармашылық және оқу шеберханаларында, сыныптарында, ателье, студияларда және пленэрде белгіленген уақыт ішінде әртүрлі күйде пластикалық кейіп көрсету;
адамның келбеті мен кейіпінде сезімін және көңіл-күйін білдіру;
кеудеге дейінгі, белге дейінгі (қолмен) портрет үшін кейіп көрсету, әр түрлі киімдерде бейнелер (қарапайым және күрделі кейіпте) көрсету;
статикалық және динамикалық кейіптерді жүзеге асыру;
белгіленген уақыт ішінде әртүрлі күйде кейіптерді сақтау мақсатында төзімділіктің пайда болуы үшін жеке жаттығулардың көмегімен дене қозғалысын және бет бұлшық еттерін жетілдіру;
24. Білуге тиіс:
адамның келбеті мен денесіндегі пластикалық және мимикалық мәнерінің негізгі принциптері;
кейіптің сипатына қарай оның бейнесін ашу амалдары;
киімде пластикалық кейіпті көрсетудің ережесі мен шарттары;
жаттығуларды жүргізу әдістері, киімді өлшеп көру ережесі.
Параграф 2. Пластикалық кейіп көрсетуші, 3-разряд
25. Жұмыс сипаттамасы:
сұңғат, мүсін өнерінің, графикаларды және басқа да бейнелеу өнерінің туындыларын жасау үшін белгіленген уақыт ішінде әртүрлі күйде (қарапайым және күрделі кейіпте) киімсіз пластикалық кейіп көрсету:
айналымдары бар күрделі қойылымды кейіптерді жүзеге асыру;
жеке жаттығулардың көмегімен дене қозғалысын және бет бұлшық еттерін жетілдіру.
26. Білуге тиіс:
мимика және икемді қозғалыстың көмегімен адамның жан дүниесін және оның мінезін білдіру тәсілдері;
киімсіз пластикалық кейіпті көрсету ережесі мен шарты;
жаттығулар жүргізу әдістері.
3. Инкрустатор
Параграф 1. Инкрустатор, 3-разряд
27. Жұмыс сипаттамасы:
қарапайым суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен жасалған бұйымдарды ағаштың құнды жыныстарымен, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау;
даяр үлгі және сурет бойынша инкрустациялау материалын таңдау;
кесетін аспапты қайрау және түзеу.
28. Білуге тиіс:
қарапайым суреттер бойынша түсті фанерамен, сабанмен, перламутрмен, янтарьмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау тәсілдері;
түсті және қымбат металлдармен ою жолдары;
инкрустациялауда қолданылатын материалдардың қасиеті мен сапасы;
кесетін аспаппен ағашты өңдеу технологиясы;
түсті және желілік перспектива заңдылықтары.
29. Жұмыс үлгілері:
1) музыкалық аспаптардың дектері – панцирьді инкурстациялау және кесу.
Параграф 2. Инкрустатор, 4-разряд
30. Жұмыс сипаттамасы:
орташа күрделіктегі суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен жасалған бұйымдарды ағаштың құнды жыныстарымен, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау;
орташа күрделіктегі геометриялық және өсімдік орнаменттерін қолмен кесу және олардың сыртына сурет бойынша жабыстыру;
шаблон жасау.
31. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі суреттер бойынша түрлі материалдармен инкрустациялау тәсілдері;
түсті және қымбат металлдармен ою жолдары, ағаш жыныстары, қасиеті және кемшіліктері, аспаптар мен оларды қолдану шарттары;
қайрау ережесі;
арнайы желіммен жұмыс істеу ережесі.
32. Жұмыс үлгілері:
1) ағаштан жасалған панноны;
2) базарлықты инкрустациялау.
Параграф 3. Инкрустатор, 5-разряд
33. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен, ағаштың құнды жыныстарымен жасалған бұйымдарды, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау;
бұйымдардағы суреттерді белгілеу, сурет бойынша янтарь, пластмасса, сабан, ағаш, сүйек, мүйіз, қалайыдан сымды, күміс және алтынды арнайы айлабұйымдарда созғылау тәсілімен дайындау;
бұйымдарды жылтырату және түпкілікті өңдеу.
34. Білуге тиіс:
күрделі суреттер бойынша түрлі материалдармен инкрустациялау тәсілдері;
суреттерді белгілеу тәсілдері мен трафареттер мен шаблондар жасау, инкрустациялау техникасында көркемөнер композициясын жасау тәсілдері;
инкрустациялау материалдарын дайындау және олардың физикалық қасиеттері мен сапасы.
35. Жұмыс үлгілері:
1) түсті панноның беткі рамалары;
2) әшекей бұйымдарды инкрустациялау.
Параграф 4. Инкрустатор, 6-разряд
36. Жұмыс сипаттамасы:
ерекше күрделі суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен, ағаштан жасалған жоғары көркемөнер және бірегей құнды жыныстарымен, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау, сондай-ақ құнды және түсті металдармен қалайы, күміс және алтынмен ою;
жоғары дәлдікте және таза өңдеп барлық ықтимал стильді шрифтерді каллиграфиялық орындау;
түрлі тереңдікте қазып металл және сүйек бұйымдарға арнайы айлабұйымдармен сурет салу, ағашқа кесінділер жасау;
қалайы, күміс, алтын сым дайындау.
37. Білуге тиіс:
ерекше күрделі суреттер бойынша алтынмен, күміспен және қалайымен ағаш, қара металл, сүйектен жасалған көркемөнер бұйымдарға инкрустациялау тәсілдері;
сымды созғылау тәсілдері;
сүйек және мүйізді ою және тегістеу ережесі;
бұйымдардағы суретті белгілеу және аудару жолдары;
қазба өрнегін жасау тәсілдері;
сұңғат өнері негіздері;
оюдың түр-түрі, түс білу және пластикалық анатомия негіздері.
38. Жұмыс үлгілері:
1) көркемөнер және зергерлік бұйымдарын – янтармен
инкрустациялау,мозаика жасау;
2) бірегей сыналар – сурет салу;
3) сүйек және металл қораптар – күміс және алтынмен сурет салу.
4. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы
Параграф 1. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы, 3-разряд
39. Жұмыс сипаттамасы:
техникалық шарттарға және бекітілген үлгілерге сәйкес брактау үстеліндегі немесе конвейерлердің бетінде, гуртты жазба бойынша күрделі емес жартылай фабрикаттардың сапасын ішінара және тұтас бақылау;
брак түрлері бойынша бракқа шыққан өнімнің сыныптауышы;
конвейер жұмысындағы елеусіз кемшіліктерді жою және реттеу.
40. Білуге тиіс:
жартылай фабрикаттарды жасау және бақылау технологиялық процесі;
шикізат пен жартылай фабрикаттардың негізгі түрлерінің техникалық шарттары мен бекітілген үлгілері;
брактау конвейерлерінің құрылымы мен пайдалану ережесі;
негізгі өлшеу аспабы: штангенциркуль, микрометр және калибрлер.
41. Жұмыс үлгілері:
монеталарға арналған дөңгелек тегіс дайындамаларды;
орден және медальдарға арналған тегіс дайындамаларды бақылау.
Параграф 2. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы, 4-разряд
42. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі жартылай фабрикаттар мен күрделі емес даяр бұйымдарды операциялық бақылау;
бұйымдарды жасауға арналған күрделі емес аспаптардың, керек-жарақтардың сапасын техникалық шарттарға және бекітілген үлгілерге сәйкес арнайы калибрлермен, әмбебап өлшеу құралдарымен және оптикалық аспаптармен бақылау;
монеталарды, ордендерді техникалық шарттарға және сызбаларға сәйкес өлшеу;
жартылай автоматтар мен автоматтарда есеп жүргізу және монеталарды орау;
брак түрлері бойынша сұрыптау, бракталған өнімге актілер жасау;
жартылай автоматтар мен автоматтардың жұмысындағы елеусіз ақаулықтарды реттеу және жою.
43. Білуге тиіс:
бұйымдарды жасау және бақылау технологиялық процесі;
күрделі емес сызбалар, шектеулер, шикізат, материалдар, даяр өнімдердің брак түрлері;
қара, түсті және асыл металдардың, жартылай автоматтар мен автоматтардың, қаттылықты өлшегіштің қасиеті мен құрамы;
әмбебап өлшеу құралдары мен аспаптары: рычагты микрометр, индикатор, аспапты микроскоп.
44. Жұмыс үлгілері:
орден, медаль және кеуде белгілерінің жартылай фабрикаттарын;
күнтізбелерді;
түрлі құндылықтағы ұсақ монеталар;
штемпель, контрштемпельді бақылау.
Параграф 3. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы, 5-разряд
45. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі даяр бұйымдардың сапасын көзбен байқау, өлшеу әдістерімен бақылау, механикалық және физикалық қасиеттерін аспаптар арқылы айқындау;
химиялық құрамды айқындау үшін сынама алу;
монета жасауға көзделген әрбір партиядан ұсақ монеталарды ішінара қайталама бақылау;
бұйымдарды жасауда қолданылатын күрделі аспаптың сапасын бақылау;
іріктелген бұйымдарды қайталама бақылау және брак түрлері бойынша сыныптау;
өндірістік операцияларда технологиялық процестің сақталуын бақылау;
брак құжаттамасын ресімдеу;
есеп құжаттамасын жасау;
операциялық қабылдауды жүзеге асыратын төмендеу білікті бақылаушының жұмысын басқару.
46. Білуге тиіс:
негізгі материалдарға, шикізат, даяр өнімге мемлекеттік стандарттар;
техникалық шарттар;
өнім сапасын айқындайтын параметрлер, эскиздер, күрделі сызбалар, шектеулер, бұйым жасаудың технологиялық процесі;
арнайы және әмбебап өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылымы (бетінің жиілігін айқындау оптикалық—механикалық аспаптар) және оларды пайдалану ережесі;
негізгі материалдардың, түсті және құнды металдар мен балқымалардың қасиеті.
47. Жұмыс үлгілері:
орден, медаль және кеуде белгілері;
монета-орден және белгі өндірісінің штампыларын бақылау.
5. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 2-разряд
48. Жұмыс сипаттамасы:
түсті металдардан, пластмассадан, ағаш, тас, сүйек, папье-маше, шыны және басқа да материалдардан жасалған қарапайым көркемөнер бұйымдары мен бөлшектердің сапасын сыртына қарай және қарапайым бақылау-өлшеу аспаптарын (шаблондарды, калибрлерді, қапсырғыштарды) пайдаланып бақылау;
жай дайындамаларды немесе бөлшектерді жекелеген операцияларда, сондай-ақ шикізат және материалдарды қабылдау;
жай бөлшектерді металмен қаптағаннан кейін бақылау;
нұсқаулық бойынша іріктеу нәтижелерін есепке алу және жазу.
49. Білуге тиіс:
жай көркемөнер бұйымдарын, бөлшектерді, дайындамаларды қабылдау ережелері мен сапасын бақылау тәсілдері;
қабылданатын бұйымдар мен бақылау объектілерінің нұсқаулықтары мен техникалық талаптары;
жарамды және іріктелген бақылау объектілерін таңбалау ережесі;
жаппай өнімді қабылдауға арналған қажетті арнайы бақылау-өлшеу аспабының және айлабұйымдарының құрылымы мен қолдану,
брак түрлері мен іріктеу нәтижелерін жазудың негізгі түрлері.
50.Жұмыс үлгілері:
1) папье-машеден жасалған домино бөшкелері, қораптары –сапасын тексеру, лакпен қаптау;
2) төс белгілер, плакеткалар – метал жағу сапасын бақылау;
3) янтарь және пластмассадан жасалған тегіс, көлемді бұйымдар – бұйымдардың жарығын, дақтарын, күйген жерлерін, тегіс жылтырамаған жерлерін тексеру;
4) тастан жасалған күлсалғыштар, лоткалар, қораптар - өңдеу сапасын бақылау;
5) тегіс шпилькалар, сүйек және мүйізден жасалған түймелер – сапасын бақылау.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 3-разряд
51. Жұмыс сипаттамасы:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарының, жекелеген тораптар мен бөлшектердің сапасын бақылау-өлшеу аспаптармен бақылау;
біркелкі және қорғау қабатын жағуды бақылау;
жылтырату технологиялық процесінің орындалуын жаққанға дейін және кейін бақылау;
гауһар тас өндірісіндегі қосалқы материалдардың сапасын бақылау.
52. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарының сапасын бақылау тәсілдері;
қолданылатын бөлшектер мен бұйымдардың техникалық шарттары;
технологиялық процесс негіздері;
бөлшектер мен бұйымдарды өңдеудегі шектеулер жүйесі;
сызбалар жасау мен техникалық шарттар бойынша дәлдігін тексеру.
53. Жұмыс үлгілері:
1) сүйек және мүйізден жасалған брошьтар, моншақтар, запонкалар,
инесалғыштар, ілмектер – бұйымдардың геометриялық параметрлерін, өңдеу сапасын бақылау;
2) бұрышы байланған, екіжақты фаскалы, кабюшон формалы тастан
жасалған зергерлік бұйым қосымшалары - өңдеу сапасын бақылау;
3) геометриялық бұрандалы ағаштан жасалған сөрелер, скамейкалар,
шкатулкалар – геометриялық параметрлерін, бұранда сапасын, үндестілігін, лактың тегіс жағылуын, қоқыстың болмауын бақылау;
4) көркем жазбалы металдан және папье-машеден жасалған шкатулкалар – геометриялық параметрлерін, лак қабатының, жазба сапасын, корпус бойынша мөлшері, түс гаммасы бойынша сәйкестігін бақылау.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 4-разряд
54. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі көркемөнер бұйымдарының, бөлшектердің, тораптардың, құймалардың сапасын бақылау;
күрделі және жауапты бөлшектер мен тораптарды термиялық өңдеу түрлерін бақылау;
кондиционды емес өнімнің жарнамалық актілерін ресімдеу;
операциядан кейін жартылай фабрикаттардың сапасын үлкейту лупалары, штангенциркуль, индикатор, сағат проекторы арқылы көзбен бақылау;
карат таразыларында өлшеу;
аралау операциясында жартылай фабрикаттардың сапасын бақылау.
55. Білуге тиіс:
күрделі көркемөнер бұйымдарының сапасын бақылау тәсілдері;
қабылданатын бөлшектер, бұйымдар мен жинақтау жұмыстарының техникалық шарттары;
бақылау объектілерін техникалық қабылдау және сынау, бақылау-өлшеу аспаптары, айлабұйымдары мен аспаптарын пайдаланып техникалық шарттар;
сызбалар және нұсқаулықтар бойынша құжаттарды ресімдеу ережесі;
бақылау-өлшеу аспаптарын, сынау аппаратурасын теңшеу ережесі;
жинақтау және бөлшектеу сызбаларын оқу, кристаллография негіздері;
алмасты физикалық-химиялық және механикалық қасиеті;
алмастан жасалған жартылай фабрикаттардың техникалық шарттары;
алмас және гауһар тастардың көтерме баға прейскуранттары;
алмастан жасалған жартылай фабрикаттардың технологиялық процесі мен технологиялық карталары;
алмастан жасалған жартылай фабрикаттар жасауда қолданылатын құралдар мен технологиялық керек-жарақтар.
56. Жұмыс үлгілері:
рельеф бұрандалы табақтар, құмыралар, панно, шөміштер – бұранда, лак қабатының сапасын бақылау;
декоративтік құмыралар, қораптар, көркемделген жиһаз жинақтары, ағаштан жасалған түрлі мөлшердегі матрешкалар, күрделі және папье-машедан жасалған шкатулкалар – геометриялық мөлшерлерді, көркемдеген ою, тораптардың және өңдеу сапасын тексеру;
күрделі конфигурациялы кубиктер мен құмыралар – жекелеген тораптарды құрастыру және қиыстыру сапасын, жалпы бұйымдардың суретшінің эскизі бойынша сәйкестігін бақылау;
күрделі көркем бұрандалы опа салғыштар, пышақтар, мундштуктар, сүйек, мүйіз және металдан жасалған құрамалы бұйымдар - өңдеу сапасын, құрамалы бұйымдардың сапасын бақылау.
Параграф 4. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 5-разряд
57. Жұмыс сипаттамасы:
суретшінің эскизіне, эталонға немесе даяр үлгіге сәйкес бұйымдарды құю үшін ерекше күрделі көркемөнер бұйымдарының, бөлшектердің, штампылардың, пресс формалардың, модельдердің, кокильдердің сапасын бақылау;
жұмыс орындарындағы технологиялық шарттар мен операциялардың дұрыс орындалуын тексеру;
арнайы бақылау-өлшеу аспабы мен күрделі құралдарды пайдаланып мемлекеттік стандарт бойынша дәлдік және өңдеу түлеріне сәйкес өңдеу тазалығын айқындау;
үлкейту лупасының көмегімен жартылай фабрикаттарды алмастан үлкен формалардағы гауһарға өңдеу сапасын тексеру;
бұрыш өлшегіштердің, өлшеу лупаларының, штангенциркульдің көмегімен жартылай фабрикаттардың алмастан гауһарға геометриялық параметрлерін өлшеу;
58. Білуге тиіс:
бақылау объектісіне қойылатын техникалық шарттар мен талаптар;
қабылданатын бұйымдарды жасау және құрастыру технологиялық процесі;
түрлі күрделіктегі сызбаларды оқу, технологиялық карталарды, анықтамалықтарды, кестелерді пайдалану ережесі;
бақылау объектілерін техникалық қабылдау және сынау жөніндегі құжаттаманы жасау және ресімдеу, карат, талдамалық таразылардың құрылымы.
59. Жұмыс үлгілері:
декоративтік табақтар - өңдеу сапасын бақылау;
тастан жасалған фигуралық құмыралар, кубоктар, қатты тастан
жасалған мозаикалық қабырғаға ілетін панно - өңдеу сапасын бақылау;
көрме матрешкалары, ағаштан жасалған шкатулкалар – геометриялық
параметрлерін, ою, өңдеу сапасын бақылау;
сүйек және мүйізден жасалған скульптуралар - өңдеу сапасын
бақылау.
6. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 1-разряд
60. Жұмыс сипаттамасы:
қарапайым көркемөнер бұйымдарын лактау;
лак жағудан алдын бұйымдарды кептіру.
61. Білуге тиіс:
қарапайым бұйымдардың бетіне лакты біркелкі етіп жағу жолдары, лак жағудан алдын бұйымды кептіру ережесі мен режимі.
62. Жұмыс үлгілері:
1) лотоктар, күл салғыштарды;
2) тастан жасалған шкатулкаларды лактау.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 2-разряд
63. Жұмыс сипаттамасы:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын лактау;
арнайы кептіру құрылғыларында кептіру;
түрлі бөлшектерге маржан түс лакты жағу;
эталон бойынша акрелатқа жағу үшін түрлі маржан түстегі лак әзірлеу;
маржан патты оның түсіне қарай мөлшерлеу;
температуралық жағдайларға байланысты еріткіштердің үйлесуі мен мөлшерін өзгертіп отыру.
64. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі бұйымдардың бетіне лак жағу технологиясы;
белгілі бір материал бойынша жағу үшін лак қоспасын әзірлеу, лак әзірлеуде қолданылатын заттардың негізгі қасиеті;
ареометрді ұстау ережесі.
65. Жұмыс үлгілері:
1) төс белгілерді, белгілерді, медальдар, ордендерді;
2) алқа шариктері жиынтығын;
3) тастан жасалған скульптураларды лактау.
Параграф 3 . Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 3-разряд
66. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі конфигурациядағы көркемөнер бұйымдарын лактау;
ішкі бетін миниатюралық суретпен және қызыл бояумен безендіруге дейін папье-машеден жасалған бұйымдардың сыртқы бетін қара лак жағуға, гальваникалық қабат жағуға жатпайтын бұйымдардың бетін ішінара әдісімен лактау;
томпақтан жасалған бұйымдарды бояу, лактау, сырлау, қабаттау;
пульверизатордың көмегімен өзекше формальдегидті эмаль, УВЛ лак жағу;
лактың сапасын айқындау;
бояғыштар, лак еріткіштерін әзірлеу.
67. Білуге тиіс:
лактауда қолданылатын күрделі конфигурациядағы бұйымдарды, айлабұйымдарды лактау технологиясы;
лакталатын бетке қойылатын талаптар;
қолданылатын бояулар мен еріткіштердің қасиеті;
лак қоспасын әзірлеу және түзету тәсілдері;
кептіргіш шкафтарда кептіру режимдері мен температурасын реттеу ережесі.
68. Жұмыс үлгілері:
томпақ білезіктер;
папье-машеден жасалған қораптар, панноларды лактау.
Параграф 4. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 4-разряд
69. Жұмыс сипаттамасы: ерекше күрделі көркемөнер бұйымдарын қолмен және пульверизатор көмегімен жазылған көркемөнер бұйымдарының бетінде жылтыр пленка пайда болғанға дейін лактау;
бояуды бекіту және түс гаммасын сақтау мақсатында ағаштан жасалған бұйымдарға олифа және лакты бірнеше рет жағу;
лактың сапасын айқындау.
70. Білуге тиіс:
ерекше күрделі бұйымдарды лактау технологиясы;
лактау бұйымдарының бетін дайындаудың техникалық талаптары.
71. Жұмыс үлгілері:
декоративтік құмыралар;
папье-машеден жасалған бұйымдар,
опа салғыштар, шкатулкалар;
ағаштан жасалған сыяпаттар.
7. Көркемөнер бұйымдарын құюшы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын құюшы, 2-разряд
72. Жұмыс сипаттамасы:
түсті металдардан жасалған қарапайым және орташа күрделіктегі бөлшектер мен көркемөнер бұйымдарын және олардың қорытпаларын, шойын және болатты кокильге немесе формаларға құю;
балқыту барысын қадағалау;
тигльдер мен пештерді балқытуға дайындау;
шикіқұрамды дайындау және оны салу;
машинадан формаларды немесе құймаларды алу;
формаларды металл құюға дайындау;
сыртын қарап құю арқылы сапасын айқындау.
73. Білуге тиіс:
түсті металдарды, болат және шойынды балқыту және құю технологиялық процесі;
құю пештері мен құрылғыларының қолдану принципі мен пайдалану ережесі;
қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптары, кокильдің қызметі, оны дайындау және құю ережесі;
даяр құймаларға қойылатын талаптар.
74. Жұмыс үлгілері:
құмыралар;
көркемөнер композициялары мен скульптураларының құрама
бөлшектері;
аң фигураларын құю.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын құюшы, 3-разряд
75. Жұмыс сипаттамасы:
түсті металдардан жасалған күрделі бөлшектер мен көркемөнер бұйымдарын және олардың қорытпаларын, шойын және болатты кокильге немесе формаларға құю;
балқытылған модельдер бойынша күміс және алтыннан жасалған күрделі конфигурациялы көркемөнер бұйымдарын құю;
арнайы режим бойынша блоктарды бояу және кептіру;
бояуларды дайындау;
модельді құрамды күйдіру;
магний қорытпасын балқыту.
76. Білуге тиіс:
күрделі көркемөнер, скульптуралық және зергерлік бұйымдарға арналған құнды металдарды балқыту технологиялық процесі;
шикіқұрам материалдарының қасиеті;
қызметі және құрамы, олардың металдың қасиетіне және сапасына әсері, түрлі лигатураларды әзірлеу тәсілдері;
қышқылдағыштар мен флюстар, олардың қасиеті мен металдың сапсына әсері, құю кезіндегі металл мен балқымалардың температурасы.
77. Жұмыс үлгілері:
зергерлік бұйымдарды;
статуялар мен бюсттер, скульптура блоктарын құю.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын құюшы, 4-разряд
78. Жұмыс сипаттамасы:
құнды металдардан жасалған балқытылған модельдер бойынша ерекше күрделі конфигурациядағы зергерлік және көркемөнер бұйымдарын құю;
түрлі әдістермен түсті және қара металдар мен балқымалардың бетіндегі жұқа және фигуралы шықпалары бар ерекше күрделі және маңызды, қабырғалары жұқа және іші метал бөлшектерді құю;
арнайы режим бойынша аммиакта және хлорлы аммонийде өңдеу, құю және кептіру;
арнайы құрылғыларға қызмет көрсету;
вакуумдағы металды балқыту және құю.
79. Білуге тиіс:
вакуумдағы металды балқыту және құю технологиялық процесі;
бақылау-өлшеу аппаратураны пайдалану ережесі;
зергер бұйымдардың блоктарын бояу және оларды арнайы режим бойынша кептіру.
80. Жұмыс үлгілері:
барельефтер;
жұқа суреті бар зергерлік бұйымдар;
көп фигуралы композицияларды құю.
8. Күйдіруші
Параграф 1. Күйдіруші, 2-разряд
81. Жұмыс сипаттамасы:
көркемдеп өңдеу мақсатында түсті металдан жасалған түрлі дайындамаларды, бөлшектерді муфта және электр пештеріндегі белгіленген технологиялық процесс бойынша күйдіру және жіберу;
процестерді жүргізу, күйдіру үшін пештер мен айлабұйымдарды дайындау;
берілген температураға термореттегішті орнату және аспаптар бойынша пештердің жұмыс режимін қадағалау.
82. Білуге тиіс:
муфта және электр пештердің құрылымы мен пайдалану ережесі;
күйдіру қызметі, оның өңделетін материалға әсері.
83. Жұмыс үлгілері:
көркемөнер бұйымдарына қосымшалар;
ілгектер;
белдік тоғаларын күйдіру және жіберу.
Параграф 2. Күйдіруші, 3-разряд
84. Жұмыс сипаттамасы:
түсті және құнды металдан жасалған қарапайым және орташа күрделіктегі көркемөнер және зергерлік бұйымдарындағы эмальды күйдіру және балқыту;
өз бетінше таңдалған жұмыс режимі бойынша суреті бар үш түске дейін томпақ және мыстан жасалған жартылай фабрикаттар мен бұйымдардағы эмальды балқыту;
эмаль зергер бұйымдарын дайындау және оларды муфталы және электр пештерінде түпкілікті күйдіру.
85. Білуге тиіс:
қарапайым және орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын эмаль жағып күйдірудің технологиялық процесі;
түрлі металдарды күйдіру режимі;
қасиеті мен сапасы, эмальды балқыту температуралық режимі;
жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды күйдіргеннен кейін сапасына қойылатын талаптар;
фондон жағылған бөлшектерді күйдіру мысалдары, бөлетін эмальді бұйымдарды қыздыру температуралық режимі, күйдірудің аяқталу белгілері.
86. Жұмыс үлгілері:
бөлетін эмальды плакеткалар;
ыстық эмальды плакеткалар, сандықтар, шкатулкаларды күйдіру.
Параграф 3 . Күйдіруші, 4-разряд
87. Жұмыс сипаттамасы:
муфталы және электр пештерде үш және бес түске дейінгі эмаль жағылған түсті металдан жасалған күрделі конфигурациялы көркемөнер және зергерлік бұйымдарды күйдіру;
күйдіру процесінде эмаль қабаттың сапасын және аспаптар бойынша күйдіру режимін бақылау.
88. Білуге тиіс:
күрделі конфигурациялы көркемөнер және зергерлік бұйымдарын оларға эмаль жағып күйдірудің технологиялық процесі;
эмаль түрлері;
эмаль күйдіру жүргізілетін металдарды балқыту температурасы;
дәнекерлерді балқыту температурасы, температурасына қарай эмальдардың түсі және финифтянды бояудың өзгергіштігі;
сырттан қосылған қышқыл ерітінділерінің эмаль қабаттың сапасына әсері;
фондонның негізгі қасиеті;
финифти бойынша суретті бұйымдарды күйдіру жолдары.
89. Жұмыс үлгілері:
эмальды брошьтар, кулондар, сырғалар;
ілетін панноларды күйдіру.
Параграф 4 . Күйдіруші, 5-разряд
90. Жұмыс сипаттамасы:
бес түстен асатын эмаль жағылған түсті және асыл металдан жасалған ерекше күрделі жоғары көркемдік бұйымдардың эмалін күйдіру және балқыту.
91. Білуге тиіс:
күміс және алтыннан жасалған ерекше күрделі конфигурациялы сурет және зергерлік бұйымдарды бірнеше рет күйдіру тәсілдері және термометр арқылы практикалық тәжірибе бойынша көп түсті эмальді күйдіру температурасы, ақау түрлері мен оны жою тәсілдері.
92. Жұмыс үлгілері:
білезкітер, алқа, әшекейлерді;
жоғары көркемдік, көрмеге қойылатын сыяпаттарды күйдіру.
9. Сурет салатын көмірді күйдіруші
Параграф 1. Сурет салатын көмірді күйдіруші, 3-разряд
93. Жұмыс сипаттамасы:
алдын ала шыбықтар мен құмды сұрыптап, шыбықтарды тығыз байлап, бумаларды реторттарға салып ағаш шыбықтарды күйдіру;
реторттарды электр пешіне салу;
күйдірудің белгіленген режиміне сәйкес пештің температуралық режимін қадағалау;
электр пештегі реторттарды мен реторттардағы көмірді салқындағаннан кейін алу;
реторттарды тазалау.
94.Білуге тиіс:
күйдіруге жарамды ағаш шыбықтардың сапасы;
темір реторттарға ағаш шыбықтарды салу тәсілі;
реторттарды құммен көму, және реторт қақпақтарына балшық жағу, реторт және электр пештерінің құрылымы;
көмір сапасын айқындау тәсілі;
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау техникасы ережелері;
өртке қарсы іс-шаралар.
10. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 1-разряд
95. Жұмыс сипаттамасы:
рельефті үлгі бойынша тазалап қылқаламмен немесе арнайы қарындашпен нитро немесе офсетті бояу жағу арқылы түрлі материалдардан жасалған қарапайым көркемөнер бұйымдарын өңдеу;
оксидирлеу үшін суреттеу жұмыстарын орындау;
сіңдіргіш жағу, қылқаламмен балауыздау, бояу;
бұйымдардың бетін бояуға дайындау;
бояғыштарды дайындау.
96. Білуге тиіс:
қарапайым формадағы көркемөнер ұйымдарын өңдеу тәсілдері;
бояу үшін бұйымдардың бетін дайындау ережесі;
нитро және офсетті бояулар мен еріткіштердің қасиеті, белгілі бір жұмысқа арналған қылқаламның қасиеті, балауыздау, сіңдіру және бояу жолдары;
рельефтерді еріткіштер және арнайы құралмен тазалау тәсілдері.
97.Жұмыс үлгілері:
құмыралар;
белгілер;
ұстағанның асты;
плакеткаларды бояу.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 2-разряд
98. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі конфигурациялы түрлі материалдардан жасалған орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарды қылқаламмен және арнайы қарындашпен, пульверизатормен және бояу бұлауларында аунату әдісімен өңдеу;
скульптуралар мен миниатюраларды тондау, балауыздау, қылқаламмен бояу;
бояуларды құрастыру, бояу бұлауларына бояғыштар мен химикаттар салу.
99. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын өңдеу тәсілдері мен технологиясы, бояғыштар әзірлеу рецептурасы.
100.Жұмыс үлгілері:
конв шайқағыштар.
ағаштан жасалған матрешкалар, ойыншықтар.
опа салғыш, сандық, шкатулка.
шаңын формадағы ағаштан жасалған скульптураларды - бояу.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 3-разряд
101. Жұмыс сипаттамасы:
түрлі материалдардан жасалған күрделі көркемөнер бұйымдарды қолмен және пульверизатормен және бояумен олардың бетін алдын ала бояп және тегістеп өңдеу;
тік сызықты формадағы ағаштан жасалған көркемөнер бұйымдарына бояу сіңдіру;
үлгі эталон және суретшінің эскизі бойынша сіңдіргіштер мен бояуларды әзірлеу және таңдау.
101. Білуге тиіс:
пульверизаторлар мен бояу камераларының құрылымы;
бояу, тегістеу жолдары, бояу, лак және еріткіштер, бұйымдарды бояудың техникалық талаптары;
боялған бұйымдарды кептіру режимі.
102. Жұмыс үлгілері:
брошьтар, сөрелер, үстелдер, орындықтар – бояу;
скульптуралық композициялар – бояу;
беті тегіс қораптар мен шкатулкалар – сіңдіру;
ларецтер, ілетін паннолар – бояу.
Параграф 4 . Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 4-разряд
103. Жұмыс сипаттамасы:
түрлі материалдардан жасалған ерекше күрделі көркемөнер бұйымдарды қолмен және пульверизатормен өңдеу;
геометриялық және тегіс рельефті кесілген ағаштан жасалған көркемөнер бұйымдарына тампон, щетка және пульверизатордың көмегімен қолмен фонды таңдап бояу сіңдіру;
сіңдіру бояуын өз бетінше әзірлеу;
щетканы, пульверизаторды тазалау және шаю.
104. Білуге тиіс:
геометриялық және тегіс рельефті кесілген бұйымдарға бояу сіңдіру жолдары;
кесу техникасының ерекшеліктері;
сіңдіру бояуының құрамы, түс құрастыру негіздері;
даяр бұйымдардағы лактың әсерінен сіңдіру бояуы түсінің өзгеруі.
105. Жұмыс үлгілері:
декоративтік паннолар, липадан жасалған тегіс кесілген табақтар
жаңғақ, қызыл ағаш түсіне бояу;
фонды таңдап кесілген шкатулкалар, құмыралар, шөміштер – бояу
сіңдіру.
Параграф 5. Көркемөнер бұйымдарын парафиндеуші, 2-разряд
106. Жұмыс сипаттамасы:
бұлауларда және құрылғылардағы көркемөнер бұйымдарына қолмен парафин жағу және сіңдіру;
талап етілетін сападағы парафин ерітіндісін құрастыру;
парафиндеуге бұйымдарды дайындау;
бұйымдардағы жарықтар мен раковиналарды бекіту;
парафин жағу алдында талап етілетін температураға дейін бұйымдарды қыздыру;
бұйымдарды ысқылау және кептіру;
парафин қабаты сапасын сыртқы түріне қарай айқындау.
107. Білуге тиіс:
көркемөнер бұйымдарына парафин жағу және сіңдіру технологиялық процесі мен жолдары;
бұйымдарды қыздыру және кептіру температуралық режимі;
парафин және оның еріткіштерінің сұрыптары, маркалары мен қасиеті;
парафиндегеннен кейін бұйымдарды сынау әдістері мен тапсыру техникалық шарттары.
11. Сылақ құрамын дайындаушы
Параграф 1. Сылақ құрамын дайындаушы, 3-разряд
108. Жұмыс сипаттамасы:
қолданыстағы рецептура мен технологияға сәйкес желім ерітіндісін дайындау;
шикізатты өлшеу және оны бактарға салу;
желім ерітіндісін түсіру және сүзу;
бу қазандықтарын дайындау және сылақ құрамына арналған материалдарды жеткізу.
109. Білуге тиіс:
желім ерітіндісін дайындаудың технологиялық процессі және температуралық режимі;
сылау кезінде қолданылатын шикізаттың түржиыны мен түрлері, оларды сыртқы түрі бойынша анықтау тәсілдері.
Параграф 2. Сылақ құрамын дайындаушы, 4-разряд
110. Жұмыс сипаттамасы:
қолданыстағы рецептура мен технологияға сәйкес сылақ құрамы мен әр түрлі құрылымды эмульсияны электр эмульсаторларда дайындау;
құрғақ мырыш және этюдтік-май ақ сырды бояу ысқыш машинада ысқылау;
балық желімін электр ет тартқыштан өткізу.
111. Білуге тиіс:
желім ерітіндісін дайындаудың технологиялық процессі және температуралық режимі;
кенеп пен картонды сылау кезінде қолданылатын этюдтік-май ақ сыр мен сылақ құрамының сапасы, бояу ысқыш машинаның мақсаты мен жұмыс қағидаты.
12. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 2-разряд
112. Жұмыс сипаттамасы:
алтын жалату және реставрациялау кезіндегі қосымша жұмыстарды орындау;
әзірленген құраммен алтын жалатылған бұйымды шаю;
өңдеу жібере отырып ағаштан, гипстен, тас және металдан ескі алтынның қалдықтарын алу;
алтын жалатылған затты реставрациялау кезінде левкас және бояудың бетін тазалау;
анағұрлым жоғары білікті алтын жалатушының басшылығымен көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі қарапайым жұмыстарды орындау.
113. Білуге тиіс:
алтын жалататын заттарды даяр құраммен шаюдың негізгі тәсілдері;
ескі алтын қалдықтарын гипстен, ағаштан, тас және металдан алу тәсілдері;
левкас және бояудан тазарту құрамы, негізгі құрал, онымен жұмыс істеу және күту ережесі;
алтын жалататын бетін даярлауда қолданылатын материалдар.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 3-разряд
114. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі қарапайым жұмыстарды орындау;
алтын жалатылатын бетін тазалау, олифа жағу, желімдеу, тегістеу, левкастау, колер бояуын жағу, лак жағу, гипстен, ағаштан, металдан жасалған көркемөнер бұйымдарының тегіс бетіне сусальды алтын жағу;
даяр рецептілер бойынша тегістеуге, левкастауға, бояуға әзірлеу;
полимент және желіммен орындалған алтын жалатылған затты шаю.
115. Білуге тиіс:
алтын жалату жөніндегі қарапайым жұмыстарды орындау жолдары;
тегістеуге, левкастауға, бояуға әзірлей отырып ағаштан, гипстен, металдан жасалған көркемөнер бұйымдарының бетін мордан лагын және гульфабру жағу үшін дайындаудың технологиялық процесі;
алтын жалатуда қолданылатын негізгі материалдар, олардың түрлері, ағаш, металл, гипс, папье-маше және мастиканың физикалық-химиялық қасиеті мен технологиялық сипаттамалары;
алтын жалататын бетті дайындау тәсілдері.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 4-разряд
116. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі орташа күрделіктегі жұмыстарды орындау;
алтын жалатудың жеңіл левкасын бекіту, бетіндегі кірді химиялық тәсілмен (еріткіштермен) және механикалық тәсілмен (скальпельмен және басқа да аспаптармен) кетіру. Бетін тегістеп және жылтыратып мордан және гульфабру лагымен алтын жалату үшін левкас жағу. Қорғасындау жұмыстарын орындау.
117. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі жұмыстарды орындау жолдары;
алтын жалату және оны реставрациялауға материалдарының қасиеті және қойылатын талаптар;
алтын жалатуда консервациялау және реставрациялауда қолданылатын табиғи және жасанды пигменттердің, шайыр, лактардың физикалық-химиялық қасиеттері.
Параграф 4. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 5-разряд
118. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі күрделі жұмыстарды орындау;
қалыңдатып алтын жалату, көп қабатты және қорғау декоративтік қабат.
қатты бүлінген левкас және алтын жалатылған бетін бекіту, полиментке алтын жалатуда тегістеп және жылтыратып левкастау;
көлемді және тұтас рельефті кесілген көркемөнер бұйымдарының бетіне сусальды алтын жағу, ескі алтын және қоламен тотықтыру;
төмендеу білікті алтын жалатушының жұмысын басқару.
119. Білуге тиіс:
көркемөнер бұйымдарына алтын жағу жөніндегі күрделі жұмыстарды орындау жолдары;
полиментке алтын жалату бетін дайындаудың технологиялық процесі мен бояу, левкас жағу, полимент әзірлеу әдістемесі;
мордан лагын жағу және сусальды алтын жағу технологиясы;
кесетін бетіндегі суретті кесу, бликтеу жолдары.
Параграф 6 . Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 6-разряд
120. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі ерекше күрделі жұмыстарды орындау;
түрлі материалдардан жасалған бірегей шығармаларға алтын жалату, тазалау және бекіту;
агат тістермен жылтырату, алтынмен алтындау, суретпен байланысты құрама алтындау, жасанды алтын жалату, жеңіл алтын жалату;
өз бетінше бояу, левкас, полимент, мордан лагын және түрлі реңктегі қола әзірлеу.
121. Білуге тиіс: көркемөнер бұйымдарына алтын жағу жөніндегі ерекше күрделі жұмыстарды орындау жолдары, агат тістермен жылтырату, алтынмен алтындау, суретпен байланысты құрама алтындау, жеңіл алтын жалату технологиясы, суретпен және көркемдеп өңдеудің басқа да түрлерімен байланысты бликтеу, алтын жалату әдістемесі, жасанды алтын әзірлеу тәсілдері.
13. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы, 1-разряд
122. Жұмыс сипаттамасы:
жұмсақ жынысты тастардан, металдан жасалған қарапайым көркемөнер бұйымдарын, зергерлік бұйымдарын қолмен және жылтырату және тегістеу машиналарында жылтырату және тегістеу;
жылтыратылған бұйымдарды шаю және кептіру;
өңдеу тастарынан жасалған бөлшектер мен дайындамаларды таңдау, оларды желімнен және мастикадан тазарту және желімдеу;
жылтырату пасталары мен мастикаларын даяр рецептілер бойынша құрастыру және жасау.
123. Білуге тиіс:
қарапайым көркемөнер бұйымдарын қолмен және станоктарда тегістеу және жылтырату жолдары;
тастың жұмсақ жыныстарының қасиеті;
жылтырату материалы мен оның қасиеті.
124. Жұмыс үлгілері:
белгілер, сақиналар, портсигаралар, стопкалар – тегістеу, жылтырату.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы, 2-разряд
125. Жұмыс сипаттамасы:
тастан, ағаштан, папье-машеден жасалған орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын, зергерлік бұйымдарын және түсті және асыл металдан жасалған ыдыс тобындағы бұйымдарды қолмен және жылтырату және тегістеу машиналарында абризивті қолмен және автоматты түрде жіберіп түрлі пасталарды пайдалана отырып жылтырату және тегістеу;
технологиялық карта бойынша өңдеудің технологиялық кезектілігін бекіту.
126. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын қолмен және станоктарда тегістеу және жылтырату жолдары;
түрлі үлгідегі жылтырату және тегістеу станоктарының құрылымы;
тегістеу және жылтыратуда қолданылатын айлабұйымдар мен аспаптардың қызметі және қолданылуы.
127. Жұмыс үлгілері:
папье-машеден жасалған бочаталар, опа салғыштар;
тегіс брошьтар, сақиналар;
өңдеу тасынан жасалған қоспалар;
ағаштан жасалған шкатулкалар – тегістеу және жылтырату.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы, 3-разряд
128. Жұмыс сипаттамасы:
тастан, ағаштан, папье-машеден, сүйектен және мүйізден жасалған күрделі көркемөнер бұйымдарын, зергерлік бұйымдарын және түсті және асыл металдан жасалған ыдыс тобындағы бұйымдарды қолмен және жылтырату және тегістеу машиналарында жылтырату және тегістеу;
бөлшектер мен қосымшаларды зергерлік бұйымдарға, бұрыштары байланған, екіжақты фаскалы және кабошон формалы тастарды қолмен тегістеу, жылтырату және жетілдіру;
станокты баптау.
129.Білуге тиіс:
күрделі көркемөнер бұйымдарын тегістеу және жылтырату жолдары;
жылтырату және тегістеу станоктарының жұмыс істеу принциптері мен баптау ережесі;
өңделетін материалдардың қасиеті.
130. Жұмыс үлгілері:
папье-машеден жасалған баулдар, шкатулкалар;
жартылай асыл тастардан жасалған брошьтар, сақиналар, сырғалар;
сүйектен жасалған түймелер;
күрделі суреті бар табақтар;
тарақ тәрізді мүйізді пластиналар;
мрамордан жасалған жазба ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрінің
2012 жылғы 24 шілдедегі
№ 294-ө-м бұйрығымен бекітілді
Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай
тарифтік-біліктілік анықтамалығы (61-шығарылым)
1-бөлім Жалпы ережелер
1. Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының (бұдан әрі - БТБА) (61 – шығарылымы) Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері, Зергерлік-филигран өндірісі, Металдан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Ағаштан капе тамыры және қайың қабығынан көркемөнер өндірісі, Қырлау өндірісі, Тастан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Миниатюралық сурет салынған папье-маше көркемөнер бұйымдарын өндіру, Сүйек және мүйізден көркемөнер бұйымдарын өндіру, Янтарьдан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Мүсіндеу өндірісі, Боялған кенеп және картон өндірісі, Тері және былғарыдан көркемөнер бұйымдарын өндіру, Халық көркемөнер кәсіпшілігі бұйымдарының өндірісі бөлімі бұған дейін қолданылып келген.
2. Шығарылым бөлімдерінде жұмыстарды тарифтеуді жетілдіру жүзеге асырылды, еңбек мазмұнының өзгеруіне, өнім, біліктілік сапасына, жұмысшылардың біліміне, жалпы білім беретін және арнайы дайындықтарына қойылатын талаптардың өсуіне байланысты жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары нақтыланды.
3. Жұмыстардың разрядтары еңбек жағдайлары ескерілмей (еңбектің күрделілігі деңгейіне әсер ететін және орындаушының біліктілігіне қойылатын талаптарды жоғарылататын төтенше жағдайларды қоспағанда) белгіленді.Әрбір кәсіптің тарифтік-біліктілік сипаттамалары Жұмыс сипаттамасы және Білуге тиіс бөлімдерінен тұрады. Жұмыс сипаттамасы бөлімі жұмысшы орындай алуға тиісті жұмыстардың сипаттамасын қамтиды.
4. Білуге тиіс бөлімі жұмысшыға арнайы біліміне, сондай-ақ жұмысшы қолдануға тиіс ережелерді, нұсқаулықтар мен басқа да материалдарды, әдістер мен құралдарды білуіне қатысты қойылатын негізгі талаптарды қамтиды.
5. Тарифтік-біліктілік сипаттамаларында жұмысшы кәсібінің осы разрядына тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиіс барлық жұмыстарды қамтымайды. Қажет болған жағдайда жұмыс беруші айрықшалықтарды ескере отырып, жұмысты орындау күрделілігіне сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбелерін әзірлей алады, олар тиісті разрядтағы жұмысшы кәсіптердің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында бар.
6. Жұмыс сипаттамасы бөлімінде көзделген жұмыстардан басқа, жұмысшы ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, айлабұйымдарды, құралдарды жинастыру, сондай-ақ оларды тиісті жағдайда ұстау, белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізу жөніндегі жұмысты орындауға тиіс.
7. Білуге тиіс бөлімінде қамтылған теориялық және практикалық талаптармен қатар, жұмысшы: еңбекті қорғау, өндірістік санитария мен өртке қарсы қауіпсіздік жөніндегі ережелер мен нормаларды; жеке қорғану құралдарын пайдалану ережесін,; орындалатын жұмыстың (қызметтің) сапасына, жұмыс орнында еңбекті тиімді ұйымдастыруға қойылатын талаптарды; брак түрлерін және оның алдын алу мен жоюдың тәсілдерін; өндірістік дабылдатуды білуге тиіс.
8. Осы бөлімдерге ұңғымаларды бұрғылау және мұнай мен газ өндіру жөніндегі жұмыс өндірістеріне тән, қоршаған орта мен жер қойнауын қорғау жөніндегі іс-шараларды жүргізу ережесін білуді көздейтін жұмысшылар кәсіптері қосылды. Кәсібі автомобильді, тракторды және басқа да көлікті басқаруды көздейтін жұмысшылардың тиісті құжаттары болуға тиіс.
9. Біліктілігі анағұрлым жоғары жұмысшы өзінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында санамаланған жұмыстармен қатар, анағұрлым біліктілігі төмен жұмысшылардың тарифтік-біліктілік сипаттамасында көзделген жұмыстарды орындай алуға, сондай-ақ осы кәсіптегі анағұрлым төмен разрядтағы жұмысшыларға басшылық жасай білуге тиіс. Осыған байланысты, анағұрлым төмен разрядтар кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында келтірілген жұмыстар, анағұрлым жоғары разрядтар кәсіптерінің сипаттамасында әдетте, көрсетілмейді.
10. Тарифтік-біліктілік сипаттамалары, ерекше ескертілген жағдайлардан басқа, осы бөлімдерде көрсетілген өндірістер мен жұмыс түрлері бар ұйымдардың меншік нысанына және ұйымдық–құқықтық нысанына қарамастан, олардағы жұмысшылардың жұмыстарын тарификациялаған және біліктілік разрядтарын белгілеген кезде міндетті болып табылады.
11. Қызметкердің еңбек кітапшасын толтыру кезінде, сондай-ақ тарифтік разрядты өзгерту кезінде оның кәсібінің атауы БТБА-ға сәйкес жазылады.
12. Қолданылуға ыңғайлы болу мақсатында, БТБА-да алфавиттік көрсеткіш қосымшасында көзделген, онда жұмысшылар кәсіптерінің атауы, разрядтардың диапазондары және беттердің нөмірленуі қарастырылған.
2 – бөлім. Көркемөнер бұйымы өндірісінің жалпы кәсіптері
1. Көркем полотноның кенебі пен картонын сылаушы
Параграф 1. Көркем полотноның кенебі пен картонын сылаушы, 1-разряд
13. Жұмыс сипаттамасы:
кенеп пен картонды сылау алдында дайындық жұмыстарын жүргізу;
ыдыс пен керек-жарақты дайындау;
шикізат пен материалды жеткізу;
кенепті жазу;
этикеткаларды жабыстыру және оларды таңбалау.
14. Білуге тиіс:
кенепті жазу, этикеткаларды жабыстыру және оларды таңбалау тәсілдері, ыдыс пен керек-жарақтың мақсаты.
Параграф 2. Көркем полотноның кенебі пен картонын сылаушы, 2-разряд
15. Жұмыс сипаттамасы:
картонды сылақ қабатын жағуға дайындау;
картонды ілгіштерге ілу және эмульсиялық картонды құндақтарға орналастыру;
дайын картонды алу және қабаттарды түзету және толық кептіру үшін қатарлап жазу;
кенептегі жіптің бос ұшын кесу және торапты теріс сығып шығару;
пемза мен пеноқыш қол арамен аралау;
пемза мен пеноқышты зімпара шеңбермен қайрау;
картонды орау қағазына орау.
16. Білуге тиіс:
эмульсиялық картонды құндақтарға орналастыру және май картонды ілгіштерге ілу тәсілдері;
Пемза мен пеноқышты аралау және қайрау кезіндегі жұмыстың тәсілдері;
жіпті кесу кезінде құралды пайдалану ережесі;
картонның кебу дәрежесі мен оның орауын анықтау тәсілдері.
Параграф 3. Көркем полотноның кенебі пен картонын
сылаушы, 3-разряд
17. Жұмыс сипаттамасы:
кенепті сылақ қабатын жағуға дайындау;
кенепті пемзамен және пеноқышпен өңдеу;
кенептің шаңын, костриктері мен пемзаның қалдықтарын шаңсорғышпен сору;
кенептің артикуліне байланысты түктің көтерілу дәрежесін анықтау;
дайын сыланған кенебін алу, оны өзекке илеу;
бір бетін ғана эмульсиямен қаптай отырып, қағаздың екінші бетін желімдей отырып картон жасау;
электр бұрғының көмегімен картоннан саңылау бұрғылау.
18. Білуге тиіс:
эмульсиялы құрамның рецептурасы мен оны дайындау технологиясы;
сылақ қабатының кезектілігі мен жағу температурасы, кенепті пемзалау және оның бетіндегі шаңды тазалау, оны кебу және оралу дәрежесін айқындау тәсілдері;
картонның екінші бетіне қағаз жабыстыру тәсілдері;
картонның сапасына қойылатын талаптар.
Параграф 4. Көркем полотноның кенебі пен картонын
сылаушые, 4-разряд
19. Жұмыс сипаттамасы:
сылақты кенеп пен картонға жағудың кезектілігі;
кенепті рамаға және кергішке керу, кенепті өлшем бойынша кесу және картонға жабыстыру үшін қолмен жазу;
кенепті картонға жабыстыру;
кенепті бобинаға немесе түптеу картонына орамаға орау.
20. Білуге тиіс:
жартылай майлы, казеин, құмды-желімді сылаққа арналған сылақ құрамының рецептурасы мен дайындау технологиясы;
сылау қабатын қолмен жағу технологиясы;
кенепті біркелкі керу тәсілдері, қолданылатын құралдарды пайдалану ережесі;
кенептің артикулі, кенепті картонға жазу және жабыстыру ережесі.
Параграф 5. Көркем полотноның кенебі пен картонын
сылаушы, 5-разряд
21. Жұмыс сипаттамасы:
сылақты кенеп пен картонға механикаландырылған желіде жағудың кезектілігі;
кенепті панорама мен диорамаларға арналған кергіштерде сылау;
торға кенеппен шекара қою;
картонды май сылақпен мелкография тәсілімен сылау;
22. Білуге тиіс:
сылақты кенеп пен картонға механикаландырылған желіде жағу технологиясы;
илем машинасы рамасының құрылысы және май сылақты жағуға арналған машиналар, мелкография тәсілімен сылау тәсілдері;
мелкографияға арналған станоктың құрылысы мен оны пайдалану ережесі;
сылақтың, кенеп пен картонның сапасын анықтау бойынша техникалық шарттар;
кенепті кептіру және ұстау режимі.
2. Пластикалық кейіп көрсетуші
Параграф 1. Пластикалық кейіп көрсетуші, 2-разряд
23. Жұмыс сипаттамасы:
сұңғат, мүсін өнерінің, графикаларды және басқа да бейнелеу өнерінің туындыларын жасау үшін шығармашылық және оқу шеберханаларында, сыныптарында, ателье, студияларда және пленэрде белгіленген уақыт ішінде әртүрлі күйде пластикалық кейіп көрсету;
адамның келбеті мен кейіпінде сезімін және көңіл-күйін білдіру;
кеудеге дейінгі, белге дейінгі (қолмен) портрет үшін кейіп көрсету, әр түрлі киімдерде бейнелер (қарапайым және күрделі кейіпте) көрсету;
статикалық және динамикалық кейіптерді жүзеге асыру;
белгіленген уақыт ішінде әртүрлі күйде кейіптерді сақтау мақсатында төзімділіктің пайда болуы үшін жеке жаттығулардың көмегімен дене қозғалысын және бет бұлшық еттерін жетілдіру;
24. Білуге тиіс:
адамның келбеті мен денесіндегі пластикалық және мимикалық мәнерінің негізгі принциптері;
кейіптің сипатына қарай оның бейнесін ашу амалдары;
киімде пластикалық кейіпті көрсетудің ережесі мен шарттары;
жаттығуларды жүргізу әдістері, киімді өлшеп көру ережесі.
Параграф 2. Пластикалық кейіп көрсетуші, 3-разряд
25. Жұмыс сипаттамасы:
сұңғат, мүсін өнерінің, графикаларды және басқа да бейнелеу өнерінің туындыларын жасау үшін белгіленген уақыт ішінде әртүрлі күйде (қарапайым және күрделі кейіпте) киімсіз пластикалық кейіп көрсету:
айналымдары бар күрделі қойылымды кейіптерді жүзеге асыру;
жеке жаттығулардың көмегімен дене қозғалысын және бет бұлшық еттерін жетілдіру.
26. Білуге тиіс:
мимика және икемді қозғалыстың көмегімен адамның жан дүниесін және оның мінезін білдіру тәсілдері;
киімсіз пластикалық кейіпті көрсету ережесі мен шарты;
жаттығулар жүргізу әдістері.
3. Инкрустатор
Параграф 1. Инкрустатор, 3-разряд
27. Жұмыс сипаттамасы:
қарапайым суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен жасалған бұйымдарды ағаштың құнды жыныстарымен, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау;
даяр үлгі және сурет бойынша инкрустациялау материалын таңдау;
кесетін аспапты қайрау және түзеу.
28. Білуге тиіс:
қарапайым суреттер бойынша түсті фанерамен, сабанмен, перламутрмен, янтарьмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау тәсілдері;
түсті және қымбат металлдармен ою жолдары;
инкрустациялауда қолданылатын материалдардың қасиеті мен сапасы;
кесетін аспаппен ағашты өңдеу технологиясы;
түсті және желілік перспектива заңдылықтары.
29. Жұмыс үлгілері:
1) музыкалық аспаптардың дектері – панцирьді инкурстациялау және кесу.
Параграф 2. Инкрустатор, 4-разряд
30. Жұмыс сипаттамасы:
орташа күрделіктегі суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен жасалған бұйымдарды ағаштың құнды жыныстарымен, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау;
орташа күрделіктегі геометриялық және өсімдік орнаменттерін қолмен кесу және олардың сыртына сурет бойынша жабыстыру;
шаблон жасау.
31. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі суреттер бойынша түрлі материалдармен инкрустациялау тәсілдері;
түсті және қымбат металлдармен ою жолдары, ағаш жыныстары, қасиеті және кемшіліктері, аспаптар мен оларды қолдану шарттары;
қайрау ережесі;
арнайы желіммен жұмыс істеу ережесі.
32. Жұмыс үлгілері:
1) ағаштан жасалған панноны;
2) базарлықты инкрустациялау.
Параграф 3. Инкрустатор, 5-разряд
33. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен, ағаштың құнды жыныстарымен жасалған бұйымдарды, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау;
бұйымдардағы суреттерді белгілеу, сурет бойынша янтарь, пластмасса, сабан, ағаш, сүйек, мүйіз, қалайыдан сымды, күміс және алтынды арнайы айлабұйымдарда созғылау тәсілімен дайындау;
бұйымдарды жылтырату және түпкілікті өңдеу.
34. Білуге тиіс:
күрделі суреттер бойынша түрлі материалдармен инкрустациялау тәсілдері;
суреттерді белгілеу тәсілдері мен трафареттер мен шаблондар жасау, инкрустациялау техникасында көркемөнер композициясын жасау тәсілдері;
инкрустациялау материалдарын дайындау және олардың физикалық қасиеттері мен сапасы.
35. Жұмыс үлгілері:
1) түсті панноның беткі рамалары;
2) әшекей бұйымдарды инкрустациялау.
Параграф 4. Инкрустатор, 6-разряд
36. Жұмыс сипаттамасы:
ерекше күрделі суреттер бойынша ағаштан, металдан, сүйектен, ағаштан жасалған жоғары көркемөнер және бірегей құнды жыныстарымен, сабанмен, перламутрмен, металмен, сүйекпен, мүйізбен, пластмассамен инкрустациялау, сондай-ақ құнды және түсті металдармен қалайы, күміс және алтынмен ою;
жоғары дәлдікте және таза өңдеп барлық ықтимал стильді шрифтерді каллиграфиялық орындау;
түрлі тереңдікте қазып металл және сүйек бұйымдарға арнайы айлабұйымдармен сурет салу, ағашқа кесінділер жасау;
қалайы, күміс, алтын сым дайындау.
37. Білуге тиіс:
ерекше күрделі суреттер бойынша алтынмен, күміспен және қалайымен ағаш, қара металл, сүйектен жасалған көркемөнер бұйымдарға инкрустациялау тәсілдері;
сымды созғылау тәсілдері;
сүйек және мүйізді ою және тегістеу ережесі;
бұйымдардағы суретті белгілеу және аудару жолдары;
қазба өрнегін жасау тәсілдері;
сұңғат өнері негіздері;
оюдың түр-түрі, түс білу және пластикалық анатомия негіздері.
38. Жұмыс үлгілері:
1) көркемөнер және зергерлік бұйымдарын – янтармен
инкрустациялау,мозаика жасау;
2) бірегей сыналар – сурет салу;
3) сүйек және металл қораптар – күміс және алтынмен сурет салу.
4. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы
Параграф 1. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы, 3-разряд
39. Жұмыс сипаттамасы:
техникалық шарттарға және бекітілген үлгілерге сәйкес брактау үстеліндегі немесе конвейерлердің бетінде, гуртты жазба бойынша күрделі емес жартылай фабрикаттардың сапасын ішінара және тұтас бақылау;
брак түрлері бойынша бракқа шыққан өнімнің сыныптауышы;
конвейер жұмысындағы елеусіз кемшіліктерді жою және реттеу.
40. Білуге тиіс:
жартылай фабрикаттарды жасау және бақылау технологиялық процесі;
шикізат пен жартылай фабрикаттардың негізгі түрлерінің техникалық шарттары мен бекітілген үлгілері;
брактау конвейерлерінің құрылымы мен пайдалану ережесі;
негізгі өлшеу аспабы: штангенциркуль, микрометр және калибрлер.
41. Жұмыс үлгілері:
монеталарға арналған дөңгелек тегіс дайындамаларды;
орден және медальдарға арналған тегіс дайындамаларды бақылау.
Параграф 2. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы, 4-разряд
42. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі жартылай фабрикаттар мен күрделі емес даяр бұйымдарды операциялық бақылау;
бұйымдарды жасауға арналған күрделі емес аспаптардың, керек-жарақтардың сапасын техникалық шарттарға және бекітілген үлгілерге сәйкес арнайы калибрлермен, әмбебап өлшеу құралдарымен және оптикалық аспаптармен бақылау;
монеталарды, ордендерді техникалық шарттарға және сызбаларға сәйкес өлшеу;
жартылай автоматтар мен автоматтарда есеп жүргізу және монеталарды орау;
брак түрлері бойынша сұрыптау, бракталған өнімге актілер жасау;
жартылай автоматтар мен автоматтардың жұмысындағы елеусіз ақаулықтарды реттеу және жою.
43. Білуге тиіс:
бұйымдарды жасау және бақылау технологиялық процесі;
күрделі емес сызбалар, шектеулер, шикізат, материалдар, даяр өнімдердің брак түрлері;
қара, түсті және асыл металдардың, жартылай автоматтар мен автоматтардың, қаттылықты өлшегіштің қасиеті мен құрамы;
әмбебап өлшеу құралдары мен аспаптары: рычагты микрометр, индикатор, аспапты микроскоп.
44. Жұмыс үлгілері:
орден, медаль және кеуде белгілерінің жартылай фабрикаттарын;
күнтізбелерді;
түрлі құндылықтағы ұсақ монеталар;
штемпель, контрштемпельді бақылау.
Параграф 3. Монета-орден өндірісінің бақылаушысы, 5-разряд
45. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі даяр бұйымдардың сапасын көзбен байқау, өлшеу әдістерімен бақылау, механикалық және физикалық қасиеттерін аспаптар арқылы айқындау;
химиялық құрамды айқындау үшін сынама алу;
монета жасауға көзделген әрбір партиядан ұсақ монеталарды ішінара қайталама бақылау;
бұйымдарды жасауда қолданылатын күрделі аспаптың сапасын бақылау;
іріктелген бұйымдарды қайталама бақылау және брак түрлері бойынша сыныптау;
өндірістік операцияларда технологиялық процестің сақталуын бақылау;
брак құжаттамасын ресімдеу;
есеп құжаттамасын жасау;
операциялық қабылдауды жүзеге асыратын төмендеу білікті бақылаушының жұмысын басқару.
46. Білуге тиіс:
негізгі материалдарға, шикізат, даяр өнімге мемлекеттік стандарттар;
техникалық шарттар;
өнім сапасын айқындайтын параметрлер, эскиздер, күрделі сызбалар, шектеулер, бұйым жасаудың технологиялық процесі;
арнайы және әмбебап өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылымы (бетінің жиілігін айқындау оптикалық—механикалық аспаптар) және оларды пайдалану ережесі;
негізгі материалдардың, түсті және құнды металдар мен балқымалардың қасиеті.
47. Жұмыс үлгілері:
орден, медаль және кеуде белгілері;
монета-орден және белгі өндірісінің штампыларын бақылау.
5. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 2-разряд
48. Жұмыс сипаттамасы:
түсті металдардан, пластмассадан, ағаш, тас, сүйек, папье-маше, шыны және басқа да материалдардан жасалған қарапайым көркемөнер бұйымдары мен бөлшектердің сапасын сыртына қарай және қарапайым бақылау-өлшеу аспаптарын (шаблондарды, калибрлерді, қапсырғыштарды) пайдаланып бақылау;
жай дайындамаларды немесе бөлшектерді жекелеген операцияларда, сондай-ақ шикізат және материалдарды қабылдау;
жай бөлшектерді металмен қаптағаннан кейін бақылау;
нұсқаулық бойынша іріктеу нәтижелерін есепке алу және жазу.
49. Білуге тиіс:
жай көркемөнер бұйымдарын, бөлшектерді, дайындамаларды қабылдау ережелері мен сапасын бақылау тәсілдері;
қабылданатын бұйымдар мен бақылау объектілерінің нұсқаулықтары мен техникалық талаптары;
жарамды және іріктелген бақылау объектілерін таңбалау ережесі;
жаппай өнімді қабылдауға арналған қажетті арнайы бақылау-өлшеу аспабының және айлабұйымдарының құрылымы мен қолдану,
брак түрлері мен іріктеу нәтижелерін жазудың негізгі түрлері.
50.Жұмыс үлгілері:
1) папье-машеден жасалған домино бөшкелері, қораптары –сапасын тексеру, лакпен қаптау;
2) төс белгілер, плакеткалар – метал жағу сапасын бақылау;
3) янтарь және пластмассадан жасалған тегіс, көлемді бұйымдар – бұйымдардың жарығын, дақтарын, күйген жерлерін, тегіс жылтырамаған жерлерін тексеру;
4) тастан жасалған күлсалғыштар, лоткалар, қораптар - өңдеу сапасын бақылау;
5) тегіс шпилькалар, сүйек және мүйізден жасалған түймелер – сапасын бақылау.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 3-разряд
51. Жұмыс сипаттамасы:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарының, жекелеген тораптар мен бөлшектердің сапасын бақылау-өлшеу аспаптармен бақылау;
біркелкі және қорғау қабатын жағуды бақылау;
жылтырату технологиялық процесінің орындалуын жаққанға дейін және кейін бақылау;
гауһар тас өндірісіндегі қосалқы материалдардың сапасын бақылау.
52. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарының сапасын бақылау тәсілдері;
қолданылатын бөлшектер мен бұйымдардың техникалық шарттары;
технологиялық процесс негіздері;
бөлшектер мен бұйымдарды өңдеудегі шектеулер жүйесі;
сызбалар жасау мен техникалық шарттар бойынша дәлдігін тексеру.
53. Жұмыс үлгілері:
1) сүйек және мүйізден жасалған брошьтар, моншақтар, запонкалар,
инесалғыштар, ілмектер – бұйымдардың геометриялық параметрлерін, өңдеу сапасын бақылау;
2) бұрышы байланған, екіжақты фаскалы, кабюшон формалы тастан
жасалған зергерлік бұйым қосымшалары - өңдеу сапасын бақылау;
3) геометриялық бұрандалы ағаштан жасалған сөрелер, скамейкалар,
шкатулкалар – геометриялық параметрлерін, бұранда сапасын, үндестілігін, лактың тегіс жағылуын, қоқыстың болмауын бақылау;
4) көркем жазбалы металдан және папье-машеден жасалған шкатулкалар – геометриялық параметрлерін, лак қабатының, жазба сапасын, корпус бойынша мөлшері, түс гаммасы бойынша сәйкестігін бақылау.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 4-разряд
54. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі көркемөнер бұйымдарының, бөлшектердің, тораптардың, құймалардың сапасын бақылау;
күрделі және жауапты бөлшектер мен тораптарды термиялық өңдеу түрлерін бақылау;
кондиционды емес өнімнің жарнамалық актілерін ресімдеу;
операциядан кейін жартылай фабрикаттардың сапасын үлкейту лупалары, штангенциркуль, индикатор, сағат проекторы арқылы көзбен бақылау;
карат таразыларында өлшеу;
аралау операциясында жартылай фабрикаттардың сапасын бақылау.
55. Білуге тиіс:
күрделі көркемөнер бұйымдарының сапасын бақылау тәсілдері;
қабылданатын бөлшектер, бұйымдар мен жинақтау жұмыстарының техникалық шарттары;
бақылау объектілерін техникалық қабылдау және сынау, бақылау-өлшеу аспаптары, айлабұйымдары мен аспаптарын пайдаланып техникалық шарттар;
сызбалар және нұсқаулықтар бойынша құжаттарды ресімдеу ережесі;
бақылау-өлшеу аспаптарын, сынау аппаратурасын теңшеу ережесі;
жинақтау және бөлшектеу сызбаларын оқу, кристаллография негіздері;
алмасты физикалық-химиялық және механикалық қасиеті;
алмастан жасалған жартылай фабрикаттардың техникалық шарттары;
алмас және гауһар тастардың көтерме баға прейскуранттары;
алмастан жасалған жартылай фабрикаттардың технологиялық процесі мен технологиялық карталары;
алмастан жасалған жартылай фабрикаттар жасауда қолданылатын құралдар мен технологиялық керек-жарақтар.
56. Жұмыс үлгілері:
рельеф бұрандалы табақтар, құмыралар, панно, шөміштер – бұранда, лак қабатының сапасын бақылау;
декоративтік құмыралар, қораптар, көркемделген жиһаз жинақтары, ағаштан жасалған түрлі мөлшердегі матрешкалар, күрделі және папье-машедан жасалған шкатулкалар – геометриялық мөлшерлерді, көркемдеген ою, тораптардың және өңдеу сапасын тексеру;
күрделі конфигурациялы кубиктер мен құмыралар – жекелеген тораптарды құрастыру және қиыстыру сапасын, жалпы бұйымдардың суретшінің эскизі бойынша сәйкестігін бақылау;
күрделі көркем бұрандалы опа салғыштар, пышақтар, мундштуктар, сүйек, мүйіз және металдан жасалған құрамалы бұйымдар - өңдеу сапасын, құрамалы бұйымдардың сапасын бақылау.
Параграф 4. Көркемөнер бұйымдарын бақылаушы, 5-разряд
57. Жұмыс сипаттамасы:
суретшінің эскизіне, эталонға немесе даяр үлгіге сәйкес бұйымдарды құю үшін ерекше күрделі көркемөнер бұйымдарының, бөлшектердің, штампылардың, пресс формалардың, модельдердің, кокильдердің сапасын бақылау;
жұмыс орындарындағы технологиялық шарттар мен операциялардың дұрыс орындалуын тексеру;
арнайы бақылау-өлшеу аспабы мен күрделі құралдарды пайдаланып мемлекеттік стандарт бойынша дәлдік және өңдеу түлеріне сәйкес өңдеу тазалығын айқындау;
үлкейту лупасының көмегімен жартылай фабрикаттарды алмастан үлкен формалардағы гауһарға өңдеу сапасын тексеру;
бұрыш өлшегіштердің, өлшеу лупаларының, штангенциркульдің көмегімен жартылай фабрикаттардың алмастан гауһарға геометриялық параметрлерін өлшеу;
58. Білуге тиіс:
бақылау объектісіне қойылатын техникалық шарттар мен талаптар;
қабылданатын бұйымдарды жасау және құрастыру технологиялық процесі;
түрлі күрделіктегі сызбаларды оқу, технологиялық карталарды, анықтамалықтарды, кестелерді пайдалану ережесі;
бақылау объектілерін техникалық қабылдау және сынау жөніндегі құжаттаманы жасау және ресімдеу, карат, талдамалық таразылардың құрылымы.
59. Жұмыс үлгілері:
декоративтік табақтар - өңдеу сапасын бақылау;
тастан жасалған фигуралық құмыралар, кубоктар, қатты тастан
жасалған мозаикалық қабырғаға ілетін панно - өңдеу сапасын бақылау;
көрме матрешкалары, ағаштан жасалған шкатулкалар – геометриялық
параметрлерін, ою, өңдеу сапасын бақылау;
сүйек және мүйізден жасалған скульптуралар - өңдеу сапасын
бақылау.
6. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 1-разряд
60. Жұмыс сипаттамасы:
қарапайым көркемөнер бұйымдарын лактау;
лак жағудан алдын бұйымдарды кептіру.
61. Білуге тиіс:
қарапайым бұйымдардың бетіне лакты біркелкі етіп жағу жолдары, лак жағудан алдын бұйымды кептіру ережесі мен режимі.
62. Жұмыс үлгілері:
1) лотоктар, күл салғыштарды;
2) тастан жасалған шкатулкаларды лактау.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 2-разряд
63. Жұмыс сипаттамасы:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын лактау;
арнайы кептіру құрылғыларында кептіру;
түрлі бөлшектерге маржан түс лакты жағу;
эталон бойынша акрелатқа жағу үшін түрлі маржан түстегі лак әзірлеу;
маржан патты оның түсіне қарай мөлшерлеу;
температуралық жағдайларға байланысты еріткіштердің үйлесуі мен мөлшерін өзгертіп отыру.
64. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі бұйымдардың бетіне лак жағу технологиясы;
белгілі бір материал бойынша жағу үшін лак қоспасын әзірлеу, лак әзірлеуде қолданылатын заттардың негізгі қасиеті;
ареометрді ұстау ережесі.
65. Жұмыс үлгілері:
1) төс белгілерді, белгілерді, медальдар, ордендерді;
2) алқа шариктері жиынтығын;
3) тастан жасалған скульптураларды лактау.
Параграф 3 . Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 3-разряд
66. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі конфигурациядағы көркемөнер бұйымдарын лактау;
ішкі бетін миниатюралық суретпен және қызыл бояумен безендіруге дейін папье-машеден жасалған бұйымдардың сыртқы бетін қара лак жағуға, гальваникалық қабат жағуға жатпайтын бұйымдардың бетін ішінара әдісімен лактау;
томпақтан жасалған бұйымдарды бояу, лактау, сырлау, қабаттау;
пульверизатордың көмегімен өзекше формальдегидті эмаль, УВЛ лак жағу;
лактың сапасын айқындау;
бояғыштар, лак еріткіштерін әзірлеу.
67. Білуге тиіс:
лактауда қолданылатын күрделі конфигурациядағы бұйымдарды, айлабұйымдарды лактау технологиясы;
лакталатын бетке қойылатын талаптар;
қолданылатын бояулар мен еріткіштердің қасиеті;
лак қоспасын әзірлеу және түзету тәсілдері;
кептіргіш шкафтарда кептіру режимдері мен температурасын реттеу ережесі.
68. Жұмыс үлгілері:
томпақ білезіктер;
папье-машеден жасалған қораптар, панноларды лактау.
Параграф 4. Көркемөнер бұйымдарын лактаушы, 4-разряд
69. Жұмыс сипаттамасы: ерекше күрделі көркемөнер бұйымдарын қолмен және пульверизатор көмегімен жазылған көркемөнер бұйымдарының бетінде жылтыр пленка пайда болғанға дейін лактау;
бояуды бекіту және түс гаммасын сақтау мақсатында ағаштан жасалған бұйымдарға олифа және лакты бірнеше рет жағу;
лактың сапасын айқындау.
70. Білуге тиіс:
ерекше күрделі бұйымдарды лактау технологиясы;
лактау бұйымдарының бетін дайындаудың техникалық талаптары.
71. Жұмыс үлгілері:
декоративтік құмыралар;
папье-машеден жасалған бұйымдар,
опа салғыштар, шкатулкалар;
ағаштан жасалған сыяпаттар.
7. Көркемөнер бұйымдарын құюшы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын құюшы, 2-разряд
72. Жұмыс сипаттамасы:
түсті металдардан жасалған қарапайым және орташа күрделіктегі бөлшектер мен көркемөнер бұйымдарын және олардың қорытпаларын, шойын және болатты кокильге немесе формаларға құю;
балқыту барысын қадағалау;
тигльдер мен пештерді балқытуға дайындау;
шикіқұрамды дайындау және оны салу;
машинадан формаларды немесе құймаларды алу;
формаларды металл құюға дайындау;
сыртын қарап құю арқылы сапасын айқындау.
73. Білуге тиіс:
түсті металдарды, болат және шойынды балқыту және құю технологиялық процесі;
құю пештері мен құрылғыларының қолдану принципі мен пайдалану ережесі;
қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптары, кокильдің қызметі, оны дайындау және құю ережесі;
даяр құймаларға қойылатын талаптар.
74. Жұмыс үлгілері:
құмыралар;
көркемөнер композициялары мен скульптураларының құрама
бөлшектері;
аң фигураларын құю.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын құюшы, 3-разряд
75. Жұмыс сипаттамасы:
түсті металдардан жасалған күрделі бөлшектер мен көркемөнер бұйымдарын және олардың қорытпаларын, шойын және болатты кокильге немесе формаларға құю;
балқытылған модельдер бойынша күміс және алтыннан жасалған күрделі конфигурациялы көркемөнер бұйымдарын құю;
арнайы режим бойынша блоктарды бояу және кептіру;
бояуларды дайындау;
модельді құрамды күйдіру;
магний қорытпасын балқыту.
76. Білуге тиіс:
күрделі көркемөнер, скульптуралық және зергерлік бұйымдарға арналған құнды металдарды балқыту технологиялық процесі;
шикіқұрам материалдарының қасиеті;
қызметі және құрамы, олардың металдың қасиетіне және сапасына әсері, түрлі лигатураларды әзірлеу тәсілдері;
қышқылдағыштар мен флюстар, олардың қасиеті мен металдың сапсына әсері, құю кезіндегі металл мен балқымалардың температурасы.
77. Жұмыс үлгілері:
зергерлік бұйымдарды;
статуялар мен бюсттер, скульптура блоктарын құю.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын құюшы, 4-разряд
78. Жұмыс сипаттамасы:
құнды металдардан жасалған балқытылған модельдер бойынша ерекше күрделі конфигурациядағы зергерлік және көркемөнер бұйымдарын құю;
түрлі әдістермен түсті және қара металдар мен балқымалардың бетіндегі жұқа және фигуралы шықпалары бар ерекше күрделі және маңызды, қабырғалары жұқа және іші метал бөлшектерді құю;
арнайы режим бойынша аммиакта және хлорлы аммонийде өңдеу, құю және кептіру;
арнайы құрылғыларға қызмет көрсету;
вакуумдағы металды балқыту және құю.
79. Білуге тиіс:
вакуумдағы металды балқыту және құю технологиялық процесі;
бақылау-өлшеу аппаратураны пайдалану ережесі;
зергер бұйымдардың блоктарын бояу және оларды арнайы режим бойынша кептіру.
80. Жұмыс үлгілері:
барельефтер;
жұқа суреті бар зергерлік бұйымдар;
көп фигуралы композицияларды құю.
8. Күйдіруші
Параграф 1. Күйдіруші, 2-разряд
81. Жұмыс сипаттамасы:
көркемдеп өңдеу мақсатында түсті металдан жасалған түрлі дайындамаларды, бөлшектерді муфта және электр пештеріндегі белгіленген технологиялық процесс бойынша күйдіру және жіберу;
процестерді жүргізу, күйдіру үшін пештер мен айлабұйымдарды дайындау;
берілген температураға термореттегішті орнату және аспаптар бойынша пештердің жұмыс режимін қадағалау.
82. Білуге тиіс:
муфта және электр пештердің құрылымы мен пайдалану ережесі;
күйдіру қызметі, оның өңделетін материалға әсері.
83. Жұмыс үлгілері:
көркемөнер бұйымдарына қосымшалар;
ілгектер;
белдік тоғаларын күйдіру және жіберу.
Параграф 2. Күйдіруші, 3-разряд
84. Жұмыс сипаттамасы:
түсті және құнды металдан жасалған қарапайым және орташа күрделіктегі көркемөнер және зергерлік бұйымдарындағы эмальды күйдіру және балқыту;
өз бетінше таңдалған жұмыс режимі бойынша суреті бар үш түске дейін томпақ және мыстан жасалған жартылай фабрикаттар мен бұйымдардағы эмальды балқыту;
эмаль зергер бұйымдарын дайындау және оларды муфталы және электр пештерінде түпкілікті күйдіру.
85. Білуге тиіс:
қарапайым және орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын эмаль жағып күйдірудің технологиялық процесі;
түрлі металдарды күйдіру режимі;
қасиеті мен сапасы, эмальды балқыту температуралық режимі;
жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды күйдіргеннен кейін сапасына қойылатын талаптар;
фондон жағылған бөлшектерді күйдіру мысалдары, бөлетін эмальді бұйымдарды қыздыру температуралық режимі, күйдірудің аяқталу белгілері.
86. Жұмыс үлгілері:
бөлетін эмальды плакеткалар;
ыстық эмальды плакеткалар, сандықтар, шкатулкаларды күйдіру.
Параграф 3 . Күйдіруші, 4-разряд
87. Жұмыс сипаттамасы:
муфталы және электр пештерде үш және бес түске дейінгі эмаль жағылған түсті металдан жасалған күрделі конфигурациялы көркемөнер және зергерлік бұйымдарды күйдіру;
күйдіру процесінде эмаль қабаттың сапасын және аспаптар бойынша күйдіру режимін бақылау.
88. Білуге тиіс:
күрделі конфигурациялы көркемөнер және зергерлік бұйымдарын оларға эмаль жағып күйдірудің технологиялық процесі;
эмаль түрлері;
эмаль күйдіру жүргізілетін металдарды балқыту температурасы;
дәнекерлерді балқыту температурасы, температурасына қарай эмальдардың түсі және финифтянды бояудың өзгергіштігі;
сырттан қосылған қышқыл ерітінділерінің эмаль қабаттың сапасына әсері;
фондонның негізгі қасиеті;
финифти бойынша суретті бұйымдарды күйдіру жолдары.
89. Жұмыс үлгілері:
эмальды брошьтар, кулондар, сырғалар;
ілетін панноларды күйдіру.
Параграф 4 . Күйдіруші, 5-разряд
90. Жұмыс сипаттамасы:
бес түстен асатын эмаль жағылған түсті және асыл металдан жасалған ерекше күрделі жоғары көркемдік бұйымдардың эмалін күйдіру және балқыту.
91. Білуге тиіс:
күміс және алтыннан жасалған ерекше күрделі конфигурациялы сурет және зергерлік бұйымдарды бірнеше рет күйдіру тәсілдері және термометр арқылы практикалық тәжірибе бойынша көп түсті эмальді күйдіру температурасы, ақау түрлері мен оны жою тәсілдері.
92. Жұмыс үлгілері:
білезкітер, алқа, әшекейлерді;
жоғары көркемдік, көрмеге қойылатын сыяпаттарды күйдіру.
9. Сурет салатын көмірді күйдіруші
Параграф 1. Сурет салатын көмірді күйдіруші, 3-разряд
93. Жұмыс сипаттамасы:
алдын ала шыбықтар мен құмды сұрыптап, шыбықтарды тығыз байлап, бумаларды реторттарға салып ағаш шыбықтарды күйдіру;
реторттарды электр пешіне салу;
күйдірудің белгіленген режиміне сәйкес пештің температуралық режимін қадағалау;
электр пештегі реторттарды мен реторттардағы көмірді салқындағаннан кейін алу;
реторттарды тазалау.
94.Білуге тиіс:
күйдіруге жарамды ағаш шыбықтардың сапасы;
темір реторттарға ағаш шыбықтарды салу тәсілі;
реторттарды құммен көму, және реторт қақпақтарына балшық жағу, реторт және электр пештерінің құрылымы;
көмір сапасын айқындау тәсілі;
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау техникасы ережелері;
өртке қарсы іс-шаралар.
10. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 1-разряд
95. Жұмыс сипаттамасы:
рельефті үлгі бойынша тазалап қылқаламмен немесе арнайы қарындашпен нитро немесе офсетті бояу жағу арқылы түрлі материалдардан жасалған қарапайым көркемөнер бұйымдарын өңдеу;
оксидирлеу үшін суреттеу жұмыстарын орындау;
сіңдіргіш жағу, қылқаламмен балауыздау, бояу;
бұйымдардың бетін бояуға дайындау;
бояғыштарды дайындау.
96. Білуге тиіс:
қарапайым формадағы көркемөнер ұйымдарын өңдеу тәсілдері;
бояу үшін бұйымдардың бетін дайындау ережесі;
нитро және офсетті бояулар мен еріткіштердің қасиеті, белгілі бір жұмысқа арналған қылқаламның қасиеті, балауыздау, сіңдіру және бояу жолдары;
рельефтерді еріткіштер және арнайы құралмен тазалау тәсілдері.
97.Жұмыс үлгілері:
құмыралар;
белгілер;
ұстағанның асты;
плакеткаларды бояу.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 2-разряд
98. Жұмыс сипаттамасы:
күрделі конфигурациялы түрлі материалдардан жасалған орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарды қылқаламмен және арнайы қарындашпен, пульверизатормен және бояу бұлауларында аунату әдісімен өңдеу;
скульптуралар мен миниатюраларды тондау, балауыздау, қылқаламмен бояу;
бояуларды құрастыру, бояу бұлауларына бояғыштар мен химикаттар салу.
99. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын өңдеу тәсілдері мен технологиясы, бояғыштар әзірлеу рецептурасы.
100.Жұмыс үлгілері:
конв шайқағыштар.
ағаштан жасалған матрешкалар, ойыншықтар.
опа салғыш, сандық, шкатулка.
шаңын формадағы ағаштан жасалған скульптураларды - бояу.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 3-разряд
101. Жұмыс сипаттамасы:
түрлі материалдардан жасалған күрделі көркемөнер бұйымдарды қолмен және пульверизатормен және бояумен олардың бетін алдын ала бояп және тегістеп өңдеу;
тік сызықты формадағы ағаштан жасалған көркемөнер бұйымдарына бояу сіңдіру;
үлгі эталон және суретшінің эскизі бойынша сіңдіргіштер мен бояуларды әзірлеу және таңдау.
101. Білуге тиіс:
пульверизаторлар мен бояу камераларының құрылымы;
бояу, тегістеу жолдары, бояу, лак және еріткіштер, бұйымдарды бояудың техникалық талаптары;
боялған бұйымдарды кептіру режимі.
102. Жұмыс үлгілері:
брошьтар, сөрелер, үстелдер, орындықтар – бояу;
скульптуралық композициялар – бояу;
беті тегіс қораптар мен шкатулкалар – сіңдіру;
ларецтер, ілетін паннолар – бояу.
Параграф 4 . Көркемөнер бұйымдарын өңдеуші, 4-разряд
103. Жұмыс сипаттамасы:
түрлі материалдардан жасалған ерекше күрделі көркемөнер бұйымдарды қолмен және пульверизатормен өңдеу;
геометриялық және тегіс рельефті кесілген ағаштан жасалған көркемөнер бұйымдарына тампон, щетка және пульверизатордың көмегімен қолмен фонды таңдап бояу сіңдіру;
сіңдіру бояуын өз бетінше әзірлеу;
щетканы, пульверизаторды тазалау және шаю.
104. Білуге тиіс:
геометриялық және тегіс рельефті кесілген бұйымдарға бояу сіңдіру жолдары;
кесу техникасының ерекшеліктері;
сіңдіру бояуының құрамы, түс құрастыру негіздері;
даяр бұйымдардағы лактың әсерінен сіңдіру бояуы түсінің өзгеруі.
105. Жұмыс үлгілері:
декоративтік паннолар, липадан жасалған тегіс кесілген табақтар
жаңғақ, қызыл ағаш түсіне бояу;
фонды таңдап кесілген шкатулкалар, құмыралар, шөміштер – бояу
сіңдіру.
Параграф 5. Көркемөнер бұйымдарын парафиндеуші, 2-разряд
106. Жұмыс сипаттамасы:
бұлауларда және құрылғылардағы көркемөнер бұйымдарына қолмен парафин жағу және сіңдіру;
талап етілетін сападағы парафин ерітіндісін құрастыру;
парафиндеуге бұйымдарды дайындау;
бұйымдардағы жарықтар мен раковиналарды бекіту;
парафин жағу алдында талап етілетін температураға дейін бұйымдарды қыздыру;
бұйымдарды ысқылау және кептіру;
парафин қабаты сапасын сыртқы түріне қарай айқындау.
107. Білуге тиіс:
көркемөнер бұйымдарына парафин жағу және сіңдіру технологиялық процесі мен жолдары;
бұйымдарды қыздыру және кептіру температуралық режимі;
парафин және оның еріткіштерінің сұрыптары, маркалары мен қасиеті;
парафиндегеннен кейін бұйымдарды сынау әдістері мен тапсыру техникалық шарттары.
11. Сылақ құрамын дайындаушы
Параграф 1. Сылақ құрамын дайындаушы, 3-разряд
108. Жұмыс сипаттамасы:
қолданыстағы рецептура мен технологияға сәйкес желім ерітіндісін дайындау;
шикізатты өлшеу және оны бактарға салу;
желім ерітіндісін түсіру және сүзу;
бу қазандықтарын дайындау және сылақ құрамына арналған материалдарды жеткізу.
109. Білуге тиіс:
желім ерітіндісін дайындаудың технологиялық процессі және температуралық режимі;
сылау кезінде қолданылатын шикізаттың түржиыны мен түрлері, оларды сыртқы түрі бойынша анықтау тәсілдері.
Параграф 2. Сылақ құрамын дайындаушы, 4-разряд
110. Жұмыс сипаттамасы:
қолданыстағы рецептура мен технологияға сәйкес сылақ құрамы мен әр түрлі құрылымды эмульсияны электр эмульсаторларда дайындау;
құрғақ мырыш және этюдтік-май ақ сырды бояу ысқыш машинада ысқылау;
балық желімін электр ет тартқыштан өткізу.
111. Білуге тиіс:
желім ерітіндісін дайындаудың технологиялық процессі және температуралық режимі;
кенеп пен картонды сылау кезінде қолданылатын этюдтік-май ақ сыр мен сылақ құрамының сапасы, бояу ысқыш машинаның мақсаты мен жұмыс қағидаты.
12. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 2-разряд
112. Жұмыс сипаттамасы:
алтын жалату және реставрациялау кезіндегі қосымша жұмыстарды орындау;
әзірленген құраммен алтын жалатылған бұйымды шаю;
өңдеу жібере отырып ағаштан, гипстен, тас және металдан ескі алтынның қалдықтарын алу;
алтын жалатылған затты реставрациялау кезінде левкас және бояудың бетін тазалау;
анағұрлым жоғары білікті алтын жалатушының басшылығымен көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі қарапайым жұмыстарды орындау.
113. Білуге тиіс:
алтын жалататын заттарды даяр құраммен шаюдың негізгі тәсілдері;
ескі алтын қалдықтарын гипстен, ағаштан, тас және металдан алу тәсілдері;
левкас және бояудан тазарту құрамы, негізгі құрал, онымен жұмыс істеу және күту ережесі;
алтын жалататын бетін даярлауда қолданылатын материалдар.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 3-разряд
114. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі қарапайым жұмыстарды орындау;
алтын жалатылатын бетін тазалау, олифа жағу, желімдеу, тегістеу, левкастау, колер бояуын жағу, лак жағу, гипстен, ағаштан, металдан жасалған көркемөнер бұйымдарының тегіс бетіне сусальды алтын жағу;
даяр рецептілер бойынша тегістеуге, левкастауға, бояуға әзірлеу;
полимент және желіммен орындалған алтын жалатылған затты шаю.
115. Білуге тиіс:
алтын жалату жөніндегі қарапайым жұмыстарды орындау жолдары;
тегістеуге, левкастауға, бояуға әзірлей отырып ағаштан, гипстен, металдан жасалған көркемөнер бұйымдарының бетін мордан лагын және гульфабру жағу үшін дайындаудың технологиялық процесі;
алтын жалатуда қолданылатын негізгі материалдар, олардың түрлері, ағаш, металл, гипс, папье-маше және мастиканың физикалық-химиялық қасиеті мен технологиялық сипаттамалары;
алтын жалататын бетті дайындау тәсілдері.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 4-разряд
116. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі орташа күрделіктегі жұмыстарды орындау;
алтын жалатудың жеңіл левкасын бекіту, бетіндегі кірді химиялық тәсілмен (еріткіштермен) және механикалық тәсілмен (скальпельмен және басқа да аспаптармен) кетіру. Бетін тегістеп және жылтыратып мордан және гульфабру лагымен алтын жалату үшін левкас жағу. Қорғасындау жұмыстарын орындау.
117. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі жұмыстарды орындау жолдары;
алтын жалату және оны реставрациялауға материалдарының қасиеті және қойылатын талаптар;
алтын жалатуда консервациялау және реставрациялауда қолданылатын табиғи және жасанды пигменттердің, шайыр, лактардың физикалық-химиялық қасиеттері.
Параграф 4. Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 5-разряд
118. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі күрделі жұмыстарды орындау;
қалыңдатып алтын жалату, көп қабатты және қорғау декоративтік қабат.
қатты бүлінген левкас және алтын жалатылған бетін бекіту, полиментке алтын жалатуда тегістеп және жылтыратып левкастау;
көлемді және тұтас рельефті кесілген көркемөнер бұйымдарының бетіне сусальды алтын жағу, ескі алтын және қоламен тотықтыру;
төмендеу білікті алтын жалатушының жұмысын басқару.
119. Білуге тиіс:
көркемөнер бұйымдарына алтын жағу жөніндегі күрделі жұмыстарды орындау жолдары;
полиментке алтын жалату бетін дайындаудың технологиялық процесі мен бояу, левкас жағу, полимент әзірлеу әдістемесі;
мордан лагын жағу және сусальды алтын жағу технологиясы;
кесетін бетіндегі суретті кесу, бликтеу жолдары.
Параграф 6 . Көркемөнер бұйымдарына алтын жалатушы, 6-разряд
120. Жұмыс сипаттамасы:
көркемөнер бұйымдарына алтын жалату жөніндегі ерекше күрделі жұмыстарды орындау;
түрлі материалдардан жасалған бірегей шығармаларға алтын жалату, тазалау және бекіту;
агат тістермен жылтырату, алтынмен алтындау, суретпен байланысты құрама алтындау, жасанды алтын жалату, жеңіл алтын жалату;
өз бетінше бояу, левкас, полимент, мордан лагын және түрлі реңктегі қола әзірлеу.
121. Білуге тиіс: көркемөнер бұйымдарына алтын жағу жөніндегі ерекше күрделі жұмыстарды орындау жолдары, агат тістермен жылтырату, алтынмен алтындау, суретпен байланысты құрама алтындау, жеңіл алтын жалату технологиясы, суретпен және көркемдеп өңдеудің басқа да түрлерімен байланысты бликтеу, алтын жалату әдістемесі, жасанды алтын әзірлеу тәсілдері.
13. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы
Параграф 1. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы, 1-разряд
122. Жұмыс сипаттамасы:
жұмсақ жынысты тастардан, металдан жасалған қарапайым көркемөнер бұйымдарын, зергерлік бұйымдарын қолмен және жылтырату және тегістеу машиналарында жылтырату және тегістеу;
жылтыратылған бұйымдарды шаю және кептіру;
өңдеу тастарынан жасалған бөлшектер мен дайындамаларды таңдау, оларды желімнен және мастикадан тазарту және желімдеу;
жылтырату пасталары мен мастикаларын даяр рецептілер бойынша құрастыру және жасау.
123. Білуге тиіс:
қарапайым көркемөнер бұйымдарын қолмен және станоктарда тегістеу және жылтырату жолдары;
тастың жұмсақ жыныстарының қасиеті;
жылтырату материалы мен оның қасиеті.
124. Жұмыс үлгілері:
белгілер, сақиналар, портсигаралар, стопкалар – тегістеу, жылтырату.
Параграф 2. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы, 2-разряд
125. Жұмыс сипаттамасы:
тастан, ағаштан, папье-машеден жасалған орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын, зергерлік бұйымдарын және түсті және асыл металдан жасалған ыдыс тобындағы бұйымдарды қолмен және жылтырату және тегістеу машиналарында абризивті қолмен және автоматты түрде жіберіп түрлі пасталарды пайдалана отырып жылтырату және тегістеу;
технологиялық карта бойынша өңдеудің технологиялық кезектілігін бекіту.
126. Білуге тиіс:
орташа күрделіктегі көркемөнер бұйымдарын қолмен және станоктарда тегістеу және жылтырату жолдары;
түрлі үлгідегі жылтырату және тегістеу станоктарының құрылымы;
тегістеу және жылтыратуда қолданылатын айлабұйымдар мен аспаптардың қызметі және қолданылуы.
127. Жұмыс үлгілері:
папье-машеден жасалған бочаталар, опа салғыштар;
тегіс брошьтар, сақиналар;
өңдеу тасынан жасалған қоспалар;
ағаштан жасалған шкатулкалар – тегістеу және жылтырату.
Параграф 3. Көркемөнер бұйымдарын жылтыратушы, 3-разряд
128. Жұмыс сипаттамасы:
тастан, ағаштан, папье-машеден, сүйектен және мүйізден жасалған күрделі көркемөнер бұйымдарын, зергерлік бұйымдарын және түсті және асыл металдан жасалған ыдыс тобындағы бұйымдарды қолмен және жылтырату және тегістеу машиналарында жылтырату және тегістеу;
бөлшектер мен қосымшаларды зергерлік бұйымдарға, бұрыштары байланған, екіжақты фаскалы және кабошон формалы тастарды қолмен тегістеу, жылтырату және жетілдіру;
станокты баптау.
129.Білуге тиіс:
күрделі көркемөнер бұйымдарын тегістеу және жылтырату жолдары;
жылтырату және тегістеу станоктарының жұмыс істеу принциптері мен баптау ережесі;
өңделетін материалдардың қасиеті.
130. Жұмыс үлгілері:
папье-машеден жасалған баулдар, шкатулкалар;
жартылай асыл тастардан жасалған брошьтар, сақиналар, сырғалар;
сүйектен жасалған түймелер;
күрделі суреті бар табақтар;
тарақ тәрізді мүйізді пластиналар;
мрамордан жасалған жазба ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz