Ринолалияның түрлері

Жоспары:
9.1. Ринолалия ұғымы. Ринолалия түрлері (ашық және жабық ринолалия).
9.2. Дауыстың функционалды, органикалық дұзылуы. Дауыстың бұзылуын түзету жолдары

Ринолалия дегеніміз – сөйлеу тілі аппаратының анатомо–физиологиялық ақаулығының салдарынан дауыстың әлсіздігімен дыбыстың дұрыстың дұрыс айтылуының бұзылуы. Сөйлеу мүшелерінің бұзылуы мен дұрыс әуезінің бұзылуының қатарласып келуі ринолалияны дислалия мен ринофониядан ажыратуға мүмкіндік береді.
Ринолалияда артикуляция, дыбыс шығару /фонация/, дауыс пайда болу механизмдерінің мөлшерден ауытқуы байқалады, оның себебі ауыз жұтқыншақ пен мұрын резонаторының ара қатынастарының бұзылуынан болады. Адамның сөйлеу мүшелерінің жұмыс істеуі дұрыс болған жағдайда сөйлеу тіліндегі барлық дыбыстарды айтқан кезде таза мұрындық дыбыстардан басқалары мұрын жұтқыншақ пен мұрын қуысының жұтқыншақ ауыз қуыстарының аралары бөлініп тұрады.
Бұл қуыстар жұмсақ таңдай мен жұтқыншақтың артқы және жанындағы бұлшық еттердің жиырылуының әсерінен тағдай мен жқтқыншақтың жабысуы арқылы бөлінеді.
Дыбыстардың айтылуы кезінде жұмсақ таңдайдың қимылмен жұтқыншақтың артқы жағының қалыңдауы бір уақытта болады және ол сонымен қатар жұмсақ таңайдың артқы арт жақ үсті жұтқыншақтың артқы жағымен жалғасуына мүмкіндік туғызады.
Жұмсақ таңдай мен жұтқыншақтың жақтауларының жалғасу деңгейі жұмсақ таңдайдың ұзындығына байланысты өзгері мүмкін.
Сөйлеп тұрған уақытта дыбыстардың айтылуы мен сөздің шапшаңдығына қарай жұмсақ таңдай үздіксіз бірде төмен түсіп, бірде әртүрлі биіктікте жоғары көтеріліп тұрады. Таңдай мен жұтқыншақтың мықтап қабысуы айтылатын дыбысқа байланысты және ол дауыссыздарға қарағанда дауыстыларда аз ашылады. Егер жұмсақ таңдайдың артқы жағының шеті мен жұтқыншақтың артқы қабырғасының аралығында 6-мм-ге жуық кеңістік қалатын болса, онда дауысты дыбыстарды мұрыннан естілетін үн пайда болады.
Таңдай мен жұтқыншақтың ең нашар қабысуы с дыбысын айтқан кезде болады. /Бұл а дыбысының қабысуы кезіндегіге қарағанда 6 - 7-мәрте күштірек кетсе болады/. М, н,ң мұрын дыбыстарын айтқанда ауа ағыны мұрын резонаторының кеңістігіне емін-еркін кіріп кетеді.

Әдебиеттер:
Негізгі: 3.5.9.
3.Дефектологический словарь.-М.1980
5. Өмірбекова Қ., Серкебаев Қ. Логопедия. Алматы. Республикалық баспа кабинеті. 1996 ж.
9. Филичева Т.Б., Чевелева Н.А., Чиркина Г.В. Основы логопедии. М., Просвещение. 1989 г.

Қосымша: 4.5.6.
4. Выготский Л.С. собр.соч.-М. 1983- т.5
5. Основы теории и практики логопедии. Под ред. Р.Е.Левиной. М., 1988 г.
6.Логопедия. /под ред. Л.С.Волковой. М., 1989 г.

Электронды басылымдар тізімі: 1.2.
1.Боброва В.В. Основы методики звукопроизношения: Учебно-методическое пособие. – Караганда: Изд-во Print Shop, 2005. – 150 с.
2. Боброва В.В. Коррекционная работа по звукопроизношению: Электронное учебное пособие. – Свидетельство о государственной регистрации объекта интеллектуальной собственности № 468 от 29 октября 2007 года.