Құн заңы - тауар өндірісінің заңы

1 Құн заңы
2 Қосымша құнның теориясы
3 Қосымша құн және пайда теориясы

Қоғамдық өндірістің тауарлы нысананың ерекшелігі құн занының іс-әрекетінен нақты көрінеді. Құн заңы тауар өндірісі мен тауар айналысының негізгі заңы. Құн заңының іс-әрекетінің мәні мынада: тауарларды өндіру мен айырбастау оларды жасап шығаруға жұмсалған қоғамдық қажетті еңбек шығындары негізінде жүзеге асырылуға тиіс. Сонымен құн заңы тауарлы өндірістің ең мәнді сипатын көрсетеді немесе әр қилы тауар өндірушілердің шаруашылық нәтижесінің қорытындысында өнім айырбастауда эквиваленттілікті талап етеді. Ал тауар ақша айналысында құн
заңы баға заңы болып табылады. Баға-құн заңының көрінісі. Құн-баға заңы немесе бағаның жинақталған көріну нысаны.
Құн заңы– тауар өндірісі жағдайында өндірушілер арасындағы байланыстарды, қоғамдық еңбекті бөлу мен ынталандыруды реттейтін объективті экономикалық заң. Бұл заңға сәйкес тауарлар өзінің құны негізінде өндіріліп айырбасталады, ал бұл құнның шамасы қоғамдық қажетті шығындармен өлшенеді.
Қоғамдық өндірістің тауарлы нысанының ерекшелігі құн заңының іс-әрекетінен нақты көрінеді. Құн заңы тауар өндірісі мен тауар айналысының негізгі заңы. Құн заңының іс-әрекетінің мәні мынада: тауарларды өндіру мен айырбастау оларды жасап шығаруға жұмсалған қоғамдық қажетті еңбек шығындары негізінде жүзеге асырылуға тиіс. Сонымен құн заңы тауарлы өндірістің ең мәнді сипатын көрсетеді немесе әр қилы тауар өндірушілердің шаруашылық нәтижесінің қорытындысында өнім айырбастауда эквиваленттілікті талап етеді. Ал тауар ақша айналасында құн заңы баға заңы болып табылады. Баға — құн заңының, көрінісі. Құн — баға заңы немесе бағаның жинақталған көріну нысаны.
Еңбек өнімдерінің жүйелі айырбастау процесінің дамуы кезеңінен бастап, құн заңы тауар өндірісінің бүкіл тарихында әрекет етеді. Қоғамда үстемдік ететін өндірістік катынастардың типімен байланысты оның әрекет ерекшелігі де өзгеріп отырады. Құн заңының тауар өндірушілерге әрекеті тек рыноктық бәсеке арқылы көрінеді. Осы рыноктық механизм қатынасы сұраныс пен ұсыныс арақатынасы, бағаның ауытқуы мен пайда нормасы, салалық және ішкі салалық бәсеке арқылы құн заңы қоғамдық өндіріске ықпал етеді. Ал оның негізі құн заңының өзінде емес, оның әрекет етуінің қоғамдық жағдайында, қоғамның экономикалық құрылысының сипатында.Айналыс саласында құн заңы бағаны халықтың төлем қабілеттігінің келемі мен құрылымын, сұраныс пен ұсыныстың арақатынасын анықтауда маңызды рөл атқарады.

1.Осипова Г.М., Экономикалық теория негіздері Алматы-2002.

2.Шеденов Ө.К., Сағындыков Е.Н., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С.,
3.Комягин Б.И., Жалпы экономикалық теория Ақтюбе-2004.
4.Макконелл К.Р., Брю С.Л., Экономикс: принципы, проблемы и политика М: Республика,1992
5.Экономикалық теорияның негіздері, оқулық Алматы,2002

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Құн заңы - тауар өндірісінің заңы.

Қоғамдық өндірістің тауарлы нысананың ерекшелігі құн занының іс-
әрекетінен нақты көрінеді. Құн заңы тауар өндірісі мен тауар айналысының
негізгі заңы. Құн заңының іс-әрекетінің мәні мынада: тауарларды өндіру мен
айырбастау оларды жасап шығаруға жұмсалған қоғамдық қажетті еңбек шығындары
негізінде жүзеге асырылуға тиіс. Сонымен құн заңы тауарлы өндірістің ең
мәнді сипатын көрсетеді немесе әр қилы тауар өндірушілердің шаруашылық
нәтижесінің қорытындысында өнім айырбастауда эквиваленттілікті талап етеді.
Ал тауар ақша айналысында құн
заңы баға заңы болып табылады. Баға-құн заңының көрінісі. Құн-баға заңы
немесе бағаның жинақталған көріну нысаны.
Құн заңы– тауар өндірісі жағдайында өндірушілер арасындағы
байланыстарды, қоғамдық еңбекті бөлу мен ынталандыруды реттейтін объективті
экономикалық заң. Бұл заңға сәйкес тауарлар өзінің құны негізінде өндіріліп
айырбасталады, ал бұл құнның шамасы қоғамдық қажетті шығындармен өлшенеді.
Қоғамдық өндірістің тауарлы нысанының ерекшелігі құн заңының іс-
әрекетінен нақты көрінеді. Құн заңы тауар өндірісі мен тауар айналысының
негізгі заңы. Құн заңының іс-әрекетінің мәні мынада: тауарларды өндіру мен
айырбастау оларды жасап шығаруға жұмсалған қоғамдық қажетті еңбек шығындары
негізінде жүзеге асырылуға тиіс. Сонымен құн заңы тауарлы өндірістің ең
мәнді сипатын көрсетеді немесе әр қилы тауар өндірушілердің шаруашылық
нәтижесінің қорытындысында өнім айырбастауда эквиваленттілікті талап етеді.
Ал тауар ақша айналасында құн заңы баға заңы болып табылады. Баға — құн
заңының, көрінісі. Құн — баға заңы немесе бағаның жинақталған көріну
нысаны.
Еңбек өнімдерінің жүйелі айырбастау процесінің дамуы кезеңінен бастап,
құн заңы тауар өндірісінің бүкіл тарихында әрекет етеді. Қоғамда үстемдік
ететін өндірістік катынастардың типімен байланысты оның әрекет ерекшелігі
де өзгеріп отырады. Құн заңының тауар өндірушілерге әрекеті
тек рыноктық бәсеке арқылы көрінеді. Осы рыноктық механизм қатынасы сұраныс
пен ұсыныс арақатынасы, бағаның ауытқуы мен пайда нормасы, салалық және
ішкі салалық бәсеке арқылы құн заңы қоғамдық өндіріске ықпал етеді. Ал оның
негізі құн заңының өзінде емес, оның әрекет етуінің қоғамдық жағдайында,
қоғамның экономикалық құрылысының сипатында.Айналыс саласында құн заңы
бағаны халықтың төлем қабілеттігінің келемі мен құрылымын, сұраныс пен
ұсыныстың арақатынасын анықтауда маңызды рөл атқарады. Құн заңын дұрыс
басшылыққа алудың қоғамдық еңбек өнімділігін, өндірістің тиімділігін
арттыруда, аз шығынмен көп нәтижеге жетуді, нақты рыноктық қатынасқа көшуді
қамтамасыз етуде, шаруашылық реформасын іске асыру маңызы зор.

Қосымша құнның теориясы

Бақытты және әдiл өмiр туралы адам баласының армандауларын ажырамас ең
қарапайым зат социалистiк доктринылар.Өзi бiрiншi ұтымды қисынды
социалистiк ойлардың бiрi Платонның пелсепесiнде ендi айтып шыққан.Содан
берi олар үлкен жиынды пайда болып жоғалды.

Ұлы утопиялық социалисттардың өте белгiлi аттары : Пiшендер – Симон,
Фурье және ОуэнӘттең, таза ғылыми жоспардағы олардың көзқарастары
күйсiмедi.Негiзiнде онда сала сынағыштық бар болған сол кезде қоғамдық
болды, сонымен бiрге келешек қоғамдық дамытуды бағыт туралы қызықты
болжамдардың қатары.Пiшендердiң жұмыстары дегенмен – Симон, Фурье және
Оуэндар негiзiнен маңызды теориялық негiздерi болмады.Бұл кемшiлiктi
жөнделсiн Маркс карл немiстi бастады.

Қосымша құнның теориясы

(1818-1883 ) Марксi карл қорғаушының iлгерi кететiн трирскогосының
жанұясында дүниеге келдi.Әке оны университет Боннскийге оқуға жiбердi.Маркс
анда пелсепемен соңына түстi және жақында мәслихаттың белсендi қатысушы
болды, басшылық ет профессор Руггемен.Сол озық көзқарастарда қашан кафедра,
1836 жылдағы Маркс айырылып Берлинге сұрыптаған болды.
Профессор қызметiне әзiрлеуге арналған университетте Марксаның
докторлық диссертациясының жалтыр қорғауларынан кейiн қалдыруы керек.Ол
дегенмен университеттiң басқаруын керiтартпа саясатымен тәнтi болмады және
сонша тиiмдi оны ұсыныс үшiн бас тарытты.Ол үшiн германдық
университеттердiң есiктерi осыдан кейiн болды.Карлды 1842 жылда Германию
тастап кеттi және ол басқа болған серiкпен және екiншi автормен (1820-1895
) Фридрихом Энгельсоммен тұңғыш рет кездескен Англияға кеттi.Маркс өз
қоғамдық қызметi Еуропа 1843 жылда айнала шығашаққан бастады.Ол содан соң
Энгельсоммен кездескен Брюссельге көштi.Олар бiрге коммунисттардың одағы
және 1848 жылдарда жасады күрес жұмыс капиталистiк жүйе жүрiсте коммунистiк
алмастырған төңкерiспен бiте алған туралы жеке алғанда сятын коммунистiк
партияның манифестi жазды.Ұқсас ойлар континенттiк Еуропаның үкiмет
шеңберлерiндегi естен танулары шақырды, Маркса кейiн не Брюсселялардан
жiбердi, Францияның содан соңы және Германии.Бiрге өз жанұясымен Маркстi
1849 жылда Лондонға сұрыптады.Өз коммунистiк ойларын жетiлдiруге тап анда
Энгельса арқылы ол бастады.Энгельс және Марксаның экономикалық еңбектерге
арналған бастапқы мағлұмат берген Манчестерде тоқымашы фабрикасымен
бiлдi.Маркстi 1867 жылда бiрiншi сол оның өмiрiнiң негiзгi еңбек болған
күрделi қаржы жариялады.Том екiншi және үшiншi Энгельстiң оның өлiмiнен
кейiн жариялады.Маркстi бұл кiтапқа өте бiршама бай капиталисттардың
қолдарындағы кәсiпкерлiктi басқаруды шоғырлау экономикалық ұйқы-тұйқы
шақыратын туралы алдағыны болжауға тырысып жазды.Сонда төңкерiс басталады,
және жұмыс жоғары жетедi.Маркса экономикалық теорияларды негiзде оның
көзқарас болған негiзiн салушы-классиктерi құн және қосымша құн, (17721823
) игерiлген Давидом Рикардолары туралы ұсыныс барлығымен жақын жинағы
жатады.Маркс олардың социалистiк мұраттардың марапаттың шарасыздықтың
дәйектемесiне өзгерттi.
Қосымша құн туралы оқуды Марксаның экономикалық теориясының
негiзi.Маркстi қосымша құнның зерттеуiне жақындай көрсетедi : Табиғат
ақшалар және тауарлардың иелерiнiң бiр тарабы, бiр тек қана жұмысшы күштiң
иелерiнiң басқа жағынанында өндiрiп алмайды.Бұл ретте жасалған өзi табиғат
та, мұндай өзiне тән қасиет барлық тарихи мерзiмдерге болар едi қоғамдық
қатынас та болып табылмайды.Ол, анық көп экономикалық төңкерiстердiң
алдыңғы тарихи дамытуды нәтиже, өнiмi, ежелгi қоғамдық құрылыстардан астам
қоғамдық өндiрiстiң бiр қатарының опат болуын өнiм, барып тұр.
Қосымша құн бұл еңбекпен малай құрылған құнмен және оның жұмысшы
күшiнiң құнының аралығында айырмашылығы.Капиталист малай тауарлардың онының
осындайда жасалған еңбектерi алады iске асырылып және ақшалардың олардың
сату алған сомасы бұл тауарлардың өндiрiсiне оның шығындары шектен шыққан
болады.Қорыта келгенде, капиталист өз табысы капитал айналымының аяқтауынан
кейiн алады.Капиталисттың табысы тауардың сатылатын бағасы және күрделi
қаржыны тудыру ретiнде оның өндiрiс жұмсаған күрделi қаржыны соманың
аралығында айырмашылықты сияқты сөз сөйлейдi.
Тек қана баламалардың айырбасы екенетiндiгiнен, Маркстiң көрсететiн
қосымша құн тауар айналымынан пайда бола алмайды.Ол, пайда бола алмағанында
және бағаға үстеме тауарлардан, сатып алушылар және дүкеншiлердiң өйткенi
өзара жоғалтулар және ұтыстары теңестiрер едi емес, iсте капиталисттардың
барлық табын ауқаттанғанында.Демек, қорыта келгенде, күрделi қаржыға
айналып кетуi керек болған ақшалардың құнының өсуi ақшалардың иесi бiртума
қасиетпен өздiң тұтынушы құны құнның жасауын процесспен тауардың нақты
тұтынуы еңбектiң затқа айналдыруын процесс болар едi мұндай құнының көз
болуға ие болар едитiн тауары базарға табуы керек болғанын ойлайды.және
ақшалардың иесi мұндай ерекше тауар базарға табады; еңбекке бұл
қабiлеттiлiктер, немесе жұмысшы күш.Тауарда еңбектiң өнiмi ғана емес,
адамның жұмысшы күшi болып қалыптасатын тауарлық өндiрiстiң дамытуын
жоғарғы баспалдақ капитализм барып тұр.
Алдында болған экономика мамандар пайдамен, рентамен, пайызбен әртүрлi
оның нақты қалыптары бар қосымша құндарды теңдестiрдi.Маркс оған
буржуазиялық қоғамның өмiрiнiң бетiнде айқындалатын қалыптарынан
тәуелсiздiң қосымша құнның өндiрiсiнiң процессi бастапқыда зерттедi.Содан
соңы, оның күрделi қаржыны қозғалыс қарап шығып қалай қосымша құн пайда,
пайыз және рентаның қалыбында сөз сөйлегенiн көрсеттi.
Құнның қайнар көзi бола, еңбек өзiмдi құнды алмайды.Сонымен бiрге құн
құратын қызмет оны қалай ауырлық ерекше салмақты иемдене алмайтын ерекше
құн ерекше температураның жылулығы, ерекше тоқ күшiнiң электрi иемдене
алмайды.Жұмысы капиталистқа сатады, еңбек емес, жұмысшы күш.Жұмысшы күш
қашан бұл тек қана тарихи шарттардың нақтылы күйiндесi, оның құны болып
еңбекпен анықталатын тауар болып қалыптасады, қоғамдық және орнын толтыру
оны өндiрiске қажеттi.
Басқа сөзбен айтқанда, жазады..Күрделi қаржыны зерттеуге кiтаптағы
Леонтьев.Маркса, капиталистты заң бұзудан салдарынан емес ауқаттанады, құн
емес, бұл заң, оның ары қарай дамытуы және тарату, және адамның жұмысшы
күшi тауар болып қалыптасатында оның өте толық өктемдiлiгi керiсiнше,
әсердiң нәтижесiнде.Бұл ерекше тауардың сатып алушысына жатады және
шекарасы өз бағасының орнын толтыруына қажеттi еңбек көлемiнiң
шекараларымен қажеттi тiптi де дәл келетiн жұмысшы күштiң жұмыс жасауы.Тап
солдың жағдайымен қосымша құнның өндiрiсi себепшi болған.Жұмысшы күштiң
қомысша еңбегi күрделi қаржыға арналған босқа келген еңбек бар және
сондықтан қосымша құн, ол ар жағында балама төлеп қоймайтын құнның
капиталистына құрастырады.
Мысалы, қалып тек қана та, бұл қомысша еңбекке тiкелей өндiрушiден
сығылатын Маркс жазады жалшы еңбектiң қоғамынан құл негiзделген қоғам
қоғамның экономикалық қоғамдық құрылыстары жұмыс айырады.Қомысша еңбектiң
аңсаушылығы капитализмда мүлде шексiз.Күрделi қаржы қомысша еңбекке
ақиқатында қасқыр қомағайлығын ашады.Маркс абсолюттi қосымша құнның
өндiрiсiнiң қарастыруына күрделi қаржыны мән және оның өздiгiнен өсуiн
жасырын сырды анықтап өтедi, лтi белгiлейдi..Леонтьев.Осыған байланысты ол
еңбектiң процессi еңбектiң процессi және құнның үлкеюiн процесстiң бiрлiгi
болып табылғанда капитализм шарттарындағы еңбектiң процессiнiң өте маңызды
талдауы немесе қосымша құнның өндiрiсi бередi.Маркс жұмысшы күш және бұл
тауардың өнiмдi тұтынуын жолмен капиталист алатын құнның тауарының құны екi
әртүрлi шамалар болады көрсетедi..Маркс тұрақты және айнымалы күрделi
қаржының аралығында айырмашылық тұңғыш рет ашты : тұрақты қапитал затқа
айналған жансыз еңбек өнiмге ескi құнды сақтап көтеру ғана емес, жаңа құнды
құру қабiлеттi жанды еңбекке қарсы қойылады.
Күрделi қаржыны бөлу тұрақты және айнымалыға Марксаның қосымша құнның
теориясында ең маңызды мәнi болады.Арқасында бұл күрделi қаржы өз үлкеюiмен
мiндеттi болатын күрделi қаржының бiр бөлiгi өз шамасында бұлжымайтын басқа
бөлiктен та бөлiнедi.Бұл күрделi қаржыны бөлулер табиғи қорытындымен және
еңбектiң екi жақты сипатының талдауы, осы Марксомды салдар болып табылады..
Онда қосымша құн, шығарылған төленбеген еңбегiмен жұмыс
болатындығынан, капиталист қызықтырады, өндiрiп алатын оның тауарлардың
кәсiпорындарындағы тұтынушы емес құн емес, олардың құн.Оның мақсаты, қоғам
қажеттiлiктi қанағаттандыру емес, қосымша құнның алуы, күрделi қаржыны
құнның үлкею.
Маркс : еңбектiң процессi және құнның бiлiмiнiң процессiнiң бiрлiгi,
өндiрiстiк процесс қалай бұл тауарлардың өндiрiсiнiң процессi; еңбектiң
процессi және өндiрiстiң капиталистiк процессi ол барып тұр құнның өсуiн
процесстiң бiрлiгi қалай тауарлық өндiрiстiң капиталистiк қалыбы ол барып
тұр.
Қосымша құнның өндiрiсi барлық процесстi мақсат осындай.Жұмысы
маңғазданған жұмыс уақытына айналдырылады, капиталист маңғазданған күрделi
қаржыны сияқты сөз сөйлегенi әлгiндей.
Маркс iзiнше сол капитализмның еңбектiң өнiмдiлiгiнiң жоғарылатуының
үш бас тарихи баспалдақтарын салыстырмалы қосымша құнның ұғымы анықталып
зерттейдi : оңай капиталистiк кооперацияны, бөлiсiп еңбектену және матаны,
машина және iрi өнеркәсiптi.
Еңбектiң өнiмдiлiгi, машинаның дамытулары барлық басқа құралдарға
тауарлар капитализмда арзандатып және қажеттi қомысша жұмыс уақыты өсе алу
үшiн жұмыс күнiнiң бөлiгiн соның өзi қысқартуға шақырылуға тәрiздi : олар
қосымша құндар өндiрiс емес болады.
Сұрақ пайда болады : қалай жарықта жинағы айтылған теорияшыл ретiндеге
Марксу жатады ?өз кiтабында жазады.Н.Костюк.Оның ұлы ғалымы әлде
орындамайтын сөз берулерiн таратумен өздiң мәлiмдiлiгi жасалуға ұмтылатын
популист болып табылады
Абзалдың сұрақтары жауапта бұл..ол күрделi қаржыда және басқа оның
шығармаларында айтылған ретiнде Марксаның өзi теорияның құрылымынан
шығу.Сонда айнымалы күрделi қаржы, қосымша құн, орнын толтыруды үлгi және т
жеке тұрғыларда тiптi қызықтыға оның теория бiлiнедi.д.), негiзiнен қисынды
т сәйкес емес.е.бекiтулер барлық iстеп шығылған олар бiрге шын көрсете
алмайды.Мүмкiн, бiздер, оның қосымша құнның теориясы, немесе Нтп әсермен
экономикалық дамытуды оның теориясына да қабылдауға көрсететiн.Олардың
әрқайсылары өз қадыры болады.Олардың жiберуi болғандықтан сәйкес еместен,
дегенмен бiр уақытта екi бұл теориялар қабылдауға болмайды.
Экономикалық ғылым - ең ертедегі ғылымдардың бірі. Алғашқы рет
экономия (ойкономия) термині біздің дәуірімізге дейін III-ші ғасырда
ертедегі грек ойшылдары Ксенофонт (б.д.д. 430-355 жж.) және Аристотель
(б.д.д. 384-322 жж.) еңбектерінде пайда болды.
Ойкономия (экономия) сөзі ретінде - (үй, шаруашылық) Аристотель құл
иеленушілік шаруашылықты жүргізуді ұйымдастыру туралы ұсыныстар жиынтығын
түсінген. Кейінірек, осы бір талаптарға сүйене отырып, феодалдық иелікті
жүргізу үшін ұсыныстар жиынтығы жасалды.
Экономикалық (тауарлы-ақша) байланыстардың дамуы феодалдық тұйықтылықты
жоюға және мемлекетгің пайда болуына әсер етті. Сол кездері жеке иеліктерді
жүргізумен шектелмеді және мемлекеттегі (мемлекет грекше — полис,
политейя деген сөз) барлық шаруашылықты жүргізудің жалпы ұлттық ережесін
анықтаудың алғашқы талпыныстары пайда болды. Мемлекеттік шаруашылықты
жүргізудің жалпы ережесі саяси экономия деген атқа ие болды. Алғашқы рет
саяси экономия деген ұғымды француз сарай қызметкері Антуан Мокретьен
қолданды. Ол Саяси экономия трактаты (1615 ж.) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.