Тірі адамдарға, өлікке, айғақты заттарға жасалатын сараптама

1. Тірі адамдарға жасалатын сараптама
2. Өлікке жасалатын сараптама
3. Айғақты заттарға жасалатын сараптама

Сот-медицина сараптамасының объектілері: тірі адамдар, өліктер, медициналық сипаттағы мәселелер туындайтын тергеу және сот істерінің айғақты заттары мен материалдары. Сараптаманың әрбір түрі арнаулы ережелерге, мәселен, "Дене жарақаттарының ауырлық дәрежесін анықтау ережелері", "Сот-медицина мәйітханаларына өліктерді жіберу, оларды қабылдау ережелері, зерттеу, сақтау және беру тәртібіне сәйкес жүргізіледі. Бүл ережелерді Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен және республиканың Бас прокуратурасымен, Ішкі істер министрлігімен, Жоғарғы Сотымен келісілген, сондықтан олар дәрігерлер үшін де, тергеу және сот органдарының қызметкерлеріне де міндетті.
Тірі адамдарды куөландыру сот-медицина сараптамасынын ең жиі кездесетін түрі болып табылады. Сот медицинасының төжірибесінде тірі адамдарға сараптама жасаудың мынадай түрлері жүргізіледі:
1. Жарақаттану кезінде:
а) дене жарақаттарының ауырлық дәрежесін анықтау; ә) еңбекке жарамдылықты жоғалтуды анықтау;
б) өзін-өзі зақымдауды (дене мүшесін зақымдаушылықты) анықтау.
2. Жыныс жағдайын анықтау кезінде: а) жыныстық жетілгендікті анықтау; ә) жыныс амандығын анықтау;
6} түқымдылық қабілетті анықтау;
в) даулы жыныстық жағдайды анықтау (гермафродитизм);
г) жүктілікті, бала туғандықты, түсікті анықтау.
3. Жыныстық қылмыстар кезінде:
а) зорлап жасалған жыныс қатынасын анықтау; ә)азғындық әрекеттерді анықтау;
б) еркекаралық жыныс қатынасын анықтау;
в) соз ауруының жұғуын анықтау.
4. Басқа себептер бойынша:
а) мае болуға сараптама; ә) жас шамасын анықтау;
б) адамдардың үқсастығын анықтау.
Тірі адамдарға сараптама арнаулы сот-медицина емхана-ларында (ірі қалаларда) немесе әдеттегі поликлиника кабинеттерінде жүргізіледі. Оның клиникалық дәрігерлер қатысуымен кешенді түрде жүргізілуі де жиі кездеседі. Сот-меди¬цина сараптамасын басқа дәрігердің кеңесі керек болған жағдайда куәландырылушыны сол маманға жіберіп, кейбір мәселелерді оның шешуіне қалдырады.

1. Судебно-медицинская оценка степени тяжести телесных повреждений. М., 1976.
2. Аубакиров А.Ф. Криминалистическая экспертиза машинописных текстов. Караг, 1981
3. Аубакиров А.Ф. Криминалистическая цифровая фотография. Алматы, 2001.
4. Баев О.Я. Конфликтные ситуации на предварительном следствии. Основы размещени
и предупреждении. Воронеж, 1984.