Топырақ профиліне орналасқан балдырлардың жалпы сипаттамасы

1 Қыналар. Негізгі түрлері қыналар биоценозы
2 Микроскопиялық балдырлар жалпы сипаттама, негізгі түрлері. Балдырлар биоценозы.

Қыналар ерекше құрылымды тірі ағза. Денесі екі құрамдас бөліктерден құралған (балдыр және саңырауқұлақ). Сондықтан соңғы кезде оларды төменгі сатыдағы өсімдіктер тобына жатқызбастан, саңырауқұлақтар дүниесінің жеке бөлімі ретінде өз алдына қарастырады.
Қынаның денесі сырттай тұтас өсімдік болып байқалғанымен балдыр мен саңырауқұлақтың бір-бірімен селбесуінен құралған. Саңырауқұлақтың жіпшұмағы (шицелий) көк-жасыл балдырды орап жатады және жіпшелерімен (гифтар) қынаны төсемікке орнықтырады.
Күні бүгінде қынаның 26 мыңға жуық түрі белгілі. Оларды зерттейтін сала лихенология (грекше: Linen-қына) деп аталады. Қыналар кез келген жерлерде (тастың үстінде, шөлді, шөлейтті аймақтарды, тундрада және орманды) алқаптарда кездеседі. Бұлай таралу себебі: қолайсыз жағдайда қыналар уақытша анабиоз күйге түседі, кейіннен қалпына келіп тіршілігін қайта жалғастырады.
Сыртқы пішініне қарай қыналар 3 топқа бөлінеді:
1) Қабық (қаспақ) тәрізді қыналар. Ағаштың діңіне, тасқа жабысып, жұқа қабыққа ұқсас болып өседі.
2) Жапырақ тәрізді қыналар. Жапырақ пішініне ұқсас, ағаш түбіріне жабысып өседі.
3) Бұта тәрізді қыналар. Қарағайлы орманда төсемікте бұталанып. Жайылып өседі. Негізгі түрлері (құрттәрізді қына, пелтигера, бұғықына, цетририя, кладония)
Қыналар саңырауқұлақтар мен балдырлардың бірігіп, симбиоздың арқасында тіршілік етуінен пайда болады. Яғни саңырауқұлақтың жіпшелері (гифтер) балдырларға су және минералды заттарды жеткізіп береді. Өздері балдырлардың көмегімен фотосинтез нәтижесінде түзілген пайдалы заттармен қоректенеді. Қына құрамындағы саңырауқұлақтар тек қынада ғана жасай алады, балдырлар болса жеке өз бетінше тіршілік ете береді.
Ғалымдардың қорытындысы бойынша қыналардың құрамындағы саңырауқұлақтар балдырлармен паразиттік арақатынаста болуға бейімделген. Өйткені жеке өсірілген жағдайда балдыр еркін дамып көбейген болса саңырауқұлақтар спора түзбеген.