Табиғаттың ғажайып сырлары
І.Кіріспе.
ІІ.Негізгі бөлім.
2.1.Табиғаттың ғажайып сырлары.
2.2.Еуразия қызықтары бойынша.
2.3.Солтүстік Америка қызықтары бойынша.
2.4. Оңтүстік Америка қызықтары бойынша.
2.5.Африка қызықтары бойынша.
2.6.Аустралия қызықтары бойынша.
2.7. Дүниежүзүлік мұхит қызықтары бойынша.
ІІ.Негізгі бөлім.
2.1.Табиғаттың ғажайып сырлары.
2.2.Еуразия қызықтары бойынша.
2.3.Солтүстік Америка қызықтары бойынша.
2.4. Оңтүстік Америка қызықтары бойынша.
2.5.Африка қызықтары бойынша.
2.6.Аустралия қызықтары бойынша.
2.7. Дүниежүзүлік мұхит қызықтары бойынша.
Табиғатта біз бұрын көріп білмеген жайттар туралы айтатын сөз жетерлік. Әлемнің мыңдаған жылдық тарихында адамзат танымның өзіне беймәлім, белгісіз үлкен жолынан өтті. Бұрын адамның үрейін ұшыратын осы құбылыстардың көбі керемет деп есептеліп келсе , енді ілім мен тәжірибе жинақтаған біз қазір оларды табиғи қалыпты бейнесінде қабылдаймыз.
Дегенмен , әлемде қазірдің өзінде толықтай ғылыми түрде түсінік бере алмас керемет құбылыстар әлі де кездеседі.
Атамзаманнан бері адамдар жаратылыстың көптеген ғажап құбылыстарын сирек кездесетін, кездейсоқ қорқынышты жайттарға жатқызып жүр. Адам осының бәрін бұрмаланған қалпында қабылдайды, ал кей жағдайда мистикаға бой ұрады.
Әрине, адамның бұл құбылыстарды қалай қабылдауы , байыпты тұжырым жасауы біліктілігіне байланысты. Оны француз философы Дени Дидро бір кезде жазып кеткен.
«Ғажап құбылыстар - өзіне сенетін жерде , және неғұрлым оған көп сенсе , сол жерде жиі кездеспек.»
Алайда, ғаламға байыпты көзбен қарап, оның тылсым сырлары неден кендігіне көз жеткізгенде, ол құбылыстардың табиғилығына тиянақты сенсе, онда «ғажап кереметтер» өзінен - өзі ғайып болмақ.
Дегенмен , әлемде қазірдің өзінде толықтай ғылыми түрде түсінік бере алмас керемет құбылыстар әлі де кездеседі.
Атамзаманнан бері адамдар жаратылыстың көптеген ғажап құбылыстарын сирек кездесетін, кездейсоқ қорқынышты жайттарға жатқызып жүр. Адам осының бәрін бұрмаланған қалпында қабылдайды, ал кей жағдайда мистикаға бой ұрады.
Әрине, адамның бұл құбылыстарды қалай қабылдауы , байыпты тұжырым жасауы біліктілігіне байланысты. Оны француз философы Дени Дидро бір кезде жазып кеткен.
«Ғажап құбылыстар - өзіне сенетін жерде , және неғұрлым оған көп сенсе , сол жерде жиі кездеспек.»
Алайда, ғаламға байыпты көзбен қарап, оның тылсым сырлары неден кендігіне көз жеткізгенде, ол құбылыстардың табиғилығына тиянақты сенсе, онда «ғажап кереметтер» өзінен - өзі ғайып болмақ.
І.Кіріспе.
Болған құбылыстардың себебін
білгендер бақытты жандар.
Вергилий
Табиғатта біз бұрын көріп білмеген жайттар туралы айтатын сөз жетерлік.
Әлемнің мыңдаған жылдық тарихында адамзат танымның өзіне беймәлім,
белгісіз үлкен жолынан өтті. Бұрын адамның үрейін ұшыратын осы
құбылыстардың көбі керемет деп есептеліп келсе , енді ілім мен тәжірибе
жинақтаған біз қазір оларды табиғи қалыпты бейнесінде қабылдаймыз.
Дегенмен , әлемде қазірдің өзінде толықтай ғылыми түрде түсінік бере
алмас керемет құбылыстар әлі де кездеседі.
Атамзаманнан бері адамдар жаратылыстың көптеген ғажап құбылыстарын
сирек кездесетін, кездейсоқ қорқынышты жайттарға жатқызып жүр. Адам осының
бәрін бұрмаланған қалпында қабылдайды, ал кей жағдайда мистикаға бой ұрады.
Әрине, адамның бұл құбылыстарды қалай қабылдауы , байыпты тұжырым
жасауы біліктілігіне байланысты. Оны француз философы Дени Дидро бір кезде
жазып кеткен.
Ғажап құбылыстар - өзіне сенетін жерде , және неғұрлым оған көп сенсе ,
сол жерде жиі кездеспек.
Алайда, ғаламға байыпты көзбен қарап, оның тылсым сырлары неден
кендігіне көз жеткізгенде, ол құбылыстардың табиғилығына тиянақты сенсе,
онда ғажап кереметтер өзінен - өзі ғайып болмақ.
ІІ.Негізгі бөлім.
2.1.Табиғаттың ғажайып сырлары.
Торнадо құшағында. Солтүстік Америкадағы жүрген жерін жайпап өтетін
күші алапат құйынды торнадо деп атайды. Аумағы орасан зор осы
атмосфералық құйындар жолындағы бәрін қиратып тып – типыл қылып кетеді.
Торнадоның тіпті адамдар мен жануарларды, кішігірім үйлерді аспанға
көтеріп, ұшырып әкететіні туралы көптеген нақты дәлелдер бар.
Бізге белгілі Торнадолардың ең жойқын сұрапылы 1925 жылы 18 наурызда
АҚШ – та болған. Ені 11, 5 шақырым келетін бұл құйын 352 шақырым жерді
жайлап өтті. 689 адам қаза тауып, 1980 адам жарақат алды. Жарты миллионнан
астам адам баспанасыз қалды. Торнадо қамтыған жердің тұрғын үйлері мен
шаруашылық құрылыстары толықтай қирады. Пойыздардың рельстетен шығып
кетуі, тіпті тұрған жерінен 150-200 метрге дейін жүк машиналары мен темір
жол вагондарын желдің домалатқан оқиғалры да кездеседі.
Тұтастай алғанда барлық жер бетінде жыл сайын мың –мың жарым смерч
пайда болып, тең жарымы АҚШ территориясында өтеді. Осындай қиратушы күші
орасан табиғат құбылысы жиі қайталанатындықтан , онда торнадо аллеясы
деп аталған жер белгілі.
Торнадо әсерінен кейбір ауылшаруашылығымен айналысатын аудандарда
ағаштардың бұтақтарында сиырлардың өліктері ілініп қалған. Мак –Колладо
балықшылардың алюминийден жасалған қайығы ағашқа тура бір фальга сияқты
оралыпты. Оған жақын жерде жаңқалардаң үйіндісі жатыр- оның бәрі ескі
каркас үйлер кварталының қалдықтары еді.
Батпақтан не табуға болады? Орталық Ютландияның (Дания) Толлунд
батпаға ауданында торф қазып жүрген жұмысшылар 1950 жылы көктем күндерінің
бірінде адамның мәйітіне тап болды. Мәйіт бетінің әлі шірімегеніне
қарағанда , әлгі адам жуырда өлген екен деп ойлайсың.
Торфты кен орнына полиция және өлкелік мұражай қызметкерлері келген.
Ғалымдар тосын тұжырым жасады. Бұл жақында болған қылмыс емес. Жұмысшылар
бұдан екі мың жыл бұрынғы қола дәуірінде өмір сүрген адамды тапқан. Денесін
сойғанда , оның ішкі құрылысы жақсы сақталыпты.
Батпақта сирек те болса кездесетін мына бір үрейді ұшыратын құбылысты
айтайық. Орманшының айтуынша , ол былай көрінген. Жаздың бір күнінде батпақ
тереңінен , дұрысы батпақ болып кеткен көлден биіктігі 20-30 метрге жететін
су тік шаншылып атқылаған. Шашыраған су тамшылары одан биікке көтерілген.
Атқылаған су дінгегі қайта басылғанда , елу метрлік айналаға бірнеше секунд
бойына тамшылар жаңбырша жауған.
Бұл батпақ түбінен атқылаған – батпақ газы еді, ол ұйысқан өсімдіктердің
шіруі салдарынан пайда болған. Әдетте ол лайлы су тоспасында көбіктеніп ,
жер бетінде еш шусыз көпіршіп жатады. Егер шірік зат көп болса, газ
жинақталып, шығар тесігі болмай, кенеттен жарылыс сияқты сыртқа атқылайды.
Ел мұны жыншайтандардың ұясы деп те санаған. Мұндай батпақтан газдың
атқылауын шайтанның ісі деп бағалаған. Ал егер газбен қоса серпіні қатты
батпақ лай атқыласа ше?
Осындай қуатты батпақ көздерінің атқылауы Ирландияда 1896 жылы өтті.
Үлкен Нью – Ратмор батпағы лайды бірнеше шақырымға дейін ұшырып ,
жолындағының бәрін жауып қалған. Тіпті бір үйді адамдарымен қоса көміп
тастаған.
Кейде мұндай батпақты жерлерде лай атқылануы бірнеше күнге созылып ,
артынан оның орнында бұлақ көзі пайда болады.
Көріп тұрғанымыздай мұндай құбылыстарға жер асты сулары да себепші,
қатысы бар екен.
Жер шарындағы ең ғажайып көл Тринидад (Кариб теңізі) аралында екен. Бұл
көлдің ерекшелігі мынада: мұнда су емес, асфальт жасайтын қоймалжың лай
бар. Осы көлдің тереңдігіне өлшеу де жүргізілді. Бірақ өлшегіштердің
ешқайсысы да оның түбіне жете алмады.
Жер шарындағы ең жан баспайтын су - Сицилиядағы ажал көлі. Оның
жағалауында ешбір өсімдік өспейді жәндік болмайды. Ал суына түскендер көзді
ашып – жұмғанша өледі. Ажал көлінің түбінде екі жерден қышқыл атқылап
тұрады. Суды уландыратын осы қышқыл көрінеді.
Қырғыздың Ыстықкөлі тау көлдерінің ішінде көлемі жағынан екінші орын,
сұлулығы мен тереңдігі жөнінен бірінші орын алады. Оның көлденеңі – 50,
ұзындығы – 130 километр, тереңдігі 702 метр, теңіз деңгейінен 1 киллометр
609 метр биік. Ыстықкөлдің суы жылы , қыс бойына қатпайды, сондықтан да
Ыстықкөл атанып кеткен.
Жер шарындағы ең қуаңшылықты жер – Атакама. Оның шығыс жағы Тынық
мұхитпен, батысы Анд тауымен шектесіп жатыр. Бұл шөл пайдалы кеңге бай.
Мұнда алтын, күміс, мыс көп- ақ. Бірақ оларды қазып алу өте қиын. Өйткені
шөлде өне бойы қуаңшылық болғандықтан, адамның шашы мен тырнақтары түбімен
қурап түседі.
Жапонияда жер жылына 600 рет кейде онан да көп сілкінеді. Сондықтан да
оны үнемі дірілдеп тұратын мемлекет деп атайды. 1923 жылы болған жер
сілкіну 56 мың шаршы киллометр жерді қамтыған. Бұдан 576 мың үй қирап, 174
мың адам өлген.
Жер шарында ең суық жері. Ғылыми – зерттеу станциясының 1958 жылғы 25
тамыздағы мәліметіне қарағанда жер шарының ең суық жері – Арктикада. 870
суық болған. Бұған дейін солтүстік Якутиядағы Верхояескіні суық деп жүрген
болатын. 1892 жылы Верхояескіде күннің суықтығы 69,80 жеткен. 390 сынапты
термометр қатып қалғандықтан, оны спиртті термометрмен өлшеген.
Қыс кезінде Верхояескіде аяз қысқан тайга ағаштарының шатыр лап сынып,
мұздардың кітірлеп жарылуы естіліп жатады. Қыста адамдар үйден шықпайды
деуге болады. Өйткені аяз теріні қарып, шашты қатырып тастайды. Адам дем
алғанда шыққан бу - ілезде мұздаққа айналады.
Бұл өңірдің жазы өте қысқа болады. Бірақ жазда тәулік бойына күннің көзі
жарқырап тұрады. Жердің тоңы кетіп, көк шығып, жеміс –жидектер өсе
бастайды.
Фундудзи көлі. Адам есітсе сенбейтін ғажайыптардың бірі Оңтүстік
Африкадағы Фундудзи көлі. Ол Преториядан 300 шақырым жерде . Фундудзи көлін
көрген адамдар аз. Өйткені ол нағыз барсакелместің өзі. Тіпті осы көл
маңындағы Луи Тричард, қаласының тұрғындары да бұған барып көрмеген . Оған
апаратын жолды да некен – саяқ шалдар ғана білетінге ұқсайды. Көлге тым
таяу маңда бавенда руы мекендейді екен. Бірақ бұл рудың ешбір адамы қап-
қара алтын беремін десең де жол көрсетпейді. Көлге ешкім түспейді, суын да
ешкім ішпейді. Суын ішуді былай қойыңыз, бұл көлдің суына жалғыз бармаңызды
батырсаңыз болды, табан астында жан тапсырасыз. Бавенда руы адамдарының
айтуына қарағанда, бұл көлде пифон деген бәлекет тұрады. Ол дүние жүзіндегі
барлық жыншайтан құбыжықтардың патшасы – мыс.
Осы сырды анықтау үшін 1953 жылы ағылшының екі саяхатшы ғалымы Алан
Эллис пен Бил Клейтон осы көлді іздеп шыққан. Көп қиыншылықтар көріп көлдің
тапқаннан кейін олар суын ішуге не онымен жуынуға батпай екі құмыра су алып
аузын мықтап бекітіп, оны дорбаларына салып қойып, өздері көл жағасына
түнеп шыққан. Ертеңіне таң ертең екі ғалым көп аялдамай қайтып кеткен.
Жолда келе жатып олар құмыраны ашып суды көрмекші болады. Сөйтсе ауызы
тығыз жабылған екі құмырада бір тамшы су қалмай ұшып кетіпті. Бұл сұмдықты
сезгеннен кейін екі саяхатшы көлге қайта баруға қорқып, өз жөндерімен кете
берген.
Әрине оған сену қиын сияқты. Дегенмен, сол 1953 жылы осындай мақсатпен
Фундудзи көліне Натал қаласының профессоры Бэрнсаид өзінің ассистенті
Уильян Таккер екуі тағы барған. Олар шыныдан, фарфордан, бакелиттен,
пластмассадан жасалған бірнеше құмыраларды алуан түрлі химиялық тығындармен
тығындап, алып барып бәріне де көл суын толтырып алған. Профессор Бэрнсаид
батылдау адам болса керек, ол бармағын суға батырып көл суының дәмін де
татып көріпті. Судың дәмі қышқылтым ащы екен. Таккер көлдің өсімдіктерінен
гербарий жинап алыпты. Осындай жұмыстарды бітіргеннен кейін, бұлар еліне
қайтып , қойып кеткен машиналарының қасына келіп қонады. Түн ішінде Таккер
тарсылдаған дыбыс естиді. Ол профессорды оятып, шам жағып, төңіректі
шолиды, көздеріне сезіксіз ешнәрсе көрінбепті. Таңертең құмыраларды алып
қараса, бір құмыра ішінде де су қалмаған , бәрі де ғайып болып ұшып
кетіпті. Бұған қайраң болған профессор ассистенті мен екеуі көлге қайта
келеді. Құмыралардың бәріне қайта толтырып алады. Сол жерде профессордың
іші шаншып ауырады. Екі ғалым көп аялдамай еліне тартады. Құмыралардағы
суды минут сайын , сағат сайын көріп отырады. Алғашқы екі тәулікте суда
ешбір өзгеріс болмапты. Үшінші күні таңертең қараса , құмыралардағы
сулардан бір тамшы қалмапты. Тығындары да ашылмай тығыз күйінде тұрған.
Судың қалай ұшып кеткені белгісіз. Профессор енді көлге бар алмай ауырып,
тоғыз күннен кейін есінен танған соң , ауруханаға алыныпты. Сонда жатып
профессор қайтыс болған. Дәрігерлшер операция жасап қараған кезде ,
профессордың ішегі шіріп кеткені анықталыпты..
Көлге барушылардың саны бұлармен шектелмейді. 1957 жылы Луи Тричард
Гендрих және Якобус Ван Блерик деген ағайынды фермерлер көл сиқырына қарсы
әрекет ретінде арнайы жеңіл қайық алып барады. Бірақ көлден Якобус ғана
тірі қайтқан. Оның да есі ауысып кетіпті. Өйткені оның көзінше Гендрих
деген ағасы көл үстінде қайықпен жүзіп жүріп, бір кезде көлдің ішінен бір
құбыжық көтеріліпті де жаңағы жігітті қайық – майығымен жұтып қойыпты.
Мұндай ғажайып оқиғаларды Фундудзи маңына барсаңыз көп естисіз. Сондай
аңыздардың біреуінде адамды сиқырлайтын крокодилдер жөнінде де айтылады.
Фундудзи көлінің маңына адасып барған бірталай аңшы сол сиқыршы
крокодилдерге жем болып кетіпті.
Ең биікке көтерілетін ыстық су – Глан қайнары. Бұл АҚШ – тың теңіз
деңгейінен биіктігі 2000 метрден асатын жартасты құндыздарының басында
қайнардан атқылаған ыстық су 76 метр биіктікке дейін көтеріледі.
Бой өсіретін арал. Мартинка аралын зерттеген француз экспедициясы қызық
құбылысты байқаған. Бұл аралға басқа жақтан келген адамдардың бойы бір
жылдан соң бірнеше сантиметрге өседі екен . Экспедиция бастығы доктор
Ю.Гравер мен ғылыми қызметкерлердің тұжырымдауы бойынша бұл аралдағы
минералдардың адам денесіне өтетін әсерінен болса керек. Ал жергілікті
халықтың бойларының өсуі жердегілермен бірдей.
Қанды жаңбыр. 1608 жылы Францияның Фрованс жерінде қанды жаңбыр жауып,
жергілікті тұрғындардың есін шығарды үсті басына қанды жаңбыр тигендер
үстіндегі киімдерімен безді. Кейбіреулері тіршілікке қауіп төнді деп
түңілді . Бірақ біраздан кейін жаңбыр тоқтады. Күн ашылып ,жұрттың көңілі
жай тапты. Осы сияқты 1117 жылы Ломбардия соғысы кезінде де қанды жаңбыр
жауған. 1181 жылы наурызда қанды жаңбыр Франция ,Германияда да жауған.
1847 жылы 31 наурызда Францияның Шембери жерінде сүттей ақ жаңбыр
жауды. Бұл оқиға 1956 жылы Киевтің шет аймақтарында байқалды. Жоққа
сенетін діншілдер халықты құдайдың құдіретінен болған оқиға деп сендірмекші
болды. Шын мәнінде қызыл құм түйіршіктерінің ауамен араласып еруінен қанды
жаңбыр , бор және ақ балшықтың аспанда ауамен араласуынан сүттей ақ
жаңбыр жауған еді.
Қатты дауыл араласқан жаңбырдың негізінде бір кезде Данияда 20 минут
бойы шаян жауған. Табиғаттың әр маусымында өрмекші , қоңыз, құрбақа, тағы
басқа жәндіктер жауып тұрған. Испания , Португалия , Норвегия , Дания
,Шотландия және тағы басқа теңіз жағалауларында тұратын аспанан жауған
балыққа кенгелген оқиғаны да біледі.
Ғажап дауылдар бұдан басқа да заттарды бір орыннан екінші орынға
жеткізіп тұрады. Мәселен дауыл Марлккадағы астық қоймасын талққандап, оны
Испания өзенінің жағасына апарып төкті. Бидайдың жаңбырша жауғаны
соншалықты, жердегі құдайдың өзі жіберген несібе деп те ойлап қалды. Тағы
бір тайфун Неаполь жағасында тұрған апельсиндерді қорабымен алып кетіп ,
кей жерлерге апельсин жаудырды. Мұндай дүлей қара дауыл тек жеңіл
нәрселерге ғана емес, адам көтере алмайтын ауыр заттарды қаңбақша
домалатып, желмен көтеріп, әкеліп жүрген. АҚШ мұндай оқиғаның талайын
біледі.
2.2.Еуразия қызықтары бойынша.
Еуропаның орталығын білдіретін Обелиск Румынияның шекарасына жақын
жердегі Карпат тауы маңындағы Деловое елді мекенінде орнатылған.
Баренц теңізінің Кильдин аралында таңқаларлық көл бар. Онда бір –
бірімен араласпайтын бірнеше су қабаттары бар және әрбір қабаттың өзіне тән
организмдер тіршілік етеді. Ең жоғарғы тұщы сулы қабатында – тұщы су
балықтары, ал одан төменгі екінші тұздылау қабатында медузалар,
шаянтектестер, ал теңіз суындағыдай тұзыы мол үшінші қабатында теңіз
балықтары , актиниялар, теңіз жұлдыздары тіршілік етеді. Төртінші
қабатында суға қызғылт түс беретін пурпур бактериялары , ал күкіртті
сутекпен қаныққан бесінші қабатында ешқандай организмдер тіршлік етпейді.
Біздің ғаламшардың осыған ұқсас бірде – бір көл кездеспейді.
По өзені сағасының солтүстігіндегі Адриат теңізінің жағалауындағы 118
аралда дүние жүзіндегі ең бір таңқаларлық Венеция қаласы орналасқан.
Венецияның басты көшесі – Үлкен канал деп аталады. Венецияда адам жаяу
жүретін шағын көшелер – тротуарлар болмайды. Қаладағы барлық тіршілік су
арқылы жүзеге асады. Қайықпен жұмысқа қатынайды, дүкенге де, қонаққа да
қайықпен барады. Арнай ірі қайықтар дүкендерге заттар тасымалдап,
қалдықтары сыртқа шығаруға пайдаланылады. Арнайы катерлер – жедел жәрдем,
өрт сөндіру қызметін атқарады, ал көк түсті катерлерді полицейлер ғана
пайдаланады.
Швейцариядағы Альпі тауында 200- ден астам асулар бар. Соның бірі –
атақты Сен – Бернар асуы . Бұл асуда ХІ ғасырдың орта шегінде –ақ шіркеу
салынған. Шіркеу қызметі тоғыз ғасыр бойы адасып кеткендерге , қар көшкіні
басып қалғандарға және үсік шалған жолаушыларға мінсіз көмек көрсетіп
келеді. Шіркеу қызметкерлеріне иттің белгілі сенбернар қолтұқымы
көмектеседі. Олар өздерінің өте жақсы жетілген иіс сезу арқылы қиыншылыққа
тап болған адамдарды ешбір қатесіз іздеп таба алады. Ит адамды қардың
астынан қазып алып, жанынан барып жатады да , өзінің дене қызуымен оны
жылытады.
Исландия аралында жер астынан ыстық су атқылап жатқан көптеген су
бұрқақтар кездеседі. Жер астындағы жанартаулық жылы ошақтардың әсерінен су
өте жоғары температураға дейін қайнап, буға айналады. Ыстық сулардың аса
мол қоры – Исландия елінің бірден –бір байлығы. Онымен тұрғын үйлерге, жүзу
бассейндеріне өсімдік жайларға және т.б. мекемелерге жылу беріледі.
Соңғы мұздану дәуірінде Еуразияның солтүстік – шығысы мен Солтүстік
Американың Солтүстік – батысының арасын байланыстырып тұрған ені 1500 км-
дей болатын құрлық жолы болғандықтан ғалымдар дәлелдеп берді. Бұл құрлық
Берингия деп аталады. Осы құрлық жолы арқылы Сібірден Аляска түбегіне қарай
көптеген солтүстіктегі жануарлар - мамонттар, солтүстік бұғылары, бизондар
және т.б. қоныс аударады. Сонымен қатар , Еуразия мен Солтүстік Американың
тұрғындары – эскимостардың , чукчалардың , алеуттердің және т.б. тұрмыс
салттары мен мәдени мұраларында да ұқсастық бар екендігі дәлелденді.
Англия – гольф, теннис, крикет, регби және футбол сияқты көпшілікке
белгілі спорт түрлерінің отаны болып саналады. Көптеген шешуші футбол
ойындарының жарысы Лондондағы Уэмбли стадионында өткізіледі. Оған 80
мыңға жуық жанкүйерлер сиып кетеді.
Голландия - гүлдер елі. Жыл сайын ондағы жергілікті бір ғана гүл
базарынан 7 млрд. дана гүл сатылады. Бұл дегеніміз ғаламшарымыздағы әр
адамға бір гүлден келеді деген сөз. XVII ғасырда қызғалдақтың бір ғана
пиязшығына саудагерлер 2 қап бидай, 29 қой, 2 бөшке шарап, төсек, бір
қабат киім, 4 сиыр , 8 шошқа, сыра, май және ірімшік беретін болған.
Нидерландыда жаңбыр жиі жауады, сондықтан да голланд фермерлері ағаштан
жасалған аяқ киім киіп жүретін болған. Мұндай аяқ киім суықтан және дымқыл
сыздан қорғайды. Бұл кенде ондай аяқ киімді көптеген нидерландылықтар тек
ерекше мерекелі күндерде ғана киеді.
Азияның географиялық орталығы Туваның астанасы Қызыл қаласында (Ресей)
орналасқан.
Үндістан – дүниежүзіндегі ең ыстық елдердің бірі. Үнді –Ганг ойпатында
және Декан тау жотасының шығысында ауа температурасы көбіне +42 градусқа
жетеді. Мадрас тұрғындарында бізде тоғыз ай ыстық , ал қалған үш ай өте
ыстық деген сөз тіркестері бар. Үндістанда жыл құрғақ қыс және ылғалды
жаз деп басты екі маусымға бөлінеді. Құрғақ маусымның аяқталуы халыққа
өте ауыр соғады. Ыстық әбден қалжыратады. Күйдіре соққан ыстық жел құрғап
кеткен жерлерден бұрқыраған шаң – тозаңды аспанға көтереді. Бұл кезде
ағаштардың астында ыстықтан өліп жатқан құзғын қарғаларды , тоты құстарды
және итбас жарқанаттарды көруге болады.
Үндістанның жынғылдарында кездесетін жолбарыстар адамдарға сирек шабуыл
жасайды, ал шабуыл жасай қалған жағдайда тек адамның ту сыртынан тап
береді. Сондықтан да, оларды жолдан тайдыру үшін Үндістанда орманшылар
желкесіне ашық бояумен сурет салынған маска киіп жүреді.
Малай топаралында және Филиппин аралдарында нан ағашы өседі. Оның көп
жерге көлеңке түсіретін сұлбасы орасан үлкен болады.Оның жемістерінің
сыртқы түрі асқабақты еске түсіреді. Жемістер тікелей ағаш діңінде және
төменгі жуан бұтақтарында өседі. Бұл жемістің тұқымының құрамында қант ,
май , крахмал мол болады. Оларды жаңа піскен кезінде жемістерді
қатарластырып қояды да, үстін тағы да жапырақтармен жауып қояды.
Жемістердің жұмсақ шырыны ашыған кезде оларды қамыр сияқты илеп, одан нан
пісіреді. Мұндай нанның дәмі кәдімгі нанның дәмінен бөлек болады. Яғни
оның дәмі картоптың да, асқабақтың да дәміне ұқсайды. Нан ағашының
жемістері қараша мен сәуір айларының аралығында піседі, оларды жыл бойы
сақтауға болады. Екі – үш ағаш шағын отбасыны бірнеше жыл асырай алады.
Ең бақытты адамдар Гонконгта тұрады. Гонконг тұрғындарының 90 пайызғы
жуығы өздерінің өмір сүргендеріне өте риза және да олар бұдан да жақсы өмір
сүретіндеріне сенімді. Ганконгте тек бір пайыз тұрғындар ғана өздерін
бақытсыз сезінеді. Олар материалдық қиыншылықтарды басынан өткізіп отырған
қарт адамдар.
Мелион – химера балығының басы арыстанға , ал құйрығы балыққа ұқсас
жануар. Химера балығы Сингапур мемлкетінің туристік рәмізі. Сингапур
санскрит тілінен аударғанда арыстан қаласы деген ұғымды білдіреді. Ал
балық құйрықты деген сөз бұл балықтың теңізбен байланысын нақтылай түседі.
Шын мәнінде , бұл арада Еуропаның , Азияның және Аустралияның теңіз жолдары
бір – бірімен түйіседі.
2.3.Солтүстік Америка қызықтары бойынша.
Мексиканың құрғақ , су жоқ тасты үстірті – кактустардың отаны болып
саналады. Жеке намесе топтанып өскен биік агавас катустарының арасында
пішіні жалпақ таба нанға ұқсас сұр – жасыл түсті жатаған опунций
кактустары да ... жалғасы
Болған құбылыстардың себебін
білгендер бақытты жандар.
Вергилий
Табиғатта біз бұрын көріп білмеген жайттар туралы айтатын сөз жетерлік.
Әлемнің мыңдаған жылдық тарихында адамзат танымның өзіне беймәлім,
белгісіз үлкен жолынан өтті. Бұрын адамның үрейін ұшыратын осы
құбылыстардың көбі керемет деп есептеліп келсе , енді ілім мен тәжірибе
жинақтаған біз қазір оларды табиғи қалыпты бейнесінде қабылдаймыз.
Дегенмен , әлемде қазірдің өзінде толықтай ғылыми түрде түсінік бере
алмас керемет құбылыстар әлі де кездеседі.
Атамзаманнан бері адамдар жаратылыстың көптеген ғажап құбылыстарын
сирек кездесетін, кездейсоқ қорқынышты жайттарға жатқызып жүр. Адам осының
бәрін бұрмаланған қалпында қабылдайды, ал кей жағдайда мистикаға бой ұрады.
Әрине, адамның бұл құбылыстарды қалай қабылдауы , байыпты тұжырым
жасауы біліктілігіне байланысты. Оны француз философы Дени Дидро бір кезде
жазып кеткен.
Ғажап құбылыстар - өзіне сенетін жерде , және неғұрлым оған көп сенсе ,
сол жерде жиі кездеспек.
Алайда, ғаламға байыпты көзбен қарап, оның тылсым сырлары неден
кендігіне көз жеткізгенде, ол құбылыстардың табиғилығына тиянақты сенсе,
онда ғажап кереметтер өзінен - өзі ғайып болмақ.
ІІ.Негізгі бөлім.
2.1.Табиғаттың ғажайып сырлары.
Торнадо құшағында. Солтүстік Америкадағы жүрген жерін жайпап өтетін
күші алапат құйынды торнадо деп атайды. Аумағы орасан зор осы
атмосфералық құйындар жолындағы бәрін қиратып тып – типыл қылып кетеді.
Торнадоның тіпті адамдар мен жануарларды, кішігірім үйлерді аспанға
көтеріп, ұшырып әкететіні туралы көптеген нақты дәлелдер бар.
Бізге белгілі Торнадолардың ең жойқын сұрапылы 1925 жылы 18 наурызда
АҚШ – та болған. Ені 11, 5 шақырым келетін бұл құйын 352 шақырым жерді
жайлап өтті. 689 адам қаза тауып, 1980 адам жарақат алды. Жарты миллионнан
астам адам баспанасыз қалды. Торнадо қамтыған жердің тұрғын үйлері мен
шаруашылық құрылыстары толықтай қирады. Пойыздардың рельстетен шығып
кетуі, тіпті тұрған жерінен 150-200 метрге дейін жүк машиналары мен темір
жол вагондарын желдің домалатқан оқиғалры да кездеседі.
Тұтастай алғанда барлық жер бетінде жыл сайын мың –мың жарым смерч
пайда болып, тең жарымы АҚШ территориясында өтеді. Осындай қиратушы күші
орасан табиғат құбылысы жиі қайталанатындықтан , онда торнадо аллеясы
деп аталған жер белгілі.
Торнадо әсерінен кейбір ауылшаруашылығымен айналысатын аудандарда
ағаштардың бұтақтарында сиырлардың өліктері ілініп қалған. Мак –Колладо
балықшылардың алюминийден жасалған қайығы ағашқа тура бір фальга сияқты
оралыпты. Оған жақын жерде жаңқалардаң үйіндісі жатыр- оның бәрі ескі
каркас үйлер кварталының қалдықтары еді.
Батпақтан не табуға болады? Орталық Ютландияның (Дания) Толлунд
батпаға ауданында торф қазып жүрген жұмысшылар 1950 жылы көктем күндерінің
бірінде адамның мәйітіне тап болды. Мәйіт бетінің әлі шірімегеніне
қарағанда , әлгі адам жуырда өлген екен деп ойлайсың.
Торфты кен орнына полиция және өлкелік мұражай қызметкерлері келген.
Ғалымдар тосын тұжырым жасады. Бұл жақында болған қылмыс емес. Жұмысшылар
бұдан екі мың жыл бұрынғы қола дәуірінде өмір сүрген адамды тапқан. Денесін
сойғанда , оның ішкі құрылысы жақсы сақталыпты.
Батпақта сирек те болса кездесетін мына бір үрейді ұшыратын құбылысты
айтайық. Орманшының айтуынша , ол былай көрінген. Жаздың бір күнінде батпақ
тереңінен , дұрысы батпақ болып кеткен көлден биіктігі 20-30 метрге жететін
су тік шаншылып атқылаған. Шашыраған су тамшылары одан биікке көтерілген.
Атқылаған су дінгегі қайта басылғанда , елу метрлік айналаға бірнеше секунд
бойына тамшылар жаңбырша жауған.
Бұл батпақ түбінен атқылаған – батпақ газы еді, ол ұйысқан өсімдіктердің
шіруі салдарынан пайда болған. Әдетте ол лайлы су тоспасында көбіктеніп ,
жер бетінде еш шусыз көпіршіп жатады. Егер шірік зат көп болса, газ
жинақталып, шығар тесігі болмай, кенеттен жарылыс сияқты сыртқа атқылайды.
Ел мұны жыншайтандардың ұясы деп те санаған. Мұндай батпақтан газдың
атқылауын шайтанның ісі деп бағалаған. Ал егер газбен қоса серпіні қатты
батпақ лай атқыласа ше?
Осындай қуатты батпақ көздерінің атқылауы Ирландияда 1896 жылы өтті.
Үлкен Нью – Ратмор батпағы лайды бірнеше шақырымға дейін ұшырып ,
жолындағының бәрін жауып қалған. Тіпті бір үйді адамдарымен қоса көміп
тастаған.
Кейде мұндай батпақты жерлерде лай атқылануы бірнеше күнге созылып ,
артынан оның орнында бұлақ көзі пайда болады.
Көріп тұрғанымыздай мұндай құбылыстарға жер асты сулары да себепші,
қатысы бар екен.
Жер шарындағы ең ғажайып көл Тринидад (Кариб теңізі) аралында екен. Бұл
көлдің ерекшелігі мынада: мұнда су емес, асфальт жасайтын қоймалжың лай
бар. Осы көлдің тереңдігіне өлшеу де жүргізілді. Бірақ өлшегіштердің
ешқайсысы да оның түбіне жете алмады.
Жер шарындағы ең жан баспайтын су - Сицилиядағы ажал көлі. Оның
жағалауында ешбір өсімдік өспейді жәндік болмайды. Ал суына түскендер көзді
ашып – жұмғанша өледі. Ажал көлінің түбінде екі жерден қышқыл атқылап
тұрады. Суды уландыратын осы қышқыл көрінеді.
Қырғыздың Ыстықкөлі тау көлдерінің ішінде көлемі жағынан екінші орын,
сұлулығы мен тереңдігі жөнінен бірінші орын алады. Оның көлденеңі – 50,
ұзындығы – 130 километр, тереңдігі 702 метр, теңіз деңгейінен 1 киллометр
609 метр биік. Ыстықкөлдің суы жылы , қыс бойына қатпайды, сондықтан да
Ыстықкөл атанып кеткен.
Жер шарындағы ең қуаңшылықты жер – Атакама. Оның шығыс жағы Тынық
мұхитпен, батысы Анд тауымен шектесіп жатыр. Бұл шөл пайдалы кеңге бай.
Мұнда алтын, күміс, мыс көп- ақ. Бірақ оларды қазып алу өте қиын. Өйткені
шөлде өне бойы қуаңшылық болғандықтан, адамның шашы мен тырнақтары түбімен
қурап түседі.
Жапонияда жер жылына 600 рет кейде онан да көп сілкінеді. Сондықтан да
оны үнемі дірілдеп тұратын мемлекет деп атайды. 1923 жылы болған жер
сілкіну 56 мың шаршы киллометр жерді қамтыған. Бұдан 576 мың үй қирап, 174
мың адам өлген.
Жер шарында ең суық жері. Ғылыми – зерттеу станциясының 1958 жылғы 25
тамыздағы мәліметіне қарағанда жер шарының ең суық жері – Арктикада. 870
суық болған. Бұған дейін солтүстік Якутиядағы Верхояескіні суық деп жүрген
болатын. 1892 жылы Верхояескіде күннің суықтығы 69,80 жеткен. 390 сынапты
термометр қатып қалғандықтан, оны спиртті термометрмен өлшеген.
Қыс кезінде Верхояескіде аяз қысқан тайга ағаштарының шатыр лап сынып,
мұздардың кітірлеп жарылуы естіліп жатады. Қыста адамдар үйден шықпайды
деуге болады. Өйткені аяз теріні қарып, шашты қатырып тастайды. Адам дем
алғанда шыққан бу - ілезде мұздаққа айналады.
Бұл өңірдің жазы өте қысқа болады. Бірақ жазда тәулік бойына күннің көзі
жарқырап тұрады. Жердің тоңы кетіп, көк шығып, жеміс –жидектер өсе
бастайды.
Фундудзи көлі. Адам есітсе сенбейтін ғажайыптардың бірі Оңтүстік
Африкадағы Фундудзи көлі. Ол Преториядан 300 шақырым жерде . Фундудзи көлін
көрген адамдар аз. Өйткені ол нағыз барсакелместің өзі. Тіпті осы көл
маңындағы Луи Тричард, қаласының тұрғындары да бұған барып көрмеген . Оған
апаратын жолды да некен – саяқ шалдар ғана білетінге ұқсайды. Көлге тым
таяу маңда бавенда руы мекендейді екен. Бірақ бұл рудың ешбір адамы қап-
қара алтын беремін десең де жол көрсетпейді. Көлге ешкім түспейді, суын да
ешкім ішпейді. Суын ішуді былай қойыңыз, бұл көлдің суына жалғыз бармаңызды
батырсаңыз болды, табан астында жан тапсырасыз. Бавенда руы адамдарының
айтуына қарағанда, бұл көлде пифон деген бәлекет тұрады. Ол дүние жүзіндегі
барлық жыншайтан құбыжықтардың патшасы – мыс.
Осы сырды анықтау үшін 1953 жылы ағылшының екі саяхатшы ғалымы Алан
Эллис пен Бил Клейтон осы көлді іздеп шыққан. Көп қиыншылықтар көріп көлдің
тапқаннан кейін олар суын ішуге не онымен жуынуға батпай екі құмыра су алып
аузын мықтап бекітіп, оны дорбаларына салып қойып, өздері көл жағасына
түнеп шыққан. Ертеңіне таң ертең екі ғалым көп аялдамай қайтып кеткен.
Жолда келе жатып олар құмыраны ашып суды көрмекші болады. Сөйтсе ауызы
тығыз жабылған екі құмырада бір тамшы су қалмай ұшып кетіпті. Бұл сұмдықты
сезгеннен кейін екі саяхатшы көлге қайта баруға қорқып, өз жөндерімен кете
берген.
Әрине оған сену қиын сияқты. Дегенмен, сол 1953 жылы осындай мақсатпен
Фундудзи көліне Натал қаласының профессоры Бэрнсаид өзінің ассистенті
Уильян Таккер екуі тағы барған. Олар шыныдан, фарфордан, бакелиттен,
пластмассадан жасалған бірнеше құмыраларды алуан түрлі химиялық тығындармен
тығындап, алып барып бәріне де көл суын толтырып алған. Профессор Бэрнсаид
батылдау адам болса керек, ол бармағын суға батырып көл суының дәмін де
татып көріпті. Судың дәмі қышқылтым ащы екен. Таккер көлдің өсімдіктерінен
гербарий жинап алыпты. Осындай жұмыстарды бітіргеннен кейін, бұлар еліне
қайтып , қойып кеткен машиналарының қасына келіп қонады. Түн ішінде Таккер
тарсылдаған дыбыс естиді. Ол профессорды оятып, шам жағып, төңіректі
шолиды, көздеріне сезіксіз ешнәрсе көрінбепті. Таңертең құмыраларды алып
қараса, бір құмыра ішінде де су қалмаған , бәрі де ғайып болып ұшып
кетіпті. Бұған қайраң болған профессор ассистенті мен екеуі көлге қайта
келеді. Құмыралардың бәріне қайта толтырып алады. Сол жерде профессордың
іші шаншып ауырады. Екі ғалым көп аялдамай еліне тартады. Құмыралардағы
суды минут сайын , сағат сайын көріп отырады. Алғашқы екі тәулікте суда
ешбір өзгеріс болмапты. Үшінші күні таңертең қараса , құмыралардағы
сулардан бір тамшы қалмапты. Тығындары да ашылмай тығыз күйінде тұрған.
Судың қалай ұшып кеткені белгісіз. Профессор енді көлге бар алмай ауырып,
тоғыз күннен кейін есінен танған соң , ауруханаға алыныпты. Сонда жатып
профессор қайтыс болған. Дәрігерлшер операция жасап қараған кезде ,
профессордың ішегі шіріп кеткені анықталыпты..
Көлге барушылардың саны бұлармен шектелмейді. 1957 жылы Луи Тричард
Гендрих және Якобус Ван Блерик деген ағайынды фермерлер көл сиқырына қарсы
әрекет ретінде арнайы жеңіл қайық алып барады. Бірақ көлден Якобус ғана
тірі қайтқан. Оның да есі ауысып кетіпті. Өйткені оның көзінше Гендрих
деген ағасы көл үстінде қайықпен жүзіп жүріп, бір кезде көлдің ішінен бір
құбыжық көтеріліпті де жаңағы жігітті қайық – майығымен жұтып қойыпты.
Мұндай ғажайып оқиғаларды Фундудзи маңына барсаңыз көп естисіз. Сондай
аңыздардың біреуінде адамды сиқырлайтын крокодилдер жөнінде де айтылады.
Фундудзи көлінің маңына адасып барған бірталай аңшы сол сиқыршы
крокодилдерге жем болып кетіпті.
Ең биікке көтерілетін ыстық су – Глан қайнары. Бұл АҚШ – тың теңіз
деңгейінен биіктігі 2000 метрден асатын жартасты құндыздарының басында
қайнардан атқылаған ыстық су 76 метр биіктікке дейін көтеріледі.
Бой өсіретін арал. Мартинка аралын зерттеген француз экспедициясы қызық
құбылысты байқаған. Бұл аралға басқа жақтан келген адамдардың бойы бір
жылдан соң бірнеше сантиметрге өседі екен . Экспедиция бастығы доктор
Ю.Гравер мен ғылыми қызметкерлердің тұжырымдауы бойынша бұл аралдағы
минералдардың адам денесіне өтетін әсерінен болса керек. Ал жергілікті
халықтың бойларының өсуі жердегілермен бірдей.
Қанды жаңбыр. 1608 жылы Францияның Фрованс жерінде қанды жаңбыр жауып,
жергілікті тұрғындардың есін шығарды үсті басына қанды жаңбыр тигендер
үстіндегі киімдерімен безді. Кейбіреулері тіршілікке қауіп төнді деп
түңілді . Бірақ біраздан кейін жаңбыр тоқтады. Күн ашылып ,жұрттың көңілі
жай тапты. Осы сияқты 1117 жылы Ломбардия соғысы кезінде де қанды жаңбыр
жауған. 1181 жылы наурызда қанды жаңбыр Франция ,Германияда да жауған.
1847 жылы 31 наурызда Францияның Шембери жерінде сүттей ақ жаңбыр
жауды. Бұл оқиға 1956 жылы Киевтің шет аймақтарында байқалды. Жоққа
сенетін діншілдер халықты құдайдың құдіретінен болған оқиға деп сендірмекші
болды. Шын мәнінде қызыл құм түйіршіктерінің ауамен араласып еруінен қанды
жаңбыр , бор және ақ балшықтың аспанда ауамен араласуынан сүттей ақ
жаңбыр жауған еді.
Қатты дауыл араласқан жаңбырдың негізінде бір кезде Данияда 20 минут
бойы шаян жауған. Табиғаттың әр маусымында өрмекші , қоңыз, құрбақа, тағы
басқа жәндіктер жауып тұрған. Испания , Португалия , Норвегия , Дания
,Шотландия және тағы басқа теңіз жағалауларында тұратын аспанан жауған
балыққа кенгелген оқиғаны да біледі.
Ғажап дауылдар бұдан басқа да заттарды бір орыннан екінші орынға
жеткізіп тұрады. Мәселен дауыл Марлккадағы астық қоймасын талққандап, оны
Испания өзенінің жағасына апарып төкті. Бидайдың жаңбырша жауғаны
соншалықты, жердегі құдайдың өзі жіберген несібе деп те ойлап қалды. Тағы
бір тайфун Неаполь жағасында тұрған апельсиндерді қорабымен алып кетіп ,
кей жерлерге апельсин жаудырды. Мұндай дүлей қара дауыл тек жеңіл
нәрселерге ғана емес, адам көтере алмайтын ауыр заттарды қаңбақша
домалатып, желмен көтеріп, әкеліп жүрген. АҚШ мұндай оқиғаның талайын
біледі.
2.2.Еуразия қызықтары бойынша.
Еуропаның орталығын білдіретін Обелиск Румынияның шекарасына жақын
жердегі Карпат тауы маңындағы Деловое елді мекенінде орнатылған.
Баренц теңізінің Кильдин аралында таңқаларлық көл бар. Онда бір –
бірімен араласпайтын бірнеше су қабаттары бар және әрбір қабаттың өзіне тән
организмдер тіршілік етеді. Ең жоғарғы тұщы сулы қабатында – тұщы су
балықтары, ал одан төменгі екінші тұздылау қабатында медузалар,
шаянтектестер, ал теңіз суындағыдай тұзыы мол үшінші қабатында теңіз
балықтары , актиниялар, теңіз жұлдыздары тіршілік етеді. Төртінші
қабатында суға қызғылт түс беретін пурпур бактериялары , ал күкіртті
сутекпен қаныққан бесінші қабатында ешқандай организмдер тіршлік етпейді.
Біздің ғаламшардың осыған ұқсас бірде – бір көл кездеспейді.
По өзені сағасының солтүстігіндегі Адриат теңізінің жағалауындағы 118
аралда дүние жүзіндегі ең бір таңқаларлық Венеция қаласы орналасқан.
Венецияның басты көшесі – Үлкен канал деп аталады. Венецияда адам жаяу
жүретін шағын көшелер – тротуарлар болмайды. Қаладағы барлық тіршілік су
арқылы жүзеге асады. Қайықпен жұмысқа қатынайды, дүкенге де, қонаққа да
қайықпен барады. Арнай ірі қайықтар дүкендерге заттар тасымалдап,
қалдықтары сыртқа шығаруға пайдаланылады. Арнайы катерлер – жедел жәрдем,
өрт сөндіру қызметін атқарады, ал көк түсті катерлерді полицейлер ғана
пайдаланады.
Швейцариядағы Альпі тауында 200- ден астам асулар бар. Соның бірі –
атақты Сен – Бернар асуы . Бұл асуда ХІ ғасырдың орта шегінде –ақ шіркеу
салынған. Шіркеу қызметі тоғыз ғасыр бойы адасып кеткендерге , қар көшкіні
басып қалғандарға және үсік шалған жолаушыларға мінсіз көмек көрсетіп
келеді. Шіркеу қызметкерлеріне иттің белгілі сенбернар қолтұқымы
көмектеседі. Олар өздерінің өте жақсы жетілген иіс сезу арқылы қиыншылыққа
тап болған адамдарды ешбір қатесіз іздеп таба алады. Ит адамды қардың
астынан қазып алып, жанынан барып жатады да , өзінің дене қызуымен оны
жылытады.
Исландия аралында жер астынан ыстық су атқылап жатқан көптеген су
бұрқақтар кездеседі. Жер астындағы жанартаулық жылы ошақтардың әсерінен су
өте жоғары температураға дейін қайнап, буға айналады. Ыстық сулардың аса
мол қоры – Исландия елінің бірден –бір байлығы. Онымен тұрғын үйлерге, жүзу
бассейндеріне өсімдік жайларға және т.б. мекемелерге жылу беріледі.
Соңғы мұздану дәуірінде Еуразияның солтүстік – шығысы мен Солтүстік
Американың Солтүстік – батысының арасын байланыстырып тұрған ені 1500 км-
дей болатын құрлық жолы болғандықтан ғалымдар дәлелдеп берді. Бұл құрлық
Берингия деп аталады. Осы құрлық жолы арқылы Сібірден Аляска түбегіне қарай
көптеген солтүстіктегі жануарлар - мамонттар, солтүстік бұғылары, бизондар
және т.б. қоныс аударады. Сонымен қатар , Еуразия мен Солтүстік Американың
тұрғындары – эскимостардың , чукчалардың , алеуттердің және т.б. тұрмыс
салттары мен мәдени мұраларында да ұқсастық бар екендігі дәлелденді.
Англия – гольф, теннис, крикет, регби және футбол сияқты көпшілікке
белгілі спорт түрлерінің отаны болып саналады. Көптеген шешуші футбол
ойындарының жарысы Лондондағы Уэмбли стадионында өткізіледі. Оған 80
мыңға жуық жанкүйерлер сиып кетеді.
Голландия - гүлдер елі. Жыл сайын ондағы жергілікті бір ғана гүл
базарынан 7 млрд. дана гүл сатылады. Бұл дегеніміз ғаламшарымыздағы әр
адамға бір гүлден келеді деген сөз. XVII ғасырда қызғалдақтың бір ғана
пиязшығына саудагерлер 2 қап бидай, 29 қой, 2 бөшке шарап, төсек, бір
қабат киім, 4 сиыр , 8 шошқа, сыра, май және ірімшік беретін болған.
Нидерландыда жаңбыр жиі жауады, сондықтан да голланд фермерлері ағаштан
жасалған аяқ киім киіп жүретін болған. Мұндай аяқ киім суықтан және дымқыл
сыздан қорғайды. Бұл кенде ондай аяқ киімді көптеген нидерландылықтар тек
ерекше мерекелі күндерде ғана киеді.
Азияның географиялық орталығы Туваның астанасы Қызыл қаласында (Ресей)
орналасқан.
Үндістан – дүниежүзіндегі ең ыстық елдердің бірі. Үнді –Ганг ойпатында
және Декан тау жотасының шығысында ауа температурасы көбіне +42 градусқа
жетеді. Мадрас тұрғындарында бізде тоғыз ай ыстық , ал қалған үш ай өте
ыстық деген сөз тіркестері бар. Үндістанда жыл құрғақ қыс және ылғалды
жаз деп басты екі маусымға бөлінеді. Құрғақ маусымның аяқталуы халыққа
өте ауыр соғады. Ыстық әбден қалжыратады. Күйдіре соққан ыстық жел құрғап
кеткен жерлерден бұрқыраған шаң – тозаңды аспанға көтереді. Бұл кезде
ағаштардың астында ыстықтан өліп жатқан құзғын қарғаларды , тоты құстарды
және итбас жарқанаттарды көруге болады.
Үндістанның жынғылдарында кездесетін жолбарыстар адамдарға сирек шабуыл
жасайды, ал шабуыл жасай қалған жағдайда тек адамның ту сыртынан тап
береді. Сондықтан да, оларды жолдан тайдыру үшін Үндістанда орманшылар
желкесіне ашық бояумен сурет салынған маска киіп жүреді.
Малай топаралында және Филиппин аралдарында нан ағашы өседі. Оның көп
жерге көлеңке түсіретін сұлбасы орасан үлкен болады.Оның жемістерінің
сыртқы түрі асқабақты еске түсіреді. Жемістер тікелей ағаш діңінде және
төменгі жуан бұтақтарында өседі. Бұл жемістің тұқымының құрамында қант ,
май , крахмал мол болады. Оларды жаңа піскен кезінде жемістерді
қатарластырып қояды да, үстін тағы да жапырақтармен жауып қояды.
Жемістердің жұмсақ шырыны ашыған кезде оларды қамыр сияқты илеп, одан нан
пісіреді. Мұндай нанның дәмі кәдімгі нанның дәмінен бөлек болады. Яғни
оның дәмі картоптың да, асқабақтың да дәміне ұқсайды. Нан ағашының
жемістері қараша мен сәуір айларының аралығында піседі, оларды жыл бойы
сақтауға болады. Екі – үш ағаш шағын отбасыны бірнеше жыл асырай алады.
Ең бақытты адамдар Гонконгта тұрады. Гонконг тұрғындарының 90 пайызғы
жуығы өздерінің өмір сүргендеріне өте риза және да олар бұдан да жақсы өмір
сүретіндеріне сенімді. Ганконгте тек бір пайыз тұрғындар ғана өздерін
бақытсыз сезінеді. Олар материалдық қиыншылықтарды басынан өткізіп отырған
қарт адамдар.
Мелион – химера балығының басы арыстанға , ал құйрығы балыққа ұқсас
жануар. Химера балығы Сингапур мемлкетінің туристік рәмізі. Сингапур
санскрит тілінен аударғанда арыстан қаласы деген ұғымды білдіреді. Ал
балық құйрықты деген сөз бұл балықтың теңізбен байланысын нақтылай түседі.
Шын мәнінде , бұл арада Еуропаның , Азияның және Аустралияның теңіз жолдары
бір – бірімен түйіседі.
2.3.Солтүстік Америка қызықтары бойынша.
Мексиканың құрғақ , су жоқ тасты үстірті – кактустардың отаны болып
саналады. Жеке намесе топтанып өскен биік агавас катустарының арасында
пішіні жалпақ таба нанға ұқсас сұр – жасыл түсті жатаған опунций
кактустары да ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz