Паразиттер отряды

1. Кіріспе
Паразиттер отряды.
2. Негізгі бөлім
Браконид тұқымдасы
3. Қорытынды

Бұл отрядқа жататын кенелердің құрсағында екінші, үшінші және төртінші пар аяқтардың жамбас бунағынан соң орналасқан бір, кейде екі пар тыныс тесіктері болады. Ауыз аппараты шаншып – сорғыш түтікше тәрізді. Оның құрамына педипальпаның түрін өзгерткен жамбас бунағы, тілшік және хелицера кіреді.
Өсімдік қорғау саласында бұл отрядтың ішінде фитосеийд тұқымдасына жататын кенелердің маңызы зор.
Фитосеийдтер тұқымдасы – Phytoseiidae дене пішіні сопақша келген, түссіз немесе сарғыш, қоңырқай, кейде қызғылт түсті. Ұзындығы 0,25 – 0,6 мм ұсақ кенелер. Бір жұп тыныс тесігі сыртта, алға қарай бағытталып екі жұп аяқтың жамбас бунағына дейін жететін түтікше тәрізді перитремалармен жалғасқан. Дененің арқа жағын үлкен бір қалқанша, ал құрсақ жағын екі (гениталдық) өзара қосылған (вентроанальдық) қалқанша жауып жатады.
Фитосеийдтердің бірқатар өсімдіктерді зақымдайтын кенелермен қоректеніп, олардың сан мөлшерін реттеуші факторлардың бірі болып саналады. әсіресе олар пестицидтерді жиі қолдануға болмайтын немесе талғап әсер ететін препораттарды қолданатын жеміс бақтарында жақсы нәтиже береді. Оларға жататындар: Typhlodromus subsolidus Begl., Amblyseus reductus wainst., A. Andersoni Chant. және басқалары. Бұлардың негізгі бір кемшілігі – факультативті жыртқыш. Құрбандары жоқ кезде олар өсімдік шырыны және гүл тозаңымен қоректенеді.Мұндай емшілік біздің елде 1963ж интродукцияланған облигатты жыртқыш кене фитосейулюсте болмайды.Бұл кене қазіргі кезде теплийаларда өрмекші кенелерімен куресу үшін кең турде пайдаланылады.Фитосейдтердің кейбір түрлері ақ қанаттылар,қалқаншалылар,трипсілер сияқты ұсақ насикомдармен және олардың жұмыртқаларымен де қоректенеді.
Паразиттер,яғни паразиттік тіршілік ететін организмдер,басқа организмдердің ішкі мүшелерінде (кейде сыртқы тері қабатында)тканьдерді жеп немесе клетка шырынын сорып тіршілік етеді.Олар иелерінің организмін тіршілік ортасы ретінде пайдаланылады және паразитизм кезінде олармен биологиялық тығыз байланыста болады.
Паразиттер мен жыртқыштардың арасындағы негізгі айырмашылық –жыртқыш өз құрбанын тікелей бірден өлтіреді,ал паразит өзінің иесі есебінде қоректеніп,оның тіршілік қабілетін әлсіретеді,өз дамуының соңғы сатысында ғана оны өлтіреді.Кейде паразиттің иесі өлмей тірі қалады.Паразиттік тіршілік ететін насикомдарға жарғақ қанатты (ихисумонидтер,хальцидтер және басқалары),қосқанатты (тахиндер),желеқанатты және т.б.насекомдар отрядтарының көптеген өкілдері жатады.
Паразиттер сыртқы (эктопаразит)және ішкі (эндопоразит)паразиттер болып екіге бөлінеді.Сыртқы паразиттер жасырын тіршілік ететін насекомдарға(ағаш қабығының астында,ширатылған жапырақ арасында өмір сүретіндерге)тән.Ішкі паразиттердің ішінде ең бағалысы жұмыртқа жемірлері(трихограмма,теленомус),себебі олардың личинкасы иесінің жұмыртқасының ішінде дамып зиянкесті күні бұрын өсімдікке зақым келтіре алмайтын фазасында өлтіреді.

«Энтомология»
Ә.Т. Тілменбаев
Г.Ә.Жармұхамедова