Демалыс уақыты

Жоспар
Кіріспе

1 ДЕМАЛЫС УАҚЫТЫ
2 Күн сайынғы демалыстың үзақтығы
3 Демалыс күндері
4 Акы төленетін жыл сайынгы еңбек демалысы

Демалыс уақытынын түсінігі және түрлері. Еңбек құқығында демалыс уакыты ретівде қызметкердің еңбек міндеттерін орындаудан бос уақыты танынады. Бұл уакытты олар вз қалауы бойынша пайдалана алады. Зандарда кызметкерге демалу және тамақтану үшін үзіліс белгіленген.
Еңбек туралы заңдарда демалыс уақытының келесі түрлері белгі-ленген:
• күнделікті жұмыс барысындағы үзілістер;
• жұмыс күндері арасындағы күн сайынғы демалыс күндері;
• апта сайынғы демалыс күндері;
• жыл сайынғы мереке күндері;
• жыл сайынғы еңбек демалысы.
«ҚР еңбек туралы» заңының 53-бабы
Демалуға және тамақтануға арналған үзіліс:
1. Күнделікті жұмыс (ауысым) ішінде қызметкерге демалу және тамактану үшін жинақтап алғанда ұзақтығы бір сағаттан кем болмайтын үзіліс берілуге тиіс. Бұл үзіліс жұмыс уақыты-на енгізілмейді және қызметкер оны өз қалауы бойынша пайда-ланады.
2. Үзіліс беру уақыты мен оның ұзактығы жұмыс берушінің актілерінде, жеке еңбек, үжымдық шарттарда белгіленеді.
3. Өндіріс жағдайлары бойынша үзіліс беру мүмкін емес жұмыстарда жұмыс беруші қызметкерге жұмыс уақытында де-малу мен тамақтану мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті. Мүндай жұмыстардың тізбесі, демалу және тамақтану тәртібі мен орны жұмыс берушінің актілерінде белгіленеді.
Демалуга және тамақтануга арналган үзілістер әдетте, жұмыс басталғаннан бастап төрт сағаттан кейін беріледі. Демалыстың бұл түрінің жинақтап алғандағы ұзақтығы бір сағаттан кем болмауы тиіс.
Үзілістің басталуы мен аяқталу уақыты ішкі еңбек тәртібінің ереже-лерімен белгіленеді. Бұл үзіліс жұмыс уакытына енгізілмейді және кызметкер оны өз калауы бойынша пайдалана алады. Үзіліс беру уақыты мен оның ұзақтығы жұмыс берушінің актілерінде, жеке еңбек, ұжымдық шарттарда белгіленеді. Өндіріс жағдайлары бойынша үзіліс беру мүмкін емес жұмыстарда (мысалы, үздіксіз өндіріс жағдайын-да) жұмыс беруші қызметкерге жұмыс уақытында демалу мен тамақ-тану мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті. Мүндай жұмыстардың тізбесі, демалу және тамақтану тәртібі мен орны жұмыс берушінің актілерінде белгіленеді.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ДЕМАЛЫС УАҚЫТЫ
Демалыс уақытынын түсінігі және түрлері. Еңбек құқығында демалыс уакыты ретівде қызметкердің еңбек міндеттерін орындаудан бос уақыты танынады. Бұл уакытты олар вз қалауы бойынша пайдалана алады. Зандарда кызметкерге демалу және тамақтану үшін үзіліс белгіленген.
Еңбек туралы заңдарда демалыс уақытының келесі түрлері белгі-ленген:
күнделікті жұмыс барысындағы үзілістер;
жұмыс күндері арасындағы күн сайынғы демалыс күндері;
апта сайынғы демалыс күндері;
жыл сайынғы мереке күндері;
жыл сайынғы еңбек демалысы.
ҚР еңбек туралы заңының 53-бабы
Демалуға және тамақтануға арналған үзіліс:
Күнделікті жұмыс (ауысым) ішінде қызметкерге демалу және тамактану үшін жинақтап алғанда ұзақтығы бір сағаттан кем болмайтын үзіліс берілуге тиіс. Бұл үзіліс жұмыс уақыты-на енгізілмейді және қызметкер оны өз қалауы бойынша пайда-ланады.
Үзіліс беру уақыты мен оның ұзактығы жұмыс берушінің актілерінде, жеке еңбек, үжымдық шарттарда белгіленеді.
Өндіріс жағдайлары бойынша үзіліс беру мүмкін емес жұмыстарда жұмыс беруші қызметкерге жұмыс уақытында де-малу мен тамақтану мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті. Мүндай жұмыстардың тізбесі, демалу және тамақтану тәртібі мен орны жұмыс берушінің актілерінде белгіленеді.
Демалуга және тамақтануга арналган үзілістер әдетте, жұмыс басталғаннан бастап төрт сағаттан кейін беріледі. Демалыстың бұл түрінің жинақтап алғандағы ұзақтығы бір сағаттан кем болмауы тиіс.
Үзілістің басталуы мен аяқталу уақыты ішкі еңбек тәртібінің ереже-лерімен белгіленеді. Бұл үзіліс жұмыс уакытына енгізілмейді және кызметкер оны өз калауы бойынша пайдалана алады. Үзіліс беру уақыты мен оның ұзақтығы жұмыс берушінің актілерінде, жеке еңбек, ұжымдық шарттарда белгіленеді. Өндіріс жағдайлары бойынша үзіліс беру мүмкін емес жұмыстарда (мысалы, үздіксіз өндіріс жағдайын-да) жұмыс беруші қызметкерге жұмыс уақытында демалу мен тамақ-тану мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті. Мүндай жұмыстардың тізбесі, демалу және тамақтану тәртібі мен орны жұмыс берушінің актілерінде белгіленеді.
Жұмыс күні немесе ауысымы барысында қызметкерлерге демалу және жеке қажеттіліктері үшін 5-10 минуттық қысқа мерзімдік үзілістер берілуі мүмкін. Алайда, мүндай үзілістер жұмыс істеу нор-масын, кызмет көрсету уакытын белгілеген кезде жұмыс уақытына қосылады. Олар үшін ақы төленеді.
Арнаулы үзілістер (ҚР ҚР еңбек туралы заңының 54-бабы) жылдың суық мезгілінде ашық далада, жылу берілмейтін жабық үй-жайларда жұмыс істейтін, жүктиеу-түсіру жұмыстарымен айналыса-тын қызметкерлерге жылыну және демалу үшін арнаулы үзілістер беріледі. Олар еңбекті қорғау мақсаттарында белгіленетіндіктен де арнайы үзілістер деп аталады. Арнаулы үзілістер жұмыс уақытына қосылады және олар үшін ақы төленеді. Арнаулы үзілістер қызмет-керлердің жылынуы және демалуы үшін белгіленеді. Мүндай үзілістердің саны жәңе олардың үзақтығы ішкі еңбек тәртібінің ере-желерімен анықталады.
Жұмыс беруші өз қалауы бойынша өзге де жұмыстарда арнаулы үзілістерді белгілей алады.
ҚР еңбек туралы заңының 55-бабы
Күн сайынғы демалыстың үзақтығы
Жұмыстың бітуі мен онын келесі күнде (ауысымда) баста-луы арасындағы кызметкердін күн сайынғы демалысынын үзақтығы 12 сағаттан кем болмауға тиіс.
Күн сайынғы демалыс - бұл жұмыс күні (немесе ауысым) аяқтал-ғаннан бастап келесі жұмыс күніне дейінгі аралықтағы үзіліс.
Күн сайынғы демалыстың үзақтығы ішкі еңбек тәртібінің ережелерінде аныкталады, ал оның үзақтығы (бір жұмыс күні аякталғаннан бастап келесі жұмыс күніне дейінгі аралықтағы кезең) жұмыс уақытының режиміне байланысты белгіленеді. Алайда, күн сайынғы дема-лыстың үзақтығы демалуға және тамақтануға арналған үзілісті қоса алғанда 12 сағаттан кем болмауы тиіс. Мысалы, 7 сағаттық жұмыс күні және 1 сағаттықтүскі үзіліс жағдайында күн сайынғы демалыс-тың үзақтығы 16 сағатты күрайды (мысалы, егер жұмыс уакыты сағат 9.00-де басталып, 17.00-де аяқталатын болса, онда күн сайынғы де-малыстыңүзақтығы 16 сағатты қүрайды).
ҚР еңбек туралы заңының 56-бабы
Демалыс күндері
Қызметкелерге демалыс күндері (апта сайынғы үзіліссіз демалыс уақыты) беріледі.
Бес күндік жұмыс аптасы жағдайында қызметкерлерге аптасына - екі, ал алты күндік жұмыс аптасында бір демалыс күні беріледі.
Жалпы демалыс күні жексенбі болып есептеледі. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде екінші демалыс күні жұмыс бе-рушінің актісімен немесе жұмыс кестесімен белгіленеді. Екі де-малыс күні де, әдетте қатарынан беріледі.
Мерекелік күндер жұмыс күндеріне сәйкес келген жағ-дайда және жұмыс уақытын үтымды пайдалану мақсатында Қазақстан Республикасынын Үкіметі демалыс күндерін басқа жұмыс күндеріне ауыстыруға күқылы.
Осы Заңнын 59-бабында көздеген жағдайларды қоспа-ганда, қызметкерді демалыс күндерінде жұмысқа тартуға оның келісімімен ғана жол беріледі.
Демалыс күндері (апта сайынғы) - бұл аптаның жұмыстан бос күндері, яғни, апта сайынғы үздіксіз демалыс уақыты. Апта сайынғы демалыстың үзактығы демалыс күніне дейінгі жұмыс күні аяқталған сәттен бастап демалыс күнінен кейінгі жұмыс күні басталған сәтке дейінгі уақытты қүрайды. 5 күндік жұмыс аптасы жағдайында қыз-меткерлерге аптасына - екі, ал алты күндік жұмыс аптасында бір де-малыс күні беріледі. Жалпы демалыс күні жексенбі болып есептеледі. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде екінші демалыс куні жұмыс берушінің актісімен немесе жұмыс кестесімен белгіленеді. Екі дема-лыс күні де, әдетте катарынан беріледі. Егер еңбек жағдайы бойынша бұл мүмкін болмаған жағдайда, демалыс күндері аптаның баска күнде-рінде беріледі.
Мерекелік күндер жұмыс күндеріне сәйкес келген жағдайда, жұмыс уақытын үтымды пайдалану мақсатында Қазақстан Республи-касының Үкіметі демалыс күндерін басқа жұмыс күндеріне ауысты-руға құқылы.
Жұмыс беруші бүкіл ұйым үшін демалыс күндерін ауыстыра және жоя алмайды. Мүндай кұқықтек Қазақстан Республикасының Үкіме-тінетиесілі.
Өңңірістік-техникалық жағдайлары бойынша немесе халыкқа үнемі үзіліссіз тұракты қызмет көрсету қажет болуы себепті демалыс күндері жұмысты тоқтату мүмкін болмайтын ұйымдарда (мысалы, көлік, бай-ланыс ұйымдары, кинотеатрлар, мейрамханалар және т.б.), сондай-ақ үзіліссіз өндіріс жүргізілетін ұйымдарда жұмыс берушінің актісімен бекітілген ауысым кестесіне сәйкес, қызметкерлердің әрбір тобына демалыс күндері аптаның әр түрлі күндерінде кезекпен беріліп оты-рады.
Демалыс күндері жұмыс істеуге жол берілмейді. Қызметкерлерді демалыс күндерінде жұмысқатартуға оның келісімімен ғана жол бе-ріледі (ҚР еңбек туралы заңның 56-6.4-т.).
Демалыс күндеріндегі жұмыс үшін ақы екі еседен кем емес мөлшерде төленеді немесе тараптардың келісімі бойынша басқа де-малыс күні берілуі мүмкін. Демалыс күндеріндегі жұмыска еңбекті корғау мақсатында қызметкерлердің кейбір санаттары тартылмайды.
Еңбек туралы заңдарда кызметкерлерді олардың келісімінсіз де мереке күндерінде жұмысқатартудың жағдайлары көзделген. Мұндай жағдайлар ҚР ҚР еңбек туралы заңының 59-бабында аталған. Бұлар:
төтенше жағдайларды немесе дүлей апатты, өндірістік ава-рияны болғызбау не олардың зардаптарын дереу жою үшін;
жазатайым оқиғаларды, мүліктің жойылуын немесе бұлінуін болғызбау және оны тергеу үшін;
тұтас алғанда ұйымның немесе оның жеке бөлімшелерінің одан әрі калыпты жұмыс істеуі тез орындалуына байланысты болатын шұғыл, алдын ала күтпеген жұмыстарды орындау үшін жол беріледі.
Қызметтік іссапарда жүрген қызметкерлер демалыс күндерін іссапар орнында пайдаланады. Оларға өздері іссапарда жүрген үйымның жұмыс уақыты режимі таралады. Бұл күндерінде олар жұмыс істе-мейді және демалыс күндерін өз қалаулары бойынша пайдаланады. Қызметтік іссапардан оралғаннан кейін пайдаланбаған демалыс күндері үшін косымша демалыс күндері берілмейді.
ҚР еңбектуралы заңының 58-бабы
Өндірістік-техникалык жағдайлары бойынша немесе ха-лыққа үзіліссіз тұрақты қызмет қажет болуы себепті демалыс күндері жұмысты тоқтату мүмкін болмайтын үйымдарды қос-пағанда, Қазақстан Республикасында белгіленген мереке күндері жұмыс жүргізілмейді.
Мереке күндери Қазақстан Республикасында белгіленген мереке күндерінде жұмыс жүргізілмейді. Қазақстан Республикасы Прези-дентінің 1995 жылғы 18 қазандағы № 2534 заң күшіне ие жарлығына сәйкес мына күндер мереке күндері болып табылады:
1)1-2 қаңтар - Жаңа жыл;
8 наурыз - Халықаралық әйелдер күні;
22 наурыз - Наурыз мерекесі;
1 мамыр - Қазақстан халқының ынтамақтастык күні;
9 мамыр - Жеңіс күні;
30 тамыз - Қазақстан Республикасының Конституңиясы күні;
25 қазан - Республика күні;
16 желтоқсан - Тәуелсіздік күні.
Мереке күндерінде қызметкерлерді жұмысқа тартуға жол беріл-мейді.
Өндірістік-техникалык жағдайлары бойынша немесе халыққа үзіліссіз тұрақты қызмет көрсету кажет болуы себепті демалыс күндері жұмысты тоқтату мүмкін болмайтын ұйымдарда мереке күндері жұмыс істеуге рұксат етіледі (ҚР еңбек туралы заңының 58-бабы). Мереке күндерінде мүндай ұйымдардың қызметкерлері олардың келісімінсіз ауысым кестесіне сәйкес жұмыска тартылуы мүмкін.
Егер мұндай жұмыстардың туындауын алдын-ала білу немесе бол-жау мүмкін болмаса, қызметкерлер белгіленген кестелерге сәйкес немесе жұмыс берушінің өкімі бойынша мереке күндерінде жөндеу, апат, жүктиеу-түсіру жұмыстарына тартылуы мүмкін.
Мереке күндеріндегі жұмыс үшін акы екі еседен кем емес мөлшер-де төленеді. Тек кызметкердің калауы бойынша ғана оған үстемакы-ның орнына косымша демалыс күні берілуі мүмкін.
Акы төленетін жыл сайынгы еңбек демалысы - бұл жылдагы белгілі бір күнтізбелік күндер ішінде жұмыс орны (лауазыны) мен орташа жалакысы сактала отырып белгіленетін үздіксіз демалыс (жұмыс уакытынан бос уакыт).
ҚР еңбек туралы заңының 60-бабы
Жеке енбек шарты бойынша жұмыс істеушілерге жұмыс орны (қызметі) мен орташа жалақысы сақтала отырып, ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысына кепілдік беріледі.
Еңбек демалысына ақы төлеу ол басталғанға дейін күнтізбелік үш күннен кешіктірілмей жүргізіледі.
Егер басқа нормативтік құқықтық актілерде, жеке еңбек, үжымдық шарттарда және жұмыс берушінің актілерінде қыз-меткерлердің жекелеген санаттары үшін өзгеше көзделмесе, қыз-меткерлерге үзақтығы кемінде күнтізбелік он сегіз күн бо-латын жыл сайынғы еңбек демалысы беріледі.
Ақы төленетін жыл сайынғы қосымша еңбек демалысы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейтін өндірістердің, жұмыс-тардың, кәсіптер мен кызметтердің тізбесіне сәйкес ауыр дене жұмыстары мен еңбек жағдайлары зиянды және қауіпті жұмыс-тарда істейтін қызметкерлерге беріледі.
Ақы төленетін жыл сайынғы енбек демалысын берудің талаптары мен тәртібі жеке еңбек, үжымдық шарттармен белгі-ленеді.
Қатарынан екі жыл бойы еңбек демалысын бермеуге тый-ым салынады.
Ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысына шығу күқығы Қазакстан Республикасының Конституңиясымен кепілденген құқықтар санатына жатады. Жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін әрбір кызметкер акы төленетін жыл сайынғы демалыска шығуға күкылы. Яғни, еңбек демалысына шығу қүкығы еңбек құқығы қатынастары-мен катар туындайды.
Жеке еңбек шартын жасасу кызметкерде акылы еңбек демалысы-на шығу күкығының пайда болуына басты негіз болады. Егер қыз-меткер жеке еңбек шартын жасаспаған болса, онда кызметкер мен жұмыс берушінің арасында еңбек катынастары туындамайды, яғни, бұл жерде ақы теленетін еңбек демалысына құқык та орын алмайды.
Сонымен қатар, азаматтық-құқықтык мердігерлік шартына сәйкес жұмыс істейтін немесе жеке еңбек кызметімен айналысатын түлғалар да ақы төленетін еңбек демалысына шығу күкығына ие болмайды. Мұңдай тұлғалар қашан демалысқа шығатынын оздері шешеді және бұл мәселеге мемлекет араласпайды.
ҚР Конституңиясы және Қазакстан Республикасының өзге де заң-дары қызметкерді акы толенетін еңбек демалысына шығу күқығынан айыруға негіз болатындай ережелерді коздемейді. Сонымен, жыл сай-ынғы акы толенетін еңбек демалысына шығу құқығына жұмыс уақыты-ның ұзақтығына (толык, жартылай немесе қысқартылған), еңбек акысы-ның нысанына, лауазымына немесе қызметіне, еңбек функңиясын орын-дайтын орынға (кәсіпорында немесе үйде), жеке еңбек шартының мерзіміне карамастан кез келген меншік нысанындағы (жеке, мем-лекеттік), кез келген ұйымдастырушылык-құқықтык нысандағы (се-ріктестіктер, акңионерлік қоғамдар, кооперативтер және т.б.) кәсіпо-рын, ұйым, мекемелерде жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін барлық қызметкерлер ие болады.
Қызметтерді қоса атқаратын қызметкерлер негізгі жұмысы бой-ынша еңбек демалысына шыққан кезде қоса атқаратын жұмысы бой-ынша да еңбек демалысына шығуға құқылы.
Штаттан тыс қызметкерлер акы толенетін жыл сайынғы еңбек де-малысына жалпы негіздерде шығады.
Сонымен қатар, жеке еңбек шартының негізінде үй қызметкері, хатшы, күтуші, жүргізуші және т.б. кызметтерді аткаратын тұлғалар да ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысына шығуға құқылы.
ҚР еңбек туралы заңңың түсіндірмесінде (авторлары: Е.Нұрга-лиев, А.Нұрмағамбетов) аталып откендей, тек уакытша және маусым-дық кызметкерлер ғана акы толенетін жыл сайынғы еңбек демалысы-на шығу немесе пайдаланбаған демалыс үшін акшалай өтемакы алу құқығына ие емес.
Ақы толенетін жыл сайынғы еңбек демалысы жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істеушілерге жұмыс орны (кызметі) мен орташа жалақысы сақгала отырып беріледі. Ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысы демалу, еңбекқабілеттігін калпына келтіру және күшейту, емделу және денсаулығын нығайту және кызметкердің өзге де қажеттіліктері ұшін беріледі.
Кәсіпорынның толығымен таратылған жағдайларын есептемеген-де, еңбек демалысы кезІнде қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыруға, жұмыс берушінің бастамасы бойынша кызметінен босатуға жол бер-ілмейді.
Еңбек заңдарында еңбек демалыстарының келесі түрлері белгі-ленген: ақы төленетін жыл сайынғы (негізгі және қосымша), әлеу-меттік мақсаттағы және оку демалыстары. Еңбек демалыстарының басым көпшілігінде жалақы сақгалады. Еңбек демалыстарының кейбір түрлері қызметкердің өтініші бойынша жалақысы сақталмай берілуі мүмкін.
Ұжымдык шарттарда еңбек демалыстарының өзге де түрлері көзделіп өтуі мүмкін. Мысалы, мемлекеттік және қоғамдық міндет-терді орындағаны, қандай да бір крсымша жұмыстарға қатысқаны және т.б. үшін көтермелеу демалыстары..
Жыл сайынгы еңбек демалысы жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істеушілерге жұмыс орны (қызметі) мен орташа жалақысы сақтала отырып беріледі. Қызметкердің еңбек демалысына шығу күқығы жұмыс орнына, аткаратын еңбек функңиясына, кәсіпорын, үйым, мекеменің меншік нысанына, еңбек шартының мерзіміне қарамастан жүзеге асырылады. Ақытөленетін жыл сайынғы еңбекдема-лысына шығу құқығын қызметті қоса аткаратын қызметкерлер, сонымен қатар еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін штаттан тыс қызметкерлер, үй қызметкерлері, үйде жұмыс істейтін қызметкерлер де иеленеді.
Ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысы жұмыс жылыңда бір рет беріледі (жұмыс жылы қызметкердің кәсіпорынға, мекемеге, ұйым-ға жұмысқа тұрған күнінен бастап саналады). Акы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысын берудің жағдайлары мен тәртібі жеке еңбек, үжымдык шарттармен белгіленеді. Еңбек демалысына ақы төлеу ол басталғанға дейін күнтізбелік үш күннен кешіктірілмей жүргізіледі.
Жыл сайынғы еңбек демалысының ұзактығы күнтізбелік он сегіз күннен кем болмауы тиіс. Күнтізбелік он сегіз күн - бұл занда белгілен-ген ең аз мөлшердегі акылы еңбек демалысы. Еңбек заңдары қыз-меткерлердің жекелеген санаттары үшін ұзартылған еңбек демалыс-тарын көздейді. Қазіргі кезде заңдарға сәйкес ұзартылған еңбек де-малысын келесі тұлғалар пайдаланады:
мемлекеттік кызметшілер (ҚР Мемлекеттік кызмет туралы за-ңының 22-6.1-т.). Аталған бапқа сәйкес мемлекеттік қызметшілерге ұзақтығы күнтізбелік отыз күндік еңбек демалысы беріледі;
педагогикалық қызметкерлер (ҚР Білім туралы заңының 41-6. 3-т.). Аталған нормативтік құқықтық актіге сәйкес орта, бастауыш кәсіби, орта кәсіби, жоғары кәсіби және жоғары оку орнынан кейінгі кәсіби білім беру мекемелерінің педагогикалық кызметкерлері және оларға теңестірілген қызметкерлер ұзақтығы күнтізбелік 56 күндік еңбек демалысына, ал мектепке дейінгі және мектептен тыс ұйымдар-дың педагогикалық кызметкерлері ұзақгығы күнтізбелік 42 күндік еңбек демалысына шығуға құқылы;
ішкі істер органдарының қызметкерлері ұзақгығы күнтізбелік 30 күндік, ал қызметін жоғары таулык аймақтарда, ауыр және колайсыз табиғат жағдайындағы аймактарда өткерген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.