Бағалы қағаздарды басқару портфелі

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қазақстан-Британ Техникалық Университеті

Экономика және менеджмент кафедрасы

ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ

Кафедра меңгерушісі

Есенғалиева Қаламқас Сембайқызы

(э. ғ. к., доцент)

«» 2010 ж.

дИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ БАСҚАРУ ПОРТФЕЛІ

Мамандығы: 5B050700 «Менеджмент»

Нормалық бақылау:

Каженова Айгүл Ешежанқызы

(магистр)

«» 2010 ж.

Рецензия беруші:

Муханбетова С. М.

Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ

«Статистика және бағалау» кафедрасының доценті

«» 2010 ж.

Алматы 2010

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ3

1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛІН ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚНЕГІЗДЕРІ7

1. 1 Бағалы қағаздар портфелі ұғымы, түрлері және оны құру қағидалары7

1. 2 Бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру модельдері15

1. 3 Бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру кезеңдері23

2 СТРАТЕГИЯ НЕГІЗІНДЕ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛІН БАСҚАРУ26

2. 1 Портфельдік статегиялардың түрлері26

2. 2 Таңдалған стратегия негізінде бағалы қағаздар портфелін басқару32

2. 3 Бағалы қағаздар портфелін басқару тиімділігін бағалау38

3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ПОРТФЕЛЬДІК ИНВЕСТИЦИЯЛАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ43

3. 1 Қазақстан Республикасындағы инвесторлардың инвестициялық басымдылықтарын анықтау43

3. 2 Қазақстандағы инвестициялық портфельдер құрылымын талдау45

3. 3 «Seven Rivers Capital» АҚ-ның ұйымдастырушылық және басқару құрылымы51

3. 4 «Seven Rivers Capital» АҚ инвестициялық портфелін талдау және оның оңтайлы құрылымын анықтау64

ҚОРЫТЫНДЫ71

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ79

ҚОСЫМШАЛАР82

КІРІСПЕ

Бағалы қағаздар портфелін басқару әдістемесі мен стратегиялары қазіргі кезде Қазақстанның бағалы қағаздар нарығын қарқынды дамыту және барлық экономика субъектілерінің инвестициялық қызметке деген қызығушылығын арттыру мақсатындағы аса маңызды тақырыптардың біріне айналды. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің Орталық Азия елдері арасында бәсекеге барынша қабілетті және серпінді дамып келе жатқан елінің біріне айналу мақсатында, Қазақстанның жан-жақты дамуының басымдылықтары ретінде ішкі және сыртқы саясатымыздың ең маңызды 30 бағыты белгіленген. Сондағы алтыншы бағыт - қаржы жүйесінің жаңа тұрақтылық және бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жету үшін тиімді жұмыс істейтін қор нарығын құру, яғни халықты өз қаражаттарын бағалы қағаздарға салу белсенділігін арттыру көзделген. Бұған жетудің жолы ретінде Президент халықтың инвестициялық сауаттылығын көтеруді атап өтеді /1/. Сондықтан бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру мен оны тиімді басқару мәселесі еліміздің дамуы үшін, аталған стратегияға қол жеткізу үшін айрықша маңызды.

Бағалы қағаздар портфелін, қаржы құралдарды басқару проблемасы қаржы теориясы мен тәжірибесінде, белгісіздік жағдайда басқару ретінде шешім қабылдау теориясында өзекті болып табылады.

Инвестициялық бағалы қағаздар портфелін құру шамамен бағалы қағаздардың пайда болған кезеңінен бастау алады және инвестордың өз қаржылық жағдайын тек бір ғана компаниямен байланыстырғысы келмеуінің салдары болып табылады. Сондықтан қор нарығында инвестициялаудан мүмкіндігінше үлкен қайтарым алу үшін оның қатысушылары өз салымдарының тәуекелдігін азайтып және пайдалылық пен тиімділігін көтере отырып, бағалы қағаздар портфельдерін құра бастады.

Осы салада негізгі зерттеулер Р. Беллман, Дж. Данциг, Р. Мертон, У. Шарп, А. Буренин, А. Первозанский және т. б. сияқты әйгілі ғалымдар жасаған. Сонымен қатар, аталған тақырыпты Уотшем, О. Брайн және т. б. шетел авторлары зерттеген. Ресейдің ғалымдары В. Евстигнеев, С. Тертышный, В. Жуков бұл мәселеге өз үлестерін қосқан болатын.

Дж. Данцигтің шәкірті Г. Марковиц ең бірінші болып белгісіздік жағдайды кездейсоқ процесс ретінде сипаттап, және математикалық күтім мен дисперсия көмегімен, портфельді басқару мәселесін ойын теориясы мен операцияларды зерттеу есебі ретінде алғаш құрастырған.

Осы салада жасалған көлемді жұмыстарға қарамастан, портфельдік теорияда шешім қабылдау процесін моделдеудің тәуекелді бағалауға байланысты кейбір аспектілері зерттелмеген. Инвестицияны мәжбүрлеп ұзарту, нарықтың жеткіліксіз өтімділігі, портфельдік инвестициялауға қатысты инвестициялық мүмкіндіктердің өте аздығы - осының бәрі бүгінгі экономикалық әдебиетте толық көрініс таппаған тақырыптар.

Аталған мәселе шетелде өте терең зерттеліп жетілген болса, біздің елде бұл тақырып жаңа ғана дамып келуде. Бағалы қағаздар портфелін тиімсіз басқару және портфель құрылымының нақты болмауы инвесторларды өте үлкен шығындарға апаруы мүмкін.

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты - бағалы қағаздар портфелін құру мен басқару процесін талдау және Қазақстандағы портфельдік инвестициялаудың ерекшеліктерін анықтау болып табылады. Тақырыпты толық ашу үшін келесі міндеттер алға қойылды:

бағалы қағаздар портфелін құрудың негізгі теориялық алғышарттарын анықтау;
бағалы қағаздар портфелін құру мен басқарудың әдістемесін қарастыру;
бағалы қағаздар портфелін құру мен басқарудың заңдылық процесстерін анықтау;
бағалы қағаздар портфелін басқарудың негізгі стратегияларын анықтау;
бағалы қағаздар портфелін басқару тиімділігін анықтаудың жолдарын қарастыру;
Қазақстандағы бағалы қағаздар портфелін басқару ерекшеліктерін анықтау.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектілері - бағалы қағаздар мен оларды басқару процестері.

Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде бағалы қағаздар портфелін құрастырудың негізгі түсініктерін қарастыру көзделген. Сонымен қатар, бұл бөлімде алғашқы пайда болған портфель құрастырудың модельдері қамтылған. Оған Марковицтің моделі, Шарптың индекстік моделі жатады. Аталған модельдерді қолдану инвестор қабылдайтын тәуекел деңгейінде ең үлкен табыс әкелетін бағалы қағаздар портфелін құруға мүмкіндік береді. Алайда, жақсы портфеьді құру жеткілікті емес. Нарықтың өзгермелілігіне байланысты, бүгінгі тиімді портфель ертең тиімсіз болуы мүмкін. Осыған байланысты жұмысымның екінші бөлімі бағалы қағаздар портфелін басқару мәселесіне арналған. Онда портфельді басқарудың үш стратегиясы қарастырылады: активті, пассивті және теңгерілген стратегиялар. Инвестициялау кезінде белгілі бір стратегияны ұстана отырып, инвестициялаудың мақсатын, портфельдің құрамын, бағалы қағаздардың түрлерін, олардың сапасын, т. б. анықтаған жөн. Стратегиялардың әрқайсысы нарықтағы өзгерістерді бақылауға, яғни инвестордың талғамына сай құрылған бағалы қағаздар портфкль тиімділігін көтеруге мүмкіндік береді.

Жұмыстың үшінші бөлімі тәжірибелік зерттеулерге арналған. Қазақстандағы бағалы қағаздар портфелін басқару ерекшеліктерін анықтау үшін Қазақстан инвесторларының инвестициялық басылымдықтары мен портфельдерінің құрамын анықтау мақсат қойылды. Осы бөлімде инвестициялық портфельдерді басқаруды жүзеге асыратын «Seven Rivers Capital» АҚ-ның ұйымдастырушылық және басқару ерекшеліктері, олардың инвестициялық үдерісті жүзеге асыру ережелері, инвестициялық портфельді басқару барысында қолданылатын әдістері қарастырылады. Сонымен қатар, компанияның басқаратын инвестициялық қожын мәліметтерін қолдана отырып, есептеулер мен сараптама жүргізу негізінде оның оңтайлы құрылымын анықтап, қорытынды ұсыныстар жасау көзделген. Жұмыстың соңғы бөлімінде қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымша мәліметтер келтіріледі.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде Қазақстанның және шетел ғалымдарының, экономисттердің ғылыми еңбектері, Қазақстан Республикасының Заңдары, сондай-ақ «Seven Rivers Capital» АҚ мәліметтері қолданылған. Жұмыс барысында салыстырмалы және орта шамаларды есептеу жүргізіліп, әртүрлі графиктер, кестелер келтірілген.

1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ПОРТФЕЛІН ҚҰРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бағалы қағаздар портфелі ұғымы, түрлері және оны құру қағидаттары

Қор нарығының әлемдік тәжірибесінде инвестициялық портфель деп - жеке немесе заңды тұлға иелігіндегі басқарылатын бағалы қағаздар жиынтығы түсініледі. Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңына сәйкес бағалы қағаздар - мүліктік құқықтарды куәландыратын белгілі бір жазбалар мен басқа да белгілеулердің жиынтығы /2/.

Бағалы қағаздар портфелі - бұл корпоративті акциялар, әртүрлі пайда беретін және әртүрлі тәуекелді облигация және мемлекетпен кепілденген тұрақты пайда әкелетін қаржылық құралдар жиынтығы. Теориялық тұрғыдан портфель бағалы қағаздардың бір түрінен құрала алады, сонымен қатар оларды басқа бағалы қағаздарға алмастыру арқылы оның құрылымы өзгере алады. Бағалы қағаздар портфелі - инвесторды минималды тәуекел мен қажетті табыспен қамтамасыз ететін құрал. Бағалы қағаздар портфель табысы - бұл тәуекелді ескергенде, портфельге кіретін барлық қағаздар жиынтығынан түсетін табыс сомасы /3/. Табыс пен тәуекел арасында сандық қатынас, құрылған портфельдің құрылымын үнемі жетілдіру мақсатына және инвестордың қалауына сай болуы тиіс. Инвестициялық портфельді құрудың басты мақсаты - ең табысты және ең қауіпсіз инвестициялау объектілерін іріктеп алу болып табылады. Анықталған басты мақсат негізінде бағалы қағаздар портфелін құрудың нақты міндеттер тізімі айқындалады. Олардың ішінде ең негізгілері:

а) ұзақ мерзімде капиталдың жоғары қарқынмен өсуін қамтамасыз ету;

ә) ағымдағы периодта жоғары табыс деңгейін қамтамасыз ету;

б) инвестициялық тәуекелдің төмен деңгейін қамтамасыз ету;

в) инвестициялық портфель өтімділігінің жеткілікті деңгейін қамтамасыз ету.

Инвестициялық портфельді құрудың аталған нақты міндеттері өзара баламалы келеді. Ұзақ мерзімде капиталдың жоғары қарқынмен өсуін қамтамасыз ету, белгілі бір деңгейде инвестициялық портфельдің ағымдағы табыстылығын төмендетуді қажет етеді. Ал капиталдың өсу қарқыны мен инвестициялық портфельдің ағымдағы табыстылық деңгейі инвестициялық тәуекелмен тікелей тәуелділікте. Жеткілікті өтімділікті қамтамасыз ету портфель құрамына ұзақ мерзімде капитал өсімінің жоғары қарқынын қамтамасыз ететін бағалы қағаздардың кіруіне тосқауыл бола алады. Инвестициялық портфель құру мақсаттарының баламалығын ескере отырып, әрбір инвестор басымдылықтарды өзі анықтайды. Таңдалған басымдылықтарға байланысты қаржылық инвестициялаудың белгілі бір саясаты және құрылатын инвестициялық портфельдің түрі анықталады /4/.

Кез келген инвестициялық портфель екі шамамен сипатталады: күтілетін табыстылық пен тәуекел. Егер белгілі бір тәуекел деңгейінде жоғары табыстылықты немесе сол табыстылық деңгейде төмен тәуекелмен қамтамасыз ететін портфельдің басқа түрлері табылмаса, ондай портфель тиімді саналады.

Табыстылықты барынша көбейту мен тәуекелді барынша азайту арасында таңдау әртүрлі факторларға байланысты: инвестордың тәуекелге деген жеке көзқарасы, қолда бар қаражат көлемі, инвестициялық тәжірибесі. Алайда, тиімді портфельдердің бәріне ортақ сипат бар. Бұл - әртараптандыру, яғни инвестицияны әртүрлі қаржы құралдары арасында үлестіру: акциялар, үлестік қорлар, облигация, ақша активтері, т. б. Әртараптандыру - бұл тәуекел мен табыстылық арасында оңтайлы қатынасты алудың ең жақсы тәсілі.

Активтерді дұрыс үлестіру инвестициялық портфельді нарықтың үлкен ауытқуларынан қорғап, оның тұрақты өсуіне қолайлы жағдай жасап қана қоймайды. Әртараптандырудың көмегімен инвестициялардың табыстылығын тәуекелді өсірмей көтеруге болады. Мәселен, қаражаттың 100%-і бір компанияның акцияларына салынған болсын делік. Акциялардың төмендеуі жағдайында бүкіл портфель зардап шегеді. Инвестицияларды акциялар мен облигация арасында үлестіру арқылы әлеуетті тәуекелді елеулі төмендетуге болады /5/. Алайда активтерді үлестіру терең тәжірибе, сондай-ақ нарық индекстерінің күтілетін табыстылығын, салалар мен компаниялар анализін, жеке активтердің табыстылығы мен тәуекелін болжауға мүмкіндік беретін терең зерттеулерді қажет етеді. Саяси, экономикалық жағдай, нарық жағдаяты және инвестордың жеке басымдылықтарының өзгеруіне байланысты, инвестициялық портфель уақыт өткен сайын түзетулерді енгізуді қажет етеді. Әрине, портфельді құру кезінде инвестициялық құралдарды таңдау маңызды орын алады. Бұл жерде қаржы қаражаттарын активтердің негізгі түрлері бойынша үлестіру ғана емес, сонымен қатар, оңтайлы әртараптандыру нарықтың әртүрлі секторларын қамтуы керек. Бұл жерде халықаралық инвестициялық құралдар ерекше орын алуда. Себебі, қаражатты әртүрлі елдердің нарықтары арасында үлестіру капиталды жағымсыз экономикалық жағдайларынан сақтап қалуға мүмкіндік береді /6/.

Бағалы қағаздардың инвестициялық қасиеттеріне байланысты әртүрлі портфельдер құруға болады. Олардың әрқайсысының белгілі бір уақыт аралығында тәуекел мен күтілетін табыстылық арасында жеке қатынасы болады. Осы факторлардың қатынасына байланысты бағалы қағаздар портфелінің бірнеше түрі анықталады. Портфельдің түрі - бұл портфельдің табыстылық пен тәуекел қатынасына негізделген оның инвестициялық сипаттамасы. Портфель түрлерін жіктеуде маңызды фактор - табыс көзі: бағам құнының өсуі, не ағымдағы төлемдердің, яғни дивидендтер мен пайыздың өсуі /7/. Табыс көзіне байланысты бағалы қағаздар портфельдің үш негізгі түрі бөлінеді: дивидендтер мен пайыз арқылы табыс алуға бағытталған портфель - табыс портфелі; бағалы қағаздардың бағам құнының өсуіне бағытталған портфель - өсу портфелі; және аралас түрі - өсу және табыс портфелі (1 сурет) .

Өсу портфелі бағам құны өсіп жатқан компания акцияларынан құрылады. Бұл типті портфельдің мақсаты - портфель құнын өсіру және дивидендтер алу.

Бағалы қағаздар портфелінің классификациясы

Дивидендтік төлемдер әдетте аз көлемде келеді. Сондықтан портфельге кіретін акциялардың бағам құнының өсу қарқыны портфель түрін анықтайды. Күтілетін капитал өсіміне және тәуекелге байланысты өсу портфелі бірнеше түрге ажыратылады: агрессивті, консервативті, орташа өсу портфелі.

Агрессивті өсу портфелінің басты мақсаты: капиталдың барынша жоғары өсіміне қол жеткізу. Мұндай портфельдің құрамына жас және тез дамып, өсіп жатқан компаниялардың акциялары кіреді. Аталған портфкльге инвестициялар салу қауіпі өте жоғары.

Консервативті өсу портфелі - өсу портфельдердің арасында ең қауіпсіз түрі болып табылады. Басты мақсаты: барынша сенімді, әрі минималды тәуекел жағдайында салыстырмалы жоғары емес және тұрақты табыс алу. Портфель көбінесе курстық құнының өсу қарқыны жоғары емес бірақ тұрақты болатын ірі, елге танымал компаниялардың акцияларынан құралады. Әдетте портфель құрамы ұзақ уақыт бойы тұрақты қала береді. Мұндай портфельге инвестициялар капиталдың сақталуына бағытталған.

Орташа өсу портфелі агрессивті және консервативті портфельдердің инвестициялық қасиеттерінің үйлесуі болып келеді. Мұндай портфель құрамына ұзақ уақыт мерзіміне алынатын сенімді бағалы қағаздармен қатар құрамы белгілі бір уақыт сайын жаңарып отыратын қауіпті қаржы құралдары кіреді. Осындай портфельдер капиталдың орташа өсімін және тәуекелдің орынды деңгейін қамтамасыз етеді. Бұл жерде сенімділік рөлін консервативті өсу қағаздары атқарса, табыстылық рөлін агрессивті өсу қағаздары атқарады. Орташа өсу портфелі портфельдің ең көп таралған түрі және жоғары тәуекелге бейімсіз инвесторлар арасында танымал.

Табыс портфелі ағымдағы жоғары табыс, яғни жоғары проценттік және дивидендтік төлемдер алуға бағытталған. Табыс портфелі көбінесе бағам құнының өсуі біркелкі келетін, жоғары дивидендтік төлемдермен сипатталатын акциялардан және жоғары ағымдағы төлемдерді қамтамасыз ететін облигация мен басқа да бағалы қағаздардан құралады.

Тұрақты табыс портфелі сенімділік деңгейі жоғары бағалы қағаздардан құрылады және инвесторға өте төмен тәуекел деңгейінде орташа табыс әкеледі.

Табысты қағаздар портфелі табыстылығы жоғары корпорациялар облигацияларынан және орташа тәуекел деңгейінде жоғары табыс әкелетін бағалы қағаздардан тұрады.

Өсу және табыс портфелі бағам құнының төмендеуінен, төмен проценттік пен дивидендтік төлемдер нәтижесінде шығындардың алдын алу мақсатында құрылады. Осындай портфельдің құрамына кіретін қаржы активтерінің бір бөлігі портфель құнының өсуін қамтамасыз етсе, екіншісі - табыс әкелуге бағытталады.

Екі бөліктің біреуі жоғалса, екіншісімен орны тола алады. Өсу және табыс портфелінің екі түрі бар.

Екі мақсатты портфель иеленушіге салынған капиталдың өсуі жағдайында жоғары табыс әкелетін бағалы қағаздардан құралады.

Теңгерілген портфель - тәуекелі мен табыстылығы теңгерілген портфель. Теңгерілген портфель белгілі бір қатынаста бағам құны қарқынды өсетін бағалы қағаздардан және жоғары табысты бағалы қағаздардан құралады. Портфель құрамына тәуекелі жоғары бағалы қағаздар кіруі мүмкін. Көбінесе оған жай және артықшылықты акциялар, сондай-ақ облигациялар кіреді.

Портфельдердің түрлері өте көп. Әрбір иеленуші бағалы қағаздар нарығының жағдайын ескеріп, портфель құрамын өзгерте отырып, өзінің жеке инвестициялық саясатын ұстанады. Портфельдің әрбір түрі үшін өзінің ерекше басқару әдістері бар /8/.

Бағалы қағаздар портфелін құру кезінде инвестор портфельдің келесі сипатқа жауап беретіндей етіп құруға ұмтылуы қажет:

салымның қауіпсіздігі;
табыстың тұрақтылығы;
салымның өтімділігі, яғни оның тез әрі шығынсыз қолма қол ақшаға айналуы /9/.

Шарттың үшеуі де бірдей орындалуы мүмкін емес. Сондықтан ымыра жасауға тура келеді. Мысалы, егер бағалы қағаздың сенімділігі жоғары болса, онда табыстылығы төмен болады. Портфель құруда ең басты мақсат инвестор үшін тәуекел мен табыстылықтың ең оңтайлы ара қатынасына қол жеткізу. Инвестициялық құралдардың белгілі бір жиынтығы бір мезгілде тәуекелді барынша азайтып, және табысты барынша көтере алады. Портфельді тиімді басқару үшін қаржы менеджері әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын келесі қағидаларды қолдануы қажет:

Белгілі бір бағалы қағаздарға инвестициялар салу тәуекелі табыстың күтілетін нәтижеден ауытқу ықтималдығы арқылы анықталады. Табыстың болжанған шамасын осы қағаздарға инвестициялардың динамикасының статистикалық мәліметтерін өңдеу негізінде анықтауға болады. Ал тәуекел күтілетін табыстан орташа квадраттық ауытқу арқылы анықталады.
Портфельдің жалпы табыстылығы мен тәуекелі оның құрылымын түрлендіру арқылы өзгере алады. Қазіргі кезде актив түрлерінің қалаған қатынасын құруға мүмкіндік беретін бағдарламалар бар, мысалы, берілген күтілетін табыс деңгейінде тәуекелді төмендететін немесе берілген тәуекел деңгейінде табысты барынша жоғарлататын қатынасты анықтай алады.
Инвестициялық портфельді құрастыру кезінде қолданылатын бағалар ықтималды сипат алады /10/.

Инвестицияның табысты болуы негізінен қаражатты актив түрлеріне дұрыс үлестіруге байланысты. Жасалған тәжірибелер бойынша түсімнің:

94%-ы таңдалған инвестициялық құрал түрімен (ірі компаниялардың акциялары, қысқа мерзімді қазынашылық вексель, ұзақмерзімді облигация, т. б) ;
4%-ы нақты бағалы қағаздарды таңдаумен;
2%-ы бағалы қағаздарды сатып алу кездегі баға берумен анықталады /11/.

Бұның себебі, бір түрлі бағалы қағаздар бір-бірімен өте тығыз байланыста орналасады.

Портфельді құруда негізгі мәселе - қасиеттері әртүрлі бағалы қағаздар арасында қатынасты анықтау. Классикалық бағалы қағаздар портфелін құруда негізгі қағидалар: кертартпалық, әртараптандыру және жеткілікті өтімділік қағидалары.

Кертартпалық қағидаты . Жоғары сенімді активтер және тәуеклді активтер ара қатынасын, тәуекелді активтерден мүмкін шығындар сенімді активтердің табыстарымен орны басатындай етіп ұстау. Сонда инвестициялық тәуекел негізгі капиталдың шығындалуы емес, тек жоғары емес табыстан құралады. Әрине, тәуекелсіз жоғары табысқа жету қиын. Алайда тәжірибе көрсеткендей инвесторлардың көбісі жоғары емес, бірақ сенімді табысқа қанағаттанып, жоғары табыс үшін жоғары тәуекелге барғысы келмейді.

Әртараптандыру қағидаты. Әртараптандыру - портфельдік инвестициялаудың ең негізгі қағидаты болып табылады. Қаншалықты табысты болып көрінгенмен, барлық қаражатты бір қағазға салуға болмайды. Әртараптандыру - бағалы қағаздардың бір түрінен жоғары емес табыстар басқа қағаздардың жоғары табыстарымен орнын толтыру негізінде тәуекелді төмендетеді. Яғни, портфельге бір бірімен тығыз байланыспаған, әртүрлі салалардан бағалы қағаздарды енгізу арқылы тәуекел азаяды. Бағалы қағаздар түрлерінің оңтайлы саны 8-ден 20-ға дейін. Егер портфельдегі түрлі активтердің, яғни бағалы қағаздар түрлерінің санын 8-ден сәл асатын болса, онда портфель тәуекелі айтарлықтай төмендемейді. Тәуекелді барынша төмендету үшін портфель құрамына кемінде 10-15 түрлі бағалы қағаздар кіруі қажет. Алайда, портфельді тым әртараптандырып жіберуден де сақ болған жөн /12/. Тым артық әртараптандыру жағымсыз нәтижелерге әкелуі мүмкін:

портфельді сапалы басқаруға кедергі туғызады;
табыстылығы, сенімділігі, өтімділігі жеткіліксіз қағаздарды сатып алу;
бағалы қағаздарды іздестіруге және бастапқы анализ жасауға кететін шығындардың өсуі;
бағалы қағаздардың шағын партияларын алу нәтижесінде шығындардың туындауы, т. б. /13/.

Артық әртараптандырылған портфельді басқарудан туындайтын шығындар жақсы нәтижеге апармайды. Себебі, тез өсетін шығындарға қарағанда, портфельдің табыстылығы жоғары қарқынмен өсетіні күмәнді.

Портфельдегі қаражаттың жеткілікті көлемі салалық және аймақтық әртараптандыру жасауға мүмкіндік береді. Салалық әртараптандыру портфельдің тек бір саладағы кәсіпорындардың бағалы қағаздарына қарай бағытталуынан сақтайды. Мысалы, әлемдік нарықта мұнай бағасының түсуі барлық мұнай өңдейтін компаниялардың акция бағаларының құлауына апаруы мүмкін. Сонда, қаражаттың осы саланың әртүрлі кәсіпорындарына үлестірілуі шығындардан құтқармайды. Дәл сол сияқты аймақтық жағдайда, бір аймақта орналасқан кәсіпорындардың акция бағасының төмендеуі белгілі бір аймақтың саяси тұрақсыздығы, ереуілдер немесе табиғи апаттар, т. б. нәтижесінде болуы мүмкін /14/.

Статистикалық зерттеулер көрсетіп отырғандай, айқын байланысы жоқ болғанымен көптеген акциялар бірдей өсіп және төмендеп отырады. Ал кебір акция бағаларының өсуі басқа акция бағаларының керісінше төмендеуіне апарады. Корреляциялық анализ әдісін қолдана отырып, портфель құрамына енетін осындай әртүрлі бағалы қағаздар арасында оңтайлы баланс табуға мүмкіндік береді /15/.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.