Инстинкт және қарым-қатынас

Жоспар
Кіріспе

1. Инстинкт
2. Инстинкттің ішкі және сыртқы факторлары.
3. Инстинкттің құрылымы.
4. Инстинкт және қарым.қатынас.
5. Үйрену
6. Дағды.
7. Дағдылардың қалыптасуы мен танымдық үрдістер.
8. Үйрену мен қарым.қатынас.
Пайдаланылған әдебиеттер

Инстинкт - бұл түрдің тәжірибесі, ал үйрену - индивидуалды тәжірибе болып табылады. Инстинктивті қозғалыстар табиғи таңдаудың нәтижесі болып табылады, бұл түрдің жинағаны. Инстинктивті жүріс-тұрыс өз кезегінде инстинктивті қозғалыстардан (позалардан) тұратын инстинктивті әрекеттерден (актілер) жинақталады. Бірнеше негізгі инстинкттер бар, олар: тамақтық, өзіндік сақтану, ұрпақ жалғастыру, ата-аналық жүріс-тұрыс. Олар тұқым қуалаушылықпен беріледі (тектік жолмен) және түрге тән болып табылады. Егер инстинктті шартсыз рефлекспен салыстыратын болсақ, онда ол шартсыз рефлекске қарағанда өзінің құрылымы бойынша күрделі болып табылады деп айтуға болады. Инстинкттің құрылымы оған үйренудің элементтерін енгізуге мүмкіндік беретін иілгіштік береді, ал жеке шартсыз рефлекстер қатал бағдарламаланған болып келеді.
Инстинктивті қозғалыстардың сипаты организмнің морфологиялық ерекшеліктерін анықтайды.

Инстинкттің ішкі және сыртқы факторлары.
Р. Декарт -инстинктивті жүріс-тұрысты ішкі факторлар түріндегі қозғалмалы күштердің өсерімен түсіндіретін механистикалық бағыттың негізін салушы болған.
Мистикалық бағыт инстинкттің ішкі себептерінен шыға отырып оның мақсатқа бағытталғандығын түсіндіреді. Шын мәнінде кез келген инстинкттің көрінуінің себептері сыртқы да, ішкі де факторлар болып табылады. Инстинкттің ішкі факторларын қарастырайық. Гомеостаз - организмнің ішкі ортасының тұрақтылығы, оның өмірлік іс-әрекеті үшін қажетті жағдайы екендігі мәлім. Теңдіктен кез келген ауытқу гомеостазды қайта қалпына келтіру үшін өзіндік реттеудің физиологиялық механизмдерін (қызметтік жүйелер) әрекетке келтіреді. Теңдіктен осы ауытқулар инстинкттердің ішкі факторлары болып табылады, олар жүріс-тұрыстың қанағаттандыруға бағытталған қажеттіліктерінің көрінуінде байқалады.
Табиғат ырғақты болып келеді және ол организмдегі түрлі үрдістер де ырғақтар түрінде өтеді. Ырғақтар тәуліктік, айлық, мезгілдік, космостық және т.б. болады. Мысалы, тәуліктік ырғақтар ОНЖ ырғағында көрінеді - ол жүріс-тұрыстың уақыт бойынша бейімделуін қамтамасыз ететін биологиялық сағаттар. Қалыпты жағдайларда ішкі ырғақтардың ағымы инстинкттің сыртқы факторлары болып табылатын сыртқы әсерлердің әсерінен өзгереді.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Ж О С П А Р
1. Инстинкт
2. Инстинкттің ішкі және сыртқы факторлары.
3. Инстинкттің құрылымы.
4. Инстинкт және қарым-қатынас.
5. Үйрену
6. Дағды.
7. Дағдылардың қалыптасуы мен танымдық үрдістер.
8. Үйрену мен қарым-қатынас.
Пайдаланылған әдебиеттер

Инстинкт

Инстинкт - бұл түрдің тәжірибесі, ал үйрену - индивидуалды тәжірибе болып табылады. Инстинктивті қозғалыстар табиғи таңдаудың нәтижесі болып табылады, бұл түрдің жинағаны. Инстинктивті жүріс-тұрыс өз кезегінде инстинктивті қозғалыстардан (позалардан) тұратын инстинктивті әрекеттерден (актілер) жинақталады. Бірнеше негізгі инстинкттер бар, олар: тамақтық, өзіндік сақтану, ұрпақ жалғастыру, ата-аналық жүріс-тұрыс. Олар тұқым қуалаушылықпен беріледі (тектік жолмен) және түрге тән болып табылады. Егер инстинктті шартсыз рефлекспен салыстыратын болсақ, онда ол шартсыз рефлекске қарағанда өзінің құрылымы бойынша күрделі болып табылады деп айтуға болады. Инстинкттің құрылымы оған үйренудің элементтерін енгізуге мүмкіндік беретін иілгіштік береді, ал жеке шартсыз рефлекстер қатал бағдарламаланған болып келеді.
Инстинктивті қозғалыстардың сипаты организмнің морфологиялық ерекшеліктерін анықтайды.

Инстинкттің ішкі және сыртқы факторлары.
Р. Декарт -инстинктивті жүріс-тұрысты ішкі факторлар түріндегі қозғалмалы күштердің өсерімен түсіндіретін механистикалық бағыттың негізін салушы болған.
Мистикалық бағыт инстинкттің ішкі себептерінен шыға отырып оның мақсатқа бағытталғандығын түсіндіреді. Шын мәнінде кез келген инстинкттің көрінуінің себептері сыртқы да, ішкі де факторлар болып табылады. Инстинкттің ішкі факторларын қарастырайық. Гомеостаз - организмнің ішкі ортасының тұрақтылығы, оның өмірлік іс-әрекеті үшін қажетті жағдайы екендігі мәлім. Теңдіктен кез келген ауытқу гомеостазды қайта қалпына келтіру үшін өзіндік реттеудің физиологиялық механизмдерін (қызметтік жүйелер) әрекетке келтіреді. Теңдіктен осы ауытқулар инстинкттердің ішкі факторлары болып табылады, олар жүріс-тұрыстың қанағаттандыруға бағытталған қажеттіліктерінің көрінуінде байқалады.
Табиғат ырғақты болып келеді және ол организмдегі түрлі үрдістер де ырғақтар түрінде өтеді. Ырғақтар тәуліктік, айлық, мезгілдік, космостық және т.б. болады. Мысалы, тәуліктік ырғақтар ОНЖ ырғағында көрінеді - ол жүріс-тұрыстың уақыт бойынша бейімделуін қамтамасыз ететін биологиялық сағаттар. Қалыпты жағдайларда ішкі ырғақтардың ағымы инстинкттің сыртқы факторлары болып табылатын сыртқы әсерлердің әсерінен өзгереді.
Инстинкттің сыртқы факторлары инстинктивті реакцияны жіберетін негізгі стимулдар болып табылады, бірақ негізгі стимулдарды тануды қамтамасыз ету үшін "туа берілген басталу механизмі" (ТБМ) ("врожденный пусковой механизм" ВПМ) бар, ол -- ортаның биологиялық белсенді жағдайларына жүріс-тұрыстың үйренгіштігін қамтамасыз ететін нейросенсорлық жүйелердің жиынтығы. ТБМ сәйкес жағдайларда арнайы инстинктивті реакцияларды тануды, бағалауды және интеграциялауды қамтамасыз етеді, одан кейін одақтасуды "алып тастау" өтеді. ТБМ-нің өзіне тән ерекшелігі - сыртқы стимулдарға, тіпті тітіркендіргіштердің белгілі-бір комбинациясына әсерленудің таңдамалылығы болып табылады.
Жануарлар негізгі тітіркендіргіштерге жүріс-тұрыстың туа берілген формаларының индивидуалды тәжірибесіне тәуелсіз әсерленеді.
Голландиялық зоолог Н. Тинбергеннің тәжірибелерінде күміс түстес шағаланың балапандары тіпті ата-аналық особтың негізгі белгілері бар макетке де әсерленген. Болашақ балапандарын басып жатқан үлкен шағалалар жұмыртқаларды ағаш, әйнек, тас, батпақтан жасалған көлемі, түсі және салмағы әртүрлі жұмыртқаларға алмастырғанды байқамаған, тек олар дөңгелек және тегіс болуы қажет. Негізгі стимулдар ұзақ уақытты эволюция үрдісі барысында негізгі бола бастады және оған біршама қарапайым, бірақ біршама үнемі стимулдар енді. Мысалы, пингвиндер ешқашанда адамнан қорықпайды, себебі адам пингвиндердің жанында ешқашанда өмір сүрмеген.

Инстинкттің құрылымы.
Американдық зерттеуші У. Крейг инстинкттің екі фазасын бөліп көрсетті, олар: іздеу және аяқтау фазалары.
Іздеу фазасы инстинкттің иілгіш фазасы болып табылады және айқын көрінетін бейімділік-зерттеу іс-әрекетімен сипатталады. Аяқтау фазасы, керісінше, қатал фаза және бір түрге жататын барлық өкілдерде бірдей өтеді.

Инстинкт және қарым-қатынас.
Қарым-қатынасқа қабілеттілік эволюция үрдісінде тек жануардың кейбір әрекеттері (қозғалыстары) сигналдық мәнге ие болған кезде ғана, яғни ақпаратты бере бастаған кезде пайда болды. Коммуникативті әрекеттердің ақпараттық мазмұны зоосемантика деп аталады, ал әрекет механизмі - зоопрагматика деп аталады.
Позалар, мимика және басқа да дене қозғалыстары үлкен ақпараттық мәнге ие болып табылады. Демонстрациялық жүріс-тұрыс - арнайы сигналдық мөні бар дененің белгілі-бір бөліктерін (дененің айқын бөліктері, өрнектер, жел толу, қанатты немесе жүндерді тікірейту) демонстрациялау зейін аударады. Жануарлардың қозғалыстары бірінші және екінші болып екіге бөлінеді. Бірінші қозғалыстар - "автохтонды", өмірлік іс-әрекетке қажетті (жүру, жүгіру, тамақ аулаудағы қозғалыстар және т.б.), екінші қозғалыстар - бірте-бірте сигналдық қызмет атқара бастаған "аллохтонды" қозғалыстар. Оларға диалог түрінде орындалатын рәсімденген қозғалыстар жатады.
Үйрену

Инстинкт пен үйренуді салыстыру жануарлардың осы түрінің психикалық даму деңгейі туралы пайымдауға мүмкіндік береді. Инстинктті құрайтын бөліктер неғұрлым көп және үйрену неғұрлым аз болса, жануарлардың психикалық, даму деңгейі соғұрлым төмен болады және керісінше. Бірақ инстинкттер ешқашанда үйренумен алмастырыла алмайды, өйткені үйрену кейбір шұғыл жағдайларда болмауы да мүмкін уақыттың белгілі-бір көлемін шығындауды талап етеді. Сондықтан эволюция үрдісі барысында инстинкттер, үйренудің біршама жоғарғы деңгейлері пайда болуы мүмкін екендігіне қарамастан, сақталып қалады. Торп бойынша жануарлардың үйрену түрлерінің классификациясы мынадай:
- әдеттену -- бейімделуге қарағанда реакцияларды шығындау- жаңа реакциялардың пайда болуы;
- бірінші реттегі шартты рефлекстер (И.П. Павлов ашқан шартты рефлекстер); - екінші реттегі шартты рефлекстер немесе құралдық үйрену (Торндайк бойынша); - латентті (бекітусіз); - инсайт-оқыту.
Оқыту тек жануар бекітуді алған кезде ғана өтеді деген Халлдың теориясына қарағанда, Э. Толменнің теориясы бойынша жануарлардың үйренуі бекітусіз де өте алады. Осы жағдайда қоршаған орта туралы ақпараттар кейіндеу тамақ табуда немесе жыныстық жұпты іздеуде қолданылуы мүмкін. Мысалы, кейбір құстар мен сүтқоректілер аймақты зерттеуге қабілетті, бұл оларға болашаққа ақпараттар береді.
Инсайт - оқыту - оқытудың жоғарғы формасы. Ол бірнеше минут үзбей ойланудың кульминациясы ретінде өтеді. "Инсайт", байқап көру және қателесу жолымен үйренуге қарағанда, жануарлардың тапсырманы өте тез арада шешкен жағдайларын белгілеу үшін қолданылады. Жануарлар осы байқап көрулерді ақылында (пайымдайды) жасайды деп айтуға болады. Майер пайымдау іс-әрекетін жаңа, қажетті нәтижеге қол жеткізу үшін тиімділердің құрылуында бір немесе бірнеше реакцияларды спонтанды біріктіруге қабілеттілік ретінде анықтайды.
Бір қатар ғалымдар есте қалдыру құбылысын да үйренуге жатқызады.
Г. Темброктың классификациясы бойынша үйренудің мынадай келесі формалары ажыратылады:
1 .Жабысқан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.