Лексикологаяның мақсаты мен зерттеу нысаны

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Лексикологаяның мақсаты мен зерттеу нысаны
Лексикология (гр. Іехікоs сөз туралы және Іоgоs ілім сөздерінен) тіл
білімінің сөздік құрамды, тілдің лексикасын зерттейтін саласы. Сөздік кұрам
дегеніміз тілдегі барлық сөздердің жиынтығы, ол лексика деп те аталады.
Сөздің құрамға байланысты лексикологияның қарастыратыны: тілдің негізгі
бірлігі ретінде көрінетін сөз мәселесі, лексикалық бірліктердің типтері,
сөздік кұрамның кұрылымдық сипаты, лексикалық бірліктердің функциялық
қызметі, сөздік құрамның толығу, даму жолдары, лексиканың тілден тыс шындық
өмірге қатысы, тілдің баска салаларына сөздік құрамның қарым-қатысы.
Казақ тілінің л е к с и к о л о г и я сы — қазақ тілінің сөздік
құрамын (лексикасын) тексеретін ғылым. Бүгінгі қазақ тілі сөз байлығы
жағынан дамыған тілдердің катарына жатады. Қазақ тілінің сөздік құрамы
халқымыздың басынан кешірген бүкіл тарихының, шаруа-шылығы мен кәсібінің,
материалдық байлығы мен рухани казынасының айнасы, куәсі іспеттес, ол
ғасырлар бойы даму нәтижесінде бірте-бірте калыптасқан. Лексикологияны жете
түсініу үшін, оның нысаны болып табылатын сөздік кұрам тұтас бір бүгін жүйе
ретіңде каралуға тиіс. Сөздік құрам тұтас жүйе ретінде көпсалалы болумен
бірге, тілдің басқа салаларымен де тікелей байланысты.
Шындық болмыстағы заттар мен құбылыстарды тек сөз атап білдірмейді,
сонымен бірге тұрақты сөз тіркестері де білдіре алады. Осыған орай
лексикология сөз мағынасымен үйлесіп, сәйкесіп отыратын тұрақты сөз
тіркестерін зерттейтін фразеологизмдерді де (гр. phrasis сөйлемше, logos
ілім) нысан етіп қарастырады.
Тіл байлығы тек сөздің молдығынан көрінбейді, тіл байлығы дегенді
тілдің мағыналық байлығынан тыс қарастыру бір жақтылық болады. Бұл жағынан
лексикология сөздердің мағыналық құрылымын зерттейтін семасиология (гр.
semasia мән, мағына, logos ілім сөздерінен) ғылымымен тікелей байланысты.
Семасиологияда шындық өмірдегі заттар мен құбылыстарды атап білдіретін
атауыш сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасы (лексикалық семантика) жан-
жақты карастырылады.
Қазақ лексикологиясы қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің осы заманғы
даму калпын, мағыналық және кұрамдық түрлерін, тарихи арналары мен қат-
қабаттарын, баю жолдарын, сөздердің экспрессивті стилистикалық мәнін,
қолданылу аясын қарастырады. Сөйтіп, қазақ лексикологаясының қазіргі
жайымен бірге (синхрониялық күйі: гр. syn бірге, chronos уақыт) оның тарихи
қалыптасу жайынан да (диахрониялық күйімен: гр.dia арқылы, chronos уақыт)
мәлімет беріледі.
Тіл білімінің лексикологиямен шектес салалары
Лексиксиогая мәселелерін жан-жақты, терең түсіну үшін, тіл білімінің оған
шектес басқа салаларымен кандай байланысы бар екенін ашып қарастырудың зор
мәні бар.
Сөз дамуының басынан кешкен ұзақ тарихы бар. Сөздердің қалыптасуына,
өзгеруі мен дамуына қатысты тарихи заңдылықтарын тарихи лексикология
тексереді. Тарихи лексикологияның бір саласы — этимология(гр. еtyтоп
шындық, Іоgos ілім) сөздердің шығу төркінін, олардың ең алғашқы түр-тұрпты
мен мағынасын анықтайды. Сөз этимологаясын ашуға нысан болатын материалдар
тілдің өзіңдегі көне формаларда, қос сөздерде, тұрақты сөз тіркестерінде,
көне жазба нұсқаларда, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.