Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикаық мазмұны
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикаық мазмұны
1.1. ҚР кеден төлемдерiнiң қалыптасуының даму тарихы ... ... ... ... ..
1.2. Қазақстан Республикасы кеден төлемедерiнiң мәнi,
жiктелуi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiн қалыптастыруды құқықтық реттеудегі кеден саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
II. Кеден төлемдерін төлеудегі кеден органдарын құқықтық реттеу және бақылау органдары ретiнде кеден қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi
2.1. Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды иелерiнiң құқықтық мәртебелерi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
2.2. Кеден төлемдерінің орындалуындағы кеден органдарының құқықтық реттеу және бақылау органдары ретіндегі принциптері ... ... ... ... ... ... ... .
2.3. Мемлекеттiк құқықтық реттеу және бақылау органдары ретiндегi кеден органдарын ұйымдастырудың әлемдiк тәжiрибесi ... ... ... ... ... ... ... ..
III. Оңтүстiк Қазақстан облысы КБ бойынша кеден төлемдерi түсiмiнiң орындалуындағы мәселелер және оларды шешу жолдары
3.1. Оңтүстiк Қазақстан облысы кеден төлемдерiнiң
төлемдерiнiң орындауындағы кездесетiн мәселелер ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Кеден төлемдерiндегi орындалуында кездесетiн мәселелердi
шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикаық мазмұны
1.1. ҚР кеден төлемдерiнiң қалыптасуының даму тарихы ... ... ... ... ..
1.2. Қазақстан Республикасы кеден төлемедерiнiң мәнi,
жiктелуi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiн қалыптастыруды құқықтық реттеудегі кеден саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
II. Кеден төлемдерін төлеудегі кеден органдарын құқықтық реттеу және бақылау органдары ретiнде кеден қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi
2.1. Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды иелерiнiң құқықтық мәртебелерi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
2.2. Кеден төлемдерінің орындалуындағы кеден органдарының құқықтық реттеу және бақылау органдары ретіндегі принциптері ... ... ... ... ... ... ... .
2.3. Мемлекеттiк құқықтық реттеу және бақылау органдары ретiндегi кеден органдарын ұйымдастырудың әлемдiк тәжiрибесi ... ... ... ... ... ... ... ..
III. Оңтүстiк Қазақстан облысы КБ бойынша кеден төлемдерi түсiмiнiң орындалуындағы мәселелер және оларды шешу жолдары
3.1. Оңтүстiк Қазақстан облысы кеден төлемдерiнiң
төлемдерiнiң орындауындағы кездесетiн мәселелер ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Кеден төлемдерiндегi орындалуында кездесетiн мәселелердi
шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Кедендiк төлемдер- мемлекеттiк бюджеттiң негiзгi кiрiс бөлiгiн қамтитын бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер қатарына жатады. Яғни, мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiнiң құралуына елеулi үлес қосатындықтан менiң дипломдық жұмысымның тақырыбының маңызыдылығын көрсететдi. Кедендiк төлемдердiң басты мақсатты бюджеттi толықтыру мен экономикалық қауiпсiздiктi сақтау. Яғни, ең бiрiншi отандық өндiрiстi қорғау. Қазақстан осы өз өндiрiсi арқылы сыртқы нарықтарға шыға алады. Бұл экономиканың тiрегi, әрине бiздiң тауарлар әлiде болса шетел тауарларымен салыстырғанда бәсекеге қабiлеттi емес.
Кеден төлемдерiнiң төркiнi көне Шығыстың "таңба", "таңбашы" деген сөзiнен, "белгi", "мөр" – деген сөзден шыққан. Қазiргi заманда мемлекеттiк шекарадан өтетiн мүлiк, әртұрлi бұйымдар мен пошта жүгiн қадағалайтын, және шекара асқаны үшiн алынатын алым.
Алғашқы кедендiк төлемдер құралдарының дамымағандығы халықаралық сауда бойынша әрiптестермен жаңа қатынастарды құруды қиындатты, әлемдiк нарықтағы экспортерлар көзқарасын қорғау мүмкiндiктерiн шектедi. Сыртқы экономикалық қызметтiң негiзгi буыны министрлiктермен ведомстволар емес, жеке шаруашылық субъектiсi болған жағдайда, контрабанда және т.б. кедендiк төлемдердi бұзушыларға төтеп беру механизмi өз қызметiн дұрыс атқара алмайтын болды. Мұның барлығы осы саладағы әлемдiк тәжiрибенi ескеретiн кедендiк төлемдердi реттеудiң жаңа құралдарына көшуге себеп болды.
Қазiргi кезде бiздiң кедендiк төлем төлеушiлердiң негiзгi мақсат—мiндеттерi заңда көрсетiлген. Онда кедендiк iстiң жеке тұтынушыларды тiкелей қорғау, адамдар өмiрi мен денсаулығына террористiк шығын келтiруден қорғау, заңсыз наркотиктер (есiрткi зат) айналымынан, қару жарақ т.б. шаруашылық өмiр процестерiне үнемi әсер ету сияқты Республика экономикасының әлемдiк шаруашылықпен байланысыуына дейiнгi бағыттылығы көрсетiлiп отырады.
Кеден төлемдерiнiң төркiнi көне Шығыстың "таңба", "таңбашы" деген сөзiнен, "белгi", "мөр" – деген сөзден шыққан. Қазiргi заманда мемлекеттiк шекарадан өтетiн мүлiк, әртұрлi бұйымдар мен пошта жүгiн қадағалайтын, және шекара асқаны үшiн алынатын алым.
Алғашқы кедендiк төлемдер құралдарының дамымағандығы халықаралық сауда бойынша әрiптестермен жаңа қатынастарды құруды қиындатты, әлемдiк нарықтағы экспортерлар көзқарасын қорғау мүмкiндiктерiн шектедi. Сыртқы экономикалық қызметтiң негiзгi буыны министрлiктермен ведомстволар емес, жеке шаруашылық субъектiсi болған жағдайда, контрабанда және т.б. кедендiк төлемдердi бұзушыларға төтеп беру механизмi өз қызметiн дұрыс атқара алмайтын болды. Мұның барлығы осы саладағы әлемдiк тәжiрибенi ескеретiн кедендiк төлемдердi реттеудiң жаңа құралдарына көшуге себеп болды.
Қазiргi кезде бiздiң кедендiк төлем төлеушiлердiң негiзгi мақсат—мiндеттерi заңда көрсетiлген. Онда кедендiк iстiң жеке тұтынушыларды тiкелей қорғау, адамдар өмiрi мен денсаулығына террористiк шығын келтiруден қорғау, заңсыз наркотиктер (есiрткi зат) айналымынан, қару жарақ т.б. шаруашылық өмiр процестерiне үнемi әсер ету сияқты Республика экономикасының әлемдiк шаруашылықпен байланысыуына дейiнгi бағыттылығы көрсетiлiп отырады.
1. Әлiбеков С. Қазақстанның кеден құқығы, Оқу құралы Алматы Аркайм—2004ж
2. Алибеков.С.Т. Таможенное право и его место в таможенном деле Таможенное дело в Р.К.—Алматы издательство “Әдiлет Пресс” 1998г
3. Алибеков С,Т, Таможенное органы // Таможенное дело в Р.К. Алматы--Әдiлет Пресс 1998г
4. Қазақстан Республикасының Кеден Кодексi, Астана 2005 жыл.
5. Қазақстан Президент (1998—Назарбаев Н.А.) об оброзований
Таможенного комитета Р.К. Указ Президента Р.К.
6. Соглашение о сотрудничестве и взаимопомощи томоженных делах: (документ стран СНГ) советы Қазакстане—1998. 24 сентябрь.
7. Р.К. Президент 1998—2000. О признании Утретившими силу указов Президент Р.К. по томоженным вопросам: Указ Президента Р.К. от 14 декабря 2000г //Казахстанская правда 2000г 16 декабрь
8. Р.К. гос томоженный комитет. О порядке томоженного контроля; в свободной томоженний зоне. (Приказ государственного государственного томоженного комитетам Р.К. от 6 января 1998год).
9. Мауленов.К.С. Основы томоженного законодательство: Государственное правовое регулирование томоженного контроля продукций. Основа государства и право Р.К. Алматы: Жетi жарғы, 1998г.
10. Кеден iсi экономикасы. Д.Б. Назарбекова ., З.М. Мирзабекова. /оқу құралы/Шымкент -2004
11. Кеден iсiн Үйымдастыру және басқару. Д.М. Мадиярова, А.Е. Қалдыбаева, µ.А. Текенов., С.О Есiмбаева.
/оқу құралы/. Алматы -2000
12. Структура электронных копий грузов таможенной декларации и таможенной стоймости //Бюллетень народно прововых Актов. Р.К. 1999г
13. Серiкбаев Т.К. Кеденнiң келешегi бүгiннен (Астана кеденнiң бастығы Серiкбаевпен сҮхбат.) Заман Қазахстан 1999 жыл мамыр.
14. Дербiсов.Е Кеден қызметi мемлекеттiң экономикалық мүддесiн қорғауға бағытталған; Ә, Әбдiрәш. // Егемен Қазақстан-1996ж 13 Наурыз.
15. Наушабай Д. Ел экономикасын көтеру жолында кеден тәртiбi қатая түспеу Заң газетi—1997ж 26 наурыз
16. Мемлекеттiк бажды есептеу және төлеу туралы тәртiбi туралы нұсқаулық. Заң газетi—1997ж 8 Қараша.
17. Кеден iсiнде кедергi немесе алыс берiс Үлғайып ел қазысы толыға түседi. Жолмергенқызы. Н. Кеден келешегi (Атакент “Кеден туралы//Егемен Қазақстан-1997ж 14Қараша”)
18. Тоқтамов. Р.Р. Кеден келелi iстер, жоғары көрсеткiштер. Қаржы—Қаражат 1999ж ғ,4
19. Сәтiмбеков. Қ. Кеден тәртiбi бұзылмауы тиiс //Заң және заман—1998ж ғ2.
20. Кеден сөздiгi (желтосан басы: 1998ж N1санында// Қазақстан Заңдары 1998 ғ2. 75).
21. Қуменбаев. Д. Түсiм туралы кеден жүйесiнiң қызметi // Қаржы—қаражат 1999ж ғ8-9 44б
22. Нµрахметов.Б. Қ.Р. Кеден iсi—сҮрақтар мен жауаптар. Алматы. Жетi жарғы 2000жыл
23. Қ.Р. Кеден iсi туралы—О томоженной деле в Р.К.—Алматы Жетi жарғы 1999г.
24. Кеден—сыртқы экономикалық байланыс барометрi (кеден туралы)//Жас алаш—2004ж.
25. Тiлемесов.Н. Ел келбетi кеденнен көрiнедi. //Егемен Қазақстан –2003ж 28 Қараша.
26. СәрсенбайҮлы.Р. Кеден алдағы келешектiң ғана емес, бүгiнгiнiң де iсi //Егемен Қазақстан—1999ж 27 Қараша.
27. Кеден одағы: Проблемалар мен перспективалар //Жас алаш—1998ж 10 Қараша
28. Кеден, оның қалыптасуы мен дамуы //Қаржы қаражат—1995ж ғ1 17б.
2. Алибеков.С.Т. Таможенное право и его место в таможенном деле Таможенное дело в Р.К.—Алматы издательство “Әдiлет Пресс” 1998г
3. Алибеков С,Т, Таможенное органы // Таможенное дело в Р.К. Алматы--Әдiлет Пресс 1998г
4. Қазақстан Республикасының Кеден Кодексi, Астана 2005 жыл.
5. Қазақстан Президент (1998—Назарбаев Н.А.) об оброзований
Таможенного комитета Р.К. Указ Президента Р.К.
6. Соглашение о сотрудничестве и взаимопомощи томоженных делах: (документ стран СНГ) советы Қазакстане—1998. 24 сентябрь.
7. Р.К. Президент 1998—2000. О признании Утретившими силу указов Президент Р.К. по томоженным вопросам: Указ Президента Р.К. от 14 декабря 2000г //Казахстанская правда 2000г 16 декабрь
8. Р.К. гос томоженный комитет. О порядке томоженного контроля; в свободной томоженний зоне. (Приказ государственного государственного томоженного комитетам Р.К. от 6 января 1998год).
9. Мауленов.К.С. Основы томоженного законодательство: Государственное правовое регулирование томоженного контроля продукций. Основа государства и право Р.К. Алматы: Жетi жарғы, 1998г.
10. Кеден iсi экономикасы. Д.Б. Назарбекова ., З.М. Мирзабекова. /оқу құралы/Шымкент -2004
11. Кеден iсiн Үйымдастыру және басқару. Д.М. Мадиярова, А.Е. Қалдыбаева, µ.А. Текенов., С.О Есiмбаева.
/оқу құралы/. Алматы -2000
12. Структура электронных копий грузов таможенной декларации и таможенной стоймости //Бюллетень народно прововых Актов. Р.К. 1999г
13. Серiкбаев Т.К. Кеденнiң келешегi бүгiннен (Астана кеденнiң бастығы Серiкбаевпен сҮхбат.) Заман Қазахстан 1999 жыл мамыр.
14. Дербiсов.Е Кеден қызметi мемлекеттiң экономикалық мүддесiн қорғауға бағытталған; Ә, Әбдiрәш. // Егемен Қазақстан-1996ж 13 Наурыз.
15. Наушабай Д. Ел экономикасын көтеру жолында кеден тәртiбi қатая түспеу Заң газетi—1997ж 26 наурыз
16. Мемлекеттiк бажды есептеу және төлеу туралы тәртiбi туралы нұсқаулық. Заң газетi—1997ж 8 Қараша.
17. Кеден iсiнде кедергi немесе алыс берiс Үлғайып ел қазысы толыға түседi. Жолмергенқызы. Н. Кеден келешегi (Атакент “Кеден туралы//Егемен Қазақстан-1997ж 14Қараша”)
18. Тоқтамов. Р.Р. Кеден келелi iстер, жоғары көрсеткiштер. Қаржы—Қаражат 1999ж ғ,4
19. Сәтiмбеков. Қ. Кеден тәртiбi бұзылмауы тиiс //Заң және заман—1998ж ғ2.
20. Кеден сөздiгi (желтосан басы: 1998ж N1санында// Қазақстан Заңдары 1998 ғ2. 75).
21. Қуменбаев. Д. Түсiм туралы кеден жүйесiнiң қызметi // Қаржы—қаражат 1999ж ғ8-9 44б
22. Нµрахметов.Б. Қ.Р. Кеден iсi—сҮрақтар мен жауаптар. Алматы. Жетi жарғы 2000жыл
23. Қ.Р. Кеден iсi туралы—О томоженной деле в Р.К.—Алматы Жетi жарғы 1999г.
24. Кеден—сыртқы экономикалық байланыс барометрi (кеден туралы)//Жас алаш—2004ж.
25. Тiлемесов.Н. Ел келбетi кеденнен көрiнедi. //Егемен Қазақстан –2003ж 28 Қараша.
26. СәрсенбайҮлы.Р. Кеден алдағы келешектiң ғана емес, бүгiнгiнiң де iсi //Егемен Қазақстан—1999ж 27 Қараша.
27. Кеден одағы: Проблемалар мен перспективалар //Жас алаш—1998ж 10 Қараша
28. Кеден, оның қалыптасуы мен дамуы //Қаржы қаражат—1995ж ғ1 17б.
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикаық мазмұны
1. ҚР кеден төлемдерiнiң қалыптасуының даму тарихы ... ... ... ... ..
2. Қазақстан Республикасы кеден төлемедерiнiң мәнi,
жiктелуi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...
3. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiн қалыптастыруды құқықтық
реттеудегі кеден саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
II. Кеден төлемдерін төлеудегі кеден органдарын құқықтық реттеу және
бақылау органдары ретiнде кеден қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi
1. Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды
иелерiнiң құқықтық мәртебелерi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
2. Кеден төлемдерінің орындалуындағы кеден органдарының құқықтық реттеу
және бақылау органдары ретіндегі
принциптері ... ... ... ... ... ... ... .
3. Мемлекеттiк құқықтық реттеу және бақылау органдары ретiндегi кеден
органдарын ұйымдастырудың әлемдiк тәжiрибесi ... ... ... ... ... ... ... ..
III. Оңтүстiк Қазақстан облысы КБ бойынша кеден төлемдерi түсiмiнiң
орындалуындағы мәселелер және оларды шешу жолдары
3.1. Оңтүстiк Қазақстан облысы кеден төлемдерiнiң
төлемдерiнiң орындауындағы кездесетiн мәселелер ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Кеден төлемдерiндегi орындалуында кездесетiн мәселелердi
шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Кiрiспе
Кедендiк төлемдер- мемлекеттiк бюджеттiң негiзгi кiрiс бөлiгiн
қамтитын бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер қатарына
жатады. Яғни, мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiнiң құралуына елеулi үлес
қосатындықтан менiң дипломдық жұмысымның тақырыбының маңызыдылығын
көрсететдi. Кедендiк төлемдердiң басты мақсатты бюджеттi толықтыру мен
экономикалық қауiпсiздiктi сақтау. Яғни, ең бiрiншi отандық
өндiрiстi қорғау. Қазақстан осы өз өндiрiсi арқылы сыртқы нарықтарға
шыға алады. Бұл экономиканың тiрегi, әрине бiздiң тауарлар әлiде болса
шетел тауарларымен салыстырғанда бәсекеге қабiлеттi емес.
Кеден төлемдерiнiң төркiнi көне Шығыстың "таңба", "таңбашы" деген
сөзiнен, "белгi", "мөр" – деген сөзден шыққан. Қазiргi заманда
мемлекеттiк шекарадан өтетiн мүлiк, әртұрлi бұйымдар мен пошта
жүгiн қадағалайтын, және шекара асқаны үшiн алынатын алым.
Алғашқы кедендiк төлемдер құралдарының дамымағандығы халықаралық сауда
бойынша әрiптестермен жаңа қатынастарды құруды қиындатты, әлемдiк
нарықтағы экспортерлар көзқарасын қорғау мүмкiндiктерiн шектедi. Сыртқы
экономикалық қызметтiң негiзгi буыны министрлiктермен ведомстволар емес,
жеке шаруашылық субъектiсi болған жағдайда, контрабанда және т.б. кедендiк
төлемдердi бұзушыларға төтеп беру механизмi өз қызметiн дұрыс атқара
алмайтын болды. Мұның барлығы осы саладағы әлемдiк тәжiрибенi ескеретiн
кедендiк төлемдердi реттеудiң жаңа құралдарына көшуге себеп болды.
Қазiргi кезде бiздiң кедендiк төлем төлеушiлердiң негiзгi
мақсат—мiндеттерi заңда көрсетiлген. Онда кедендiк iстiң жеке тұтынушыларды
тiкелей қорғау, адамдар өмiрi мен денсаулығына террористiк шығын келтiруден
қорғау, заңсыз наркотиктер (есiрткi зат) айналымынан, қару жарақ т.б.
шаруашылық өмiр процестерiне үнемi әсер ету сияқты Республика
экономикасының әлемдiк шаруашылықпен байланысыуына дейiнгi бағыттылығы
көрсетiлiп отырады.
Дипломдық жұмысымның зерттеу объектiсi болып, кеден төлемдерiнiң орындалу
көрсеткiштерi мен ауытқу себептерi бойынша мәселелердi қамту, ал зерттеу
субъектiсi, осы кеден төлемдерiн төлейтiн тұлғаларға байланысты құқықтық
реттеу мәселелерiн ашу болып табылады.
Дипломдық жұмысым үш бөлiмде қарастырылды. Бiрiншi бөлiмде, кеден
төлемдерiнiң мәнiн мен маңызын аша отырп, екiншi бөлiмде Қазақстан
Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды иелерiнiң құқықтық
мәртебелерi, кеден төлемдерінің орындалуындағы кеден органдарының құқықтық
реттеу және бақылау органдары ретіндегі принциптері, мемлекеттiк құқықтық
реттеу және бақылау органдары ретiндегi кеден органдарын ұйымдастырудың
әлемдiк тәжiрибесін қарастыра отырып, ал үшiншi бөлiмде маңыздылығына
сәйкес орындалу көрсеткiштерiн талдап, орындалуында кезедесетiн
проблемалдарды шешудi қарастырдым.
I тарау. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикалық мазмұны
1. ҚР кеден төлемдерiнiң қалыптасуының даму тарихы
Кеденнiң аса бiр маңызды мiндетi- кедендiк алым - салық жинау.
Мекеменiң экономикалық бағытын анықтайтын ерекше мiндетi болғандықтан
сондай-ақ, бюджетке кiретiн табыстың едәуiр бөлiгi алым - салықтан
түседi. Кемелiне жеткен елдерде оның мөлшерi 20-25%, ал жаңа өркендей
бастаған елдерде 80%-ке дейiн барады.
Кеден төлемдерiнiң төркiнi көне Шығыстың "таңба", "таңбашы" деген
сөзiнен, "белгi", "мөр" – деген сөзден шыққан. Қазiргi заманда
мемлекеттiк шекарадан өтетiн мүлiк, әртұрлi бұйымдар мен пошта жүгiн
қадағалайтын, және шекара асқаны үшiн алынатын алым. [8]
Бiздiң кеден саясатымыз Қазақстан Республикасының "Кедендiк тарих
және алым-салық" Заңына, сыртқы экономикалық қарым - қатынас мәселесiне
арналған Республика Президентiнiң жарлығы мен үкiмет шешiмдерiмен
негiзделген. Ал сапасыз импортқа келетiн болсақ оған тосқауыл
жасайды. Қай елдi алмасаңызда импорт-экспортты реттеудiң бiрден -бiр
амалы-кеден тарифы, сондықтан ол әрқашан сыныптай өтiмдi, сауда саттық
коньюнктурасына байланысты қҮбылмалы болуға тиiс. [12]
Кеңес үкiметi дәуiрiнде кеден iсiн реттейтiн құжат 1918 жылдың
мамырында қабылданды. ХҚҚ (СНК) РСФСР 1920 жылы қараша айында (( Импорт,
экспорт тауарын қабылдау, сақтау, босату тәртiбi туралы(( декрет шығарады.
БҮд 1924 жылғы Кеңес Одағы Кеден кодексiн қабылдауға негiз болды. ХКҚ (СНК)
өзiнiң декретiмен (( Жергiлiктi кеден мекемелерi туралы уақытша қағидалар((
бекiтедi. 1922 жылы КСРО сыртқы сауда Халық Комиссариаты Бас Кеден
Басқармасының 80 округi құрамына 283 жергiлiктi мекемелер кiрген, оның
iшiнде Семипалатинск және Туркестан болған. 1925 жылы жергiлiктi кеден
аппаратын қайта Үйымдастыру нәтижесiнде Кеңес Одағы территориясында 11
аудандық кеден басқармалары құрылды, оның iшiнде Зайсан және Алматы
болатын. Бұл өзгерiс 1928 жылы Кеден кодексi қабылданғанға дейiн орын
алды. Осы кодекс тек 36 жылдан кейiн 1964 жылы жаңғыртылды. Кеден
заңдылықтарын жаңартудағы мұндай Үзақ алшақтық әкiмшiлдiк –әмiршiлдiк
жүйенiң үстемдiгiнiң, оның iшiнде сыртқы саудадағы кеден- құқықтың
динамикалық реттеудi елемеудiң нәтiижесi болып табылады. [1]
1964 жылы қабылданған Кеңес Одағының Кеден кодексi Одақ денгейiнде
орталықтандырылған сыртқы сауда байланыстарының ерекшелiктерi бейнеледi,
ал 1991 жылдың соңғы Кеңестiк Кеден Кодексi республикалар, соның iшiнде
Қазақстан билiктiлiктерiне зиян келтiре отырып Кеден саласындағы жалпы
одақтың орталық өкiлеттiлiгiн мейлiнше көбейтедi.
Сонымен кеден Ресейде XIII ғасырды пайда болса, ал Қазақстанда кеңес
дәуiрiнде ғана келген, 200 адамнан тұратын үш -ақ Кеден бар едi, олардың
өзi де Мәскеуге бағынатын.
Кеденнiң негiзгi төрт тұрлi қызметтi бар:
Бiрiншi, экономикалық iшкi сауда-саттықты қорғау, Үлттық
экономикаға жағдай жасау, бәсекенi күшейту және монополияға жол
бермеу, аларжақ тұтыным мен берержақ Үсыныстарды реттеу, инфляцияны
тҮқырту, қайта жаңғыртудың құрылымдық саясатын белгiлеп, шетел
капиталын тарту. Екiншi, сауда саясаты. Кеден iс – әрекетiнiң ережесi мен
мөлшерi халықаралық бiрiнғай болуға тиiс. Тек сонда ғана елiмiз
дүниежүзiлiк сауда-саттық көзiне кедергiсiз жол табады.
Үшiншi, статистика қызметтi: мемлекеттiк қисап қажеттi
ақпараттардың толықта нақты мәлiметтерiн жинақтап, қадағалап отыру.
Төртiншi, тәртiп сақтау: iшкi-сыртқы қаскейлермен, кеден ережесiн
бұзушылармен күрес, есiрткi, қару-жарақ пен оқ-дәрiнi шеттен алып,
шетке шығаруға тиым салу, тарихи, көркемдiк мәнi зор мәдени
байлығымызды ұрлық-қарлықтан сақтау, валютаның шетке шығып кетуiне
тосқауыл болу.
1.2. Қазақстан Республикасы кеден төлемедерiнiң мәнi, жiктелуi
Кедендiк төлемдер құралдарының дамымағандығы халықаралық сауда бойынша
әрiптестермен жаңа қатынастарды құруды қиындатты, әлемдiк нарықтағы
экспортерлар көзқарасын қорғау мүмкiндiктерiн шектедi. Сыртқы экономикалық
қызметтiң негiзгi буыны министрлiктермен ведомстволар емес, жеке шаруашылық
субъектiсi болған жағдайда, контрабанда және т.б. кедендiк төлемдердi
бұзушыларға төтеп беру механизмi өз қызметiн дұрыс атқара алмайтын болды.
Мұның барлығы осы саладағы әлемдiк тәжiрибенi ескеретiн кедендiк
төлемдердi реттеудiң жаңа құралдарына көшуге себеп болды. [15]
Қазiргi кезде бiздiң кедендiк төлем төлеушiлердiң негiзгi
мақсат—мiндеттерi заңда көрсетiлген. Онда кедендiк iстiң жеке тұтынушыларды
тiкелей қорғау, адамдар өмiрi мен денсаулығына террористiк шығын келтiруден
қорғау, заңсыз наркотиктер (есiрткi зат) айналымынан, қару жарақ т.б.
шаруашылық өмiр процестерiне үнемi әсер ету сияқты Республика
экономикасының әлемдiк шаруашылықпен байланысыуына дейiнгi бағыттылығы
көрсетiлiп отырады.
Кеден төлемдерi –бұл Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
өткiзiлетiн тауарлардан алынатын мiндеттi төлемдер. Қазақстан Республикасы
кеден заңдылықтарына сәйкес олар үш топқа бөлiнедi:
- кеден баждары;
- кеден алымдары;
- қызмет көрсету ақылары.
Кеден баждары өз есебiнен бiрнеше тұрге бөлiнедi: арнайы кеден бажы,
маусымдық кеден бажы, өтемдiк баж және антидемпингтiк баж.
Кеден алымдарына кеден органдары берген лицензиялары үшiн, кедендiк
рәсiмдеу жөнiндегi маманның бiлiктiлiк аттестаты үшiн, кедендiк рәсiмдеу
үшiн, тауарларды сақтағаны үшiн және тауарларды бiрге кедендiк алып
жүргенi үшiн алымдар жатады.
Кедендiк қызмет көрсету ақыларының тұрлерi:
- ақпарат және консультатция бергенi үшiн;
- алдын -ала шешiм қабылдағаны үшiн;
- кеден акциондарына қатысқаны үшiн.
Бiздiң кедендiк төлем заңдылықтарында жаңадан кедендiк бақылау
жүргiзудiң нақты құқықтық жағдайлары белгiленген: оған жерi, уақыты,
тексеру негiздерi, техникалық құралдарды қолдануға шектеулер жатады.
Кедендiк төлемдердi бақылау тұжырымдамасының өзi толық өзгердi.
Кедендiк бақылау мақсат ретiнде қарастырылмайды, оған қызметтiк, қосымша
сипат, кедендiк заңдылықта қолданудың негiзгi құралы ретiнде болады. [9]
Кеден тарифi -Қазақстан Республикасының кеден территориясына
әкелiнетiн немесе одан әкетiлетiн тауарларға қолданылатын кеден баж
ставкаларының жиынтығы. Ол сыртқы экономикалық қызметтiң тауар
номенклатурасына сәйкес жүйеленген. [16]
Кеден баждары сыртқы экономикалық қызметтi маңызды экономикалық
реттеушiсi болып табылады. Соның көмегiмен сыртқы экономикалық алмасу
саласында мемлекеттiң техникалық саясаты жүзеге асырылады.
Кедендiк баждар —тауарларды кедендiк режимдерде декларациялау кезiнде
төленедi, бұларға орналастыру жағдайы Қазақстан Республикасының кедендiк
тарифiне сәйкес кедендiк баждарды төлейдi және кедендiк баждардың
ставкаларын Үкiмет белгiлейдi, олар ресми жарияланғаннан кейiн күнтiзбелiк
30 күн өткен соң күшiне енедi.
Импорттық баждардың мақсаты:
- µлттық өндiрушiлердi шет ел бәсекелерiнен қорғау;
- әлемдiк экономиканың тиiмдi интеграциясы үшiн ҚР жағдай жасау ;
- елдiң сауда және төлем баланстарының талаптарына сәйкес экспорт пен
импорт арасындағы қатынастарды оңтайландыру;
- Қазақстан Республикасы территориясына әкелiнетiн тауарларды құрылымын
жақсарту;
- мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн толтыру.
Экспорттық кеден баждарының мақсаты:
- Отандық рынокты толығырақ қамтамасыз ету үшiн Үлттық экономикаға қажеттi
тауарларды елден шығаруды шектеу;
- шикiзат өнiмдерi мен тауарларын шығаруды тоқтату;
- ел бюджетiнiң кiрiс бөлiгiн толықтыру, экспорттық баждар, импорттық
баждармен салыстырғанда сирек қолданады.
Транзиттiк баждардың мақсаттары:
- ел территориясы арқылы өтетiн белгiлi бiр тауарлар ағымын реттеу;
- мемлекеттiк қазынаны толықтыру.
Қазiргi кезде транзиттiк баждар өте сирек кездеседi, көптеген елдерде
тiптi қолданылмайды.
Кеден баждарының мөлшерiн анықтау үшiн кеден баж ставкалары
қолданылады. Оның белгiлi үш тұрi бар:
- адвалорлық (лат.аd valoren- от стоимости) құннан деген мағынаны
бiлдiредi. Бұл тауардың кедендiк құнынан пропорция арқылы анықталады.
- аралас кеден бажы көлемiн анықтауда әрi адвалорлық , арнайы
ставкалардың ұштастырылуы.
Кеден бажы ставкаларын кеден баждарынан ажырата алу керек.
Кеден төлемдерiнiң келесi тұрi кеден алымдары.
Кеден алымдарының ең маңыздысы – кедендiк рәсiмдеу үшiн алым. Бұл
төлем кеден шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарларын халықаралық почта
жiберiлiмдерi мен жүктерiн рәсiмдеуден алынады. [18]
Кеден алымдары тауарларды кедендiк рәсiмдеуге алған кезде немесе
одан бұрын төленедi. Тауарларды кедендiк рәсiмдеу алымдарының
ерекшелiктерi:
Бұл алымдар бойынша төлемдердi төлеудi кейiнге қалдыруға немесе
бөлiп-бөлiп төлеуге болмайды.
Кедендiк рәсiмдеу алымдарының төленген сомасы қайтарылмайды.
Кедендiк рәсiмдеу алымдарының сомасы банк мекемелерi арқылы кеден
органдарының депозиттiк шоттарына аударылады немесе кеден органдарының
кассасына нақты төленедi.
Кеден алымдарының басқа тұрлерi - кеден төлемдерiнiң жалпы көлемiнде
соншалықты көп емес.
Кесте-1.
Кеден төлемдерiнiң жiктелуi мен кодтау ерекшелiктерi
Коды Төлем аты
1 2
1 кеден алымдары
10 Кедендiк рәсiмдеу үшiн ұттық валютадағы кеден аылмы.
11 ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша кедендiк рәсiмдеу үшiн алымды
шетел валютасында жүргiзу.
12 Кеден рәсiмдеуiн уақыттан тыс, және оған қатысты емес жерлерде
µлттық валютада кеден алымдарын алу.
13 Тауарлардың кедендiк рәсiмдеуiн уақыттан тыс және оған қатысты
емес жерлерде, қосымша рәсiмдеуiн ҰБ белгiлеген курс бойынша
кеден алымдарын алу.
14 Тауарларды сақтауға кеден алымы.
15 Кедендiк алым жүргiзу үшiн кеден алымы.
2. кеден төлемдерi.
20 ҚР ваютасында есептелген импорттық кеден төлемi.
21 ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша шет ел валютасымен
есептегендегi импорттық кеден төлемi.
25 ҚР валютасында есептелген экспорттық кеден төлемi.
26 ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша шетелдiк валютамен есептегендегi
экспорттық кеден төлемi.
3. кеден органдарымен салынатын жанама салықтар.
30 ҚР валютасында есептеген акциз.
31 ҚР ҰБ белгiленген курспен шетел валютасымен есептелген акциз.
Тенгемен есептелген ҚҚС.
32
33 ҚР ҰБ белгiленген курспен шетел ваютасымен есептелiнген ҚҚС.
4. Тәркiлеуден түскен құралдар.
60 Тәркiлеуден түскен құралдар.
5. Басқа аымдар.
70 Лицензия бергенi үшiн алым.
71 Лицензия әрекетiн қалпына кетiру үшiн алымдар.
72 Кедендiк рәсiмдеу бойынша маманның квалификациялық аттестатын
қапына келтiру үшiн алымдар.
73 Кедендiк рәсiмдеу бойынша маманның квалификациялық аттестатын
қапына келтiру бойынша алым.
74 Ақпарат және консультация бергенi үшiн төлем.
75 Қорытынды шешiм қабылдағаны үшiн алым.
76 Кеден аукциондарына қатысқаны үшiн алым.
77 Банктi немесе басқа несие мекемесiн банктер реестiрiне қосқаны
үшiн алым.
6. кеден алымдарының бiрлiк ставкасы.
80 Кедендiк алымдардың бiрлiк ставкасы.
91 7. басқа кеден төлемдерi.
ҚР валютасында есептелген кеден төлемдерiн создырған процент.
92 Қазақстан Республикасы ҰБ белгiленген курс бойынша кеден
төлемдерiн создырғаны үшiн шетел валютасында төленетiн процент.
93
Қазақстан Республикасы валютасында есептелген кеден
94 төлемдерiн кейiнге қалдрғаны үшiн процент.
Қазақстан Республикасы ҰБ белгiленген курс бойынша кеден
төлемдерiн кейiнге қалдрғаны үшiн шетел валютасында алынатын
процент.
95 ҚР валютасында есептелген кейiнге қалдыру пениясы.
96 Қазақстан Республикасы ҰБ белгiленген курс бойынша кейiнге
қалдыруда шетел валютасында есептелген пеня.
97 ҚР кеден заңдарында көрсетiлген басқа да төлем тұрлерi.
98 ҚР валютасында төленетiн төлем соммаларын қамсыздандыру.
ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша кеден төлемдерiн шетел
99 валютасын төлеудегi сомманы қамсыздандыру.
Кедендiк төлем мөлшерлерi мынадай тұрлерге бөлiнедi:
Адвалорлық—салық мөлшерi салынатын тауарлардың кедендiк құнына
процентпен есептеледi;
Ерекше—салық мөлшерi салынатын тауарлар бiрлiгiнiң белгiленген мөлшерi
мен есептелiнедi;
Аралас—салық мөлшерi жоғарыда аталған кедендiк салық тұрлерiнiң
екеуiне де үйлестiрiледi.[16]
1.3. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiн қалыптастыруды құқықтық
реттеудегі кеден саясаты
Кеден саясаты шетел инвестицияларын тарту, инвестициялық белсендiлiктi
ынталандырудың аса маңызды құралы болып табылады. Осы факторды есепке ала
отырып Қазақстан Республикасының Кеден органдары өз жұмыстарының
тиiмдiлiгiн кедендiк ресiмдеудi жылдамдату, оңайлату, т.б. арқылы
арттыруға күш салысады. [22]
Кеден саясатының принциптерi өмiр талаптарына сәйкес үнемi өзгерiп
отырады. Оның қазiргi кезедегi принциптерi:
- Кеден саясаты мен сыртқы сауда саясатының бiрiнғайлылығы және
әртұрлi болу принципi.
Қазақстан Республикасының iшкi және сыртқы саясатының құрамдас бөлiгi
ретiнде бiрiнғай кеден және сыртқы сауда саясаттары жүзеге асырылады.
Бiрiнғайлылығы сол- кедендiк – тарифтiк мәселелерi мен сыртқы сауданы
қорғау шаралары бойынша бiрiккен комиссиялардың құрылуы, экономикалық
сауда ұйымдары жұмыстарына қатысу, ғылыми практикалық конференциялардың
өткiзлуi және т.б.[14]
Сонымен бiрге сыртқы экономикалық қызметтi реттеу саласында нақты
арнайы мақсаттар мен мiндеттердi орындау барысында кеден саясаты мен сыртқы
сауда саясатының функциялары мен жауапкершiлiктерi әртұрлi. Әрқайсысының
өзiне тән басқару органдары ведомстволық инфрақұрылымдар бар.
- Қазақстан Республикасы мемлекеттiк шекарасы мен кеден
территориясының бiрлiк принципi.
Кеден территориясының және елдiң мемлекеттiк территориясының бiр-
бiрiне сай келмеуi мүмкiн.
- заңдылық пен жауапкершiлiк принципi.
Бұл принцип бойынша кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк
құралдарын өткiзуге байланысты барлық қағидалар мен ережелер Қазақстан
Республикасы заңдарына және халықаралық келiсiмдерге негiзделуi тиiс. Кеден
заңдылықтарын құрастырушы кеден процедураларын халықаралық құқық
негiздерiне және бiрiнғай Еуропалық Одақтың заңдылық актiлерi мен
нормаларына сәйкестендiруге ұмтылады. Ондағы мақсат- кеден процедураларын
мүмкiндiгiнше идентификациялау және оңайлату. [14]
Сонымен бiрге кеден органдарының лауазымды адамға және т.б.
қызметкерлерге қателесiп, өздерiнiң бұрыс шешiмдерi мен зиян келтiрсе, оған
жауап берулерi тиiс.
- сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың және мемлекеттiң
экономикалық мүдделерiн қорғау принципi.
Бiздiң кеден саясатымыз Қазақстан Республикасының "Кедендiк тарих
және алым - салық" Заңына, сыртқы экономикалық қарым - қатынас
мәселесiне арналған Республика Президентiнiң жарлығы мен үкiмет
шешiмдерi мен негiзделген. Ал сапасыз импортқа келетiн болсақ оған
тосқауыл жасайды. Қай елдi алмасаңызда импорт-экспортты реттеудiң
бiрден бiр амалы-кеден тарифы, сондықтан ол әрқашан сыныптай өтiмдi,
сауда саттық коньюнктурасына байланысты құбылмалы болуға тиiс. [18]
Бүгiнгi таңдағы кедендiк төлемдi төлеушiлерге елiмiздiң
азаматтарына құқық беруде кеден қызметiнiң үлкен роль атқаратынын әрқашан
есте ұстайтын болуы керек. Мемлекеттiк кеден қызметiнiң беделiн арттыруды
және ұжымның топтасқан тұтастығын арттыру мақсатымен бiздiң елде әйелдер
кеңесi және баспасөз қызметi жұмыс iстейдi.[25]
Кеден аумағын құрғақтағы аумақ, аумақтық сулар (теңiз) және iшкi сулар,
олардың үсiндегi әуе кеңiстiгi, сондай-ақ құрлықтық маңайында орналасқан
жасанды аралдар, қондырғылар, ғимараттар және кеден iсi саласында
Қазақстан Республикасының юрисдициясында ғана болатын өзге де объектiлер
құрайды.
Кеден аумағында құрылған арнайы экономикалық аймақтың аумағы
Қазақстан Республикасының кеден аумағының бiр бөлiгi және Қазақстан
Республикасы кедендiк аумағының шектерi, сондай—ақ арнайы экономикалық
аймақтардың периметрлерi Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы
болып табылатыны мәлiм. Кедендiк шекара кеден аумағының шектерiн
белгiлейтiн сызықпен осы сызық бойынша өтетiн вертикальды бет және кеден
шекарасына дәл келуi мүмкiн.[16]
Кеден саясатын орталық мемлекеттiк үкiмет органдары жүргiзедi. [5]
Кеден саясатының негiзгi мақсаттары:
- Қазақстанның рыногын қорғау;
- Қазақстанның өндiрушiлерi мен тұтынушыларын қорғау;
- экономиканың дамуын ынталандыру;
- экономикада құрылымдық қайта құруды жүргiзуге жәрдемдесу;
- бәсекенi көтермелеу;
- моноплизмге қарсы әрекет ету;
- экспортты ынталандыру және импортты алмастыратын өндiрiсiтi
көтермелеу;
- шетел инвестициялырын тарту;
- сауда саясаты мiндеттерiн шешу;
- Қазақстан Республикасы Президентiнiң “Қазақстан Республикасындағы
кеден iсi туралы” Заң күшi бар жарлығына және тағы басқа заң
актiлерiне сәйкес Қазақстан Республикасы орталық мемлекеттiк
үкiмет органдары анықтайтын басқа да мақсаттары.
Әр елдегi кедендiк қызметтiң ұйымдастырушылық құрылымы- елдiң
экономикалық даму денгейiне, сыртқы экономикалық байланыстардың жан-
жақтылығы мен ауқымына тәуелдi болады.
Кедендiк органдар жүйесiн Қазақстан Республикасы кеден комитетi
басқарады. Ол атқарушы орталық орган болып табылады және кедендiк қызметке
тiкелей жеткшiлiк етедi.
II. Кеден төлемдерін төлеудегі кеден органдарын құқықтық реттеу және
бақылау органдары ретiнде кеден қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi
1. Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды
иелерiнiң құқықтық мәртебелерi
Қазақстан Республикасындағы кедендiк саясатты жүзеге асырушы орган
–қазақстандық кедендiк қызмет, ол Қазақстан Республикасы Президентiнiң
1991 жылғы 12 желтоқсандағы “Қазақстан Республикасы Кеден комитетiн құру
жөнiндегi” Жарлығы бойынша құрылған. Қазақстанның кеден органдары бiртұтас
жүйенi құрайды, оның құрамына Орталық кеден орган, кедендiк комитет,
сонымен бiрге кедендiк басқармалар, кедендер және кеден бекеттерi кiредi.
“Кедендiк iс жөнiндегi” Заңға сәйкес Қазақстан Республикасындағы
кедендiк органдарға мыналар кiредi: Орталық кедендiк комитет, 19
кедендiк басқарма және еркiн экономикалық аймақта (“Атакент” –iскерлiк
ынтымақтастық Орталығы және Хоргос) орналасқан 2 дербес кедендiк органдар
Республикадағы кедендер мен кедендiк бекеттер саны 100-ден астам.
Кедендiк органдар жиынтығы қанадай негiздерге байланыстылығын мына екi
фактордан атап өтейiк: функционалдық орталығы, кедендiк органдардың
мақсаттары мен мiндеттерiнiң бiртұтастығы.
Екiншiден, кедендiк органдардың ұйымдық бiрлiгi осы органдар
жүйесiнiң ұйымдық құрылымымен қамтамасыз етiледi. Ол қатаң иерархиямен
және буындардың қатаң бағынуымен ерекшеленедi.
Орталық кеден органы кедендiк қызметтiң барлық мәселелерiмен
айналысады. орталық органның маңыздылығына қарамастан, иститутционалдық
құрылымның негiзiн құраушы элемент болып Кеден есептеледi.
Кеден- кедендiк шаралардың жүруi үшiн арнайы белгiленген және
тиiсiнше жабдықталған орын. Кеден елдiң кедендiк шекарасында орналасуы
мiндеттi емес. Ол кедендiк территорияның iшiнде де орналасуы мүмкiн.
Кеден қызметiне кедендiк құқықтық реттеу нәтижелерi тiкелей тәуелдi болады.
Орталық Кедендiк орган
Кедендiк қызмет Басқармасы
Кеден
Кедендiк бекеттер
Сызба –4. Кедендiк органдар жүйесi .
Кедендiк органдардың төменгi буынының жоғарғы буынға орталықтануы
және бағынуы, кедендердiң жергiлiктi әкiмшiлкке тәуелсiздiгi төмендегi
жүйенi құрудың айырықша белгiсi болып табылады. [6].
Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк табыстық
министрлiгiнiң кеден комитетi
Кедендiк басқарма
Кеден
Кедендiк бекеттер
Сызба –5. Қазақстан Республикасы кеден органдарының жүйесi .
Тiкелей басқару және көлденең бағыттағы әкiмшiлiк тәуелдiлiктiң жоқ
болуы –жалпы кедендiк органдар жүйесiне де, оның әрбiр құрамдас бөлiгiне
де тән белгi. Осыған байланысты кедендiк органдар жүйесiнiң буындары
жергiлiктi билеушi органдарға мүлдем тәуелдi емес деген ой туындамауы
тиiс. олардың өзара байланыстары жергiлiктi дәрежеде әр алуан болып
келедi.
Жалпы тұрде кедендiк органдар жүйесiнiң - бiртұтас мақсаттары мен
мiндеттерi бар, сонымен бiрге иерархиялық құрылымдағы, яғни төменгi
органдардың жоғарғы органдарға бағыныштылығымен сипатталатын кедендiк
органдар жиынтығы ретiнде анықтауға болады.
Осы жүйенiң бiртұтас функционалдық және ұйымдастырушылық орталығы -
Кеден комитетi.
Кеден органдарының негiзгi қызметтерi:
- Қазақстан Республикасының кедендiк саясатын жасау мен оны жүзеге
асыруға қатысады;
- өз құзыры шеңберiнде экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз етедi,
бiздiң мемлекеттiң экономикалық мүдделерiн қорғайды;
- кедендiк төлемдер мен салықтарды алып отырады, Қазақстанның кедендiк
шекарасы арқылы тауарлар мен транспорттық құралдардың қозғалысы
кезiнде ережелердiң сақталуын қамтамасыз етедi, Қазақстан
Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өтетiн тауарларға қатысты
экономикалық саясат шараларын жолдауға қатысады.
Қазақстан Республикасы кеден iсi Қазақстан Республикасы-ның кеден
шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк құралдарын өткiзу тәртiбi мен шарттарын,
кеден төлемдерi мен салық алуды, кедендiк ресiмдеудi, кеден бақылауын және
кеден саясатын iске асырудың басақа да құралдарын, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының кеден органдары қызметiнiң ұйымдық-құқықтық негiздерiн
қамтиды. Қазақстан Республикасында оның iшкi және сыртқы саясатының
құрамдас бөлiгi болып табылатын бiртұтас кеден саясаты жүзеге асырылады.
Кедендiк басқармалар- орталық орган мен жергiлiктi кедендiк
мекемелер арасындағы кедендiк органдар жүйесiнде аралық буын болып
табылады. оның мiндеттерi мен қызметтерi мемлекеттiк кеден комитетiнiң
мiндеттерi мен қызметтерiне ұқсас, бiрақ ол сәйкес кедендiк аймақ
территориясындағы кедендiк iске ғана жетекшiлiк етедi.
Қазақстан Республикасының кедендерi – кедендiк органдар жүйесiнiң
ұйымдастырушылық негiзiн құрайды.
Кедендiк қызмет саласындағы мiндеттердiң негiзгi бөлiгiн тiкелей
кедендер орындайды. Қазақстанда болып жатқан терең саяси және әлеуметтiк
-саяси өзгерiстер кедендiк iстiң кеңеюi мен күрделенуiне жағдай жасады,
нәтижесiнде кедендiк бақылау құзырына өзгерiстер енгiзудi талап еттi.
Бұрын-соңды кедендiк бақылау кедендiк шекарада орналасқан нүктелерде ғана
жүргiзiлдi. Сыртқы сауданың мемлекеттiк монополиясынан бас тартуға және
өндiрушiлердiң сыртқы нарыққа өз бетiнше шығуына байланысты кедендiк
тексеру шарасын өзгерту қажеттiлiгi туындады, яғни кедендiк құжаттарды
дайындау мен тексеру және жүктердi тексеру бойынша негiзгi жұмыстар
кедендiк шекарадан мемлекет iшiне ауыстырылды.
Кедендiк бекет - кедендiк органдар жүйесiнiң алғашқы буыны, ол
белгiлi бiр нүктеде немесе белгiлi бiр территорияда кедендiк құжаттарды
толтыру және кедендiк тексерулердi жүргiзуге арналған өкiлеттi орган.
Қазақстан Республикасындағы кеден органдары қызметiнiң миссиясы:
сыртқы сауданы ырықсыздандыру және елдiң географиялық орналасуын ескере
отырып тауарлардың халықаралық транзитi үшiн қолайлы режим жағдайын жасау.
Мақсаттар мен мiндеттер:
- мемлекеттiң экономикалық қауiпсiздiгi мен экономикалық мүдделерiн
қамтамасыз ету;
- кеден төлемдерi мен салықтарын уақыытында және толық алу, валюталық-
банктiк кеден бақылауын жүзеге асыру;
- елдiң сыртқы саудасын реттеудiң мемлекет белгiлеген тарифтiк және
тарифтiк емес шараларының сақталуын бақылауды қамтамасыз ету жөнiндегi
кеден қызметiнiң рөлiн нығайту;
- заң базасын қамтамасыз ету;
- кеден iсi саласында контрабандаға және қылмыстарға, кеден ережелерiн
бұзушылықтарға қарсы күрес;
- кеден режимдерiн оңтайландыру. Мемлекеттiң кеден шекарасы арқылы тауар
айналымын жеделдетуге септiгiн тигiзетiн жағдайларды жасау;
- стратегиялық мақсаттағы тауарлардың, ұдайы мақсаттағы тауарлардың
қозғалысын бақылаудыы қамтамасыз ету.
Кеден органдары қызметiнiң принциптерi:
—заңдылық;
—заң алдындағы қорғалу мен теңдiк құқығын қамтамасыз ету сыртқы
экономикалық және кеден iсi салсындағы өзгеде қызметке қатысушылардың
құқықтарын құрметтеу мен сақтау;
—жариялылық принциптерiнде құрылады.
Кеден органдарының мiндеттерi:
— кеден саясатын әзiрлеуге және iске асыруға қатысу;
— өз құзыретi шегiнде егемендiк пен экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз
ету;
— кеден iсi саласында контрабанда мен қылмыстарға, Қазақстан
Республикасының шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарларға қатысты кеден
ережелерiн және салық заңдарын бұзушылыққа қарсы күрес, Қазақстан
Республикасының кеден шекарасы арқылы есiрткi заттардың, психикаға әсер
ететiн заттардың, қару-жарақтың, Қазақстан Республикасы мен шетел
халықтарының көркем, тарихи және археологиялық игiлiгi бұйымдарының,
интеллектуалдық меншiк объектiлерiнiң, жойлып кету қауiпi бар жануарлар
мен өсiмдiктер тұрлерiнiң, олардың бөлшектерi мен туындыларының, басқа да
тауарлардың заңсыз айналымға түсуiне жол бермеу, сондай-ақ халықаралық
терроризмге қарсы күреске жәрдемдесу, Қазақстан Республикасы
әуежайларында халықаралық азаматтық авиация қызметiне заңыз араласуға
жол бермеу;
— орындалуын бақылау кеден органдарына жүктелген Қазақстан
Республикасының кеден және өзге де заңдарының сақталуын қамтамасыз ету;
— Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар
мен көлiк құралдарына қатысты заңдарда белгiленген тарифтiк және тарифтiк
емес шараларының сақталуын қамтамасыз ету;
— сыртқы экономикалық және кеден iсi саласындағы өзге де қызметке
қатысушылардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау;
— Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес кеден iсi саласындағы құқық
бұзушылыққа қарсы күресу;
— кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды жүзеге асыру және жетiлдiру,
сондай—ақ Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы тауар
айналымын жеделдетуге жәрдемдесетiн жағдайлар жасау;
— Қазақстан Республикасы сытқы саудасының кедендiк статистикасын және
арнаулы кеден статистикасын жүргiзу;
— өз құзыретi шегiнде валюталық бақылауды жүзеге асыру;
— сыртқы экономикалық қызметтiң тауар номенкла-турасын жүргiзу;
— Қазақстан Республикасының халықаралық мiндеттемелерiнiң орындалуын
қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының кеден iсi саласындағы
халықаралық шарттарын әзiрлеуге қатысу;
— шет мемлекеттердiң кеден және өзге де құзыреттi органдар мен,
халықаралық ұйымдармен кеден iсi мәселелерi бойынша ынтымақтастықты
жүзеге асыру;
— бiрiнғай бюджет саясатын iске асыруға, кеден органдарының
материалдық—техникалық және әлеуметтiк базасын дамытуға қатысу;
— өз құзыретi шегiнде ұлттық қауiпсiздiктi қорғау, адамның өмiрi мен
денсаулығын қорғау, қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi шараларды қамтамасыз
ету;
— кеден iсi саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзу, консультациялар
беру, мемлекеттiк органдар мен ұйымдар үшiн осы саладағы мамандар даярлау
және бiлiктiлiгiн арттыру;
— мемлекеттiк үкiмет органдарына, ұйымдар мен азаматтарға кеден
мәселелерi бойынша заңдарда белгiленген тәртiппен қажеттi ақпаттар беру;
— бiрiнғай қаржы- шаруашылық саясатын iске асыруға, кеден органдарының
материалды-техникалық және әлеуметтiк базасын дамытуға қатысу.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының бiрiнғай жүйесiн:
—кеден iсi мәселделерi жөнiндегi уәкiлеттi орган;
—уәкiлеттi органның облыстар бойынша аумақтық бөлiмшелерi;
—кедендер;
—кеден бекеттерi;
—кедендiк шекарасынның бақылау өткiзу пункттерi;
- мамандандырылған кеден мекемелерi құрайды.
Кедендiк бекет Қазақстан Республикасы кедендiк шекарасы арқылы
өтетiн тауарлар мен транспорттық құралдары кедендiк тексеруден өткiзедi
және кедендiк құжаттарды толтырады.
Қазақстан Кеден шекарасы арқылы тауарлар мен транспорттық
құралдардың өтуiне рұқсат етiлген ережелердiң сақталуын қамтамасыз етедi
және кедендiк салықтар жинайды. Жалпы алғанда, кеденмен салыстырғанда,
кедендiк бекеттердiң мiндеттерi мен қызметтерiнiң жалпы шеберi едәуiр аз
болып келдi.
Кедендiк органдардың ұйымдастырушылық құрылымы мен олардың
қызметтерiн қарастырғанда, оның құрамына төмендегi бөлiмдер кiредi:
1) кедендiк тексерудi ұйымдастыру бөлiмi;
2) кедендiк төлемдер бөлiмi:
- төлемдер бөлiмi;
- валюталық тексеру қызметi;
3) контрабандамен және кеден ережесiн бұзушылықпен күрес жүргiзу
бөлiмi:
- кедендiк тергеу қызметi;
- оперативтiк –iздестiру қызметi;
- есiрткi заттар контрабандасымен күресу қызметi және
кинология қызметi;
4) кедендiк қорғау мен режим бөлiмi:
- кедендiк қорғау мен режим бөлiмi;
- қарулану мен әскери дайындық қызметi;
5) тауарлардың жеткiзiлуi транзиттiк бақылау қызметi;
6) қалыптасқан мен кедендiк сынақ бөлiмi;
7) өзiндiк қауiпсiздiк қызметi;
8) кадрлар бөлiмi;
9) бухгалтерлiк есеп пен есеп беру бөлiмi;
10) қамтамасыз ету бөлiмi;
11) құжаттық қамтамасыз ету бөлiмi;
12) ақпараттарды қорғау қызметi;
13) пресс-қызмет;
14) сыртқы экономикалық байлыныс;
15) акциздiк кедендiк бекет.
Кедендiк тексерудi ұйымдастыру бөлiмi- Қазақстан Республикасы кеден
шекарасы арқылы өтетiн тауарлардың кедендiк құжаттары төмендегi кедендiк
режимдер бойынша дайындалады:
- еркiн айналым үшiн тауарларды шығару;
- тауарлардың реимпорты;
- тауарлар импорты;
- тауарлар реэкспорты;
- тауарлар экспорты;
- тауарларды жою;
- мемлекет пайдасы үшiн тауарлардан бас тарту;
- салықсыз сауда дүкенi;
- кедендiк қойма;
- еркiн кедендiк аймақ және еркiн қойма;
- тауарларды уақытша енгiзу және уақытша шығару;
- Қазақстан Республикасы кеден территориясында тауарларды өңдеу;
- кедендiк тексеру арқылы тауарларды өңдеу;
- уақытша сақтау қоймасы;
- кедендiк территориядан тыс жерде тауарларды өңдеу;
- жүктердiң кедендiк құжаттарын дайындау.
Кедендiк төлемдер бөлiмi- кедендiк төлемдердi және салықтарды
белгiлейдi және жинайды, кедендiк режимге сәйкес төлемдердiң дер кезiнде
келiп түсуiн бақылап отырады, саудалық емес айналымдағы кедендiк төлемдер
мен алымдарды белгiлейдi және жинайды, саудалық және саудалық емес
айналымдағы кедендiк төлемдерге санақ пен талдау жүргiзедi, тауарлардың
кедендiк құнын анықтайды, тауарлардың кедендiк құнына талдау жасайды, әр
тұрлi факторлар әсерiнен оның динамикасының өзгеруiн анықтайды, валюталық
табыстардың түсуi мен қолданылуын тексередi, валюталық табыстардың келiп
түсуiн кедендiк- банктiк тексеру нәтижелерiне талдау жасайды, сыртқы
экономикалық қызметке қатысушылардың тауар айналымының көлемi, динамикасы
және құрылымы жөнiндегi ақпараттарды бiр жүйеге келтiру және зерттеу
жұмыстарын жүргiзедi, экспорттық-импорттық операцияларды аудиторлық
тексеруден өткiзедi.
Контрабандамен және кедендiк ереже бұзушылықпен күрес жүргiзу бөлiмi –
контрабанда және кедендiк ережелердi бұзу фактiлерiн анықтау мен оған жол
бермеу шараларын жүргiзедi, контрабанда немесе кедендiк ереже бұзу
бойынша тергеу жүргiзедi, оперативтiк тергеу қызметiн жүзеге асырады,
тексерудiң техникалық құралдары мен арнайы дайындалған iз кесушi иттердi
қолдану арқылы есiрткi заттар мен жарылғыш құралдар контрабандасы
фактiлерiн анықтау шараларын жүргiзедi, құқық қорғау органдарымен
бiрлесе отырып жедел шараларды жүргiзедi.
Кедендiк қорғау мен режим бөлiмi- кедендiк шекараны, кедендiк орган
объектiлерiн қорғау, ұсталған және тұтқындалған жүктердi, акциздiк топтағы
тауарларды қорғау жұмыстарын жүргiзедi, оперативтiк кезекшiлiк қызмет
жұмысын ұйымдастырады, қару-жарақ пен құралдарды сақтау мен беру бойынша
қызметкерлердiң қарудың материалдық бөлiктерiмен танысуы және оны қолдану
ережелерiн бiлуi бойынша жұмыстарды ұйымдастырады.
Тауарларды жеткiзу мен транзиттiк бақылау қызметi - “транзит” атты
кедендiк режимге жатқызылған тауарлардың кедендiк тiркелуiн қамтамасыз
етедi, iшкi кедендiк транзит шарасы бойынша қажеттi кедендерге импорттық
жүктердiң келiп түсуiне тексеру жасайды, “Тауарлар экспорты” және
“Тауарлар реэкспорты” деген кедендiк режимге енгiзiлген тауарлардың iс
жүзiнде шетке шығарылуына бақылау жасайды.
Қалыптасқан кедендiк санақ бөлiмi - кедендiк қызмет мәлiметтерiн
автоматты тұрде жасаудың бiртұтас жүйесi шеңберiнде ақпараттық және
техникалық құралдарды пайдалану бойынша жұмыстарды жүргiзедi, сыртқы сауда
санағын, кеден iшiндегi және арнайы санақты жүргiзу мен ақпаратты жинау,
енгiзу мен тексеру және талдауды жүзеге асырады.
Өзiндiк қауiпсiздiк қызметi – кеден қызметiндегi жемқорлық, парақорлық
және қиянат жасау фактiлерiн анықтайды, оған ескерту жасайды, кедендiк
қызмет қатарына қылмыстық элементтердiң кiруiне, қызметтiк ақпараттардың
шетке шығуына тыйым салады.
Кадрлар бөлiмi – кадрларды таңдау мен орналастыруды жүзеге асырады,
жеке құрамында тәрбие жұмысын жүргiзедi, қызметкерлердiң кәсiпқойлық
деңгейiн көтерумен айналысады.
Бухгалтерлiк есеп пен есеп беру бөлiмi – кеден органдарының қаржылық
–шаруашылық қызметiн есепке алады және бақылайды, ақшалай құралдардың
үнемi және тиiмдi шығарылуына бақылау жасайды.
Қамтамасыз ету бөлiмi - әкiмшiлiк жүйеге қызмет көрсетедi, қажеттi
жиїазбен және кеңсе тауарларымен, қызмет орнымен, қоймамен қамтамасыз
етедi, транспорттық құралдарды пайдалану бойынша жұмыстарды Үйымдастырады,
телефон байланыстарымен қамтамасыз етедi.
Құжаттық қамтамасыз ету бөлiмi – құжаттау және iс қағаздарын толтыру
жұмыстарын Үйымдастырады, үйлестiредi және бақылайды.
Ақпараттарды қорғау қызметi - кедендiк мекемедегi режимдi қамтамасыз
етедi, азаматтық қорғаныс бойынша толық әскери-дайындық жұмыстарын
Үйымдастырады.
Заң қызметi- кедендiк мекеме қызметiндегi заңдылықтардың сақталуын
қамтамасыз етедi, кедендiк басқармалардың құқықтары мен мүдделерiн
қорғайды, Қазақстан Республикасындағы заң актiлерi бойынша үгiт –насихат
жұмыстарын жүргiзедi және түсiндiредi.
Пресс қызметi – халықаралық жiберулердi – Үсақ пакеттер, бандероль,
сектограмма, баспа өнiмдерi бар “М” атты қапшықтардың кедендiк құжаттарын
дайындайды.
Сыртқы экономикалық байланыс қызметi- кедендiк қызмет мәселелерi
бойынша елшiлiктер және өкiлдермен кездесулер немесе келiссөздер
жүргiзудi Үйымдастырады.
Акциздiк кедендiк бекет – тауарға белгi жасалуы тиiс шетелдiк
жекелеген акциздiк тауарлардың кедендiк құжаттарын дайындайды, акциздiк
жиындар маркасын сатумен айналысады, маркаланатын акциздiк шетел
тауарларының жеткiзiлуiн ұйымдастырады, акциздердiң толық тұрде және дер
кезiнде төленуiн қамтамасыз етедi. [32]
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдарына кеден
органдарында қызмет ететiн, белгiленген тәртiппен арнаулы атақ берiлген
Қазақстан Республикасының азаматтары жатады. Кiшi, орта және аға басшы
құрамдарға арнаулы атақтар берудiң тәртiбi осы ережемен айқындалады.
Қазақстан Республикасында кеден iсiне жалпы басшылықты Қазақстан
Республикасының үкiметi мен кеден iсi мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган жүзеге асырады. Қазақстан Республикасында кеден iсiне
тiкелей басшылықты Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк кiрiс министрлiгiнiң
Кеден комитетi жүзеге асырады. Кеден комитетiн Кеден комитетiнiң
төрағасы басқарады. [33]
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары өз
қызметтерiнде Қазақстан Республикасының Конституциясын, (Қазақстан
Республикасы кеден iсi туралы( Қазақстан Республикасының Заңын, өзге де
нормативтiк құқықтық келiсiмдердi, сондай-ақ жоғарыда аталған ереженi
басшылыққа алады.
Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазым иелерiнiң
құқықтық мәртебелерi, 2000 жылғы 12 тамызда қабылданған Қазақстан
Республикасының кеден органдарында лауазымды адамдардың қызмет өткеруi
ережесi туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысына сәйкес
айқындалады. Қарастырылып отырған осы Ереже (Қазақстан Республикасындағы
кеден iсi туралы ( Қазақстан Республикасы Заңының 397 –бабына сәйкес
әзiрленген және лауазымды адамдардың Қазақстан Республикасының кеден
органдарында қызмет өтуiнiң тәртiбiн белгiлейдi.
Қазақстан Республикасының кеден органдарындағы қызмет шыққан тегiне,
әлеуметтiк және мүлiктiк жағдайына жынысына, нәсiлiне, Үлтына, тiлiне,
дiнге көзқарасына, сенiмiне немесе кез келген өзге жағдайларға
қарамастан, заңдылық, дара басшылық, қорғауға құқықтың қамтамасыз етiлуi,
заң алдындағы теңдiк қағидаларында құрылады.
Жоғары басшының құрамы арнаулы атақтарын Қазақстан Республикасының
Президентi бередi. Кiшi, орта және аға басшы құрамдардың арнаулы атақтарын
Кеден комитетiнiң төрағасы бередi. Кеден органдарында қызмет атқаратын
лауазымды адамдарға мынадай арнаулы атақтар берiледi:
Кiшi басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң прапорщигi;
- кеден қызметiнiң аға прапорщигi.
Орта басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң кiшi лейтенанты;
- кеден қызметiнiң лейтенанты;
- кеден қызметiнiң аға лейтенанты;
- кеден қызметiнiң капитаны.
Аға басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң майоры;
- кеден қызметiнiң подполковнигi;
- кеден қызметiнiң полковнигi.
Жоғары басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң генерал- майоры;
- кеден қызметiнiң генерал –лейтенанты.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары үлгiсiн
Қазақстан Республикасының үкiметi бекiтетiн нысанды киiммен қамтамасыз
етiледi. Кеден органдары лауазымды адамдарының нысанды киiмдi кию
ережесiн кеден iсi мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi мемелкеттiк орган
белгiлейдi. Лауазымды адамдарға жеке басы мен өкiлеттiгiн куәландыратын
белгiленген үлгiдегi қызметтiк куәлiк берiледi.
Кеден огандары лауазымды адамдарының арнайы даярлықтан өткеннен
кейiн белгiленген тәртiппен оқпен атылатын қару алып жүруге және
сақтауға құқығы бар.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының қызметiне, әдетте,
мiндеттi әскери қызметiн атқарған, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Қарулы
Күштерiнiң запасында тұрған, өзiнiң жеке басының моральдық, iскерлiк,
кәсiби қасиеттерi, денсаулық жағдайы мен дене бiтiмi, бiлiм денгейi
бойынша өзiне жүктелген лауазымдық мiндеттердi орындауға қабiлеттi
Қазақстан Республикасының азаматтары ерiктi негiзде қабылданады.
Қазақстан Республикасы кеден огандарына кiшi басшы құрам
лауазымдарына қызметке 30 жастан аспаған, кемiнде орта бiлiмi бар азаматтар
қабылданады. Орта және аға басшы құрам лауазымдарына жоғарғы бiлiмi бар 35
жастан аспаған азаматтар қабылданады. Нақты жағдайларда жас мөлшерi Кеден
комитетi төрағасының шешiмiмен өзгертiледi. Орта және аға басшы құрам
лауазымдарына жұмыс тәжiрибесi мен iскерлiк қасиетi бойынша өзiне жүктелген
мiндеттердi орындауға қабiлеттiлiгi шартымен мамандықтарға даярлық бейiнi
бойынша жақын орта арнаулы бiлiмi бар және жоғарғы оқу орындарында бiлiм
алып жатқан азаматтар қабылдануы мүмкiн. Кеден органдарынан, Қарулы
Күштерден, ұлттық қауiпсiздiк комитетiнен, Салық полициясы қызметiнен, lшкi
iстер органдарынан, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет
қызметiнен, Республикалық Үланнан бұрын босатылған және қайта қабылданатын
азаматтар үшiн жас мөлшерiне шектеу негiзге алына отырып белгiленедi.
Кiшi, орта және аға басшы құрамының лауазымдары заңдарда белгiленген
тәртiппен тағайындау арқылы атқарылады. Қазақстан Республикасының кеден
органдарын бiлiктi мамандармен жасақтау және лауазымды адамдардың
бiлiктiлiгiн арттыру мақсатында Кеден комитетi арнаулы бастапқы оқуды, дене
күшiн, арнаулы құралдар мен оқпен ататын қаруды қолдануға байланысты
жағдайлардағы iс-қимылдарға жарамдылығын мерзiмдi тексерудi қамтитын кәсiби
даярлықты, оқу орындарында, оның iшiнде Қазақстан Республикасынан тысқары
жерлерде мамандарды кәсiптiк оқытуды және даярлауды, Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта
даярлауды жүзеге асырады. Қажет болған жағдайларда Кеден комитетi
төрағасының шешiмi бойынша кеден органдарының орта және аға басшы
құрамының лауазымдарына мемлекеттiк қаржы органдары мамандарының, ғылыми
қызметкерлердiң және жоғарғы оқу орындары оқытушыларының қатарынан бұрын
кеден органдары-ның кадрларында тұрмаған, 40 жастан аспаған азаматтар
тағайындалуы мүмкiн. Бұл ретте, оларға кеден органдары қызметiнде қызмет
өткерген жылдары үшiн пайыздық үстеме ақы төлеу мен зейнетақы тағайындау
үшiн мамандығы бойынша бұрынғы жұмысының стажы, оның iшiнде аспирантурада,
докторантурада оқыған уақыты есептеледi. Бұл адамдарға тиiстi арнаулы
атақтар жоғарыда көрсетiлген ережеде көзделген тәртiппен берiледi.
Кеден органдарында қызметке қабылданатын азаматтар мiндеттi тұрде
қызметке жарамды екенiн анықтау үшiн әскери- дәрiгерлiк комиссияларда
медициналық куәландырудан өтедi. Қызметке қабылдау азаматтардың мiндеттi
арнаулы тексеруден өтуi шартымен жүзеге асырылады. [30]
Азаматтарды Қазақстан Республикасының кеден органдары кiшi, орта
және аға басшы құрамының лауазымдарына қызметке қабылдау Кеден комитетiнiң
төрағасы берген құқыққа сәйкес кеден органы немесе бөлiмшесi басшысының
бұйрығымен ресiмделедi. Бұйрық адамға қолы қойғызылып хабарланады. Кеден
органдарының ауазымды адамдары қызметi бойынша тiкелей бағынатын
бастықтар басшы, тiкелей бастықтар болып табылады.
Егер азамат:
- белгiленген тәртiппен әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi
шектеулi деп танылса;
- сот белгiлi бiр уақыт iшiнде мемлекеттiк лауазымдарды атқару құқығынан
айырса;
- медициналық мекеменiң қорытындысына сәйкес лауазымдық өкiлеттiгiн
орындауға кедергi келтiретiн сырқаты болса;
- олардың мәртебесi мен соған негiзделген беделiн жеке басының, топтың
және өзге де қызметтiк емес мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-
әрекеттерге жол бермеу мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамалық
кесiмдерiмен белгiленген шектеулердi өзiне қабылдаудан бас тартса;
- Қазақстан Республикасының кеден органдарына қызметке орналасар
алдында бiр жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн
тәртiптiк жауапқа тартылса;
- қызметке орналасар алдындағы бiр жыл iшiнде сот тәртiбiмен қасақана
құқық бұзғаны үшiн әкiмшiлiк жазаға тартылса;
- кеден органдарына қызметке орналасар кезге дейiн оның өтелмеген немесе
заңнамада белгiленген тәртiппен алынбаған сотталғандығы болса,
Қазақстан Республикасының кеден органдарына қызметке қабылдан
алынбайды. [34]
Қазақстан Республикасы кеден органдаының лауазымды адамдары
өздерiнiң мәртебесi мен соған негiзделген беделiн жеке басының, топтың
немесе өзге де қызметтiк мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-
әрекеттерге жол бермеу мақсатында өздерiне жазбаша нысанда заңнамада
белгiленген шектеулердi қабылдайды. Мұндай шектеулердi қабылдамау кеден
органдарына қызметке қабылдаудан бас тартуға не кеден органдарынан босатуға
әкеп соғады.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдарының,
оқытушылық, ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметтi қоспағанда, өз
қызметiне қосымша депутаттық өкiлеттiлiктi атқаруға, кәсiпкерлiк қызметтi
жүзеге асыуға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқау кеңесiнiң
құрамына кiруге, сондай- ақ өзге де ақы төленетiн қызметпен айнаысуға
құқығы жоқ.
Кеден органының лауазымды адамы өзi қызметте тұрған, не оған тiкелей
бағынышты немесе бақылауындағы мемлекеттiк органда үшiншi тұлғалардың
iстерi бойынша өкiл бола алмайды. Егер, азамат кеден органдарында қызметке
тұрғанға дейiн кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асырған, не ол коммерциялық
ұйымның басшы органының немесе байқау кеңесiнiң құрамына кiрген жағдайда,
азамат мұндай қызметтi тоқтатуға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикаық мазмұны
1. ҚР кеден төлемдерiнiң қалыптасуының даму тарихы ... ... ... ... ..
2. Қазақстан Республикасы кеден төлемедерiнiң мәнi,
жiктелуi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...
3. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiн қалыптастыруды құқықтық
реттеудегі кеден саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
II. Кеден төлемдерін төлеудегі кеден органдарын құқықтық реттеу және
бақылау органдары ретiнде кеден қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi
1. Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды
иелерiнiң құқықтық мәртебелерi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
2. Кеден төлемдерінің орындалуындағы кеден органдарының құқықтық реттеу
және бақылау органдары ретіндегі
принциптері ... ... ... ... ... ... ... .
3. Мемлекеттiк құқықтық реттеу және бақылау органдары ретiндегi кеден
органдарын ұйымдастырудың әлемдiк тәжiрибесi ... ... ... ... ... ... ... ..
III. Оңтүстiк Қазақстан облысы КБ бойынша кеден төлемдерi түсiмiнiң
орындалуындағы мәселелер және оларды шешу жолдары
3.1. Оңтүстiк Қазақстан облысы кеден төлемдерiнiң
төлемдерiнiң орындауындағы кездесетiн мәселелер ... ... ... ... ... ... ... .
3.2. Кеден төлемдерiндегi орындалуында кездесетiн мәселелердi
шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Кiрiспе
Кедендiк төлемдер- мемлекеттiк бюджеттiң негiзгi кiрiс бөлiгiн
қамтитын бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер қатарына
жатады. Яғни, мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiнiң құралуына елеулi үлес
қосатындықтан менiң дипломдық жұмысымның тақырыбының маңызыдылығын
көрсететдi. Кедендiк төлемдердiң басты мақсатты бюджеттi толықтыру мен
экономикалық қауiпсiздiктi сақтау. Яғни, ең бiрiншi отандық
өндiрiстi қорғау. Қазақстан осы өз өндiрiсi арқылы сыртқы нарықтарға
шыға алады. Бұл экономиканың тiрегi, әрине бiздiң тауарлар әлiде болса
шетел тауарларымен салыстырғанда бәсекеге қабiлеттi емес.
Кеден төлемдерiнiң төркiнi көне Шығыстың "таңба", "таңбашы" деген
сөзiнен, "белгi", "мөр" – деген сөзден шыққан. Қазiргi заманда
мемлекеттiк шекарадан өтетiн мүлiк, әртұрлi бұйымдар мен пошта
жүгiн қадағалайтын, және шекара асқаны үшiн алынатын алым.
Алғашқы кедендiк төлемдер құралдарының дамымағандығы халықаралық сауда
бойынша әрiптестермен жаңа қатынастарды құруды қиындатты, әлемдiк
нарықтағы экспортерлар көзқарасын қорғау мүмкiндiктерiн шектедi. Сыртқы
экономикалық қызметтiң негiзгi буыны министрлiктермен ведомстволар емес,
жеке шаруашылық субъектiсi болған жағдайда, контрабанда және т.б. кедендiк
төлемдердi бұзушыларға төтеп беру механизмi өз қызметiн дұрыс атқара
алмайтын болды. Мұның барлығы осы саладағы әлемдiк тәжiрибенi ескеретiн
кедендiк төлемдердi реттеудiң жаңа құралдарына көшуге себеп болды.
Қазiргi кезде бiздiң кедендiк төлем төлеушiлердiң негiзгi
мақсат—мiндеттерi заңда көрсетiлген. Онда кедендiк iстiң жеке тұтынушыларды
тiкелей қорғау, адамдар өмiрi мен денсаулығына террористiк шығын келтiруден
қорғау, заңсыз наркотиктер (есiрткi зат) айналымынан, қару жарақ т.б.
шаруашылық өмiр процестерiне үнемi әсер ету сияқты Республика
экономикасының әлемдiк шаруашылықпен байланысыуына дейiнгi бағыттылығы
көрсетiлiп отырады.
Дипломдық жұмысымның зерттеу объектiсi болып, кеден төлемдерiнiң орындалу
көрсеткiштерi мен ауытқу себептерi бойынша мәселелердi қамту, ал зерттеу
субъектiсi, осы кеден төлемдерiн төлейтiн тұлғаларға байланысты құқықтық
реттеу мәселелерiн ашу болып табылады.
Дипломдық жұмысым үш бөлiмде қарастырылды. Бiрiншi бөлiмде, кеден
төлемдерiнiң мәнiн мен маңызын аша отырп, екiншi бөлiмде Қазақстан
Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды иелерiнiң құқықтық
мәртебелерi, кеден төлемдерінің орындалуындағы кеден органдарының құқықтық
реттеу және бақылау органдары ретіндегі принциптері, мемлекеттiк құқықтық
реттеу және бақылау органдары ретiндегi кеден органдарын ұйымдастырудың
әлемдiк тәжiрибесін қарастыра отырып, ал үшiншi бөлiмде маңыздылығына
сәйкес орындалу көрсеткiштерiн талдап, орындалуында кезедесетiн
проблемалдарды шешудi қарастырдым.
I тарау. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiнiң экономикалық мазмұны
1. ҚР кеден төлемдерiнiң қалыптасуының даму тарихы
Кеденнiң аса бiр маңызды мiндетi- кедендiк алым - салық жинау.
Мекеменiң экономикалық бағытын анықтайтын ерекше мiндетi болғандықтан
сондай-ақ, бюджетке кiретiн табыстың едәуiр бөлiгi алым - салықтан
түседi. Кемелiне жеткен елдерде оның мөлшерi 20-25%, ал жаңа өркендей
бастаған елдерде 80%-ке дейiн барады.
Кеден төлемдерiнiң төркiнi көне Шығыстың "таңба", "таңбашы" деген
сөзiнен, "белгi", "мөр" – деген сөзден шыққан. Қазiргi заманда
мемлекеттiк шекарадан өтетiн мүлiк, әртұрлi бұйымдар мен пошта жүгiн
қадағалайтын, және шекара асқаны үшiн алынатын алым. [8]
Бiздiң кеден саясатымыз Қазақстан Республикасының "Кедендiк тарих
және алым-салық" Заңына, сыртқы экономикалық қарым - қатынас мәселесiне
арналған Республика Президентiнiң жарлығы мен үкiмет шешiмдерiмен
негiзделген. Ал сапасыз импортқа келетiн болсақ оған тосқауыл
жасайды. Қай елдi алмасаңызда импорт-экспортты реттеудiң бiрден -бiр
амалы-кеден тарифы, сондықтан ол әрқашан сыныптай өтiмдi, сауда саттық
коньюнктурасына байланысты қҮбылмалы болуға тиiс. [12]
Кеңес үкiметi дәуiрiнде кеден iсiн реттейтiн құжат 1918 жылдың
мамырында қабылданды. ХҚҚ (СНК) РСФСР 1920 жылы қараша айында (( Импорт,
экспорт тауарын қабылдау, сақтау, босату тәртiбi туралы(( декрет шығарады.
БҮд 1924 жылғы Кеңес Одағы Кеден кодексiн қабылдауға негiз болды. ХКҚ (СНК)
өзiнiң декретiмен (( Жергiлiктi кеден мекемелерi туралы уақытша қағидалар((
бекiтедi. 1922 жылы КСРО сыртқы сауда Халық Комиссариаты Бас Кеден
Басқармасының 80 округi құрамына 283 жергiлiктi мекемелер кiрген, оның
iшiнде Семипалатинск және Туркестан болған. 1925 жылы жергiлiктi кеден
аппаратын қайта Үйымдастыру нәтижесiнде Кеңес Одағы территориясында 11
аудандық кеден басқармалары құрылды, оның iшiнде Зайсан және Алматы
болатын. Бұл өзгерiс 1928 жылы Кеден кодексi қабылданғанға дейiн орын
алды. Осы кодекс тек 36 жылдан кейiн 1964 жылы жаңғыртылды. Кеден
заңдылықтарын жаңартудағы мұндай Үзақ алшақтық әкiмшiлдiк –әмiршiлдiк
жүйенiң үстемдiгiнiң, оның iшiнде сыртқы саудадағы кеден- құқықтың
динамикалық реттеудi елемеудiң нәтiижесi болып табылады. [1]
1964 жылы қабылданған Кеңес Одағының Кеден кодексi Одақ денгейiнде
орталықтандырылған сыртқы сауда байланыстарының ерекшелiктерi бейнеледi,
ал 1991 жылдың соңғы Кеңестiк Кеден Кодексi республикалар, соның iшiнде
Қазақстан билiктiлiктерiне зиян келтiре отырып Кеден саласындағы жалпы
одақтың орталық өкiлеттiлiгiн мейлiнше көбейтедi.
Сонымен кеден Ресейде XIII ғасырды пайда болса, ал Қазақстанда кеңес
дәуiрiнде ғана келген, 200 адамнан тұратын үш -ақ Кеден бар едi, олардың
өзi де Мәскеуге бағынатын.
Кеденнiң негiзгi төрт тұрлi қызметтi бар:
Бiрiншi, экономикалық iшкi сауда-саттықты қорғау, Үлттық
экономикаға жағдай жасау, бәсекенi күшейту және монополияға жол
бермеу, аларжақ тұтыным мен берержақ Үсыныстарды реттеу, инфляцияны
тҮқырту, қайта жаңғыртудың құрылымдық саясатын белгiлеп, шетел
капиталын тарту. Екiншi, сауда саясаты. Кеден iс – әрекетiнiң ережесi мен
мөлшерi халықаралық бiрiнғай болуға тиiс. Тек сонда ғана елiмiз
дүниежүзiлiк сауда-саттық көзiне кедергiсiз жол табады.
Үшiншi, статистика қызметтi: мемлекеттiк қисап қажеттi
ақпараттардың толықта нақты мәлiметтерiн жинақтап, қадағалап отыру.
Төртiншi, тәртiп сақтау: iшкi-сыртқы қаскейлермен, кеден ережесiн
бұзушылармен күрес, есiрткi, қару-жарақ пен оқ-дәрiнi шеттен алып,
шетке шығаруға тиым салу, тарихи, көркемдiк мәнi зор мәдени
байлығымызды ұрлық-қарлықтан сақтау, валютаның шетке шығып кетуiне
тосқауыл болу.
1.2. Қазақстан Республикасы кеден төлемедерiнiң мәнi, жiктелуi
Кедендiк төлемдер құралдарының дамымағандығы халықаралық сауда бойынша
әрiптестермен жаңа қатынастарды құруды қиындатты, әлемдiк нарықтағы
экспортерлар көзқарасын қорғау мүмкiндiктерiн шектедi. Сыртқы экономикалық
қызметтiң негiзгi буыны министрлiктермен ведомстволар емес, жеке шаруашылық
субъектiсi болған жағдайда, контрабанда және т.б. кедендiк төлемдердi
бұзушыларға төтеп беру механизмi өз қызметiн дұрыс атқара алмайтын болды.
Мұның барлығы осы саладағы әлемдiк тәжiрибенi ескеретiн кедендiк
төлемдердi реттеудiң жаңа құралдарына көшуге себеп болды. [15]
Қазiргi кезде бiздiң кедендiк төлем төлеушiлердiң негiзгi
мақсат—мiндеттерi заңда көрсетiлген. Онда кедендiк iстiң жеке тұтынушыларды
тiкелей қорғау, адамдар өмiрi мен денсаулығына террористiк шығын келтiруден
қорғау, заңсыз наркотиктер (есiрткi зат) айналымынан, қару жарақ т.б.
шаруашылық өмiр процестерiне үнемi әсер ету сияқты Республика
экономикасының әлемдiк шаруашылықпен байланысыуына дейiнгi бағыттылығы
көрсетiлiп отырады.
Кеден төлемдерi –бұл Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы
өткiзiлетiн тауарлардан алынатын мiндеттi төлемдер. Қазақстан Республикасы
кеден заңдылықтарына сәйкес олар үш топқа бөлiнедi:
- кеден баждары;
- кеден алымдары;
- қызмет көрсету ақылары.
Кеден баждары өз есебiнен бiрнеше тұрге бөлiнедi: арнайы кеден бажы,
маусымдық кеден бажы, өтемдiк баж және антидемпингтiк баж.
Кеден алымдарына кеден органдары берген лицензиялары үшiн, кедендiк
рәсiмдеу жөнiндегi маманның бiлiктiлiк аттестаты үшiн, кедендiк рәсiмдеу
үшiн, тауарларды сақтағаны үшiн және тауарларды бiрге кедендiк алып
жүргенi үшiн алымдар жатады.
Кедендiк қызмет көрсету ақыларының тұрлерi:
- ақпарат және консультатция бергенi үшiн;
- алдын -ала шешiм қабылдағаны үшiн;
- кеден акциондарына қатысқаны үшiн.
Бiздiң кедендiк төлем заңдылықтарында жаңадан кедендiк бақылау
жүргiзудiң нақты құқықтық жағдайлары белгiленген: оған жерi, уақыты,
тексеру негiздерi, техникалық құралдарды қолдануға шектеулер жатады.
Кедендiк төлемдердi бақылау тұжырымдамасының өзi толық өзгердi.
Кедендiк бақылау мақсат ретiнде қарастырылмайды, оған қызметтiк, қосымша
сипат, кедендiк заңдылықта қолданудың негiзгi құралы ретiнде болады. [9]
Кеден тарифi -Қазақстан Республикасының кеден территориясына
әкелiнетiн немесе одан әкетiлетiн тауарларға қолданылатын кеден баж
ставкаларының жиынтығы. Ол сыртқы экономикалық қызметтiң тауар
номенклатурасына сәйкес жүйеленген. [16]
Кеден баждары сыртқы экономикалық қызметтi маңызды экономикалық
реттеушiсi болып табылады. Соның көмегiмен сыртқы экономикалық алмасу
саласында мемлекеттiң техникалық саясаты жүзеге асырылады.
Кедендiк баждар —тауарларды кедендiк режимдерде декларациялау кезiнде
төленедi, бұларға орналастыру жағдайы Қазақстан Республикасының кедендiк
тарифiне сәйкес кедендiк баждарды төлейдi және кедендiк баждардың
ставкаларын Үкiмет белгiлейдi, олар ресми жарияланғаннан кейiн күнтiзбелiк
30 күн өткен соң күшiне енедi.
Импорттық баждардың мақсаты:
- µлттық өндiрушiлердi шет ел бәсекелерiнен қорғау;
- әлемдiк экономиканың тиiмдi интеграциясы үшiн ҚР жағдай жасау ;
- елдiң сауда және төлем баланстарының талаптарына сәйкес экспорт пен
импорт арасындағы қатынастарды оңтайландыру;
- Қазақстан Республикасы территориясына әкелiнетiн тауарларды құрылымын
жақсарту;
- мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн толтыру.
Экспорттық кеден баждарының мақсаты:
- Отандық рынокты толығырақ қамтамасыз ету үшiн Үлттық экономикаға қажеттi
тауарларды елден шығаруды шектеу;
- шикiзат өнiмдерi мен тауарларын шығаруды тоқтату;
- ел бюджетiнiң кiрiс бөлiгiн толықтыру, экспорттық баждар, импорттық
баждармен салыстырғанда сирек қолданады.
Транзиттiк баждардың мақсаттары:
- ел территориясы арқылы өтетiн белгiлi бiр тауарлар ағымын реттеу;
- мемлекеттiк қазынаны толықтыру.
Қазiргi кезде транзиттiк баждар өте сирек кездеседi, көптеген елдерде
тiптi қолданылмайды.
Кеден баждарының мөлшерiн анықтау үшiн кеден баж ставкалары
қолданылады. Оның белгiлi үш тұрi бар:
- адвалорлық (лат.аd valoren- от стоимости) құннан деген мағынаны
бiлдiредi. Бұл тауардың кедендiк құнынан пропорция арқылы анықталады.
- аралас кеден бажы көлемiн анықтауда әрi адвалорлық , арнайы
ставкалардың ұштастырылуы.
Кеден бажы ставкаларын кеден баждарынан ажырата алу керек.
Кеден төлемдерiнiң келесi тұрi кеден алымдары.
Кеден алымдарының ең маңыздысы – кедендiк рәсiмдеу үшiн алым. Бұл
төлем кеден шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарларын халықаралық почта
жiберiлiмдерi мен жүктерiн рәсiмдеуден алынады. [18]
Кеден алымдары тауарларды кедендiк рәсiмдеуге алған кезде немесе
одан бұрын төленедi. Тауарларды кедендiк рәсiмдеу алымдарының
ерекшелiктерi:
Бұл алымдар бойынша төлемдердi төлеудi кейiнге қалдыруға немесе
бөлiп-бөлiп төлеуге болмайды.
Кедендiк рәсiмдеу алымдарының төленген сомасы қайтарылмайды.
Кедендiк рәсiмдеу алымдарының сомасы банк мекемелерi арқылы кеден
органдарының депозиттiк шоттарына аударылады немесе кеден органдарының
кассасына нақты төленедi.
Кеден алымдарының басқа тұрлерi - кеден төлемдерiнiң жалпы көлемiнде
соншалықты көп емес.
Кесте-1.
Кеден төлемдерiнiң жiктелуi мен кодтау ерекшелiктерi
Коды Төлем аты
1 2
1 кеден алымдары
10 Кедендiк рәсiмдеу үшiн ұттық валютадағы кеден аылмы.
11 ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша кедендiк рәсiмдеу үшiн алымды
шетел валютасында жүргiзу.
12 Кеден рәсiмдеуiн уақыттан тыс, және оған қатысты емес жерлерде
µлттық валютада кеден алымдарын алу.
13 Тауарлардың кедендiк рәсiмдеуiн уақыттан тыс және оған қатысты
емес жерлерде, қосымша рәсiмдеуiн ҰБ белгiлеген курс бойынша
кеден алымдарын алу.
14 Тауарларды сақтауға кеден алымы.
15 Кедендiк алым жүргiзу үшiн кеден алымы.
2. кеден төлемдерi.
20 ҚР ваютасында есептелген импорттық кеден төлемi.
21 ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша шет ел валютасымен
есептегендегi импорттық кеден төлемi.
25 ҚР валютасында есептелген экспорттық кеден төлемi.
26 ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша шетелдiк валютамен есептегендегi
экспорттық кеден төлемi.
3. кеден органдарымен салынатын жанама салықтар.
30 ҚР валютасында есептеген акциз.
31 ҚР ҰБ белгiленген курспен шетел валютасымен есептелген акциз.
Тенгемен есептелген ҚҚС.
32
33 ҚР ҰБ белгiленген курспен шетел ваютасымен есептелiнген ҚҚС.
4. Тәркiлеуден түскен құралдар.
60 Тәркiлеуден түскен құралдар.
5. Басқа аымдар.
70 Лицензия бергенi үшiн алым.
71 Лицензия әрекетiн қалпына кетiру үшiн алымдар.
72 Кедендiк рәсiмдеу бойынша маманның квалификациялық аттестатын
қапына келтiру үшiн алымдар.
73 Кедендiк рәсiмдеу бойынша маманның квалификациялық аттестатын
қапына келтiру бойынша алым.
74 Ақпарат және консультация бергенi үшiн төлем.
75 Қорытынды шешiм қабылдағаны үшiн алым.
76 Кеден аукциондарына қатысқаны үшiн алым.
77 Банктi немесе басқа несие мекемесiн банктер реестiрiне қосқаны
үшiн алым.
6. кеден алымдарының бiрлiк ставкасы.
80 Кедендiк алымдардың бiрлiк ставкасы.
91 7. басқа кеден төлемдерi.
ҚР валютасында есептелген кеден төлемдерiн создырған процент.
92 Қазақстан Республикасы ҰБ белгiленген курс бойынша кеден
төлемдерiн создырғаны үшiн шетел валютасында төленетiн процент.
93
Қазақстан Республикасы валютасында есептелген кеден
94 төлемдерiн кейiнге қалдрғаны үшiн процент.
Қазақстан Республикасы ҰБ белгiленген курс бойынша кеден
төлемдерiн кейiнге қалдрғаны үшiн шетел валютасында алынатын
процент.
95 ҚР валютасында есептелген кейiнге қалдыру пениясы.
96 Қазақстан Республикасы ҰБ белгiленген курс бойынша кейiнге
қалдыруда шетел валютасында есептелген пеня.
97 ҚР кеден заңдарында көрсетiлген басқа да төлем тұрлерi.
98 ҚР валютасында төленетiн төлем соммаларын қамсыздандыру.
ҚР ҰБ белгiленген курс бойынша кеден төлемдерiн шетел
99 валютасын төлеудегi сомманы қамсыздандыру.
Кедендiк төлем мөлшерлерi мынадай тұрлерге бөлiнедi:
Адвалорлық—салық мөлшерi салынатын тауарлардың кедендiк құнына
процентпен есептеледi;
Ерекше—салық мөлшерi салынатын тауарлар бiрлiгiнiң белгiленген мөлшерi
мен есептелiнедi;
Аралас—салық мөлшерi жоғарыда аталған кедендiк салық тұрлерiнiң
екеуiне де үйлестiрiледi.[16]
1.3. Қазақстан Республикасы кеден төлемдерiн қалыптастыруды құқықтық
реттеудегі кеден саясаты
Кеден саясаты шетел инвестицияларын тарту, инвестициялық белсендiлiктi
ынталандырудың аса маңызды құралы болып табылады. Осы факторды есепке ала
отырып Қазақстан Республикасының Кеден органдары өз жұмыстарының
тиiмдiлiгiн кедендiк ресiмдеудi жылдамдату, оңайлату, т.б. арқылы
арттыруға күш салысады. [22]
Кеден саясатының принциптерi өмiр талаптарына сәйкес үнемi өзгерiп
отырады. Оның қазiргi кезедегi принциптерi:
- Кеден саясаты мен сыртқы сауда саясатының бiрiнғайлылығы және
әртұрлi болу принципi.
Қазақстан Республикасының iшкi және сыртқы саясатының құрамдас бөлiгi
ретiнде бiрiнғай кеден және сыртқы сауда саясаттары жүзеге асырылады.
Бiрiнғайлылығы сол- кедендiк – тарифтiк мәселелерi мен сыртқы сауданы
қорғау шаралары бойынша бiрiккен комиссиялардың құрылуы, экономикалық
сауда ұйымдары жұмыстарына қатысу, ғылыми практикалық конференциялардың
өткiзлуi және т.б.[14]
Сонымен бiрге сыртқы экономикалық қызметтi реттеу саласында нақты
арнайы мақсаттар мен мiндеттердi орындау барысында кеден саясаты мен сыртқы
сауда саясатының функциялары мен жауапкершiлiктерi әртұрлi. Әрқайсысының
өзiне тән басқару органдары ведомстволық инфрақұрылымдар бар.
- Қазақстан Республикасы мемлекеттiк шекарасы мен кеден
территориясының бiрлiк принципi.
Кеден территориясының және елдiң мемлекеттiк территориясының бiр-
бiрiне сай келмеуi мүмкiн.
- заңдылық пен жауапкершiлiк принципi.
Бұл принцип бойынша кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк
құралдарын өткiзуге байланысты барлық қағидалар мен ережелер Қазақстан
Республикасы заңдарына және халықаралық келiсiмдерге негiзделуi тиiс. Кеден
заңдылықтарын құрастырушы кеден процедураларын халықаралық құқық
негiздерiне және бiрiнғай Еуропалық Одақтың заңдылық актiлерi мен
нормаларына сәйкестендiруге ұмтылады. Ондағы мақсат- кеден процедураларын
мүмкiндiгiнше идентификациялау және оңайлату. [14]
Сонымен бiрге кеден органдарының лауазымды адамға және т.б.
қызметкерлерге қателесiп, өздерiнiң бұрыс шешiмдерi мен зиян келтiрсе, оған
жауап берулерi тиiс.
- сыртқы экономикалық қызметке қатысушылардың және мемлекеттiң
экономикалық мүдделерiн қорғау принципi.
Бiздiң кеден саясатымыз Қазақстан Республикасының "Кедендiк тарих
және алым - салық" Заңына, сыртқы экономикалық қарым - қатынас
мәселесiне арналған Республика Президентiнiң жарлығы мен үкiмет
шешiмдерi мен негiзделген. Ал сапасыз импортқа келетiн болсақ оған
тосқауыл жасайды. Қай елдi алмасаңызда импорт-экспортты реттеудiң
бiрден бiр амалы-кеден тарифы, сондықтан ол әрқашан сыныптай өтiмдi,
сауда саттық коньюнктурасына байланысты құбылмалы болуға тиiс. [18]
Бүгiнгi таңдағы кедендiк төлемдi төлеушiлерге елiмiздiң
азаматтарына құқық беруде кеден қызметiнiң үлкен роль атқаратынын әрқашан
есте ұстайтын болуы керек. Мемлекеттiк кеден қызметiнiң беделiн арттыруды
және ұжымның топтасқан тұтастығын арттыру мақсатымен бiздiң елде әйелдер
кеңесi және баспасөз қызметi жұмыс iстейдi.[25]
Кеден аумағын құрғақтағы аумақ, аумақтық сулар (теңiз) және iшкi сулар,
олардың үсiндегi әуе кеңiстiгi, сондай-ақ құрлықтық маңайында орналасқан
жасанды аралдар, қондырғылар, ғимараттар және кеден iсi саласында
Қазақстан Республикасының юрисдициясында ғана болатын өзге де объектiлер
құрайды.
Кеден аумағында құрылған арнайы экономикалық аймақтың аумағы
Қазақстан Республикасының кеден аумағының бiр бөлiгi және Қазақстан
Республикасы кедендiк аумағының шектерi, сондай—ақ арнайы экономикалық
аймақтардың периметрлерi Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы
болып табылатыны мәлiм. Кедендiк шекара кеден аумағының шектерiн
белгiлейтiн сызықпен осы сызық бойынша өтетiн вертикальды бет және кеден
шекарасына дәл келуi мүмкiн.[16]
Кеден саясатын орталық мемлекеттiк үкiмет органдары жүргiзедi. [5]
Кеден саясатының негiзгi мақсаттары:
- Қазақстанның рыногын қорғау;
- Қазақстанның өндiрушiлерi мен тұтынушыларын қорғау;
- экономиканың дамуын ынталандыру;
- экономикада құрылымдық қайта құруды жүргiзуге жәрдемдесу;
- бәсекенi көтермелеу;
- моноплизмге қарсы әрекет ету;
- экспортты ынталандыру және импортты алмастыратын өндiрiсiтi
көтермелеу;
- шетел инвестициялырын тарту;
- сауда саясаты мiндеттерiн шешу;
- Қазақстан Республикасы Президентiнiң “Қазақстан Республикасындағы
кеден iсi туралы” Заң күшi бар жарлығына және тағы басқа заң
актiлерiне сәйкес Қазақстан Республикасы орталық мемлекеттiк
үкiмет органдары анықтайтын басқа да мақсаттары.
Әр елдегi кедендiк қызметтiң ұйымдастырушылық құрылымы- елдiң
экономикалық даму денгейiне, сыртқы экономикалық байланыстардың жан-
жақтылығы мен ауқымына тәуелдi болады.
Кедендiк органдар жүйесiн Қазақстан Республикасы кеден комитетi
басқарады. Ол атқарушы орталық орган болып табылады және кедендiк қызметке
тiкелей жеткшiлiк етедi.
II. Кеден төлемдерін төлеудегі кеден органдарын құқықтық реттеу және
бақылау органдары ретiнде кеден қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi
1. Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазымды
иелерiнiң құқықтық мәртебелерi
Қазақстан Республикасындағы кедендiк саясатты жүзеге асырушы орган
–қазақстандық кедендiк қызмет, ол Қазақстан Республикасы Президентiнiң
1991 жылғы 12 желтоқсандағы “Қазақстан Республикасы Кеден комитетiн құру
жөнiндегi” Жарлығы бойынша құрылған. Қазақстанның кеден органдары бiртұтас
жүйенi құрайды, оның құрамына Орталық кеден орган, кедендiк комитет,
сонымен бiрге кедендiк басқармалар, кедендер және кеден бекеттерi кiредi.
“Кедендiк iс жөнiндегi” Заңға сәйкес Қазақстан Республикасындағы
кедендiк органдарға мыналар кiредi: Орталық кедендiк комитет, 19
кедендiк басқарма және еркiн экономикалық аймақта (“Атакент” –iскерлiк
ынтымақтастық Орталығы және Хоргос) орналасқан 2 дербес кедендiк органдар
Республикадағы кедендер мен кедендiк бекеттер саны 100-ден астам.
Кедендiк органдар жиынтығы қанадай негiздерге байланыстылығын мына екi
фактордан атап өтейiк: функционалдық орталығы, кедендiк органдардың
мақсаттары мен мiндеттерiнiң бiртұтастығы.
Екiншiден, кедендiк органдардың ұйымдық бiрлiгi осы органдар
жүйесiнiң ұйымдық құрылымымен қамтамасыз етiледi. Ол қатаң иерархиямен
және буындардың қатаң бағынуымен ерекшеленедi.
Орталық кеден органы кедендiк қызметтiң барлық мәселелерiмен
айналысады. орталық органның маңыздылығына қарамастан, иститутционалдық
құрылымның негiзiн құраушы элемент болып Кеден есептеледi.
Кеден- кедендiк шаралардың жүруi үшiн арнайы белгiленген және
тиiсiнше жабдықталған орын. Кеден елдiң кедендiк шекарасында орналасуы
мiндеттi емес. Ол кедендiк территорияның iшiнде де орналасуы мүмкiн.
Кеден қызметiне кедендiк құқықтық реттеу нәтижелерi тiкелей тәуелдi болады.
Орталық Кедендiк орган
Кедендiк қызмет Басқармасы
Кеден
Кедендiк бекеттер
Сызба –4. Кедендiк органдар жүйесi .
Кедендiк органдардың төменгi буынының жоғарғы буынға орталықтануы
және бағынуы, кедендердiң жергiлiктi әкiмшiлкке тәуелсiздiгi төмендегi
жүйенi құрудың айырықша белгiсi болып табылады. [6].
Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк табыстық
министрлiгiнiң кеден комитетi
Кедендiк басқарма
Кеден
Кедендiк бекеттер
Сызба –5. Қазақстан Республикасы кеден органдарының жүйесi .
Тiкелей басқару және көлденең бағыттағы әкiмшiлiк тәуелдiлiктiң жоқ
болуы –жалпы кедендiк органдар жүйесiне де, оның әрбiр құрамдас бөлiгiне
де тән белгi. Осыған байланысты кедендiк органдар жүйесiнiң буындары
жергiлiктi билеушi органдарға мүлдем тәуелдi емес деген ой туындамауы
тиiс. олардың өзара байланыстары жергiлiктi дәрежеде әр алуан болып
келедi.
Жалпы тұрде кедендiк органдар жүйесiнiң - бiртұтас мақсаттары мен
мiндеттерi бар, сонымен бiрге иерархиялық құрылымдағы, яғни төменгi
органдардың жоғарғы органдарға бағыныштылығымен сипатталатын кедендiк
органдар жиынтығы ретiнде анықтауға болады.
Осы жүйенiң бiртұтас функционалдық және ұйымдастырушылық орталығы -
Кеден комитетi.
Кеден органдарының негiзгi қызметтерi:
- Қазақстан Республикасының кедендiк саясатын жасау мен оны жүзеге
асыруға қатысады;
- өз құзыры шеңберiнде экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз етедi,
бiздiң мемлекеттiң экономикалық мүдделерiн қорғайды;
- кедендiк төлемдер мен салықтарды алып отырады, Қазақстанның кедендiк
шекарасы арқылы тауарлар мен транспорттық құралдардың қозғалысы
кезiнде ережелердiң сақталуын қамтамасыз етедi, Қазақстан
Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өтетiн тауарларға қатысты
экономикалық саясат шараларын жолдауға қатысады.
Қазақстан Республикасы кеден iсi Қазақстан Республикасы-ның кеден
шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк құралдарын өткiзу тәртiбi мен шарттарын,
кеден төлемдерi мен салық алуды, кедендiк ресiмдеудi, кеден бақылауын және
кеден саясатын iске асырудың басақа да құралдарын, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының кеден органдары қызметiнiң ұйымдық-құқықтық негiздерiн
қамтиды. Қазақстан Республикасында оның iшкi және сыртқы саясатының
құрамдас бөлiгi болып табылатын бiртұтас кеден саясаты жүзеге асырылады.
Кедендiк басқармалар- орталық орган мен жергiлiктi кедендiк
мекемелер арасындағы кедендiк органдар жүйесiнде аралық буын болып
табылады. оның мiндеттерi мен қызметтерi мемлекеттiк кеден комитетiнiң
мiндеттерi мен қызметтерiне ұқсас, бiрақ ол сәйкес кедендiк аймақ
территориясындағы кедендiк iске ғана жетекшiлiк етедi.
Қазақстан Республикасының кедендерi – кедендiк органдар жүйесiнiң
ұйымдастырушылық негiзiн құрайды.
Кедендiк қызмет саласындағы мiндеттердiң негiзгi бөлiгiн тiкелей
кедендер орындайды. Қазақстанда болып жатқан терең саяси және әлеуметтiк
-саяси өзгерiстер кедендiк iстiң кеңеюi мен күрделенуiне жағдай жасады,
нәтижесiнде кедендiк бақылау құзырына өзгерiстер енгiзудi талап еттi.
Бұрын-соңды кедендiк бақылау кедендiк шекарада орналасқан нүктелерде ғана
жүргiзiлдi. Сыртқы сауданың мемлекеттiк монополиясынан бас тартуға және
өндiрушiлердiң сыртқы нарыққа өз бетiнше шығуына байланысты кедендiк
тексеру шарасын өзгерту қажеттiлiгi туындады, яғни кедендiк құжаттарды
дайындау мен тексеру және жүктердi тексеру бойынша негiзгi жұмыстар
кедендiк шекарадан мемлекет iшiне ауыстырылды.
Кедендiк бекет - кедендiк органдар жүйесiнiң алғашқы буыны, ол
белгiлi бiр нүктеде немесе белгiлi бiр территорияда кедендiк құжаттарды
толтыру және кедендiк тексерулердi жүргiзуге арналған өкiлеттi орган.
Қазақстан Республикасындағы кеден органдары қызметiнiң миссиясы:
сыртқы сауданы ырықсыздандыру және елдiң географиялық орналасуын ескере
отырып тауарлардың халықаралық транзитi үшiн қолайлы режим жағдайын жасау.
Мақсаттар мен мiндеттер:
- мемлекеттiң экономикалық қауiпсiздiгi мен экономикалық мүдделерiн
қамтамасыз ету;
- кеден төлемдерi мен салықтарын уақыытында және толық алу, валюталық-
банктiк кеден бақылауын жүзеге асыру;
- елдiң сыртқы саудасын реттеудiң мемлекет белгiлеген тарифтiк және
тарифтiк емес шараларының сақталуын бақылауды қамтамасыз ету жөнiндегi
кеден қызметiнiң рөлiн нығайту;
- заң базасын қамтамасыз ету;
- кеден iсi саласында контрабандаға және қылмыстарға, кеден ережелерiн
бұзушылықтарға қарсы күрес;
- кеден режимдерiн оңтайландыру. Мемлекеттiң кеден шекарасы арқылы тауар
айналымын жеделдетуге септiгiн тигiзетiн жағдайларды жасау;
- стратегиялық мақсаттағы тауарлардың, ұдайы мақсаттағы тауарлардың
қозғалысын бақылаудыы қамтамасыз ету.
Кеден органдары қызметiнiң принциптерi:
—заңдылық;
—заң алдындағы қорғалу мен теңдiк құқығын қамтамасыз ету сыртқы
экономикалық және кеден iсi салсындағы өзгеде қызметке қатысушылардың
құқықтарын құрметтеу мен сақтау;
—жариялылық принциптерiнде құрылады.
Кеден органдарының мiндеттерi:
— кеден саясатын әзiрлеуге және iске асыруға қатысу;
— өз құзыретi шегiнде егемендiк пен экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз
ету;
— кеден iсi саласында контрабанда мен қылмыстарға, Қазақстан
Республикасының шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарларға қатысты кеден
ережелерiн және салық заңдарын бұзушылыққа қарсы күрес, Қазақстан
Республикасының кеден шекарасы арқылы есiрткi заттардың, психикаға әсер
ететiн заттардың, қару-жарақтың, Қазақстан Республикасы мен шетел
халықтарының көркем, тарихи және археологиялық игiлiгi бұйымдарының,
интеллектуалдық меншiк объектiлерiнiң, жойлып кету қауiпi бар жануарлар
мен өсiмдiктер тұрлерiнiң, олардың бөлшектерi мен туындыларының, басқа да
тауарлардың заңсыз айналымға түсуiне жол бермеу, сондай-ақ халықаралық
терроризмге қарсы күреске жәрдемдесу, Қазақстан Республикасы
әуежайларында халықаралық азаматтық авиация қызметiне заңыз араласуға
жол бермеу;
— орындалуын бақылау кеден органдарына жүктелген Қазақстан
Республикасының кеден және өзге де заңдарының сақталуын қамтамасыз ету;
— Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар
мен көлiк құралдарына қатысты заңдарда белгiленген тарифтiк және тарифтiк
емес шараларының сақталуын қамтамасыз ету;
— сыртқы экономикалық және кеден iсi саласындағы өзге де қызметке
қатысушылардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау;
— Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес кеден iсi саласындағы құқық
бұзушылыққа қарсы күресу;
— кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды жүзеге асыру және жетiлдiру,
сондай—ақ Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы тауар
айналымын жеделдетуге жәрдемдесетiн жағдайлар жасау;
— Қазақстан Республикасы сытқы саудасының кедендiк статистикасын және
арнаулы кеден статистикасын жүргiзу;
— өз құзыретi шегiнде валюталық бақылауды жүзеге асыру;
— сыртқы экономикалық қызметтiң тауар номенкла-турасын жүргiзу;
— Қазақстан Республикасының халықаралық мiндеттемелерiнiң орындалуын
қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының кеден iсi саласындағы
халықаралық шарттарын әзiрлеуге қатысу;
— шет мемлекеттердiң кеден және өзге де құзыреттi органдар мен,
халықаралық ұйымдармен кеден iсi мәселелерi бойынша ынтымақтастықты
жүзеге асыру;
— бiрiнғай бюджет саясатын iске асыруға, кеден органдарының
материалдық—техникалық және әлеуметтiк базасын дамытуға қатысу;
— өз құзыретi шегiнде ұлттық қауiпсiздiктi қорғау, адамның өмiрi мен
денсаулығын қорғау, қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi шараларды қамтамасыз
ету;
— кеден iсi саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзу, консультациялар
беру, мемлекеттiк органдар мен ұйымдар үшiн осы саладағы мамандар даярлау
және бiлiктiлiгiн арттыру;
— мемлекеттiк үкiмет органдарына, ұйымдар мен азаматтарға кеден
мәселелерi бойынша заңдарда белгiленген тәртiппен қажеттi ақпаттар беру;
— бiрiнғай қаржы- шаруашылық саясатын iске асыруға, кеден органдарының
материалды-техникалық және әлеуметтiк базасын дамытуға қатысу.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының бiрiнғай жүйесiн:
—кеден iсi мәселделерi жөнiндегi уәкiлеттi орган;
—уәкiлеттi органның облыстар бойынша аумақтық бөлiмшелерi;
—кедендер;
—кеден бекеттерi;
—кедендiк шекарасынның бақылау өткiзу пункттерi;
- мамандандырылған кеден мекемелерi құрайды.
Кедендiк бекет Қазақстан Республикасы кедендiк шекарасы арқылы
өтетiн тауарлар мен транспорттық құралдары кедендiк тексеруден өткiзедi
және кедендiк құжаттарды толтырады.
Қазақстан Кеден шекарасы арқылы тауарлар мен транспорттық
құралдардың өтуiне рұқсат етiлген ережелердiң сақталуын қамтамасыз етедi
және кедендiк салықтар жинайды. Жалпы алғанда, кеденмен салыстырғанда,
кедендiк бекеттердiң мiндеттерi мен қызметтерiнiң жалпы шеберi едәуiр аз
болып келдi.
Кедендiк органдардың ұйымдастырушылық құрылымы мен олардың
қызметтерiн қарастырғанда, оның құрамына төмендегi бөлiмдер кiредi:
1) кедендiк тексерудi ұйымдастыру бөлiмi;
2) кедендiк төлемдер бөлiмi:
- төлемдер бөлiмi;
- валюталық тексеру қызметi;
3) контрабандамен және кеден ережесiн бұзушылықпен күрес жүргiзу
бөлiмi:
- кедендiк тергеу қызметi;
- оперативтiк –iздестiру қызметi;
- есiрткi заттар контрабандасымен күресу қызметi және
кинология қызметi;
4) кедендiк қорғау мен режим бөлiмi:
- кедендiк қорғау мен режим бөлiмi;
- қарулану мен әскери дайындық қызметi;
5) тауарлардың жеткiзiлуi транзиттiк бақылау қызметi;
6) қалыптасқан мен кедендiк сынақ бөлiмi;
7) өзiндiк қауiпсiздiк қызметi;
8) кадрлар бөлiмi;
9) бухгалтерлiк есеп пен есеп беру бөлiмi;
10) қамтамасыз ету бөлiмi;
11) құжаттық қамтамасыз ету бөлiмi;
12) ақпараттарды қорғау қызметi;
13) пресс-қызмет;
14) сыртқы экономикалық байлыныс;
15) акциздiк кедендiк бекет.
Кедендiк тексерудi ұйымдастыру бөлiмi- Қазақстан Республикасы кеден
шекарасы арқылы өтетiн тауарлардың кедендiк құжаттары төмендегi кедендiк
режимдер бойынша дайындалады:
- еркiн айналым үшiн тауарларды шығару;
- тауарлардың реимпорты;
- тауарлар импорты;
- тауарлар реэкспорты;
- тауарлар экспорты;
- тауарларды жою;
- мемлекет пайдасы үшiн тауарлардан бас тарту;
- салықсыз сауда дүкенi;
- кедендiк қойма;
- еркiн кедендiк аймақ және еркiн қойма;
- тауарларды уақытша енгiзу және уақытша шығару;
- Қазақстан Республикасы кеден территориясында тауарларды өңдеу;
- кедендiк тексеру арқылы тауарларды өңдеу;
- уақытша сақтау қоймасы;
- кедендiк территориядан тыс жерде тауарларды өңдеу;
- жүктердiң кедендiк құжаттарын дайындау.
Кедендiк төлемдер бөлiмi- кедендiк төлемдердi және салықтарды
белгiлейдi және жинайды, кедендiк режимге сәйкес төлемдердiң дер кезiнде
келiп түсуiн бақылап отырады, саудалық емес айналымдағы кедендiк төлемдер
мен алымдарды белгiлейдi және жинайды, саудалық және саудалық емес
айналымдағы кедендiк төлемдерге санақ пен талдау жүргiзедi, тауарлардың
кедендiк құнын анықтайды, тауарлардың кедендiк құнына талдау жасайды, әр
тұрлi факторлар әсерiнен оның динамикасының өзгеруiн анықтайды, валюталық
табыстардың түсуi мен қолданылуын тексередi, валюталық табыстардың келiп
түсуiн кедендiк- банктiк тексеру нәтижелерiне талдау жасайды, сыртқы
экономикалық қызметке қатысушылардың тауар айналымының көлемi, динамикасы
және құрылымы жөнiндегi ақпараттарды бiр жүйеге келтiру және зерттеу
жұмыстарын жүргiзедi, экспорттық-импорттық операцияларды аудиторлық
тексеруден өткiзедi.
Контрабандамен және кедендiк ереже бұзушылықпен күрес жүргiзу бөлiмi –
контрабанда және кедендiк ережелердi бұзу фактiлерiн анықтау мен оған жол
бермеу шараларын жүргiзедi, контрабанда немесе кедендiк ереже бұзу
бойынша тергеу жүргiзедi, оперативтiк тергеу қызметiн жүзеге асырады,
тексерудiң техникалық құралдары мен арнайы дайындалған iз кесушi иттердi
қолдану арқылы есiрткi заттар мен жарылғыш құралдар контрабандасы
фактiлерiн анықтау шараларын жүргiзедi, құқық қорғау органдарымен
бiрлесе отырып жедел шараларды жүргiзедi.
Кедендiк қорғау мен режим бөлiмi- кедендiк шекараны, кедендiк орган
объектiлерiн қорғау, ұсталған және тұтқындалған жүктердi, акциздiк топтағы
тауарларды қорғау жұмыстарын жүргiзедi, оперативтiк кезекшiлiк қызмет
жұмысын ұйымдастырады, қару-жарақ пен құралдарды сақтау мен беру бойынша
қызметкерлердiң қарудың материалдық бөлiктерiмен танысуы және оны қолдану
ережелерiн бiлуi бойынша жұмыстарды ұйымдастырады.
Тауарларды жеткiзу мен транзиттiк бақылау қызметi - “транзит” атты
кедендiк режимге жатқызылған тауарлардың кедендiк тiркелуiн қамтамасыз
етедi, iшкi кедендiк транзит шарасы бойынша қажеттi кедендерге импорттық
жүктердiң келiп түсуiне тексеру жасайды, “Тауарлар экспорты” және
“Тауарлар реэкспорты” деген кедендiк режимге енгiзiлген тауарлардың iс
жүзiнде шетке шығарылуына бақылау жасайды.
Қалыптасқан кедендiк санақ бөлiмi - кедендiк қызмет мәлiметтерiн
автоматты тұрде жасаудың бiртұтас жүйесi шеңберiнде ақпараттық және
техникалық құралдарды пайдалану бойынша жұмыстарды жүргiзедi, сыртқы сауда
санағын, кеден iшiндегi және арнайы санақты жүргiзу мен ақпаратты жинау,
енгiзу мен тексеру және талдауды жүзеге асырады.
Өзiндiк қауiпсiздiк қызметi – кеден қызметiндегi жемқорлық, парақорлық
және қиянат жасау фактiлерiн анықтайды, оған ескерту жасайды, кедендiк
қызмет қатарына қылмыстық элементтердiң кiруiне, қызметтiк ақпараттардың
шетке шығуына тыйым салады.
Кадрлар бөлiмi – кадрларды таңдау мен орналастыруды жүзеге асырады,
жеке құрамында тәрбие жұмысын жүргiзедi, қызметкерлердiң кәсiпқойлық
деңгейiн көтерумен айналысады.
Бухгалтерлiк есеп пен есеп беру бөлiмi – кеден органдарының қаржылық
–шаруашылық қызметiн есепке алады және бақылайды, ақшалай құралдардың
үнемi және тиiмдi шығарылуына бақылау жасайды.
Қамтамасыз ету бөлiмi - әкiмшiлiк жүйеге қызмет көрсетедi, қажеттi
жиїазбен және кеңсе тауарларымен, қызмет орнымен, қоймамен қамтамасыз
етедi, транспорттық құралдарды пайдалану бойынша жұмыстарды Үйымдастырады,
телефон байланыстарымен қамтамасыз етедi.
Құжаттық қамтамасыз ету бөлiмi – құжаттау және iс қағаздарын толтыру
жұмыстарын Үйымдастырады, үйлестiредi және бақылайды.
Ақпараттарды қорғау қызметi - кедендiк мекемедегi режимдi қамтамасыз
етедi, азаматтық қорғаныс бойынша толық әскери-дайындық жұмыстарын
Үйымдастырады.
Заң қызметi- кедендiк мекеме қызметiндегi заңдылықтардың сақталуын
қамтамасыз етедi, кедендiк басқармалардың құқықтары мен мүдделерiн
қорғайды, Қазақстан Республикасындағы заң актiлерi бойынша үгiт –насихат
жұмыстарын жүргiзедi және түсiндiредi.
Пресс қызметi – халықаралық жiберулердi – Үсақ пакеттер, бандероль,
сектограмма, баспа өнiмдерi бар “М” атты қапшықтардың кедендiк құжаттарын
дайындайды.
Сыртқы экономикалық байланыс қызметi- кедендiк қызмет мәселелерi
бойынша елшiлiктер және өкiлдермен кездесулер немесе келiссөздер
жүргiзудi Үйымдастырады.
Акциздiк кедендiк бекет – тауарға белгi жасалуы тиiс шетелдiк
жекелеген акциздiк тауарлардың кедендiк құжаттарын дайындайды, акциздiк
жиындар маркасын сатумен айналысады, маркаланатын акциздiк шетел
тауарларының жеткiзiлуiн ұйымдастырады, акциздердiң толық тұрде және дер
кезiнде төленуiн қамтамасыз етедi. [32]
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдарына кеден
органдарында қызмет ететiн, белгiленген тәртiппен арнаулы атақ берiлген
Қазақстан Республикасының азаматтары жатады. Кiшi, орта және аға басшы
құрамдарға арнаулы атақтар берудiң тәртiбi осы ережемен айқындалады.
Қазақстан Республикасында кеден iсiне жалпы басшылықты Қазақстан
Республикасының үкiметi мен кеден iсi мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган жүзеге асырады. Қазақстан Республикасында кеден iсiне
тiкелей басшылықты Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк кiрiс министрлiгiнiң
Кеден комитетi жүзеге асырады. Кеден комитетiн Кеден комитетiнiң
төрағасы басқарады. [33]
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары өз
қызметтерiнде Қазақстан Республикасының Конституциясын, (Қазақстан
Республикасы кеден iсi туралы( Қазақстан Республикасының Заңын, өзге де
нормативтiк құқықтық келiсiмдердi, сондай-ақ жоғарыда аталған ереженi
басшылыққа алады.
Қазақстан Республикасы кеден органы қызметкерлерiнiң лауазым иелерiнiң
құқықтық мәртебелерi, 2000 жылғы 12 тамызда қабылданған Қазақстан
Республикасының кеден органдарында лауазымды адамдардың қызмет өткеруi
ережесi туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысына сәйкес
айқындалады. Қарастырылып отырған осы Ереже (Қазақстан Республикасындағы
кеден iсi туралы ( Қазақстан Республикасы Заңының 397 –бабына сәйкес
әзiрленген және лауазымды адамдардың Қазақстан Республикасының кеден
органдарында қызмет өтуiнiң тәртiбiн белгiлейдi.
Қазақстан Республикасының кеден органдарындағы қызмет шыққан тегiне,
әлеуметтiк және мүлiктiк жағдайына жынысына, нәсiлiне, Үлтына, тiлiне,
дiнге көзқарасына, сенiмiне немесе кез келген өзге жағдайларға
қарамастан, заңдылық, дара басшылық, қорғауға құқықтың қамтамасыз етiлуi,
заң алдындағы теңдiк қағидаларында құрылады.
Жоғары басшының құрамы арнаулы атақтарын Қазақстан Республикасының
Президентi бередi. Кiшi, орта және аға басшы құрамдардың арнаулы атақтарын
Кеден комитетiнiң төрағасы бередi. Кеден органдарында қызмет атқаратын
лауазымды адамдарға мынадай арнаулы атақтар берiледi:
Кiшi басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң прапорщигi;
- кеден қызметiнiң аға прапорщигi.
Орта басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң кiшi лейтенанты;
- кеден қызметiнiң лейтенанты;
- кеден қызметiнiң аға лейтенанты;
- кеден қызметiнiң капитаны.
Аға басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң майоры;
- кеден қызметiнiң подполковнигi;
- кеден қызметiнiң полковнигi.
Жоғары басшы құрамы:
- кеден қызметiнiң генерал- майоры;
- кеден қызметiнiң генерал –лейтенанты.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдары үлгiсiн
Қазақстан Республикасының үкiметi бекiтетiн нысанды киiммен қамтамасыз
етiледi. Кеден органдары лауазымды адамдарының нысанды киiмдi кию
ережесiн кеден iсi мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi мемелкеттiк орган
белгiлейдi. Лауазымды адамдарға жеке басы мен өкiлеттiгiн куәландыратын
белгiленген үлгiдегi қызметтiк куәлiк берiледi.
Кеден огандары лауазымды адамдарының арнайы даярлықтан өткеннен
кейiн белгiленген тәртiппен оқпен атылатын қару алып жүруге және
сақтауға құқығы бар.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының қызметiне, әдетте,
мiндеттi әскери қызметiн атқарған, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Қарулы
Күштерiнiң запасында тұрған, өзiнiң жеке басының моральдық, iскерлiк,
кәсiби қасиеттерi, денсаулық жағдайы мен дене бiтiмi, бiлiм денгейi
бойынша өзiне жүктелген лауазымдық мiндеттердi орындауға қабiлеттi
Қазақстан Республикасының азаматтары ерiктi негiзде қабылданады.
Қазақстан Республикасы кеден огандарына кiшi басшы құрам
лауазымдарына қызметке 30 жастан аспаған, кемiнде орта бiлiмi бар азаматтар
қабылданады. Орта және аға басшы құрам лауазымдарына жоғарғы бiлiмi бар 35
жастан аспаған азаматтар қабылданады. Нақты жағдайларда жас мөлшерi Кеден
комитетi төрағасының шешiмiмен өзгертiледi. Орта және аға басшы құрам
лауазымдарына жұмыс тәжiрибесi мен iскерлiк қасиетi бойынша өзiне жүктелген
мiндеттердi орындауға қабiлеттiлiгi шартымен мамандықтарға даярлық бейiнi
бойынша жақын орта арнаулы бiлiмi бар және жоғарғы оқу орындарында бiлiм
алып жатқан азаматтар қабылдануы мүмкiн. Кеден органдарынан, Қарулы
Күштерден, ұлттық қауiпсiздiк комитетiнен, Салық полициясы қызметiнен, lшкi
iстер органдарынан, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет
қызметiнен, Республикалық Үланнан бұрын босатылған және қайта қабылданатын
азаматтар үшiн жас мөлшерiне шектеу негiзге алына отырып белгiленедi.
Кiшi, орта және аға басшы құрамының лауазымдары заңдарда белгiленген
тәртiппен тағайындау арқылы атқарылады. Қазақстан Республикасының кеден
органдарын бiлiктi мамандармен жасақтау және лауазымды адамдардың
бiлiктiлiгiн арттыру мақсатында Кеден комитетi арнаулы бастапқы оқуды, дене
күшiн, арнаулы құралдар мен оқпен ататын қаруды қолдануға байланысты
жағдайлардағы iс-қимылдарға жарамдылығын мерзiмдi тексерудi қамтитын кәсiби
даярлықты, оқу орындарында, оның iшiнде Қазақстан Республикасынан тысқары
жерлерде мамандарды кәсiптiк оқытуды және даярлауды, Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес бiлiктiлiгiн арттыруды және қайта
даярлауды жүзеге асырады. Қажет болған жағдайларда Кеден комитетi
төрағасының шешiмi бойынша кеден органдарының орта және аға басшы
құрамының лауазымдарына мемлекеттiк қаржы органдары мамандарының, ғылыми
қызметкерлердiң және жоғарғы оқу орындары оқытушыларының қатарынан бұрын
кеден органдары-ның кадрларында тұрмаған, 40 жастан аспаған азаматтар
тағайындалуы мүмкiн. Бұл ретте, оларға кеден органдары қызметiнде қызмет
өткерген жылдары үшiн пайыздық үстеме ақы төлеу мен зейнетақы тағайындау
үшiн мамандығы бойынша бұрынғы жұмысының стажы, оның iшiнде аспирантурада,
докторантурада оқыған уақыты есептеледi. Бұл адамдарға тиiстi арнаулы
атақтар жоғарыда көрсетiлген ережеде көзделген тәртiппен берiледi.
Кеден органдарында қызметке қабылданатын азаматтар мiндеттi тұрде
қызметке жарамды екенiн анықтау үшiн әскери- дәрiгерлiк комиссияларда
медициналық куәландырудан өтедi. Қызметке қабылдау азаматтардың мiндеттi
арнаулы тексеруден өтуi шартымен жүзеге асырылады. [30]
Азаматтарды Қазақстан Республикасының кеден органдары кiшi, орта
және аға басшы құрамының лауазымдарына қызметке қабылдау Кеден комитетiнiң
төрағасы берген құқыққа сәйкес кеден органы немесе бөлiмшесi басшысының
бұйрығымен ресiмделедi. Бұйрық адамға қолы қойғызылып хабарланады. Кеден
органдарының ауазымды адамдары қызметi бойынша тiкелей бағынатын
бастықтар басшы, тiкелей бастықтар болып табылады.
Егер азамат:
- белгiленген тәртiппен әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi
шектеулi деп танылса;
- сот белгiлi бiр уақыт iшiнде мемлекеттiк лауазымдарды атқару құқығынан
айырса;
- медициналық мекеменiң қорытындысына сәйкес лауазымдық өкiлеттiгiн
орындауға кедергi келтiретiн сырқаты болса;
- олардың мәртебесi мен соған негiзделген беделiн жеке басының, топтың
және өзге де қызметтiк емес мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-
әрекеттерге жол бермеу мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамалық
кесiмдерiмен белгiленген шектеулердi өзiне қабылдаудан бас тартса;
- Қазақстан Республикасының кеден органдарына қызметке орналасар
алдында бiр жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн
тәртiптiк жауапқа тартылса;
- қызметке орналасар алдындағы бiр жыл iшiнде сот тәртiбiмен қасақана
құқық бұзғаны үшiн әкiмшiлiк жазаға тартылса;
- кеден органдарына қызметке орналасар кезге дейiн оның өтелмеген немесе
заңнамада белгiленген тәртiппен алынбаған сотталғандығы болса,
Қазақстан Республикасының кеден органдарына қызметке қабылдан
алынбайды. [34]
Қазақстан Республикасы кеден органдаының лауазымды адамдары
өздерiнiң мәртебесi мен соған негiзделген беделiн жеке басының, топтың
немесе өзге де қызметтiк мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-
әрекеттерге жол бермеу мақсатында өздерiне жазбаша нысанда заңнамада
белгiленген шектеулердi қабылдайды. Мұндай шектеулердi қабылдамау кеден
органдарына қызметке қабылдаудан бас тартуға не кеден органдарынан босатуға
әкеп соғады.
Қазақстан Республикасы кеден органдарының лауазымды адамдарының,
оқытушылық, ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметтi қоспағанда, өз
қызметiне қосымша депутаттық өкiлеттiлiктi атқаруға, кәсiпкерлiк қызметтi
жүзеге асыуға, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқау кеңесiнiң
құрамына кiруге, сондай- ақ өзге де ақы төленетiн қызметпен айнаысуға
құқығы жоқ.
Кеден органының лауазымды адамы өзi қызметте тұрған, не оған тiкелей
бағынышты немесе бақылауындағы мемлекеттiк органда үшiншi тұлғалардың
iстерi бойынша өкiл бола алмайды. Егер, азамат кеден органдарында қызметке
тұрғанға дейiн кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асырған, не ол коммерциялық
ұйымның басшы органының немесе байқау кеңесiнiң құрамына кiрген жағдайда,
азамат мұндай қызметтi тоқтатуға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz