Еңбек үрдісін ұйымдастыру бойынша шешімдер

ЖОСПАР

5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ95

5. 1 Еңбек үрдісін ұйымдастыру бойынша шешімдер95

5. 2 Еңбек ету және демалыс режимдерін анықтау. Негігзгі және көмекші жұмысшылардың кезектесу кестесі. Жұмыс уақытының жоспарлы балансы96

5. 3 Жұмысшылардың санаттары бойынша кәсіпқойлық - квалификациялық құрамын және санын анықтау99

5. 4 Бөлімшенің негізгі өндірістік қорларын есептеу104

5. 5 Бөлімшенің негізгі қондырғыларының бағасын есептеу104

5. 6 Алюминий тотығының өзіндік құнын есептеу105

5. 6. 1 Энергетикалық шығындардың бағасын есептеу106

5. 6. 2 Бөлімшелік шығындарды есептеу106

5. 7 Алюминий тотығының өзіндік құн калькуляциясы107

5. 8 Жобаның экономикалық тиімділігін анықтау108

5. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ

5. 1 Еңбек үрдісін ұйымдастыру бойынша шешімдер

Негізгі өндірісті ұйымдастыру ең алдымен өнімнің әрбір түрінің өндірісінің техникалық және технологиялық ерекшеліктерімен және оның берілген өндірістік қоғам, құрамына кіретін көмекші өндірістермен, кәсіпорындармен, сонымен қатар басқа да кәсіпорын өндірістерімен байланысымен анықталады. Негізгі өндірісті ұйымдастырудың сипататмасы -оның типі (массалы, сериялы), үздіксіздігі, ағынды және дискреттілігі, өндірістік операциялар құрамы және оларды орындау кезектілігі берілген өнім өндірісінің көлемімен, оның сапасына қойылатын талаптар, шикізатты және материалдарды қайта өңдеудің қабылданған технологиясының прогрессивтілігі, сонымен қатар технологиялық жарақтандыру, барлық техниканы қызмет көрсету және басқару тәсілдерін анықтайтын өндірісті механизациялау мен автоматтандыру деңгейімен анықталады.

Негізгі өндірісті ұйымдастыру материалды, энергетикалық және еңбек шығынын төмендету мақсатымен техникалық жарақтандыруды рационалды орналастыру, өндірістік бөлімшелер (цехтар, бөлімшелер) және көлік топтарын, қондырғылар мен агрегаттарды жеке және коллективті қызмет көрсету жұмыс орныдарында құру, мұнда өндірістің және еңбек етудің мамандығының және кооперациясының неғұрлым экономикалық тиімді формаларын қарастыру керек, яғни, өнімнің көлемі мен номенклатурасына рационалды өндірістік құрылыс және негізгі өндірісті басқарудың сәйкес құрылысын қолдану сұрақтарын қамтиды.

Негізгі өндірісті ұйымдастыруды қамтитын сұрақтар ішінде сондай-ақ: негізгі қордың толық орындалуына көмектесетін өндірістің жеке бөлімшелерінің жұмыс істеу режимін құру; өндірістік ритм мен тактісін анықтау, яғни өндірістің жеке бөлімшелерінде дайындалатын өнім мөлшері уақыт бірлігінде және үздікті өндірістерде бірдей өнім шығару мөлшері арасындағы уақыт аралығы; байланысқан өндірістік бөлімшелерде жұмыс істеуде келісім құру, соның ішінде оларды шикізатпен және материалдармен тиеу ретін анықтау жолымен қондырғыға қызмет көрсетудің технологиялық параметрлерінің жеке түрлерін регламентациялау. Негізгі өндірісті ұйымдастыру төлем ақы және еңбекті ұйымдастыру, жұмысшылар санын, көмекші өндірістің қызмет көрсету түрлерін (көлік, жөндеу, энергетика) және олардың іске асырылу ритмін, сонымен қатар істелген жұмыстардың сандық және сапалық әдістерін есепке алу сұрақтарын шешеді.

Негізгі өндірісті ұйымдастырудың көптеген сұрақтары жаңа құрылыс жоспарлау сатысында, өндірісті кеңейту немесе қайтақұру кезінде шешіледі. Өндірісті ұйымдастырудың тиімділігі технико-экономикалық көрсеткіштерде өндірістің соңғы нәтижелерінен көрінеді.

5. 2 Еңбек ету және демалыс режимдерін анықтау. Негігзгі және көмекші жұмысшылардың кезектесу кестесі. Жұмыс уақытының жоспарлы балансы

Жұмысшы қызметінің жетістіктері рационалды еңбек ету және демалу режимін талап етеді, яғни жұмыс уақытын және одан бос уақытты бөлу. Бүл режимнің оптимальдігі өндіріс сипатымен (үздіксіздігі) анықталады, жөндеу жұмыстарын ұйымдастыру, оны мүмкіндігінше негізгі жүмысшылардың демалысы кезінде жүргізген жөн. Еңбек ету және демалыстың рационалды режимін құру кезінде еңбектің жоғары өнімділігіне жетуге ынталану керек, қызметкерлердің еңбек ету туралы заңдарды ұстануларын қамтамасыз ету (еңбек жағдайларын ескере отырып жұмыс күнінің ұзақтылығын, түнгі кезектердің ұзақтығын, бекітілген демалыс ұзақтығы және басқалар) [3] .

Кезек санын есептеу:

Қондырғының жұмысуақытының жылдық қоры

- күнтізбелік уақыт, T _к

T _к =365·24=8760 сағат

мұндағы 365 - бір жыл ішіндегі күндер саны;

24 - күн ұзақтығы; сағат.

• режимдік уақыт, Tреж

T _реж =(365-104-10) ·8-0=2008 сағат

мұндағы 104 - бір жыл ішіндегі демалыс күндер саны;

10 - бір жыл ішіндегі мейрам күндер саны;

8 - жұмыс кезегінің ұзақтығы, сағат.

Кезектер саны:

n= T _к / T _реж (46)

n=8760/2008=4, 3=4

4 кезек деп қабылдаймыз.

Кезектің ұзақтығы 8 сағат.

Барлық кезектердің кезектесу кестесінің циклі - 12 күн, 28-ші кестеде көрсетілген.

Кесте 28 - Төрбригадалы кезектесудің кестесі

1-ші кезек - 0 ⁰⁰ сағаттан 8 ⁰⁰ сағатқа дейін

2- ші кезек - 8 ⁰⁰ сағаттан 16 ⁰⁰ сағатқа дейін

3-ші кезек - 16 ⁰⁰ сағаттан 00 ⁰⁰ сағатқа дейін

Кесте 29 - Жұмыс уақытының жоспарлы балансы

5. 3 Жұмысшылардың санаттары бойынша кәсіпқойлық - квалификациялық құрамын және санын анықтау

Кәсіпорын жұмысшылары екі топқа бөлінеді: өнеркәсіптік - өндірістік қызметкерлер және өнеркәсіптік емес. Өнеркәсіптік - өндірістік қызметкерлерге жататындар:

а) өндірістік цехтардың барлық жұмысшылары (негізгі және көмекші), қосымша және қосалқы өндірістің жұмысшылары.

б) кәсәпорын мен басқару апаратының жұмысшылары;

в) өрттік -күзет және қарулы - кезекшелі күзет жұмысшылары;

г) зауыттық зертханалардың жұмысшылары.

Өндірістік емес қызметкерлер қатарына кәсіпорынның дәрігерлік - санитарлы қызметкерлері және зауыттық көлік жұмысшылары жатады.

Техникалық, өндірістік және қаржылық жоспарлардың есептеулері бойынша өнеркәсіптік - өндірістік қызметкерлер санын келесі категориялар анықтайды:

1. жұмысшылар;
2. басқарушылар мен инженерлі - техникалық қызметкерлер;
3. қызметкерлер (есептеу, қаржылау, жабдықтау, административті -

шаруашылық жұмысшылары) және КҚКҚ тазалағыштар мен сыпырушылар;

4. қарулы - кезекті күзет (ҚКК), өрттік күзет (ӨК) ;
5. оқушылар.

Тізімдік, штаттық және келген жұмысшылар саны болады. Келгендер саны дегеніміз өнеркәсіпте бір тәулік ішінде жұмыс істеушілердің нақты саны. Штаттық құрам үздіксіз өндірісте демалыстарда мейрам күндері жұмыс істеушілерді ауыстыруға қажетті жұмысшылар. Үздікті режимде жұмыс істейтін өндірісте штаттық және келгендер болмайды. Тізімдік кезекті немесе қосымша демалыстарға, денсаулықтарына және де басқа себептерге байланысты уақытша жұмысқа шықпай қалғандар штаттық жұмысшылар бірлігінен көп. Тізімдік жұмысшыларға барлық тұрақты, уақытша және сезондық жұмысшылар кіреді. Мұнда тізімдік құрам белгілі бір күнге және белгілі бір кезеңге ортатізімдік құрам шығарылады. Соңғысын әрбір күннің тізімдік құрамына қосып және кезеңдегі күндер санына бөледі. Жоспарда барлық кәсіпорын бойынша жұмысшылардың ортатізімдік санын және цехтар мен бөлімшелер бойынша жұмысшылардың жеке категорияларының санын орнатады. Жұмысшылардың санын есептеу үшін бастапқы материалдар:

а) өндірістік бағдарлама;

б) өңдеудің прогрессивтік нормалары, уақыты және қызмет көрсетуі, сондай-ақ уақыт және өңдеу нормасының орындалу деңгейі туралы мәліметтер;

в) еңбек өнімділігінің өсуі бойынша жоспарлы ғимарат;

г) кезек ауысу графиктері.

Жұмысшылар санын өндірістің жеке бөлімшелерінде қолданылатын нормалар мен нормативтеріне байланысты келесі тәсілдермен анықтауға болады:

1. сандық нормативтер бойынша
2. өңдеу нормалары бойынша
3. уақыт нормасы бойынша

Көрсетілген тәсілдер жұмыс уақытының жоспарлы балансын алдын ала орнатуды қажет етеді. Мұндай баланс есеп кезеңі және еңбек жағдайын жақсарту және еңбек тәртібін көтеру үшін бекітілген жоспарлы шаралар кезінде, жұмыс уақытын пайдалануды талдау негізінде, жұмысшылардың жеке бөлігі үшін құрастырылады. Себепсіз жағдайлармен жұмыс уақытының жоғалтулары жоспарлы балансқа енгізілмейді.

Жұмыс уақыты қорының есептелуі:

ЖУҚ = [К _күнт. - (К _дем + К _{мейрам.} +К _демал. + К _{қосымша. дем} ) ] ·t _кез (47)

мұндағы ЖУҚ - жұмыс уақытының қоры, сағ;

К _күнт. - күнтізбелік күндер саны, күн;

К _дем - демалыс күндерінің саны, күн;

К _мейрам - мейрам күндерінің саны, күн;

К _дем - жұмыстан демалу күндерінің саны, күн;

К _{қосымша. дем} - қосымша демалыс күндерінің саны, күн;

t _кез - жұмыс кезегінің уақыты, сағ.

ЖУҚ = [365-(92+10+24+6) ] ·8 = 1864 сағат

Кесте 30 - ИТҚ-дің еңбекақысын төлеу

Жтар _МТР = Cч·ЖУҚ (48)

мұндағы Жтар _ИТР - ИТҚ және КҚКҚ үшін тарифтік жалақы қоры, тг;

Сч - сағаттық тарифтік жалақы мөлшері, тг;

ЖУҚ - жұмыс уақытының қоры, сағат.

ИТҚ үшін жалпы жалақы қорын есептейміз:

НЖ _ИТР = ЖҚтар _ИТР +ҚЖ _ИТР +П _ИТР , тг (49)

мұндағы ЖҚтар _ИТР - ИТҚ үшін барлық тарифтік жалақы қоры, тг;

ҚЖ _ИТР - ИТҚ үшін қосымша жалақы мөлшері, тг;

П _ИТР - ИТҚ үшін сыйақы, тг.

Қосымша сыйақыны келесі формуламен есептейді:

ҚЖ _ИТР = ЖҚтар _ИТР · , тг (50)

мұндағы К _дем - жұмыстан демалу күндерінің саны, күн;

К _күнт. - күнтізбелік күндер саны, күн.

ҚЖ _ИТР =5610640·(24/365) = 368919 тг

Сыйақыны ИТҚ-ның тарифтік жалақы мөлшерінің 10 % деп қабылдаймыз.

П _ИТР = ЖҚтар _ИТР ·10 %, тг (51)

П _ИТР =5610640·10 %=561064 тг

НЖ _ИТР =5610640+561064+368919 = 6540623 тг

Жұмысшылардың жалақы қоры штаттық кесте бойынша есептелінеді. Пештің жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін, 3 балқытушы жұмысшыларды қабылдайды. Бөлімшеде бес пеш тізбегі болғандықтан, жұмысшылар саны 15 адам. Әрбіреуінің айлық жалақысы 6 теңге.

Балқытушы жұмысшылар сан - 15 адам;

Негізгі жалақы - 6 теңге.

ЖҚ _жұм = N·M·O, тг (52)

мұндағы ЖҚ _жұм - жұмысшылардың жалақы қоры, тг;

N -жұмысшылардың саны, адам;

M - айлар саны;

О - негізгі жалақы, тг.

ЖҚ _жұм = 15·12·6=108 тг

Жұмысшылардың жалпы жалақы қоры келесі формула арқылы есептелінеді:

НЖ _жұм = ЖҚ _жұм +ҚЖ _жұм +П _жұм , тг (53)

мұндағы ЖҚ _жұм - жұмысшылар үшін жалақы қоры, тг;

ҚЖ _жұм -жұмысшылар үшін қосымша жалақы қоры, тг;

П _жұм - жұмысшылар үшін сыйақы мөлшері, тг;

Жұмысшылар үшін қосымша жалақыны келесі формула арқылы анықтаймыз:

ҚЖ _жұм = ЖҚ _жұм · , тг (54)

ҚЖ _жұм =108·(24/365) =710136 тг.

Сыйақы мөлшерін жұмысшылардың жалақы қорының 10 % деп қабылдаймыз:

П _жұм = ЖҚ _жұм ·10 %, тг (55)

П _жұм =108·10 %=108 тг.

НЖ _ЖҰМ =108+710136+108=12590136 тг.

Сыйақы мен қосымша ақыны есептегенде, әрбір жұмысшының жылдық жалақы қоры келесідегідей болады:

НЖ _ЖАЛПЫ /15=12590136/15=839342 тг.

Жалпы қызметшілердің жалақы қоры:

НЖ _ЖАЛПЫ = [ НЖ _ИТР + НЖ _ЖҰМ ] -С, (56)

мұндағы НЖ _ИТР , НЖ _ЖҰМ - ИТҚ-дің және жұмысшылардың жалпы жалақы қорлары, тг;

С - салық және басқа төлемдердің мөлшері, тг.

Қазақстан Республикасының салық кодексі бойынша әлеуметтік салық мөлшері ИТҚ және жұмысшылар жалақы қорынан 20% деп қабылдаймыз.

С= [НЖ _ЖҰМ + НЖ _ИТР ] ∙20 %=[12590136+6540623] ∙20 %=19130759∙20 %=3826151, 8 тг.

НЖ _ЖАЛПЫ = [6540623+12590136] -3826151, 8=15304607, 2 тг.

5. 4 Бөлімшенің негізгі өндірістік қорларын есептеу

Негізгі қорға кіретін капиталдық шығынның көлемі келесі бағадан тұрады:

- ғимараттар мен үймереттер, оған қоса желдету мен жылыту;

- өндірістік жабдықтар, оған қоса көтергіш көліктер;

- энергетикалық жабдықтар;

- саймандар мен бөлшектер.

Есептеуде барлық ғимараттың бағасы барлық негізгі қорлардың бағасын анықтаумен негізделеді деп қабылдаймыз.

Ғимараттар мен үймереттердің бағасын есептеуі.

Бөлімшенің құрылыстық көлемі 403778 м ³ . Зауыт тәжірибесі негізінде алғанда 1 м ³ ғимараттың бағасы - 5500 теңге.

Ғимараттың бағасы:

403778 м ³ ∙ 5500 теңге = 2220779221 теңге

Жылыту мен желдету жабдықтары ғимарат бағасының 10 % - ын құрайды:

2220779221 ∙ 0, 1 = 222077922 теңге

Сметалы бағасы 2220779221 + 222077922= 2442857143 теңгені құрайды.

5. 5 Бөлімшенің негізгі қондырғыларының бағасын есептеу

Өндірістік қондырғының бағасы 150 590 800 теңге. Зауыт тәжірибесіне сүйеніп энергетикалық қондырғылар өндірістік қондырғының бағасынан10 % құрайды:

150 590 800 · 0, 1 = теңге.

БӨЖ және автоматтандыру қондырғылары негізгі қондырғылардан 10 % құрайды:

150 590 800 · 0, 1 = 15059080 теңге.

Саймандар мен бөлшектер негізгі қондырғы бағасынан 5 % құрайды:

150 590 800 · 0, 05 =теңге.

Цех қондырғысының жалпы бағасы:

150 590 800 + 15059080+ 15059080+ 7529540= 188238500 теңге

Негізгі өндірістік қорлардың жалпы бағасы:

188238500+ 2442857143 =2631095643 тенге.

5. 6 Алюминий тотығының өзіндік құнын есептеу

Алюминий тотығын өндірудің өзіндік құнын есептеу келесі шығындардан тұрады:

- неігізгі шикізат пен көмекші материалдар;

- энергетикалық шығындар;

- негізгі өндірістік жұмысшылардың жалақысы;

- негізгі қондырғыларды ұстау мен қолдану;

- цехтық шығындар;

- өндірістік шығындар;

- өндірістен тыс шығындар.

Кесте 31 - Негізгі шикізат пен көмекші материалдардың шығындары

5. 6. 1 Энергетикалық шығындардың бағасын есептеу

Кесте 32 - Энергетикалық шығындар

5. 6. 2 Бөлімшелік шығындарды есептеу

Ғимараттар мен үймереттерге амортизациялық аудару:

Ғимараттың бағасы 2442857143 теңгені құрайды.

Амортизациялық аударулар:

2442857143∙ 0, 035 = 855 теңге

1 т өнімге 57 теңгені құрайды.

Ғимараттар мен үймереттерді ағымдық жөндеуге амортизациялық аударудан 30 % құрайды:

... жалғасы

Басқару шешімдерін қабылдау кезеңдері

Оқу бағдарламасын басқарудағы автоматтандырылған бағдарламаны қолдану

Технология пәнінде оқушыларды шығармашылыққа баулу әдістемесі

Басқарудың ғылыми мектебінің негізгі жетістіктері

Кәсіпорындағы менеджменттің сапасы мен тиімділігін талдау

Жоғарғы мектептегі оқыту әдістерінің жалпы сипаттамасы

Сын тұрғысынан ойлау технологиясының ерекшеліктері

Сын тұрғысынан ойлау жобасы арқылы оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту

Педагогикалық менеджменттің құрылымдары

Педагогикалық технологиялар жүйесі арқылы оқушыларды шығармашылық әрекетке бағыттау және қызығушылығын қалыптастыру

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс