Өзбек әдебиеті

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Өзбек әдебиеті.

Жоспар;

1) Өзбек әдебиеті жайлы түсінік.

2) Өзбек әдебиетінің негізін салушы Әлішер Науаи

өмірі мен шығармашылығы.

3) Әлішер Науаидің «Ескендір қорғаны» дастаны.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Н. Келімбетов «Түркі халықтары әдебиеті» Алматы 1996 ж.

2. Жұманғалиев «Шығыс жұлдыздары»

3. ССР халық әдебиеті.

4. Түркі халықтарының тариқы.

5. С. Сейітов «туысқандық туғызған»

Өзбек әдебиеті

Өзбек әдебиетінің ежелгі дәуірлерден басталатын ұзақ та қызықты тарихы бар. Әсіресе, халық ауыз әдебиеті мейлінше бай, әрі түрлі жанрлы болып келеді.

Ауыз әдебиетінде өзбек халқының тұрмыс - салтына байланысты жырлар - наурыз өлеңдері, бесік жыры, үйлену салтына, көктемде егін салу, күзде егін жинау мерекелеріне байланысты айтылатын өлеңдер, сондай-ақ мақал-мәтелдер, ертегілер, лиро-эпостық және батырлар жыры кең орын алған.

Орта Азия мен Қазақстанды мекен еткен басқа да түркі тектес ерлік бейнелері өзбек фольклорында жеке-жеке дастан түрінде жырланған. Олар: біздің эрамызға дейінгі VI ғасырла Орта азия халықтарының шетел басқыншыларына қарсы күресін басқарған, әйелдер арасынан шыққан қолбасшы Томирис туралы «Томирис» дастаны, Дари I (521-485 ж. ) патшаның әскерін барса келмес шөлде адастырып жіберіп, өз елін басқыншылардан қорғап қалған қойшы жігіт Шырақтың ғажайып ерлігін жырлаған «Шырақ» эпосы, ерлік пен махаббат тақырыбына арналған «Зарина» және «Стрпангия» дастаны, т. б.

Өзбек әдебиеттану ғылымы халық дастандарын: ерлік дастандары («Алпамыс»), соғыс дастандары («Шәмшид-наме», «Жүсіп пен ахмет», «Әлібек пен Бәлібек», т. б. ), тарихи дастандар («Тулум-бий», «Шайбани хан», «Маматкарим палуан», «Жизақ көтерілісі», т. б. ), романтик дастандар («Рустамхан», «Кунтуғмиш», «Арзыгүл», «Ералы мен Шералы», т. б. ), кітаби дастандар («Уарақа мен Гулшах», «Уамик пен Узро», «Тахир мен Зухра», Малика Дилорам» т. б. ) деп жіктеп қарастырады.

Өзбек халқының жазба әдебиеті XV ғасырдың алғашқы жартысында өмір сүрген Гауан, Атаи Саккаки, Дурбек, Хайдар Хорезми, Иусуф Амири, Ахмади ғазалдарынан бастау алады.

Өз дәуірінің атақты шайырлары Ахмадидің «Музыка аспаптарының айтысы», Амиридің «Бәңги мен Шарап айтысы», Лутфидің «Гүл мен

Мектептердің даму тарихында оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі формадары пайдаланылды. Оқыту формаларының бірте-бірте өзгеруі мұғалім мен оқушылардың іс-әрекетінің, өнеркәсіптің, ауылшаруашылығының және үдемелі ғылыми-техниканың өзгеруіне байланысты болады.

XVII ғ. Я. А. Коменский сол облыстардағы мектептердің тәжірибесін жинақтап өзінің «Великая дидактика» кітабында сынып-сабақ жүйесін дәлелдеді, оның кезеңдерін түсндірді: оқу материалдарьн баяндау; жеке және барлық оқушылардың жұмысын бақылау; оқушылардан оқу материалын сұрау. Сабақта әр түрлі дидактикалық принциптер (оқьтудың көрнекілік, жүйелілік, тиянақтылық принциптері) пайдаланылды. Оқу сабақ формасында сыныпта оқушылардың белгілі құрамымен кесте бойынша жүргізілді. Бұл жүйе оқытудың сынып-сабақ формасы деп аталады. XX ғасырдың бас кезінде америка философы - идеалист АҚШ педагогикасына зор ықпал жасаған Джон Дьюи (3559-1952) келе-шекте мектеп болмайды деген болжау айтқан. Олай болса мектептерде оқытуды үйьмдастырудың негізгі формасы сабақта жойылады. Бірақ оның жорамал ойы орындалмады, керісінше сабақ

логикалық бірлік - бұл сабақ бөліктерінің, яғни құрылым элементернің қарамағындағы ішкі өзара байланыс зандылғы; Психологиялық бірлік оқушылардың танымдык іс-әрекетіндегі белсенділігі,, жинақтылы ғы] психологиялық бірлік - бұл іс-әрекетінің мотивтерін жасау. Үйымдастыру бірлігі - бұл сабақта алдын-ала жабдыктарды ■ және оларды рет-ретімен пайдалануды, бүкіл сабақ бойында оқушыларды белсенді тиімді жұмысқа үйымдастьру. Дидактика ( ежелгі грек сөзі, яғни didaktilos - үйретуші, didakalos-мұғалім деген үғымды білдіреді. Дидактика - білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы.

Дидактика білім беру меп оқытудың мазмұнын, оқыту принциптерін, оқытуды үйымдастыру әдістерін және формаларын қарастырады. Дидактиканың негізіде жеке пәндерді оқыту ерекшеліктері де зерттеледі.

Дидактиканың ғылыми негізін салған чех педагогы Ян Амос Каменский (1592-1670) . Оның «Великая дидактика» кітабында (1632) оқытудың мақсаты, әдістері меп принциптері және сынып-сабақ жүйесі баяндалған. Шетел, Ресей, Қазақстан педагог-ғалымдарының еңбектері дидактикалық проблемаларды шешудің, сонымен бірге кейбір нақты сұрақтардың, жауабын анықтаудың негізі. Мәселен, нені оқыту керек, қалай оқыту керек, не үшін оқыту керек деген дидактика сұрақтарына қазіргі заман талаптарына сәйкес жауап берілуі тиіс. Мысалы: Нені оқыту керск? Оқушыларды кең білім шеңберімен қаруландыру, олардың бойында адамгершілік қасйеттерін қалыптастыру керек. Сондықтан білім беру мазмұ-нын мектеп реформасына, жалпы білім беру бағдарламасы талаптарына және жаңашыл мұғалімдердің идеяларына сейкес ғылым негізінде дәлелдеп, іске асыру қажет.

Қалай оқыту керек? Тұтас педагогикалық процесте оқыту мен тәрбиенің қазіргі кездегі әдістерін тиімді пайдалану. Ол үшін оқыту әдістерін, формаларын жетілдіру жәпе дәлелдеу керек.

Не үшін оқыту керек? Қоғамдық, өмірдің барлық саласына оқушыларды белсеиді қатысуға даярлау. Ол үшін мектепте оқытудың мақсатын, міндеттерін, принциптері мен зияншықтарын дәлелдеу және жүзеге асыру.

Дидактиканың, негізгі категориялары: білім беру, оқыту, сабақ, беру, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі және оның компоненттері, міндеттері, мазмұны, формалары, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі.

Дидактиканың дамуы білім беру мен оқыту проблемаларын терең зерттеуге, педагогмкалық, озат тәжірибені зерттеп жинақтауға және оны оқыту меп тәрбие процссінс енгізуге байланысты.

Дидактика көптеген проблемаларды зерттейді, Солардың ішінде жалпы орта білім беру тұжырымдамасы, үздіксіз халыққа білім беру жүйсі. Бұл жерде оқыту тұжырымдамасына сәйкес кейбір көкейкесті мәселелер қарастырылады.

1 Жалпы және кәсіптік білім беру мазмұньн, оқу жоспарын, бағдарламаларды, оқу құралдарын жетілдіру, жаңарту. -

2. Әрбір пән бойынша сабақ берудің сапасын арттыру.

3. Политехиикалық білім, еңбек тәрбиесі мен оқыту, көсіпік бағдар беру.

4. Жалпы білім беру мазмұньн ізгілендіру және гуманитарландыру.

Жалпы және кәсптік білім берудің мақсаты жастарды жан-жақты дамытып, өмірге, еңбек іс-әрскетіне және кәсіптік орта, жоғары оқу орындарына түсуге даярлау.

Білім берудің мазмұны қазіргі кездегі жоғары талаптарға сай жазылған оқу бағдарламалары мен оқулықтарға байланысты. Жалпы білім беру мазмұнына оқылатын пәндердің үш негізгі циклдері кіреді: ғылыми жаратылыс, гуманитарлық циклдер, еңбек және дене шынықтыру дайындығы.

«Білім беруді жетілдірудің негізгі талаптарының бірі - оқу пәндері бойынша сабақ беру деңгейін арттыру, оқу пәндерінн негізгі үғымдары мен жетекші идеялары барынша айқын баяндалатын болсын, оларда ғылым мен практиканың жаңа жетістіктерінің қажетті түрде көрініс табуы қамтамасыз етілсін ¹ », - деп мектеп реформасында жазылған. Оқыту процесінің табысты болуы: біріншіден, мұғалімнің өз пәнінен теориялық және практикалық дайындығына, оқу процесін ұйымдастыра және басқара білуіне; екіншіден, білім дағдысына, жоғары мәдениеттілігіне, ғылым мен техника жетістіктеріне пайдалана білуіне; үшіншіден, мүғалім мен оқушылар арасындағы адамгершілік өзара қатынас және бірлікке байланысты. САБАК-бұл бір-бірімен өзара байланысқан тұтас жүйе, мақсат, оқу материалын ашу деңгейі, қолданылатын әдістер, сабақтың құрылымы, оқытудың нәтижелері т. б.

Сабақ құрылымындмындағы басты элементтердің бірі '" жалпы ди-дактикалық мақсат. Оны үшке бөлугс болады;

а) білім (білім, іскерлік дағды) жүйесін қалыптастыру;

©) даму- оқуішылардың өз бетімен танымын ьнталандыру, олардың дидактнкалық, ойлауын, шығармашылық қабілетін дамыту;

б) тәрбие - ғылыми дүние танымын, құнды құлықтық қасиеітерін, өмірге орайлық көзқарасын қалыпастыру. Оқытуды сабақта ұйымдастырудың әр түрлі формаларына ұжымдық, топтық, жұп және дербес формалары жатады.

Барлық мүғалімдердің барынша күшті, қабілеті барлығын жұмысқа тарта және қызықтыра білетін педагогикалық құралы - балалар ұжымы. Ол балаларды зорламайды, мәжбүр етпейді, оларды атап айтқанда, оқу іс-әрекетіне қатыстырады. Сондықтан, сабақ мұғалім мен балалардың ұжымдық еңбегі Оқытудың ұжымдық мәні әрбір баланы оқытады, тәрбиелейді, ал әрбір бала жолдастарымен белсене қатысады. Әрбір бала сабақта кезек бойынша әр баламен жұмыс істей отырып, кейде үйретуші, кейде үйренуші болып барлық балаларды, ал олар әрбір баланы оқытады және тәрбиелейді.

Оқытудың ұжымдық формасы динамикалық (қозғалғыш) жұп немесе ауыспалы жұп түрінде өтеді. Бұл жерде окушылар бір-бірімен әншейін жұптасьш қана қоймайды, әрбір бала кезек бойынша әр баламен кездесіп жұмыс істейді. Демек, барлығы жұптасып жұмыс істейді, бірақ жұптардың құрамы үнемі өзгеріп отырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.