Өсімдік биологиясы. Протопласт. Өсімдік жасушаларының органоидтары. Жасушалық қабықша

1.Қазіргі кездегі ботаниканың тапсырмалары
2. өсімдк жасушаларының әртүрлілігі
3 өсімдік жасушаларының құрылысы
4 протопластың құрылысы
5.жасушалық қабықшаның химиялық құрамы
6 екінші ретті қабықшаның түзілуі
7 өсімдік жасушасының плазмодесмалары
8.жасушалық қабықшаның химиялық құрамы
9 екінші ретті қабықшаның түзілуі
10 өсімдік жасушасының плазмодесмалары

Ботаника өсімдіктер туралы ғылым. Ботаникалық білім адамның практикалық тіршілігіне байланысты пайда болып, тез дамып қалыптасқан. Өсімдіктер байлығын пайдаланудың алғашқы кезеңінде адамдар олардың жемістерін, тұқымдарын, түйнектерін, пиязшықтарын және тамырсабақтарын жинастырып өз қажетіне жаратқан. Ол үшін өсімдіктерді танып, олардың жеуге келетіндерінен, жеуге келмейтіндерін, дәрілік өсімдіктерді улы өсімдіктерден ажырата білген. Сонымен бірге пайдалы өсімдіктердің өсетін жерлерін анықтап, оларды жинаудың мерзімін белгілеп және сақтау тәсілдерін меңгеру қажет болған.
Ботаника ғылым ретінде осыдан шамамен 2300 жылдай бұрын қалыптасқан. Оның алғашқы негізін салған көрнекті, ертедегі грек философы Аристотель мен оның шәкірті және жақын досы Теофраст болған. Олар өсімдіктердің алуан түрлілігі мен қасиеттері, егудің тәсілдері, көбею жолдары және шаруашылықта қолданылуы, географиялық таралуы жөніндегі мәліметтерді жинақтап кітап етіп жарыққа шығарылған, олардың қатарына Еуропаның өсімдіктерінен басқа Шығыс елдерінен алып келген өсімдіктерде кірген.
Қазіргі уақытта ботаника үлкен көпсалалы ғылым болып отыр. Ботаниканың жалпы міндеттеріне жекелеген өсімдіктерді және олардың жиынтығын, басқаша айтқанда өсімдіктер қауымдастықтарын жан – жақты зерттеу жатады. Осы өсімдіктер қауымдастықтары орманның, шалғынның, шөлейттің өсімдіктер жабынын түзеді. Өсімдіктердің структурасы мен өсу заңдылықтарын, олардың қоршаған ортамен байланысын, жер шарындағы жекелеген түрлердің және тұтастай өсімдіктер қауымдастықтарының таралуымен, сол жерлерде қаншалықты жиілікте кездесетіндігін, өсімдіктер дүниесінің шығу тегі мен эволюциясын, оның алуан түрлілігінің себептерін және классификациясын, шаруашылыққа қажеттілігі жағынан құнды өсімдіктердің табиғи қорын анықтау және оларды өндірісте тиімді пайдаланудың жүйесін, мәдени жағдайға ендірудің (интродукция) жолдарын қарастыру болып табылады. Осы жоғарыда келтірілгендердің өзі ботаника ғылым зерттейтін проблемаларды толық қамтиды деп айтуға болмайды. Алайда ботаника ғылымының алға қойған міндеттерінің ең бастыларынан қоршаған ортаны және өсімдіктер ресурстарын қорғаудың ғылыми негіздерін жасау болып табылады. Әсіресе «Қызыл Кітапқа» енген сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктерді зерттеуге көп көңіл бөлініп отыр. Өйткені кез келген түрді жоғалту ол табиғаттағы өсімдіктердің алуан түрлілігін азайту ғана емес, сонымен бірге өсімдіктер қауымдастығының мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан тұрақтылығын бұзу болып табылады.
Ботаника агрономия, топырақтану, орман шаруашылығы, геология, химия, зоология, өсімдіктердің физиологиясы, өсімдіктердің биохимиясы және биологиялық математика (биометрия) секілді ғылымдармен тығыз байланысты.
Ботаника жалпы биология ғылымының негізгі бөлімдерінің бірі болып табылады. Ол өз кезегінде бірқатар жекелеген ғылымдарға бөлінеді. Олардың міндеттеріне өсімдіктер мен өсімдіктер жабынының құрылысының және тіршілік жағдайының әртүрлі заңдылықтарын зерттеу жатады. Өсімдіктердің морфологиясы – ботаниканың ең үлкен және ең ерте қалыптасқан бөлімдерінің бірі. Бұл өсімдіктердің және олардың жекелеген мүшелерінің пайда болып қалыптасуының және әртүрлі тіршілік формаларының дамуының заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Органография – өсімдіктердің мүшелерінің, яғни тамырының, сабағының, жапырағының, гүлінің, жемісінің және т.б. мүшелерінің пайда болуын, дамуын және құрылысын зерттейді. Палинология - тозаңдар мен споралардың морфологиясын зерттейді.
Өсімдік жасушасының 3 негізгі бөліктері бар:
1 жасушаның сыртын қоршайтын, жасуша қабықшасы.
2 протопласт – жасушаның тірі құрамдас бөлігі.
3) вакуоль.
Протопласт – жасушаның белсенді құрамдас бөлігі.
Протопласт әртүрлі компоненттерге бөлінген органеллардан тұратын күрделі құрылым.
Жасуша органеллаларына ядро, пластидтер, митохондрия, рибосомалар, эндоплазмалық тор, Гольджи аппараты, лизосомалар, микроденешіктер. Органеллалар гиалоплазмаға жинақталған.
Гиалоплазма органеллалармен жасушаның цитоплазмасын құрайды.
протопласт жасуша қабықшасынан сыртқы мембрана– плазмалеммамен, вакуолден – ішкі мембрана – тонопластпен бөлінген.
Протопластта зат алмасудың негізгі үрдістері жүзеге асады.
Протопластың химиялық құрамы өте күрделі және әртүрлі. Әрбір жасуша физиологиялық қызметіне байланысты өзіндік химиялық құрамы бойынша сипатталады. Протопластың негізгі құрамдас бөліктері болып: су (60-90%), ақуыздар (40-50% протопластың құрғақ массасы ), нуклеин қышқылдары (1-2%), липидтер (2-3%), ион және минералдық тұздар күйіндегі неорганикалық заттар (2-6%). көмірсулар және басқада органикалық байланыстар.

Негізгі:
1. Ә.Ә. Әметов Ботаника./ Жоғары медицина және колледждеріне арналған оқулық/ Алматы: Дәуір, 2005-512 б.
Қосымша:
1. Уғлиханова Г.Ж. Өсімдік биотехнологиясы: оқулық – 2-ші толықт. Бас.- Алматы: Дғуір, 2009.- 336 с. Ботаника:Учебник для вузов (по спец. 0405 Фармация). 2-е изд., испр.- СПб.:СпецЛит, СПХФА,2003.-647с.
2. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А.; Под ред. Камелина Р.В.. Ботаника:Учебник для вузов (по спец. 0405 Фармация). 2-е изд., испр.- СПб.:СпецЛит, СПХФА,2003.-647с.
3. Кислицкая В.Н.: Высшие растения: Учеб.- метод.пос/КГМА.-Караганда, 2007.- 56 с.
4. Закревский В.В.: Генетически модифицированные источники пищи растительного происхождения: прак. Руков. По санитарно-эпид. Надзору: учеб. пособие.- СПб: Диалект, 2006.- 152 с.
5. Закревский В.В.: Развитие фитохимии и перспективы создания новых лекарственных препаратов.- Алматы: Ғылым.- 2004
6. Кузнецов В.В., Кузнецов В.В., Романов Г.А.: Молекулярно-генетические и биохимические методы в современной биологии растений.- БИНОМ. Лаборатория знаний, 2012.- 487 с.