Литосфера — жер қабығы туралы ақпарат



1 Литосфера
2. Литосфераның даму заңдылықтары
3. Тектоникалық картадан
 Литосфера ] — жер қабығы (грек. lithos- тас, sphaira — шар) — жердің сыртқы қатты қабаты жоғарғы гидросфера және атмосферамен шектеседі. Жер қабығының жоғарғы бөлімі — шөгінді қабық; ол шегінді тау жыныстарынан тұрады, кейде бұған эффузивтер жамылғысын да енгізеді. Жер қабығының тербеліс тарихы қозғалысына байланысты, оның калыңдығы әр орында әр түрлі болып келеді. Шөгінді қабықтың астында граниттік қабат орналасады; бұл қабат мұхит ойыстарында ұшырамайды. Граниттік қабаттың астында аралық немесе «базальттық» аса тығыз жыныстар қабаты жатады.
Литосфера - Жер планетасының біршама берік тау жыныстары кешендерінен тұратын, төменгі жапсары ішінәра балқымалы яки онша берік емес атмосфера қабатымен шектелетін ең сыртқы қабаты. Литосфера жер қыртысын (Жердің ең сыртқы қатты қабыршағын) және осы қыртыс пен атмосфера аралығын қамтитын қатты заттардан тұратын,литосфералық мантия деп аталатын жоғарғы мантияның ең жоғарғы қабатын біріктіреді. Литосфералық мантия қабаты жер қыртысынан Мохоровичич шегі арқылы дараланады, бұл қабатты құрайтын тау жыныстарының құрамы негізінен оливин менпироксеннен тұратын аса негізді жыныстарға сәйкес келетін болса керек. Литосфераның беткі жазықтығы атмосферамен немесе гидросферамен шектеледі. Литосфера қалыңдығы 50-200 шақырым аралығында деп есептелінеді.
1.Биология: Жалпы білім беретін мектептің, 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. - Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-927-4
2.Қазак тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасыныњ ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы" Ж А Қ , 2003. — 248 бет. ?SВN 5-7667-8188-1, ?SВN 9965-16-512-2
3. Мұнай және газ геологиясы терминдерінің, орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Қазақстанға еңбегі сіңген мұнайшы — геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Куандықов. 2000. — 328 бет.
4. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:Экология және табиғат қорғау/ Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдаламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5
5. Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4
6. География: Дүниежүзіне жалпы шолу. ТМД елдері. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық/ Ө. Бейсенова, К. Каймулдинова, С. Әбілмөжінова, т.б. — Өңд., толықт. 2-бас. — Алматы: Мектеп, 2010. — 304 б., сур.ISBN 978-601-293-170-9

Пән: География
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Литосфера

Жер литосферасының тектоникалық тақтасы
▪ Литосфера ] — жер қабығы (грек. lithos- тас, sphaira — шар) — жердің
сыртқы қатты қабаты жоғарғы гидросфера және атмосферамен шектеседі. Жер
қабығының жоғарғы бөлімі — шөгінді қабық; ол шегінді тау жыныстарынан
тұрады, кейде бұған эффузивтер жамылғысын да енгізеді. Жер қабығының
тербеліс тарихы қозғалысына байланысты, оның калыңдығы әр орында әр
түрлі болып келеді. Шөгінді қабықтың астында граниттік қабат орналасады;
бұл қабат мұхит ойыстарында ұшырамайды. Граниттік қабаттың астында
аралық немесе базальттық аса тығыз жыныстар қабаты жатады.
Литосфера - Жер планетасының біршама берік тау жыныстары кешендерінен
тұратын, төменгі жапсары ішінәра балқымалы яки онша берік емес атмосфера
қабатымен шектелетін ең сыртқы қабаты. Литосфера жер қыртысын (Жердің ең
сыртқы қатты қабыршағын) және осы қыртыс пен атмосфера аралығын қамтитын
қатты заттардан тұратын,литосфералық мантия деп аталатын жоғарғы мантияның
ең жоғарғы қабатын біріктіреді. Литосфералық мантия қабаты жер
қыртысынан Мохоровичич шегі арқылы дараланады, бұл қабатты құрайтын тау
жыныстарының құрамы негізінен оливин менпироксеннен тұр атын аса негізді
жыныстарға сәйкес келетін болса керек. Литосфераның беткі жазықтығы
атмосферамен немесе гидросферамен шектеледі. Литосфера қалыңдығы 50-200
шақырым аралығында деп есептелінеді.

Литосфераның даму заңдылықтары

Жер шарын салыстырмалы түрде жұқа, біртұтас қатты қабық түрінде көмкеріп
жатқан литосфера — географиялық қабықтың маңызды құрамдас бөлігі болып
табылады. Литосфераның жоғарғы бөлігі болып табылатын жер қыртысының 90%-
дан астамын 8 химиялық элемент: оттек, кремний, алюминий, темір, кальций,
натрий, калий, магний құрайды (2-кестені қараңдар). Тектоника ғылымында
ұзақ уақыт бойы жер қыртысының платформалық-геосинклина льдық дамуы жайлы
тұжырымдама басым болып келді. Бұл тұжырымдама бойынша, материктік жер
қыртысы салыстырмалы түрде тұрақты бөліктерге — платформаларға және
қозғалмалы бөліктерге — геосинклинальдарға жіктеледі. Жер қыртысының
үздіксіз дамуы нәтижесінде геосинклинальдар платформаларға айналады, бұл
процесс екі кезенде жүзеге асады. Ұзаққа созылған алғашқы кезеңде қатты
майысып, су басқан жер қыртысының ойыстарында қалыңдығы 15—20 км-ге жететін
шөгінді жыныстар жиналады. Салмақ күшінің артуына байланысты Жердің ішкі
қойнауындағы күштер арасалмағы өзгереді. Соның нәтижесінде
геосинклинальдарда жерсілкінулер, жанартау атқылаулары күшейіп, қатпарлану
жүреді. Осылайша биік таулар түзіледі. Ал неғұрлым қысқа уақытты қамтитын
екінші кезеңде түзілген тау жүйелері сыртқы күштердің әсерінен үгіліп
аласарады. бұл процесс көбінесе материктер аумағында жүзеге асатындықтан,
"платформалық-геосинклинальдық" дамуы жайлы тұжырымдама Литосфералық
тақталар саны тұрақты емес; геологиялық уақыт аралығында олар рифтілер
арқылы бөлшектеніп немесе тектоникалық қозғалыстар әсерінен қайта бірігіп
отырады. Материктер мен мұхиттар географиясынан сендер жер қыртысының даму
барысында бірнеше ірі тақталардың болғанын және олардың бөлшектенгенін
білесіңдер (оларды еске түсіріндер). Қазіргі кезде Жер шарында 7 ірі және
ондаған ұсақ литосфералық тақталар ажыратылады.

Тектоникалық картадан ірі литосфералың тақталарды, рифтілердің және
шұңғымалардың таралу аудандарын анықтаңдар. Материктпік және мұхиттың жер
қыртысы. Литосфераның беткі жұқа қабығы жер қыртысын құрайды. Ол құрамы мен
құрылысына қарай материктік және мұхиттық деп бөлінетінін білесіндер
(олардың айырмашылығын естеріңе түсіріңдер).

Материктік жер қыртысының жоғарғы бөлігінде шөгінді жыныстар қабаты, ал
одан төменде геофизикалық деректер бойынша, гранит және базальт қабаттары
орналасқан. Гранит және базальт қабаттарының шекаралас бөліктерінде
сейсмикалық толқындардың жылдамдығы күрт өзгеретіні байқалған. Мұхиттың жер
қыртысында гранит қабаты болмайды және шөгінді жыныстар қабаты салыстырмалы
түрде жұқа болып келеді. Материктер мен мұхиттардың шекаралас аймақтарында
жер қыртысы өтпелі сипат алады. Жер қыртысының осындай құрылымы Еуразияның
Тынық мұхитпен шектескен бөлігінде кездеседі. Оған аралдар доғасы мен оны
бойлай орналасқан терең мұхит шұңғымалары дәлел болады (оларды физикалық
және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Литосфера — жер қабығы, топырақ – ерекше табиғи түзілім
Литосфера туралы
Литосфера - жер қабығы
Литосфера
Литосфераның құрылысы, құрамы және қасиеттері
Жер мен оның қабығының құрылысьі
Цитология негіздері. Жасушаның химиялық құрылысы
Жер қыртысының құрамы мен құрлысы
Ішкі геосфералар
Биосфера - әлемдік экожүйе
Пәндер