Қауымдық-рулық құрылыс

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Қауымдық-рулық құрылыс: экономикалық қатынастар, билік, әлеуметтік нормалар . . . 4
Мемлекеттің пайда болуының әлеуметтік-экономикалық алғы шарттары . . . 10
Құқықтың пайда болуы. Оның алғашқы қауымдық құрылыстың әлеуметтік нормаларының айырмашылығы . . . 22

Қорытынды . . . 29

Қолданылған әдебиеттер . . . 30

Кіріспе

Мемлекет - басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай-ақ өзіндегі аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканы дамытудың, әлеуметтік-саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына белсенді түрде әсер ете алады. Мемлекет тек өзіне ғана тән функциялары, әсер ету нысандары мен институттарда әрекет ететін басқалардан ерекше өзгешелігімен көзге түсетін күрделі саяси организм ретінде қабылдаймыз.

Мемлекет дегеніміз бұл - адамзат қоғамы дамуының маңызды кезеңдеріне тән саяси ұйым:

а) қоғамды басқару міндетін атқару, адамдардың, топтардың, таптардың және басқа да әлеуметтік субьектілердің қарым-қатынасын реттеп, бағыттау, олардың бірлескен іс-қимылына жағдай жасау жүктелген;

б) оның саясатын жүзеге асыру жүктелген кең тармақты органдар жүйесі және биліктің ұйымдастырушылық-күш құралдары бар;

в) тапсырмасының орындалуын қоғамдық өмірдің барлық субьектілері қамтамасыз ететін әкімшілік-мәжбүрлеу өкілеттігі берілген.

Мемлекет функцияларын түрлі негіздер бойынша топтастыруға болады. Функцияларды қоғамдық өмірдің салаларына байланысты топтастыру неғурлым кең тараған. Егер мұндай саланы ең ірі түрінде алатын болсақ, онда мұндай жағдайда мемлекеттің барлық функцияларын ішкі және сыртқы деп топтастыруға блоады.

Мемлекетке дейінгі кезеңде қоғамдық өмірді әлеуметтік нормалар реттеп отырды. Ол адамдардың өмірлік қажеттіліктерінен пайда болып, дамыды.

Әлеуметтік нормалар ру мен тайпаның бірлігін, қоғамның әлеуметтік-экономикасын көрсетіп, оның даму жолдарын анықтады. Өндіріс құрал-жабдығының өз дәрежесінде дамымауы, өндірістің төмен болуы адамдардың қажеттілігін көрсетті.

Кез-келген қоғамда, оның өз мүшелеріне деген қатынасын реттеу қажеттілігі туды. Міне, соған байланысты әлеуметтік реттеудің қажеттілігі көрінеді. Оны нормативті және жеке деп екіге бөлеміз.

Біріншісінің нормалары қоғамның барлық мүшелеріне арналады.

Екіншісі, жеке бұйрық түрінде көрінеді. Олар бір-бірімен тығыз байланысты болады. Әлеуметтік реттеу адамзат қоғамының дамуымен басталады.

Қауымдық-рулық құрылыс: экономикалық қатынастар, билік, әлеуметтік нормалар

Алғашқы қауымдық қоғам - адамдардың пайда болып, жер жүзінде өмір сүре бастағанына екі миллиондай жыл болды. Қоғамның диалектикалық даму процесіне сәйкес адамдардың өздерінің дене құрылысы да, миы да, тәжірибесі де, пайдаланатын құралдары да дамып отырды. Соның нәтижесінде шамамен осыдан 40 мың жыл бұрын қазіргі типті адамдар (хомо сапиенс) қалыптасты. Дамдардың дене құрлысының өзгеруі тоқтап, оның орнына олардың қауымдық құрылысы, тәжірибесі басында бәсең, кейін қарқынды түрде дами бастады. Бұл процес бірте-бірте алғашқы қауымдық қоғамды өмірге әкелді. Қоғамның дамуы екі бағытта жүріп отрды: адамдардың өмірлік тәжірибесінің дамуы және соған сәйкес пайдаланатын құралдардың өзгеріп, прогрестің жаңаруы. Бірақ бұл процесс басында өте бәсең дамыды.

Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық, әлеуметтік дамуы екі кезеңге бөлінеді.

1. Жабайы адам дәуірі 40-12 мың жылдықтар арасы. Адамдар табиғаттың дайын заттарымен қоректенген, қарулары дайын: тас, сүйек, ағаш. Жабайы аңшылық, балықшылық қалыптасып қоғамның негізгі сипаты табиғаттың, қоршаған ортаның адамдардың күн көрісіне қолайлы жағдайды жақсарту. Қысқаша айтқанда - дайынды игерушілік дәйірі. Бұл кезеңде қиыншылық, ашаршылық жиі болды.

2. Экономиканы қолдан жасау дәуірі - 12-4 мың жылдықтар арасы.

Бұл кезеңде адамдардың тәжірибесі, пайдаланатын қаруы дамыды. Рухани сана-сезім, білімі жоғарылады. Экономиканы қолдан жасауға мүмкіншілік қалыптасты. Металургия, керамика өмірге келді. Малшылық-егіншілік арқылы сертификациялық қоғам, рулық, тайпалық бірлестіктер, әлеуметтік нормалар өмірге келді.

Алғашқы қауымдық құрылыста қоғамдық қатынастарды негізгі реттеуші салт-дәстүрлер болды. Олар қоғамға пайдалы түрлі жағдайдағы мінез-құлық ережелері еді. Салт-дәстүрлер атадан-балаға мұра ретінде беріліп отырды. Қоғамға әсер ете отырып, олар өте жай өзгерді. Кейінгі дәуірлерде қоғамдық мораль нормалары мен діни-нанымдар келіп шықты. Олар біртіндеп бірігіп кетіп діни негіздерді қалады.

Мемлекеттің дамуы - мемлекет қоғамдық еңбек бөлісінің, жеке меншіктің пайда болуы нәтижесінде алғашқы қауымдық құрылыс пайда болуы мен іс - әрекетінің нәтижесі ретінде қалыптсатын, қоғам өмірін ұйымдастырудың нысаны және оның негізгі салаларына басшылық ететін, қажетті жағдайларда өкіметтің күш - қуатына сүйенетін басқару жүйесі.

Европалық елдерде - мемлекет жеке меншіктің шапшаң, күрделі дамуы, қоғамның тапқа бөлінуі арқылы қалыптасты. Афина мен Римде алғашқы қоғамның ыдырауы кезінде экономикалық күшті топтар мен таптар мемлекетті өз қолдарына алып, өз мүдде - мақсаттарын орындайтын мемлекеттік аппарат орнатты. Бұл мемлекеттер көбінесе демократиялық жүйедегі саяси бірлестік болып қалыптасты. Спарта аристократиялық республика болып қалыптасты. Біздің планета ғылымнан белгілі болғандай, шамамен 4 - 5 млрд. жыл бұрын түзілген. Ежелгі адамдар шамамен 2 млн. жыл бұрын пайда болған. Археологтардың зерттеулеріне сүйенсек біздің республика төңірегінде алғашқы адамдар шамамен бір млн. жыл бұрын пайда болғанын байқаймыз. Ойлау қабілеті бар адамдар - homo sapiens - шамамен 40 мың жылдар бұрын пайда болған. Біздің эрамызға дейінгі 4-5 мың жылдықта ең алғашқы қала мемлекеттер пайда бола бастады. Демек, осыған орай адамдар 35 жылдан астам уақыт мемлекетсіз өмір сүрді деуге болады.

Мемлекетке дейінгі уақыт ғылымда алғашқы қауымдық құрылыс немесе туыстық құрылыс деген атқа ие болды. Өйткені адамдар туыстармен топ болып, негізінен қандық жүйемен біргелесіп өмір сүрді.

Алғашқы қауымдық құрылыс жетілмеген қоғам болды, адамдар негізінен тек жинау экономикасымен, табиғаттағы барды терумен, дайын күйінде алумен айналысқан болатын. Қоңыржай климатта самсып пісіп тұрған жемістерді теру, аң аулау, балық аулау сияқтылармен айналысты. Осыған орай олардың қарулары да жетілмеген болатын.

Алғашқы қауымдық қоғамда әлеуметтік билік тіршілік етті. Әлеуметтік билік күштеуді емес, алдымен еріктілікті негізге алды. Еңбек ету жалпыға бірдей, әркім өз міндеттерімен еркін түрде айналысты. Тапқан тамақ бәріне бірдей тең бөлініп берілді. Олардың құқықтары мен міндеттері бірдей болғанындай, жауаптылықтары да бірдей болды.

Туыстық қоғамдағы негізгі басқару органы ол - ақсақалдар кеңесінен, көсемнен және туыстардың барлық мүшелерінің қатысуымен жалпы жиналыс болып есептелді. Жалпы жиналыста туыстардың өмірінің негізгі, маңызды мәселері - соғыс немесе бейбітшілік, басқа адамдарды асырап алу, тағыда басқа мәселелер қарастырылды. Бұл жиналысқа әр-бір ересек кез келген сұрақтарды шешу үшін қатысуға құқылы болды.

Жедел басқару мәселесінде ақсақал болып туыстардың арасынан құрметті мүшелердің бірі сайланды. Бұл қызмет сайланбалы және ауыстырмалы болды, басқа ешқандай жағдай жасалынбады ақсақал туыстардың мүшелерінің бәріменен бірдей құқылы болды тең және солармен бірдей үлес алып отырды. Оның билігі тек мәртебесінде болды және туыстардың мүшелерінің бәрі оны сыйлады.

Әскери билікті жүргізу үшін әскери көсем сайланды. Туыстардың өзінің ішінде ақсақалдар кеңесі де түзілді. Туыстар тайпаға бірікті оларды ақсақалдар кеңесі басқарып отырды, ақсақалдар кеңесі туыстар өкілдерінен түзілді. Кеңес тайпаның көсемін сайлады, бұл қызметте қоғамның бастапқы дамуының барысында ауыстырмалы болды және ешқандай жеңілдік берілген жоқ. Тайпа одағын тайпа көсемі басқарып отырды, оны көсемдер кеңесі сайлады.

Туыстық құрылыстың мынадай негізгі соған тән нысандарын бөліп қарастыруға болады:

Қауым мүшелерінің ортақ төңіректе тұруына және жалпы бірігіп істейтін шаруашылық істерде бірге болу үшін қандық туыстықтың болуы.
Ортақ бірдей тілдің, әдет - ғұрып пен дәстүрдің болуы.
Өз туыстарыының ішінде некелесуге тыиым салу. Қазақ қоғамында бұл тыймының жеті атаға дейінгі аралықта болуы (бұл тек өте жақын туыстар арасында ғана емес, алыс туыстар арасында да сақталды) .
Ортақ жерлеу рәсімі мен жерінің болуы.
Әрбір рудың өз атауының болуы.
Руды - жалпы жиналыста сайлаған абыройлы ру мүшесі - көсем немесе ақсақал басқарды.

Сөйтіп, ежелгі қауымдық құрылыстағы әлеуметтік билік тікелей қоғамдық кезең болып табылды.

Мыңдаған жылдар бойы адамдар мемлекеттік-құқықтық жағдайда өмір сүруде. Барлық азаматтар белгілі бір мемлекетке жатады, мемлекеттік билікке көтеріледі, өздерінің іс-әрекеттерімен құқықтық жазбаларға және талаптарға әсер етеді.

Ежелгі дәуірде-ақ адамдар мемлекет пен құқықтың пайда болу себептері мен жолдары туралы ойлана бастаған. Әртүрлі жақтармен сипатталған көптеген теориялар жасалған.

Алғашқы қауымдық құрылысқа тән этникалық ортақтық формасы - тайпа болды. Мұның мүшелері ру мүшелері сияқты қандас-туыстық байланыстармен бірікті. Бұл кезеңде өте күрделі құрылым: екі дуальдық-экзогамдық ру жаңа әлеуметтік қауымдық-тайпаның өркенін құрады. Ру - алғашқы тұрмыстық қауымдық демократия принциптері негізінде басқарылды.

Тайпаның әрбір ересек мүшесі рулық кеңесте, сондай-ақ тайпалық кеңесте де өз пікірін еркін айтуға мүмкіндігі болды. Ақсақалдар мен әскери көсемдер өз қызметіне сайлану құқығы бойынша келді.

Осы демократиялық ру-тайпалық өзін-өзі басқару әйелдерге де тиісті болды. Алғашқы қауымдық құрылыста әлеуметтік билік өмір сүрді. Бұл дәуірді потестарлық билік (латын сөзінде «potestus»-билік, күш) дәуірі деп те атаймыз. Адамдар өз міндеттерін ешкімнің мәжбүрлеуінсіз өздері орындап отырды.

Рулық қоғамда негізгі билік ру көсемінің, ақсақалдар кеңесінің және рудың ересек мүшелерінің жалпы жиналысында болды. Мұнда ру өміріндегі маңызды мәселелер шешілді. Сайланған көсемдер рудың беделді мұшелері болды. Біртіндеп, жасы үлкен беделді ақсақалдардың орнына күш-қуаты мол әскери көсемдер келді. Ру ақсақалдары және әскери көсемдер ешқандай жеңілдіктерге ие болмады.

Әскери демократия тұсында халық жиналысы, ақсақалдар кеңесі, тайпалық көсем сақталды. Рулық қоғамның ыдырау формалары қандай да болсын дәуірдің негізгі мазмұны жеке меншіктің, таптың және мемлекеттің тууы болып қала берді. Көптеген тайпаларда құпия одақдар пайда болды. Ол байлығы мол адамдардың одақтары еді. Олар біртіндеп ру-тайпалық билік тұтқаларын өз қолдарына алды. Құпия одақтар ру-тайпалық органдарды билеп қана қоймай, қоғамдық тәртіпті сақтау, сот істерін жүргізу, соғыс пен бейбітшілік мәселелерін шешу істерін де өздері иемденіп, қуатты руаралық және тайпааралық ұйымдарға айналды.

Әскери демократияның ашық таптық демократияға айналуы мемлекеттік саяси құрылымның қалыптасуына алып келді. Халықтар территориялық принцип бойынша бөліне бастады. Біртіндеп мемлекет пайда болды. Мемлекеттің пайда болуы ұзаққа созылған процесс болды. Мемлекет ру-тайпалық құрылыс ыдырап, қоғам ішінен көсемдер мен оның айналасындағылар бөлініп шағып, қоғамның әлеуметтік жіктелісі тереңдеп, шаруашылық байланыстар кеңейген кезде пайда болды.

Таптық қоғамдар бұдан 5 мың жылдан астам бұрын қалыптаса бастады.

Мемлекет пен құқықты бір - бірінен айыруға болмайды. Олар обьективтік тұрғыдан тығыз байланыста бірлесіп дамитын ғылым. Бірақ олар бір ғылымға жатқанымен, әрқайсысының нақты бағыттары болады. Мемлекет қоғамның саяси - экономикалық құрлысымен шұғылданады, құқық -нормативтік актілер жүйесін қалыптастырады.

Осы бірлестік пен дербестік олардың мазмұнын, мақсатын, қызметінің әдіс-тәсілдерін, функцияларын жан-жақты зерттеуге, жаңартуға, дамытуға мүмкіншіліктер береді. Мемлекет пен құқықты тереңірек зерттеп білуге жағдай туады.

Заң ғылымы өткен дәуірде (алғашқы қоғамда, құл иелену, феодалдық, буржуазиялық формацияларда), қазіргі кезеңде, болашақта мемлекет және құқықтың қоғамды басқарудағы обьективтік және субьективтік заңдылықтарын, әдіс - тәсілдерін зерттейді. Осы үш дәуірде болған және болашақ қоғамның, мемлекет пен құқықтың өздерінің даму процесінде болған жақсы жақсы тәжірибелерді жинақтап, қорытынды тұжырымдар жасалып отырады.

Мемлекет және құқық теориясының пәні - адам қоғамының өміріндегі құбылыстардың, мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму обьективтік заңдылықтары мен олардың мәні - маңызы, құрылымы және мақсаты.

Бұл түсіндірме үш тараудан тұрады:

қоғамның қалыптасу, мемлекет және құқықтың өмірге келу заңдылықтары;
қоғамның, мемлекеттің, құқықтың даму заңдылықтары;
қоғамның, мемлекеттің, құқықтың тарихи маңызы, құрылымы, мақсаты.

Мемлекет және құқық теориясы іргелі де терең ғылым ретінде бірнеше функциялар атқарады:

Онтолгиялық функция - (грек . . . шын білім) адам қоғамының тұрмысын, оның қағидаларын, құрылымын, даму заңдылықтарын зерттеу. Бұл зерттеу арқылы мемлекет пен құқықтың өмірге келуін, дамуын, болашағын білуге мүмкіншілік қалыптасады.

Гносеологиялық функция - (грек. . білім теория) таным теориясы арқылы мемлекет және құқықтың құрылымын, маңызын, мақсатын білуге болады.

Эвристикалық функция - (грек. . табу) заң ғылымының барлық саласында зерттеудің әдіс - тәсілдерін жетілдіріп, қоғамдағы құбылыстардың даму процесінің жаңа заңдылықтарын табу, ашу.

Әдістемелік функция - мемлекет және құқық теориясы заң ғылымы салаларының талаптарына сәйкес жалпы әдістемелік ғылыми салаларының талаптарына сәйкес жалпы әдістемелік ғылыми тұжырымдар жасап, ғылымның жақсы дамуына жағдай жасау.

Саяси функция - қоғамның алдында тұрған мақсатты, саясатты жалпы теория тұрғысынан орындау бағыттарын, жолдарын белгілеу. Мемлекеттің ішкі - сыртқы саясатының ғылыми негіздерін жасап, оның ғылыми тұрғыдан орындалуын қамтамасыз ету.

Идеологиялық функция - жалпы теория қоғамдағы әртүрлі көзқарасты, саясатты, идеялард біріктіріп, ғылыми тұрақты жүйе қалыптастырып, адамдардың сана - сезімін, құқықтық мәдениетінің сапасын жақсарту.

Тәжірибелік-ұйымдық функция - тәжірибелерге сүйене отырып, жалпы теория қоғамдағы заңдылықты, тәртіпті сапалы іске асыру үшін ұсыныстар жасап отыру қажет.

Болжау функциясы - жалпы қоғамдағы саяси - құқықтық құбылыстармен ғана шектелмей сол құбылыстардың болашақ бағытын зерттеп, ғылыми қорытынды тұжырымдар жасап, оны құқықтық реттеп, басқару бағдарламасын дайындауы қажет.

Құқық және мемлекет теориясының функциялары бір-бірімен тығыз байланыста дамиды. Олардың қызметін біріктіріп зерттегенде жалпы теорияның қоғамдағы маңызы жақсы көрінеді. Жалпы теория өз функцияларын заң ғылымының басқа салаларымен бірлесіп атқарады. Сонда ғана нәтиже болады.

Мемлекет және құқық теориясының белгі - нышандары. Мемлекет және құқық теориясы адам қоғамының бір саласын жан-жақты зерттеп, оның обьективтік даму заңдылықтарын, өзара байланысын анықтап, оларды қолданудың жолдарын көрсетіп отырады. Сондықтан жалпы теория қоғамдық ғылымның бір саласы.

Жалпы теория мемлекеттік - құқықтық проблемалармен бірге дүниетаным мәселелерін де зерттеп қоғамның әлеуметтік жағдайын қосып, ғылыми тұрғыдан қорытынды тұжырымдар жасап, құқықтық нормалар арқылы қоғамдық, топтық жеке тұлғалық мүдде-мақсаттарды іске асыруға, сапалы орындауға мүмкіншілік жасап отырады. Құқық және мемлекет теориясының ғылыми даму бағыттары: Жалпы ерекшелік заңдылықтарды зерттеу; негізгі күрделі мәселелерді зерттеу; жалпы теорияны дамыту; жалпы теорияның салаларын, жүйелерін біріктіріп зерттеу.

Методология - дүниені философиялық тұрғыдан түсіндіретін ілім. Ғылыми методологияның негізі - материализм мен диалектика. Ғылымның методологиясы - оның ғылыми зерттеу әдіс-тәсілдері. Жалпы ғылым дегеніміз екі мәселені қамтиды, екі бағытты біріктіреді - теория және методика. Теория-ғылым нені зерттейді ?-деген сұраққа жауап береді. Методика - ғылым қандай тәсілмен, амалмен зерттеу жүргізеді ? - деген сұраққа жауап береді. Теория мен методика өмірде тығыз байланыста дамиды. Бұл обьективтік байланыс ғылымның мыңдаған саласындағы тәірибеде дәлелденген.

Әлемнің материалдық және рухани тұтастығы мен бірлестігі дүние жүзіндегі барлық ғылымның өзара байланысын дәлелдейді. Әсресе бұл өзара байланысын дәлелдейді. Әсіресе бұл өзара байланыс қоғамдық ғылымдар арасында жақсы қалыптасқан. Бұл ғылымдар қоғамды, адамды, олардың ара қатынасын, сана - сезімін зерттейді. Зерттеудің негізгі мақсаты - адамның бостандығы, құқығы, қадір - қасиеті, ар-намысы.

Қоғамдық өмірдің ең өзекті мәселесі - мемлекет пен құқықтың маңызы, олардың алатын орны. Бұл проблемаларды жалпы теория қоғамдық ғылымдардың басқа түрлерімен (философия, экономика, социология, политология т. б. ) бірігіп зерттеп отырады.

Мемлекет және құқық теориясы барлық заң ғлымының салаларының обьективтік даму заңдылықтарын, бір-бірімен байланысын зерттеп, жалпылама тұжырымдар жасап отырады. Бұл тұжырымдарды салалық ғылымдардың жетістіктерін пайдаланып, жалпы заң ғылымының негізін дамытып отырады.

Сонымен, жалпы теория барлық заң ғылымының салаларын біріктірушісі, негізін құраушы, дамытушы жетекші ғылымға айналып отыр. Адам қоғамы дилектикалық даму процессінде болғандықтан ғылымның міндеттері де өзгеріп, толықтырылып, жаңарып отырады.

Теориялық білімді нығайтуға ықпалын тигізетін үлгілер ¹

Мемлекет және құқық теориясы: Мемлекет және құқық теориясы

Теорияның пәні

Мемлекеттің пайда болуының әлеуметтік-экономикалық алғы шарттары

Бұл алғашқы мемлекеттерге б. д. д. IV мыңжылдықтағы Мессопотамия және Ніл аңғарында, III мыңжылдықтың орта шенінде - Инда бассейнінде, II мыңжылдықта - Эгей теңізі бассейнінде, Кіші Азияда, Финикияда, Оңтүстік Аравияда, Хуанхэ бассейнінде, б. д. д. I мыңжылдықта және б. д. I мыңжылдығында Көне Дүние мен Орталық Американың территориясының үлкен бөлігінде пайда болған мемлекеттер жатты.

Мемлекеттің шығыстық жолының қалыптасуының ерекшілігі саяси билік иелері қандай да бір қоғамдық қызметті атқарады. Қауымның ішінде қоғамдық өнімнен алынған қор болды. Бұл қауым ішіндегі ерекше лауазымды тұлғалар тобын қалыптастырды. Олар қауымның әкімшілік, қазыналық, бақылаушы қызметтерін атқарады.

Кей жағдайда әкімшілік басқару діни салттармен бірге жүрді, бұл оның беделін көтерді. Мұның барлығы өз орындарын мұраға қалдыруға әкеп соқты. Бұл мемлекеттік билік аппаратын құрды. Сөйтіп, шығыстық мемлекеттік құрылымға тән нәрсе таптық басқару аппаратының, экономикаға бақылаудың, саяси және әскери қызметтердің болуы еді. Біртіндеп, бұл қызметтерді атқарушылар ру-тайпалық тектілерінің әлеуметтік топтарына (топ, тап, кастаға) айналды.

Әкімшілік-мемлекеттік құрылым жеке меншікке (әсіресе, жерге) негізделді.

Экономика мемлекеттік және қоғамдық меншік түрде қалыптасты. Мемлекттік аппарат өкілдерінің сарайлары, асыл бұйымдары, құлдары болды. Қызметтен кеткен жағдайда дүниесінен, кей кезде өз бастарынан да айырылып отырған. Дегенмен, жеке меншік мемлекеттің экономикасына анау айтқан әсерін тигізе қойған жоқ. Қоғамдық өндіріске «ерікті» қауымдық еңбек - шешуші әсер етті. Саудагер мен қалалық қолөнершілер тобы эконономиканың дамуына өз үлестерін қоса алмады.

Біртіндеп ұжымдық еңбек қызметі кооперациясының шеңбері өсті. Бұл қауымның үстінен қарайтын билік және басқару органдарының пайда болуына әсерін тигізді. Олар билеуші адамдар мен құдай арасындадағы өкіл болды. Олар билігін құдайдан алады деп есептелінді. Мұның барлығы биліктің орталықтануына алып келді. Осының нәтижесінде пирамидаға ұқсас құрылым пайда болды. Жоғарыда (көсемнің орнына) шексіз билік иесі монарх отырды, төменде (ақсақалдар және көсем кеңесінің орнына) монарх кеңесшілері, уәзірлер отырды. Олардан кейін төменгі шендегі біртіндеп рулық мәнді жоюшы чиновниктер және т. б. пирамиданың негізгі ауыл-шаруашылық қауымдары отырды.

Негізгі өндіріс көзі жер болды. Ол қауым меншігі болып саналды. Қауымдастар ерікті болып есептелінгенімен шын мәнінде мемлекеттікі болды. Сөйтіп, мемлекеттік билік бюрократтық чиновник аппараты мен оның басшысы шексіз билік иесі монархтың қолында болды. Шығыс елдерінің өз ерекшіліктері болды. Қытайда құлдық үй шаруашылағында дамыса, Египетте құлдар қауымдар мен бірге экономикаға өз үлестерін тигізді. Европалық антикадағы құлдық жеке меншікке негізделсе, ол Египетте көптеген құлдар мемлекеттің (фараонның) немесе храмның меншігі болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.