Абай Құнанбаев - өмірі, шығармашылығы

1. Өмірі шығармашылығы.
2. Қара сөздері.
3. Өлеңдері.

0л - ұлы ағартушы, композитор, философ, қазақ жазба әдебиетінің
негізін қалаушы, өз халқының, келешегің тереңнен ойлап, мың толғанған,
жан-жүрегімен езіле жырлаған ақындардың бірегейі.
Абай Құнанбаев 1845 жылы Қарқаралы округінде, Шыңғыстау бөктерінің-Қасқабұлақ қойнауында дүниеге келген.
Абай Құнанбайдың екінші әйелі Ұлжаннан туған. Бұл қазақ жерінде феодалдық-рулық қатынастар дәуірлеп тұрған кез еді. Оның әкесі Құнанбай осы замандағы әмірі күшті ірі байдың бірі болатын.
Абайдың балалық шағы XIX ғасырдың орта тұсында өтті. Бұл кезең —
Қазақстанда патшалық отарлау саясаты өршіп, ескі заман мен жаңа өмір
арпалысы басталған шақ. Осындай ортада тәрбиеленіп өскен Абай өмірге
жас шағынан ойлы көзқарасымен,- шындық жүрегімен терең зер сала
жүріп, әлеумет қайраткері болып шықты. Аға сұлтан Қ,үнанбай осындай
қоғамдық өмірде Абайдың да атақты жуан ортада отырғанын калады.
Ақылы мен қайраткерлігі қатар тұла бойдаан табылатын Қүнанбайдың ба
басы "шынжыр балақ, шұбар төс Ырғызбай" еді. Өзге балаларынан озып
шығып, артық туған Абайдыда қаһары қатал Құнанбай өз ырқына салғысы
келіп бағады. Жастайынан жорықшылық, бауырлык сияқты істерге дені
көбірек ауған өр мінезді Құнанбай ел билеушісі аға-сұлтан атанады. Сол
кездегі атқа мінерлерден қалған сөздерге қарағанда, Құнанбай - "қарадан
хан" болғанның бірі. Бұл туралы Абайдың Өмірбаянын жан-жақты зертте-
ген Мүхтар Әуезов те ашық айтады.
Құнанбай ескі заман еншісінде қалып, өткен-қоғамның уысынан шыға алмай шырмалса, Абай жаңа өмір жолына ұмтылып, шырғаланға түседі. Ақыл-ойы, қажыр-кайраты мол, билік қүмарлығы мен халыктың жанына батқан әрекеті көп Құнанбай мен халық.мүңын жоқтаушы 28 жастағы Абай арасындағы әке мен бала күресі өршіді. Абай ел ішіндегі феодалдық- рулық арпалыс пен айқасты көріп өсті. Қоғамдық, тарихи кайшылықтарды терең аңғарып, тани бастады.
Абай ел арасындағы озбыр күштер мен оған иек артқан жуандардың зорлық пәлеқорлығын ғана емес, өз әкесі мен оның жақын дотармын, да сынайды. Осылай әкенің, би-болыстардың елді зар, еңіретқен мінезімен озбырлы істерінен жиіркенеді. 0ларға қарсы алысушы әшкерелеуші, етіп Абайды әке жолынан гөрі тарих төріне өмірдің өзі шығарды. Оған патша ұлықтарымен жемтіктес болғаң қазақтын, билеп-төстеушілерініңі қара халықты тізесіне басқан өктемдігі де әсер етті. Бүл өқтемдік ел, бірлігін бұзып, жаңа өсіп еркен жайып, келе жатқан прогрестің жолына кесірін типзеді. Абайды да алысқа кұлаш серметіп, тарихи қоғамдық ойдарға жеделеген осындай жағдайлар екендігін Абай танушылар да анық айтқан.
Абайдын ағартушы, философ, демократ кемел ойлы қайраткер болып
қалыптасуына айдауда жүрген орыс демократтарымен достасуы үлкен
әсерін тигізді. Солардын, бірі — көрнекті революционер-демократ H. Г.
Чернышевскийдің серігі E. П. Михаэльс. Орыс әдебиетін оқып-үйренуге
көзін ашқан осы адал ниетті Михаэльс секілді орыс ойшылдары алдында
Абай қарыздар еді. А. Пушкин, Л. Н. Толстой, М. Ю. Лермонтов, M. A.
Крылов, M. E. Салтыков-Щедрин шығармалары Абайды тәнті етті. Солар¬
дын туындыларын ана тіліне аударды. А. Пушкиннің "Евгений Онегинін"
тамаша тәржімалай отырып Татьянаның әнін қазақ даласына таратты. Да-
наларды таный Абайдың да ұлылығы осында.

I Асанбай Асқаров – Ұлы Тұранның ұлдары. «Алматы – 1997»
1) Мырзатай Жолдасбек Ұлы
2) Қойшығара Сапғаралы Ұлы.
3) Ақсепеу Сейдімбек – Елтұтқа – «Алматы – 1998»
III Cұлтан Оразалиев – Абай елі «Алматы - 1994»
IV Абай – энциклопедиясы. «Алматы баспасы».
V Мұхтар Ауезов – Абай жолы. «Алма – Ата - 1987»