«Еңбекші қазақ» газеті туралы

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

«Еңбекші қазақ » газетінің Әдеби тілді дамытудағы қызметі

Асанова

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ . . . 3

1 ХХ ғ. БАСЫНДАҒЫ ТІЛДІК ЖАҒДАЯТ ЖӘНЕ ОНЫҢ «ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІНДЕГІ КӨРІНІСТЕР . . . 5

1. 1 «Еңбекші қазақ» газетінің публицистикалық стильді жетілдірудегі қызметі . . . 5

1. 2 ХХ ғасыр басындағы әлеуметтік жағдай және «Еңбекші қазақ» газетінде көтерілген мәселелер . . . 8

1. 3 Газеттегі тіл мәселесі жайында пікірлер . . . 11

2 «ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІНІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ НОРМАЛАРДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ . . . 13

2. 1 «Еңбекші қазақ» газетінің бетіндегі лексикалық бірліктердің нормалану ерекшеліктері . . . 13

2. 2. «Еңбекші қазақ» газетіндегі өзге тілге енген сөздер . . . 18

3 «ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІНДЕГІ ГРАММАТИКАЛЫҚ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ НОРМАЛАНУЫ . . .

3. 1 Газет бетіндегі морфологиялық тұлғалардың нормалануы . . . 23

3. 2 Газет тіліндегі синтаксистік бірліктерінің тұрақтану ерекшеліктері . . . 48

Қорытынды . . . 59

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 60

К І Р І С П Е

ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдеби тілінің қалыптасу, даму тарихында әлі де басы ашылмаған мәселелер көптеп кездеседі. Оның басты себебі- әдеби тілдің әр кезеңдегі жай- күйін көрсететін негізгі жазба нұсқалар түгел зерттелмегендіктен болып отыр. Осы тұғыдан алғанда әдеби тілдің негізгі стильдерінің бірі - публикациялық стильді қалыптастыруда айрықша орын алатын ұлттық баспасөзіміз - «Еңбекші қазақ» газетінің тілін зерттеудің маңызы ерекше. Аталған газет сол кезеңдегі бірден-бір республикалық баспасөз органы болғандықтан, онда әдеби тіл стильдерінің жетілуі, граматикалық формалардың тұрақталуы, әліпби мен емле заңдылықтарының қалыптасу сияқты мәселелер көрініс табады.

«Еңбекші қазақ» газетінің тілін зерттеу әдеби тіліміздің кеңес дәуіріндегі тарихын зерделеуге бай тілдік деректер беріп, ол кезеңдегі тіл дамуын сипаттауға көп көмегін тигізері хақ. Бұл жұмыстың өзектілігін көрсетеді.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеті. «Еңбекші қазақ» газетін зерттеу арқылы 20-жылдардағы тіл саясатын айқындау, әдеби тілдің даму барысы, газеттің термин қабылдаудағы ұстанған принципін, емле заңдылықтарын қалыптастырудағы қызметті көрсету көзделеді. Осы мақсатқа сай төмендегі міндеттерді жүзеге асыру қажет болады:

- газет тілі лексикадағы терминдік мәнге ие болған байырғы сөздер мен сөз тіркестерін, қабылдаудың жолдарын анықтау;

- «Еңбекші қазақ» газетінің бетіндегі лексикалық бірліктердің нормалану ерекшеліктерін айқындау;

- газет бетіндегі граматикалық тұлғалардың нормалану жолдарын айқындау;

- газет бетінде жарияланған ана тіліміздің келелі мәселелерін сөз еткен мақалаларға талдау жасай, газет редакциясының ұстанған бағытын айқындау.

Диплом жұмысының нысаны мен пәні . «Еңбекші қазақ» газетінің 1924- 1932 жылдар аралығындағы жарық көрген сандарындағы ұлттық баспа сөздің қалыптасу, даму жолдарынан хабардар ететін ақпараттық, бағалаушылық лексикалық, қоғамдық- саяси лексика.

Диплом жұмысының дерек сөзі. «Еңбекші қазақ» газетінің 1924- 1932 жылдардағы сандарынан алынған жекелеген тілдік фактілік, тұтас мәтіндер.

Диплом жұмысының теориялық- әдіснамалық негізі. Қазіргі тіл біліміндегі функионалдық стильдер, публикациялық стиль, газет тіліне байланысты Н. Карашева, Б. Әбілкасымова, Р. Сыздык, Ө. Айтбаев, О. Бүркітов, Н. Уалиев, Б. Момынова, Ш. Мәжітаева т. б ғалымдардың еңбектеріндегі тоериялық тұжырымдар басшылыққа алынды.

Зерттеу әдісі мен тәсілдері. Зерттеу барысында салыстырмалы әдіс, сипаттама әдіс, жинақтау қорыту әдістері қолданылады.

Диплом жұмысының теориялық және практикалық маңызы . «Еңбекші қазақ» газетінің тілін зерттеу арқылы қазақ әдеби тілі дамуындағы ерекше кезең 20-30 жылдардағы тіл саясаты, тіл дамуындағы әртүрлі құбылыстар, яғни бұл кезеңдегі ана тіліміздің жай- жапсары айқындалмақ. Бұл кезең - ана тіліміздің егемендік алған қазіргі кезеңіне ұқсас, кейбір ағаттықтардан тағлым аларлық кезең екені анық.

Практикалық маңызы- диплом жұмысының материалдарын қазақ әдеби тілінің тарихи, сөз мәдениеті, сөзжасам т. с. с бойынша арнайы курстарда пайдалануына болады.

Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды мен пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.

1 ХХ Ғ. БАСЫНДАҒЫ ТІЛДІК ЖАҒДАЯТ ЖӘНЕ ОНЫҢ «ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІНДЕГІ КӨРІНІСІ

«Еңбекші қазақ» газетінің публицистикалық стильді жетілдірудегі қызметі

Публицистикалық стиль қоғамдық қарым-қатынастың кең саласына қызмет ететін функционалдық стильдер қатарына жатады. Публицистиалық стиль маңызды қоғамдық- саяси процестерді, оперативті деректерді идеялық- көпшілікке арналған саяси мәтіндерден тұрады. Публицистикалық стиль саяси ақпартқа ие газет, қоғамдық-саяси журналдар, памфлеттер, баяндамалар және т. с. с тіліндегі үндеулер арқылы қалыптасады. Публицистика қазіргі қоғам өмірінің ағымдағы маңызды мәселелеріне арналған шығарма сияқты. Ол саяси және идеологиялық қызмет атқарады қоғамдық тәтіпке үгітші, насихатшы, ұымдастырушы ретінде ақпараттарды жеткізіп отыратын құрал ретінде қызмет етеді. Публицистикалық мәтіндердегі ақпараттар фактілерді ғана білдірмей қоймайды, сонымен қатар одан авторлардың пікірі көңіл-күйі де байқалады. Сонымен қатар публицистикалық шығармаларда автор белгілі бір құбылысты толықтай жан- жақты суреттеуге талпынады.

Газет - насихат құралы, ол үкімет орындарында қабылдаған шешімдері туралы азам аттарды мүмкіндігінше толыққанды хабарландырып отыруы тиіс. Газет жариялықты негізге ала отырып, сөз бостандығына жол ашады, әрі түрлі әлуметтік топтардан, ірі және ұсақ қоғамдық топтардың көзқарастарын білдіріп, адамдарға мемлекеттің жүргізіп отырған саясатына және осылардың өз өміріне қаншалықты ықпал етіп отырғаны жөнінде, адамдарға мемлекеттің жүргізіп отырған саясатына және осылардың өз өміріне қаншалықты ықпал етіп отырғаны жөнінде өзіндік пікірі мен бағасын беруге мүмкіндік береді [1, 102] . Саяси қызметтің маңызды бір орталығы бола отырып, газет саясат пен қоғамның саяси институттары арасында жанды практиканың біріктірудегі аса ыңғайлы құрал болып табылады. Газеттер қызметіне қарай : федералды, аймақтық, жергілікті; шығатын уақытына қарай: таңертенгі, кешкі; жүйелігіне қарай : күнделікті апталық болып бөлінеді.

Газеттің қоғамдық қызметі:

қоғамдық өмірдің маңызды оқиғалары жөнінде хабарлау;
қоғамға аса қажетті білімдерді қалыптастыру мен тарату және онымен көпшілік хабардар етуде қоғамның белсенді топтарының қатысуына жол ашу;
болып жатқан оқиғаларға саяси және адамгершілік тұрғыда баға беру;
саясаттың маңызды мәселелері бойынша қоғамдық пікірталас қалыптастыру болып табылады.

Публицистикалық стильдің өзіндік қызметі бар, атап айтқанда:

Ақпарттық қызметавтордың публицистикалық мәтіннің қай тілде, яғни, автордың өзі үшін емес адресат үшін қызықты әрі қажетті мәліметтер болу талап етіледі.
Ықпал ету қызметінің мақсатықоғамдық мақсаттарға қайшы келмей, ал ықпал ету түрі қатал субьективті баға ретінде қабылдануына байланысты.
Коммуникативті қызметмәдени тілдік нормалардың басым көпшілігін кез келген стильде айқындайды. Публицистикада әсіресе, тілдің түсінікті болуына және бейнелі болуына ерекше мән беріледі.
Эксспресивтті қызметтіжүзеге асыруда тілдік нормалардың сақталуы қадағаланады. Көніл күйді білдіру публицистін алдына қойған ең бірінші мақсаты болмауы тиіс немесе саясат не әдеп арасынан шығып кетпеуі шарт.
Эстетикалық қызметәдеби стильмен салыстырғанда публицистикалық стиль үшін міндетті емес.

Ақпарттық қызмет көпшілік оқырманға, тындаушылар мен көрермендерге арнап ақпарат тарататын болғандықтан, хабарлау ниетінде туған қоғам үшін маңызды мәселелер мен көзқарастар жайлы авторлардың хабарлама пікірінен тұрады. Азаматтардың қоғамда болып жатқан маңызды нәрселер жайлы ақпараттандыруды публицистикалық мәтіндегі екінші бір маңызды қызмет - ықпал ету қызметіне сүйенеді.

Қазіргі публицистиканың жанрлық репертуары көркем әдебиет тілінен қалыспайтындай көп түрлі. Оған репортаж да, мақала да, хронологиялық ақпарат та, интервью де, озық мақала да, есеп те, очерк те, фельетон да, рецензия да және т. с. с жатады. Публицистикалық стильдің хабарлау және ықпал ету қызметтері басқа функционалдық стиль түрлерінен кездесіп отыратынын айта келіп, О. Бүркітов публицисткалық шығармалар тілінің мынадай негізде ерекшеліктерін көрсетеді: 1) берілген материалдардың деректілігі және ресми деректермен сәйкестігі ; 2) берілген материалдардың қалың көпшілікке түсінікті болуы; 3) берілген материалдардың оқырманға әсерлілігі [4, 9] .

Контекстен оқырманға ықпал ете аларлық тілдік құралдарды таңдау жазып отырған адамның шеберлігіне байланысты болады. Ғалым Р. Әмір газет бетіндегі ауыз екі сөйлеу тіліне тән ерекшелік ретінде 3 нәрсені атап өтеді:

Образдылығы, эмоциялығы ;
Конструкцияны жеңіл ықшам болып құрауға талап құруы;
Ауызекі сөйлеу тілі тіркестердің, сөйлемдердің ылғи бір тұрпатты шаблонмен құрылуына қарсы. 5, 123] .

Ықпал ету қызметі публицистика тілі үшін аса маңызды газеттің экспрессивті қызметі оның ашық баға берушілігіне негізделген. Баға берушілік ең алдымен, лексикада; симантикасы бойынша сапалық бағалық сын есімдер мен зат есімдердің метафораланған сипаттағы элятивтердің жүйелігіне; фразеологияны іріктеуде ерекшеліктерімен бейнеленеді [6, 267] . Әдеби шығармадағыларға қарағанда, публицистикада подтекст емес, мәтіннің өзі мазмұндалушы фактіге қатысын білдіре алады. Осының барлығы оның стильіне тән бейнеленеді. Публицистика тақырыптары сан алуан. Публицистика заманымыздың қоғамдық саяси мәселелерін сөз етеді. Журналист фактілер туралы хабарлай отырып оған баға бере алады. Осы екі функцияның бір- біріне қатынасын және публицистикадағы сөздің қолданысын анықтайды. Басқа функционалды стильдермен салыстырғанда, экспрессивтілік публицистикалық стильде басым. Газет бұқара мен түрлі оқырманға қызмет ететін бонғандықтан, олардың әрқайсысын мазмұнды түрде де, стилистикалық жағынан да қанағаттандыруы тиіс.

Публицистикалық мәтін әдетте, автордың дербес тұлғасын айқын бейнелейді. Газет тілі иландыруды оқушыға немесе тындаушыға эмоциялық жолмен ықпал ету арқылы жүзеге асырады, сол себепті автор әрқашан хабарлап отырған ақпартқа деген өз көзқарасын білдіріп отырады. Сонымен қатар автор өзінің көзқарасын ғана емес, белгілі бір әлеуметтік топтың пікірін де білдіре алады. Стандарттылық публицистикалық стиль үшін өлшеусіз өсу, уақытша көтермелеу, арнайы келу, аса кең өріс сияқты тіркестер стандартты қолданыс болып табылады. Экспрессивтілікке ұмтылу сөйлеу формасының көркем стиль мен сөйлеу тіліне тән қарапайым да бейнелі болуына негізделеді. Ықпал етуші қызметіне сәйкес публицистика баға бере отырып, трансформациялайды, қайта жасайды. Осы мақсатта ауыспалы мағынадағы арнайы лексика, спорттық лексика әдеби жанрлардың атаулары, театр лексикасы және т. с. с қолданылыды. Газет өз фразеологиясын туғызады [2, 24] .

Хабарлау функциясы бейтарап, саяси, экономикалық - жалпы концептуалды стильдік лексиканың қолданылуына мүмкіндік береді. Халықаралық тақырыптағы хабарламаны: әлемдік қауымдастық, ресми қатынас, стратегиялық серіктестік, аумақтық тұтастық, бейбіт келісім сияқты сөздер мен сөз тіркестері арқылы оңай ажыратуға болады. Хабарлау қызметі айрықша саяси, экономикалық жалпы алғанда концептуалды қызмет атқаратын лексика, бейтарап қоғамдық лексиканың қолданысын жүзеге асырады. Мысалы: маркетиг, менджмент, бизнес, биржа, идеология, валюта бағамы және көптеген басқада термин сөздер газет бетінде үнемі қолданылатын лексемаларға айналады. Алайда басты шарт жалпыға бірдей қол жетімділік түсініділік болып табылады. Сол себепті ол сөйлеу тіліне жақын болып келеді. Осыған байланысты О. Бүркітов «ПС-дін өзіндік ерекшеліктерінің бірі» - оның ауызша сөз стильіне жақындығы бұл байланыс ПС - ның барлық деңгейінде көрініс табады. «ПС әдеби тілмен ауызша сөз стильінің арасында дәнекер қызметін атқарып, олардың жақындасуына игілікті әсерін тигізеді бұл процессті әдеби тілдің демократиялануы деп атаймыз», - деп жазады [4. 10- бет] .

Сонымен, газеттің оқырман көпшілікке ықпал ету қызметі эмоционалды экспрессивті сипатымен тығыз байланысты. Бір жағынан публицистикалық тілде белгілі бір дәрежеде қалыптасқан штамптар, қоғамдық саяси және т. б терминдер қолданылса, екінші жағынан оқырманды иландыруға тырысудың өзі көбірек ықпал ететін бір тілдік құралдвр пайдаланылады. Сол мақсатқа көркем және сөйлеу тілінің элементтері қолданылады.

А. Байтұрсынұлы « Қазақ» газетінің беташар мақаласында газеттің 4 түрлі қызметін атайды: « Әуелі газет - халықтың көзі, құлағы хәм - тілі, екінші газет - жұртқа кызмет ететін жұрттың білімді пікірі, үшінші газет халыққа - білім таратушы, төртіншісі газет халықтың - даушысы». «Жұртым деп халықтың арын арлап, зарын зарлап, намысын жақтайтын азаматтары намысын жоқтайтынына халықтын сөзін сөйлеп пайдасын қорғап, зарарына қарсы тұрып, қарғаға көзін шоқытпасқа тырысады.

ХХ ғасыр басында қазақ баспа сөзі :

Халықтың мұн мұқтажын, ел арасындағы зәру мәселелереді көтерді;
Ел арасындағы оқу жұмысының қойылуының сауатсыздықты сынап, ағартушылық қызмет атқарады;
Мақала авторлары газетте өзекті мәселелерді жай баяндап қана қоймай, сонымен қатар, өз көзқарастарын білдіріп отыратын ақпарат құралы болды.

Мерзімді баспасөз халықтың сауатын ашып, надандықтан құтқарудың, қоғамдық ой-пікірді өрбітіп, ұлттық сананы оятудың негізгі жолы болды. «Әрбір жұрттың, әр мемлекеттің мәдениет майданында ілгері-кейіннен қатасыз бір өлшеуіші - баспасөз болды. Қай жұрттың баспасөзі күшті болса, сол жұрттың өзі де күшті, сөзі де күшті өзі де өнерлі екендігі көрінеді, яки қай жұрт өнерлі болса, оның шексіз баспасы күшті болатыны анық» - деп Міржақып Дулатұлы жазғандай, ғасырымыздың басында қазақ зиялылары әлеуметтік - қоғамдық көріністі түсіндіріп отыруға тырысқан.

1. 2 ХХ ғасыр басындағы саяси - әлеуметтік жағдай және «Еңбекші қазақ» газетінде көтерілген мәселелер

1920 ж. 4- қазанында ҚазССР құрылуымен байланысты Қазақстан өз алдына дербестік ашып, оның мәдениеті мен әдебиеті дамуына кең жол ашылды. 1913 ж. қараша айында тіл туралы тұңғыш декрет қабылданып, онда көрсетілгендей, онда қазақ тілі орыс тілімен қатар мемлекеттік тіл болып жарияланды. Бұл мемлекеттік және қоғамдық мекемелерде, ұйымдарда іс қағаздарын орыс тілімен қатар бірге жүргізу болып табылады. Қазақ тілінің қоғамдық қызметі өсіп, басқа салаларда кең қолданыла бастады, яғни сол кезеңде қазақ тілі:

- мектептерде, арнаулы орта және жоғары оқу орындарында оқу -оқыту тілі;

- мекемелер мен ұйымдарда іс жүргізу тілі;

- мерзімді баспасөздің, радио хабарларының тілі;

- көркем әдебиет пен саяси - қоғамдық, ғылыми әдебиеттердің тілі бола бастады.

Республикада баспа жұмысы дамыды. Орынборда Қазақстан баспасы қазақ тілінде құрылды, сондай-ақ, ірі уездік қалаларда баспаханалар ашылды. Әлеуметтік тұрғыдан зерттеген кезде тіл мен қоғамның өзара байланысы, бір-біріне тигізген әсері назарға алынды. Сол себепті тіл саясатының барысы басты назарда болуы керек. Тілді әлеуметтік жағынан зерттеген кезде ғана тілдің қоғамдық қызметі, әлеуметтік факторлардың тілге тигізген ықпалы, тілдің қоғамдағы орны, қызметі, әлеуметтік факторлардың орны анық көрінеді. Сол себепті тіл мен қоғамдағы өзгерістерді өзара байланыста, сабақтастыққа қарастыру қажет. Қоғамдағы өзгерістердің тілге қалай ықпал ететінін тексеріп, қоғамдағы өзгерістердің тілде қалайша көрініс тапқанын зерттеп, белгілі бір уақыт аралығында қоғамдағы ролі қандай әлеуметтік топтардың басымдық танытып тұрғанын анықтау қажет. Бұл бағыттағы зерттеулерде қоғамның белгілі бір тарихи кезеңдегі ахуалы көрінеді. Ғалым Б. Момынова қазақ газеттерінде жарияланған материалдардың маңызы мен мәні туралы үш бағытта топтастырады:

1. қазақ газетінің халық санасын ояту үшін атқарған ағартушылық бағыттағы қызметі;

2. ақпарат жеткізу мен үгіт насихат жүргізу бағытындағы қызметі;

3. әдеби тілді, тілді сөздік қорды сан және сапалық жағынан толықтырудағы, байытудағы қызметі; [9, 21]

«Еңбекші қазақ» газетінің тарихы 1919 жылдан басталады. Қазақ елін уақытша басқаратын революциялық комитет құрылысы мен 1919 жылы желтоқсанда «Ұшқын» газеті жарық көрді. Бұл газеттерде патша үкіметінің жергілікті әкімдерінің қазақтарға қатысты бұйрық - жарлығы жарияланып отырса, «Ұшқын» газетінің мақсаты- қазақ еңбекшілерінің арасында партиялық және саяси жұмыстарды күшейту, оларды шаруашылық жұмысқа жұмылдыру болады. Баспа мүмкіндігінің нашарлағымен мамандардың жетіспеуінің салдарынан бұл газеттің дәрежесі төмен болған, әрі мерзімінде шығып тұрмаған.

Бүгінгі таңда Коммунистік партияның беймәлім болған сырлары ашылып, жан- жақты сынға алынып жатқанымен де, ғасыр басында партияның арнаулы қаулы -қарарларында ұлт мүддесі де көзделгені байқалады. Газет революциялық комитетінің органы болғандықтан, партияның сол кезде қабылданған қаулы -шешімдерімен тығыз байланысты. Сондықтан газет тарихын сөз еткенде, партияның ұстаған саясатын аттап өту мүмкін емес сияқты. РКП (б) -ның Х съезі ұлт мәселесіндегі кезекті міндеттер туралы қарарында ұлт аймақтарында өзінің ана тілінде жұмыс істейтін мемлекеттік аппараттарға, мектеп, театр, мәдени - ағарту мекемелері, баспасөздің дамытылуына көмек көрсету көзделсе, Қазақстанның облыстық партия конференциясы (1921- жылдың маусымы) Қазақстаның жергілікті баспасөз өз міндетін әліде ойдағыдай атқара алмай отырғандығын, әсіресі, қазақ тіліндегі газеттердің нашар екендігің айтып, бұқаралық қажеттілігіне көп көңіл бөлді. Осы ңұсқауларға сәйкес Қазақстан пария ұйымының облыстық партия комитеті 1921 жылы мамыр айында тоқтап қалған «Еңбек туы» газетінің орнына қазақ тілінде өлкелік газет шығару туралы шешім қабылдады. Сөйтіп, Қазан төнкерісінің төрт жылдық мерекесі күні 1921 жылы 7 қарашада Орынборда РКП (б) - Қырғыз облыстық комитеті мен Қырғыз орталық атқару комитетінің органы - «Еңбекші қазақ» газетінің бірінші саны шықты, құрамында: С. Сейфулин, С. Мұқанов, А. Сегізбаевтар бар редакция алқасы құрылды.

1921 жылы «Еңбекші қазақ» болып, 1932 жылы - «Социалистік Қазақстан» кейін - «Егемен Қазақстан» болып өзгерді. «Еңбекші қазақ» газетінің редакторлық қызметін Ә. Байділдин, С. Сейфуллин, М. Жолдыбаев, О. Жандосов, О. Исаев, Т. Рысқұлов, Ғ. Тоғжанов, Л. Сүгіров, Б. Майлин, С. Сәдуақасов, т. б атқарды. Ал авторларының қатарына А. Байтұрсынұлы, Ж. Аймуытұлы, М. Дулатұлы, І. Жансүгіров, М. Жұмабаев, Б. Майлин, С. Мұқанов, С. Сейфуллин, Ғ. Мүсірепов, Ә. Марғұлан, С. Садуақасұлы, Н. Құлжанова, Т. Рысқұлов, Қ. Сәтбаев т. б болды.

С. Сәдуақасұлының редакторлық еткен кезінде көп пікірлілікті жақтаған газет тілі М. Әуезов пен Ж. Аймауытұлының, С. Сейфуллин мен С. Мұқанов, Ә. Байділдин мен Ғ. Тоғжановтың мақала - шығармалары басылып тұрды.

«Еңбекші қазақ» газеті сапасының көтерілуі оған деген сұранысты өзгертті. Газет тек ресми материалдарды жарияламай, танымдық, ғылыми, рухани дүниелерді де бастырды оның бетінде қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтаған мақалалар жарық көре бастады.

Бұл кезеңде сонымен қатар халықтың сауатын ашу үшін қажетті оқулықтар мен оқу құралдарын жазу, араб жазуын жетілдіру немесе жаңа әліппе қабылдау мәселелерін шешу, жаңа емле ережелерін қалыптастыру, әдеби тілдің фонетикалық, грамматикалық нормаларын тұрақтандыру, термин қабылдаудың принциптерін айқындау сияқты күрделі мәселелер көтерілді. Аталған мәселелер «Еңбекші қазақ» газетінің бетінде де жарияланып тұрды. «Еңбекші қазақ» газетінде жарық көрген материалдарды мынадай тақырыптарға бөлуге болады:

1) Саяси мәселелерге байланысты мақалалар;

2) Ғылыми - техникалық ревлюция мен өндіріс, халық шаруашылығы, әлеуметтік жағдайларға байланысты жазылған мақалалар;

3) Мәдени ағату мәселеріне қатысты жасалған мақалалар;

4) Танымдық мақалалар;

5) Экономика ғылымына байланысты;

6) Ғылыми - зерттеу мақалалары;

Яғни:

а) медицинаға қатысты; ә) әдебиет, сын туралы мақалалар; б) тілге қатысты мақалалар;

7) прозалық, драмалық шығармалар мен аудармалар;

Газет сол кездегі өзекті меселелердің бәріне де үн қосып отырған. Сонымен қатар «Еңбекші қазақ» газетінің бетінде жаңадан басылып шыққан кітаптармен таныстыратын «Кітап сыны» деп аталатын арнайы рубрика да болды. Сол сияқты көптеген статистикалық материалдар жарнама хабарландырулар т. б сол сияқтылар басылып тұрды. Оқырманмен газет арасындағы тікелей қарым қатынасты қамтамасыз ететін «басқарма хаттар», Басқармадан жауаптар» т. б айдармен шығатын рубрикалар болды. Сол себепті еліміздің ғасыр басындағы көрінісін болмысын танып, тарихын зерделеу үшін «Еңбекші қазақ» газетінің маңызы зор.

Ғасыр басында зиялылырдың аудармаға қойған негізгі шарттары- қазақ түсінігіне жеңіл, тұрмысына, болмысына үйлескен болуы, ана тіліміздің табиғатына сәйкес келмейтін оралымдарды, стандарт тіркестерді қолданбау т. с. с болған. Басылым бетінде осы мақаладан басқаларының бәрі де дұрыс, қатесіз жазылған деуге әсте болмайды. Газетте орыс тілінен сөзбе-сөз аудару, орыс тілдік стиль көптеп кездеседі. Мысалы: Орталық партыйа кәмитетіне былай деген: « Бола келген жұмыссыздықтар, асыра сілтеушілдіктер кәліктібке құрылысына негізгі кедергі, бұндай кемшіліктер таб дұспандарының өрісін кеңітеді». - деб (№79, (1684) 7. 04. 1930) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.