Кәсіпкерліктің мәні формалары мен бағыттары

Жоспар.

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

I. Кәсіпкерліктің даму эвалюциясы және негізгі теориясы ... ... ... ... ... .
1.1 Кәсіпкерліктің түрлері және формалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Кәсіпкерлікті басқару жүйесі мен тәсілі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

II. Қазақстан Респупликасының кәсіпкерлік жағдайын талдау ... ... ... ..
2.1 Аймақтық және жергілікті деңгейдегі кәсіпкерлік ... ... ... ... ... .

Қорытынды

Кіріспе

Экономикалық дамудың экономикалық моделі қазіргі заманғы экономикалық даму теорияларының арасында ең соңғы орында емес,оның мәні - экономика жағдайын жақсартуда жаңа шағын және орта кәсіпорындардың үлкен потенциалы бар екендігінде. Осы теорияға сәйкес мемлекет кәсіпкерлік белсенділікті ынталандырудың жеткілікті дәрежеде тиімді және оңтайлы әдістерін табу тиіс. Өтпелі экономика кезеңінде экономикалық дамудың кәсіпкерлік моделі жалпы эканомиканы сауықтырудың маңызды факторы және дағдарыстан шығу жолындағы алғашқы қадам болып табылуы мүмкін.
Бұл зерттеудің өзектілігі соңғы уақытта көптеген ТМД елдерінде кәсіпкерлік белсенділіктің төмендеп кетуінен туындап отыр. Қайта құрылған кәсіпорындардың көбісі барлың мүмкін болатын нұсқауларға, салықтарға шектеулерге шыдай алмай жабылып қалды. Тек шығын фирмалар ғана емес, сондай – ақ ірі өндірістік алыптардың да жабылу қаупі бар. Кәсіпкерлік әзірге экономиканың белсенді қоректенушісі бола қойған жоқ, дамыған нарықтық эканомикасы бар елдерде өрңс алғандай, жаңа жұмыс орындарын аша алмауда. Мұндай жағдайлардың себептерінің бірі фирманы тікелей басқару деңгейінің және мемлекеттік деңгейде қамтылған кәсіпкерлікті басқарудың тұтас жүйесінің жоқтығы, сондай – ақ жеке салаларда кәсіпкерлікті дамытуды қамтамасыз ететін тиімді механизмнің жоқтығы болып табылады. Қазіргі мол шетелдік кәсіпкерлік тәжірибеге қарамастан транзиттік эканомикасы бар елдердің ерекшеліктерін есепке ала отырып, шағын фирмаларды құру және жұмыс істеудің тәжірибелік мәселелерін зерттеуге, шағын және орта бизнесті анықтауға, кәсіпкерләк феноменінің маңыздылығын зерттеуге арналған бірқатар нақты зерттеулер жасау қажеттілігі бар.
Кәсіпкерлікті дамыту саласында теориялық және методологиялық мәселелері отандық , сондай – ақ, шетелдік ғалымдардың еңбектерінде
көрініс тапты. Дегенмен бұл салада жасалған жұмыстардың бар екндігіне қарамастан, ол жұмыстарда негізінен, кәсіпкерлік қызметін дамытудың жалпы экономикалық көзқарастары ғана қарастырылғандығын айтуымыз керек. XIX ғасыр басында – ақ Жан Батист Сэй кәсіпкерлікті жер және қаржы ресурстарын басқару проблемаларымен шұғылдануда. Бірақ кәсіпкерлікті басқару мәселесі негізгі өндіріс факторы ретінде әлі күнге дейін бірінші орынға қойылған жоқ . Бұл зерттеуде басқару тұрғысынан кәсіпкерлікті дамытудың концепциалық әдісі талданады.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасының 1992 ж 4 – шілдедегі 3-ХП жеке кәсіпкетлікті қорғау туралы заңы 1-2
2. Ержанов М.С. Теория и практика аудита –Алматы. 1995
3. Б. Мәдешев. Нарықтық экономика теориясына кіріспе – Алматы 1995. 65-73 б.
4. О. Сәбден, А.Тоқсанова Шағын кәсіпкерлікті басқару – Алматы 2002.
5. Шеденов. Жалпы экономикалық теория
6. Әубәкіров. Саяси экономия – Алматы 1992.
7. М. Имандосов Кәсіпкерліктің аймақтық құрылымы қандай? Алматы 2003. № 6 50-54 б.
8. М. Бисенғазив, А. Хамитов Кәсіпкерлік негіздірі Орал – 2001, 242 б.
9. С. Нысанбаев, Х. Қожамқұлова Коммерциялық кәсіпкерлік негіздері -Алматы 2004, 138 б.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым минисрлігі.

Экономикалық теория кафедрасы.

Тақырыбы: Кәсіпкерліктің мәні формалары мен бағыттары

Жоспар.

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...

I. Кәсіпкерліктің даму эвалюциясы және негізгі теориясы
... ... ... ... ... .
1.1 Кәсіпкерліктің түрлері және формалары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Кәсіпкерлікті басқару жүйесі мен тәсілі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

II. Қазақстан Респупликасының кәсіпкерлік жағдайын талдау ... ... ... ..
1. Аймақтық және жергілікті деңгейдегі кәсіпкерлік
... ... ... ... ... .
Қорытынды

Кіріспе

Экономикалық дамудың экономикалық моделі қазіргі заманғы экономикалық
даму теорияларының арасында ең соңғы орында емес,оның мәні - экономика
жағдайын жақсартуда жаңа шағын және орта кәсіпорындардың үлкен потенциалы
бар екендігінде. Осы теорияға сәйкес мемлекет кәсіпкерлік белсенділікті
ынталандырудың жеткілікті дәрежеде тиімді және оңтайлы әдістерін табу тиіс.
Өтпелі экономика кезеңінде экономикалық дамудың кәсіпкерлік моделі жалпы
эканомиканы сауықтырудың маңызды факторы және дағдарыстан шығу жолындағы
алғашқы қадам болып табылуы мүмкін.
Бұл зерттеудің өзектілігі соңғы уақытта көптеген ТМД елдерінде
кәсіпкерлік белсенділіктің төмендеп кетуінен туындап отыр. Қайта құрылған
кәсіпорындардың көбісі барлың мүмкін болатын нұсқауларға, салықтарға
шектеулерге шыдай алмай жабылып қалды. Тек шығын фирмалар ғана емес,
сондай – ақ ірі өндірістік алыптардың да жабылу қаупі бар. Кәсіпкерлік
әзірге экономиканың белсенді қоректенушісі бола қойған жоқ, дамыған
нарықтық эканомикасы бар елдерде өрңс алғандай, жаңа жұмыс орындарын аша
алмауда. Мұндай жағдайлардың себептерінің бірі фирманы тікелей басқару
деңгейінің және мемлекеттік деңгейде қамтылған кәсіпкерлікті басқарудың
тұтас жүйесінің жоқтығы, сондай – ақ жеке салаларда кәсіпкерлікті дамытуды
қамтамасыз ететін тиімді механизмнің жоқтығы болып табылады. Қазіргі мол
шетелдік кәсіпкерлік тәжірибеге қарамастан транзиттік эканомикасы бар
елдердің ерекшеліктерін есепке ала отырып, шағын фирмаларды құру және жұмыс
істеудің тәжірибелік мәселелерін зерттеуге, шағын және орта бизнесті
анықтауға, кәсіпкерләк феноменінің маңыздылығын зерттеуге арналған бірқатар
нақты зерттеулер жасау қажеттілігі бар.
Кәсіпкерлікті дамыту саласында теориялық және методологиялық
мәселелері отандық , сондай – ақ, шетелдік ғалымдардың
еңбектерінде
көрініс тапты. Дегенмен бұл салада жасалған жұмыстардың бар екндігіне
қарамастан, ол жұмыстарда негізінен, кәсіпкерлік қызметін дамытудың жалпы
экономикалық көзқарастары ғана қарастырылғандығын айтуымыз керек. XIX ғасыр
басында – ақ Жан Батист Сэй кәсіпкерлікті жер және қаржы ресурстарын
басқару проблемаларымен шұғылдануда. Бірақ кәсіпкерлікті басқару мәселесі
негізгі өндіріс факторы ретінде әлі күнге дейін бірінші орынға қойылған жоқ
. Бұл зерттеуде басқару тұрғысынан кәсіпкерлікті дамытудың концепциалық
әдісі талданады.

Даму эвалюциясы

Кәсіпкерлік туралы теориялық концепция алғашқы рет 1725 -1730
жылдары. Ричард Кантиллионның (Richard Cantilion) еңбектерінде баяндалды.
Кейінгі 250 жыл шегінде кәсіпкерлік теория әртүрлі ғылымдар мен
экономистердің еңбектерінде дамытылды да, олар бірте –бірте кәсіпкерлік –
бұл адамның тәуекелмен жанартпаға деген бейімділігі ғана бұл емес, қорыта
келгенде жаңа кәсіпорын құруды білдіретін ұғым деген пікірге келді. 1725
жылы Кантиллион кәсіпкерлікті, өз мойнына тәуекелді алумен байланыстырды,
сонымен қатар ол капитал салушы кәсіпкерлер мен өз еңбегін, ресурстарын
қолданушыларды ажыратып отырды (таблица1.1.) Ол кәсіпкерлерді өзіне өзі
жұмыс орнын жасайтын адам ретінде қарастырды. Адамды белгілі бір төлемақы,
сыйақы үшін жұмыс істеу қанағаттандырмаса, ол өз ойларын жүзеге асыру
жолдарын іздей бастайды, сөйте келе ол кәсіпкерге айналды. Кантиллионның
пікірінше, кәсіпкерлердің басты ерекшелігі олардың тұрлаусыз жағдайларында
жұмыс істеулері.
Пайдалана отырып, тәуекелге сияқты физократтар кәсіпкерлік концепциясын
кеңейте түсті. Олар Кантилион сияқты кәсіпкерлерді тқрлаусыздық иелері деп
санады, бірақ ілгері жылжи отырып, бұл анықтамаға өндіріс процесін енгізді,
демек сонымен бірге кәсіпкерлердің пайда табуы үшін белгілі экономикалық
ресурстарға ие болу қажеттілігі де енгізілді. Олардың түсінігінше кәсіпкер
өнім өндірісін ұйымдастыру, жаңа әдістерді енгізу және жаңа өткізу
нарықтарын іздестіру қажет. Басқа бір физократ Николас Бауде өндірушілер
мен фермерлер топтарының гүлденуі, олардың жаңалықтарға яғни жаңартпа мен
менеджментке деген бейімділіктеріне байланысты деп санады. Бауде еңбек
өнімділігінің ұлғаюындағы ғылым мен технологияның маңыздылығына әрдайым
ерекше көңіл аударып отырды. Ол кәсіпкер мен меншіктенушінің өзара
айырмашылықтары бар деп ұйғарды.

Кәсіпкерлік терминіне деген әртүрлі көзқарастардың эвалюциясы
Ғалымның фамилиясы, аты, Теорияда зерттелген негізгі ережелер
жарияланған жылы
Ричард Кантиллион (1725) Кәсіпкер - өзіне-өзі жұмыс орнын жасайтын адам.
Кәсіпкер тұрлаусыз және тәуелділік жағдайында
жұмыс істейді.
Жан Батист Сэй Кәсіпкерлік еңбек те – еңбек, жер, капитал
(1810) сияқты негізгі өндіріс факторы.

Карл Менджер Кәсіпкер шешім қабылдауда 4 сатыны қолдануы
(1871) қажет: мәлімет жинау, экономикалық есеп, тауар
таңдау және өндіріс жоспарының орындалуын
басқару.

Альфред Маршал Кәсіпкер мен менеджердің қызметтерінде
(1890) айырмашылықтар бар, демек оларға әртүрлі талап
қойылады.

Джозеф Шумппетер Кәсіпкердің міндеті – капиталды, еңбекті іске
(1910) қосу, жоспар құру және оның орындалуын
ұйымдастырудан тұрады.

Давид Макклеланд Кәсіпкер өз көзқарасын қорғай білу және
(1967) қиыншылықтарды жеңе білуі қажет.

Питер Друкер Кәсіпкерлер болашақ нәтижелерді болжай алу,
(1964) тәуекел ете алу және жергілік сияқты
қасиеттерге ие болуы керек.

бірінші рет пайда табуға мүмкіндік категориясын
енгізді.

Харви Либенстейн Кәсіпкердің міндеті – ресурстарды тиімділігі
төмен саладан, тиімділігі жоғары салаға
ауыстыру.

1776 жылы Адам Смит өзінің Халық байлығының табиғаты мен себептері
туралы зерттеулер атты еңбегін жазғанда, ол негізгі өндіріс
факторларынбөліп көрсетті: жер, еңбек, капитал.Кәсіпкерлік фенонимі жер,
еңбек, капитал сияқты өндіріс фактоларын жұмыс істеуге мәжбүрлейтін
қозғаушы күш болып табылады. Бірінші кезекте сқз, кәсіпкердің фирманы
құрудағы немесе барлық өндіріс факторларының белсенділігін арттыру арқылы
қазіргі кәсіпорынды дамытудағы зор еңбегі жөнінде болып отыр. Сондықтан,
кәсіпкерліктің соңғы уақытта негізгі өндіріс факторларымен бір қатарға
қойылып жүргені кездейсоқтық емес. Кәсіпкерлік экономиканың дамуына үлкен
үлес қосады, себебі осы қызметтің арқасында жаңа жұмыс орындары пайда
болады, техника және технология дамиды, жаңа өндіріс және қызмет көрсету
салалары қалыптасады, жаңа аймақтарды игеру жүзеге асырылып, ұлттық
кірістің көлемді бөлігі жасалды.
Кәсіпкерлікті тек жаңа бизнестің басталуымен жиі
байланыстырылады.Шындығында, кәсіпкерлік қызмет саласы әлдеқайда кең.
Бүгінгі фирмаларда өндіріс көлемін ұлғайтуға, фирма қызметінің географиясын
кеңнйтуге, фирманың дамуына жаңа күш беруге немесе жай фирманыңөмәр сүру
қабілеттілігін қолдауға және тақырға отырудан құтылуға деген қажеттіліктер
жиі туындайды. Кәсіпкерлік қызметінің бұл элементтерін бюджеттік, былайша
айтқанда, пайдасыз деп аталатын ұйымдарға да байланысты айтуға болады.
Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90- жылдардың басында, қайта құрудың
басталуымен айтыла бастады.Бұл кезде былайша айтқанда комсомолдық
кәсіпкерлік басталды, көптеген белсенді жас адамдар, негізінен комсомол
жетекшілері, жастардың шығармашылық ғылыми-техникалық орталықтары негізінде
кооперативтер құра бастады. Несиелеудің жеңілдік жағдайлары жасалды. Мұның
үстіне, өспелі инфяция жағдайына дәл осы кәсіпкерліктің алғашқы толқыны
төтеп беріп қана қоймай, сондай-ақ қажетті, былайша айтқанда, бастапқы
капитал жинай алды, себебі несие ақша қымбат алынып, арзан қайтарылды.

Кәсіпкерлік қызметін бұрынғы Кеғес Одағы кезінде 1987 жылы
қабылданған СССР азаматтарының жеке еңбек қызметі туралы заңы алғаш рет
ресмилендірді. 1988 жылы Кооперация туралы заң қабылданды. Қазақстан
Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпкерлік белсенділікті
қолдауға байланысты бірқатар заңдар қабылданды. Қазақстанда кәсіпкерліктің
дамуымен шаруашылық қызметінің еркіндігі туралы (1991) Жеке кәсіпкерлікті
қолдау және қорғау туралы (1992) заңы сияқты түрткі болды.
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы Президентінің 1997жылғы 6-
наурыздағы №3398 Шағын кәсіпкерлікті дамытуды белсендеті және мемлекеттік
қолдауды күшейту шаралары туралы және мемлекеттік 27-сәуірдегі №3928
Жеке қызмет және заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне деген
құқығын қорғау туралы жарлықтары кәсіпкерліктің дамуына жаңа күш берді.
Негізгі теориясы

Кәсіпкерлік – адам қызметінің ерекше саласы және ол еңбектің басқа
түрлерінен оқшауланып тұрады. Бұған кезінде атақты неміс экономисі Гарвард
университетінің профессоры Иозеф Алиоз Шумпетер (1883-1950жж.) мән берді.
Оның айтқан мынандай сөзін эпиграф етіп алуға болады: Кәсіпкер болу-
басқаның істегенін істемеу. Екінші жағынан кәсіпкерлер- алдымен
кәсіпкерлік жұмысты ұйымдастырушылар.Ол туралы француз экономисі Жан
Батист Сэй (1767-1832 жж.) былай деген: Кәсіпкер – адамдарды өндірістік
шеңбер ауқымында ұйымдастыратын адам Кәсіпкерлік терминін алғашқы рет
алғылшын экономисі Ричард Кантильон (1650 -1734 жж.) ендірді. Бұл ұғымға,
ол нарықтық тәуелділік жағдайында табыс алу мақсатымен өндірісті
ұйымдастырудағы адам белсенділігін жатқызды.
Нарықтық экономикада кәсіпкерлік орталық орынға ие және ол әлеуметтік
– экономикалық құбылыс ретінде кең спекторлы қоғамдық қарым

– қатынастарды қамтиды. Мұнда құқықтық, психологиялық, тарихи сәттер
көрініс алады.Сондай – ақ , кәсіпкерлік әрекет тіршілігіміздің экономикалық
жағдайларына да қатысты екені рас.
Ресейде, Қазақстанда кәсіпкерлік ерте заманнан келді. Қазақстаннның
көшпелі шаруашылық жағдайына кәсіпкерлік еркін дамыған жоқ Капитализмнің
дамуымен кәсіпкерлік те дамыды. 1861 жылғы реформадан кейін темір жол
құрылысы, ауыр өнеркәсіп салалары орын алды.
Кәсіпкерлік: мәні мазмұны. Буржуазиялық экономикалық теорияда
Кәсіпкер ұғымы 18 ғасырда қолданыла бастады. А. Смиттің ойы бойынша,
кәсіпкер – сауда – саттық мақсатты жүзеге асыру және пайда түсіру үшін
экономикалық тәуекелге баратын меншік иесі болып табылады. Ол өндірісті өзі
жоспарлайды, ұйымдастырады және соның нәтижесіне оған өзі иелік жағдайында
табыс алу мақсатымен өндірісті ұйымдастырудағы адам белсенділігін
жатқызды.
Ж..Б. Сэйдің анықтамасы бойынша, бұл - өндіріс факторларының
қисынын келтіріп ұштастыратын, экономикалық қызмет атқаратын адам.
Бүгінгі таңда кәсіпкер немесе өсімқор деп, иелігіндегі қажетті
құралдары өзінікі немесе қарызға алған бар пайдалы жұмысты ұйымдастырушы
адамды айтады. Бұлардың қатарына жататындар – шағын кәсіпорындардың иесі,
акционерлік қоғамның басқарушы, кооперативтің жетекшісі және шаруашылық
бірлестіктерінің менеджерлері.
Кәсіпкер дегеніміз кім? – Бұл сұраққа жауап іздестіту барысында
тікелей жеке адамдардың еңбекке бейімділігі мен қабілеттілігін және олардың
өздерінің ой – пікірлерін жүзеге асырудағы әрекетін сипаттауға тура келді.
Осы орайда, кәсіпкер – қашанда өз бетінше шешім қа былдамайды; белсенді,
жаңалыққа, оны тез жүзеге асыруға бейімдік танытады; нысаналы нәтижеге
жұмыс істейді; сындарлы сынға сын түзелмей, мін түзелмейді және орынды
мадаққа жақсының жақсылығын

айт, нұры тасысын дайын; ашық іскер адамдар арасында өзі сезінеді; өзіне
және серіктеріне қатаң талаппен қарайды; адамдарды басқаруға, оларды

түзелмей, мін түзелмейді және орынды мадаққа жақсының жақсылығын айт,
нұры тасысын дайын; ашық іскер адамдар арасында өзі сезінеді; өзіне және
серіктеріне қатаң талаппен қарайды; адамдарды басқаруға, оларды әрдайын
рухтандырып, іс – қимылдарын үйлестіріп отыруға бейім, икемді адамдар болып
келеді.
Еңбексіз адам, елге сыймас .
Кәсіпкерліктің ерекшеліктері:
- дербес және тәуелсіздік ;
- экономикалық ынталылық ;
- шаруашылық тәуекел және жеке жауапкершілік ;
- жаңашылдық ;
Шындығына келгенде, табыс кәсіпкерлердің кәсіпкерлік процестің барлық
қалған элементтерін қозғалысқа келтіре білуі мен дарындылығынан басталды.
Қазіргі заманғы теорияларда кәсіпкерліктің 7 концепциясы бөліп
көрсетіледі, олардың әрқайсысы өз алдына мекткп болып табылады және
кәсіпкерлік пен кәсіпкерлік процеске өздерінің түсініктемелерін береді.
Оларға жататындар:
1. Кәсіпкерліктің жеке тұлғалық қасиеттерді бағалау
ұстанымындағы мектебі.
2. Кәсіпкерліктің психологиялық мектекбі.
3. Кәсіпкерліктің классикалық мектебі.
4. Кәсіпкерліктің жетекші ұстанымындағы мектебі.
5. Кәсіпкерліктің ішкі мектебі.
6. Кәсіпкерліктің маркетингтік ұстанымындағы мектебі.
7. Кәсіпкерліктің менеджменттік ұстанымындағы мектебі.

Кәсіпорынның дамуының әртүрлі сатылары: бастама, бизнестің пайда
болуы, кемелдену мен өсу сатылары кәсіпкердің мінез – құлқы мен
қасиеттеріне әртүрлі талап қояды.
(1.2 –кестеде) әртүрлі мектептерге сәйкес кәсіпорынның әрбір даму
кезеңінде кәсіпкекрлікке қажетті мінез – құлықтар мен қабілеттерге
сипаттама берілген.
Кәсіпкерліктің жеке тұлғалық қасиеттерін бағалау ұстанымындағы
мектебі: Кәсікер болып туыла ма жүре келе әлде, бола ма? Адамды
менеджерлік, жетекші және қызметтерді жүзеге асыруда табиғи қасиеттерге ие
болу керек пе? Деген сұрақтарға жауап табуға тырысуда . Кәсіпкерліктің
осындай мектебі табысты кәсіпкер болу үшін белгілі бір жеке қасиеттерге ие
болу қажеттілігіне ерекше көңіл аударады . Басқаларды рухтандыру мен
қызықтыру үшін кәсіпкер өз ойының немесе бизнес концепциясының өмір
сүгіштігін дәлелдеп қана қоймай, қойылған мақсатқа жету үшін басқаларды да
қызықтырып, сендіруі керек.
Басқаларға осындай ықпал ету үшін, кәсіпкердің басқа кәсіпкерден де
табысты болуына мүмкіндік беретін белгілі қасиеттерге ие болуы шарт.
Кәсіпкерліктиің осы мектебіне сәйкес кәсіпкер тиісті шешім қабылдауда
және бизнесті іске асыру мүмкіндіктерін табуда сезімдік қабілеттерге ие
болады. Басқа мектептердің өкілдері нарықты болжау мен талдауға айрықша
көңіл бөлсе, кәсіпкерліктің жеке тұлғалық қасиеттері ұстанымындағы мектеп
кәсіпкердің табиғи сезіміне ерекше көңіл аударады. Ли Яккоканың түсіндіруі
бойынша, бұл – проблеманы сезіну және шешім қабылдау, ал басқалар алдымен
талдау жасау үшін мәліметтер мен деректерді жинап, талдап, қорытады және
шешім қабылдаудың тым нысандандырылған әдістерін қолданады.Бұл мектепке
сәйкес табысты кәсіпкер тәуелсіздік пен жетістікке ұмтылады және жұмыс
істеу қабілеттілігі мен табындылығы жоғарғы дәрежеде болады, тек қана өз
қабілетіні сенеді. Мектеп ішінде жігерлік, қаржылық, көрегендік , дербес
шешім қабылдай

білу және аянбаушылық сияқты қасиеттерге ерекше көңіл бөлінеді.

№ Мектептің Негізгі Мінез-құлық Кәсіпорын
атауы концепция және қабілет сатысы
1 2 3 4 5
1 Жеке тұлғалық Кәсіпкер табиғат Сезім Кәсіпорындар
қасиеттерді қабілет-терге, сезімдегі сер-гектік, ды
ба-ғалау аталатын 6 сезімге ие жі-герлік, қал-ыптастыр
ұстаны-мындағы ерекше тұлға қар-жылық а бастау
2 Психологиялық Кәсіпкерлер қызметін Тәуекел Кәсіпорын-ны
мектеп ынталандыратын ерекше қа-білеттілікң қалып-тасу
қажеттілік көзқарастарға ,жетістіктергбаста-масы
ие, жетістіктерге жетуге е құштарлық,
және тәуекелге бейім құндылық-тар
жүйесі
3 Классикалық Кәсіпкерлік процестің ЖаңартпашылықКәсіпорынның
мектеп негізгі процесстің және іскерлікқалып-тасу
негізгі жаңартпашылықтар белсенділік баста-масы
табыскерлік мүмкіндік-тер
іздестіру
4 Жетекшілік Кәсіпкер-басқалардың жәнеДәлелдеу, Өсу және
ұстанымдағы ынталандыратын, басқарушылық жетілу
мектеп басқаларды соңынан және са-тысы
ертетін жетекші адам жетекшілік
жанының сәулетшісі
5 Кәсіпкерліктің Кәсіпкерлік шеберлік ірі Ашылған Жіктелу
ішкі мектебі ұйымдарда қызмет көрсету мүмкіндіктергсатысы
және өткізу нарығын е, оңтайлы
кеңейту мақсатында шешіюмдерге
тәуелсіз құрылым қабылдау
бірліктерін құруда қабілеттілігі
пайдалануы мүмкін
6 Маркетингтік Кәсіпкерлік, өнімді бөлу Маркетингтік Өсу және
ұснымдағы мектепжәне жаңартпашылық талдау, жіктелу
процесті ұйымдастыру нарықтық сатысы
арқылы сұранысты мен әлеуетті
қажеттіліктеріндегі зерделеу
өзгерістерді тоқтаусыз
іздестіру процесі
ретілнде қарастырылады
7 Менеджменттік Кәсіпкер – кәсіпорынды Өндірісті, Өсу және
ұсынымдағы құрайтын және басқаратын еңбекті,қаржыжіктелу
мектеп адамдар кәсіпкерлерді қорларын сатысы
басқарудың барлық басқару
қызметтеріне үйретуге
болады.

Мұндай көзқарастың негізгі қарыластары – кәсіпкерліктің көбінесе
жағдаймен анықталатын әр алуандылығын мінез – құлық белгілері арқылы
сипаттау мүмкін емес дейтін жағдайлық көзқарастың жақтастары болып
табылады. Қазіргі менеджмент теорияларында жағдайлық көзқарастың мықты
ұстанымды жеңіп алуына қарамастан, кәсіпкерліктің жеке қасиет ұстанымындағы
теория басқа жасалып жатқан концепцияларға қарағанда өзінің жекелілігімен
қарапайымдылығының және де кәсіпкердің жеке қасиеттерін бағалау
мүмкіндігінің арасында кеңінен тарады.
Бұдан басқа жеке қасиет ұстанымындағы мектепке жақын тұрған мектеп ол
– кәсіпкерліктің психологиялық мектебі. Ол кәсіпкерлерді жұмысқа және
өмірге деген өте сирек кездесетін көзқарастар мен құндылықтарға ие деп
санайды. Психологиялық мектеп те жеке қасиет ұстанымындағы кәсіпкерлік
мектебі сияқты кәсіпкер басқалардан айрықшаланатын айқын белгілермен
сипатталады деп санайды. Жоғарыда атап өткен мектепке қарағанда
психологиялық мектеп кәсіпкер қасиеттерінің
келесі 3 тобын бөліп көрсетеді: 1) көзқарастар мен құндылықтардың жеке
тұлғалық жүйесі, оларға адалдық , жауапкершілік және әдепті тәртіп жатады;
2 ) тәуекелге бейімділік; 3) жетістіктерге деген құштарлық;
Құндылықтардың жеке тұлғалық жүйесі жайлы, атап айтқанда әдепті тәртіп
жайлы айтар болсақ , бірден шынында да ол осылай ма ? деген сұрақ
туындауы мүмкін. Тәртібі әдеп нормаларынан әлдеқайда алыс қаншама
кәсіпкерледі білеміз. Солай бола тұра бұл саладағы қазіргі зерттеулер
кәсіпкерлердің негізгі көпшілігінің әдептілік пен адалдық стандарттарына
жауап беретіндігін растайды. Сондай – ақ мектеп іліміне сәйкес кәсіпкерлік
тұлғаның сонау алғашқы қалыптасу сатыларында негізін қалайды.
Осы мектептегі бір автордың пікірінше, тәуекелге бейімділік кәсіпкеді
менеджерден айрықшалайтын, үстемдік етуші фактор болып табылады.(Mill,
1984) Кейбіреулер кәсіпкерлік қызметті ең алдымен тәуекелді өз мойына алу
деп санайды. Бірақ тәуекелге бейімділік тек қаржылық саланы ғана емес,

сондай – ақ жеке мансап пен жанұялық қарым – қатынас саласын да
қамтиды.Қазіргі заманғы сөздіктердің барлығында кәсіпкерлдікке берілген
анықтамада тәуекелді өз мойнына алу сияқты қасиеттер аталады.Әрине сөз
кәсіпкердің барлық мал – мүлкін тігуімен байланысты тәуекел жөнінде емес,
орташа қадағаланатын тәуекел жөнінде болып отыр.
Жетістікке деген құштарлық , еңбекқорлық және қажырлық кәсіпкер үшін
таптарыс қасиеттер болып табылады. Адамгершілік фактор, былайша айтқанда
сәйкес қасиеттердің жинақталуымен сипатталатын кәсіпкердің жеке тұлғасы,
оған тек кәсіпорын құруға ғана емес, сондай – ақ бизнесте сәтті жұмыс
істеуге де мүмкіндік береді. Жетістіктерге деген құлшыныс көптеген болашақ
кәсіпкер үшін ірі ұйымдардағы бюрократия жағдайында жұмыс істеуден бас
тартуға және өзінің жеке кәсіпорнын құру жолдарын іздестіруге итермелейтін
күшті ынталандыру көзі болып табылады.
Осы мектептің ілімін қарастыра келе, психологиялық мектеп кәсіпкердің
бастапқыда айқын қасиеттер мен құндылықтар жүйесіне ие
болуы керектігілмен сәйекстірілген концепцияны ұстанады деген қорытынды
жасауға болады. Әйтсе де, бұл қаситтерге жас күнінен ие болып, жеке өмір
сүре бастағанға дейін жақсы қалыптасқан болуы керек, себебі бұл қаситтер
мен қабілеттерді дәрісханада оқыту мүмкін емес. Қазіргі заманғы кәсіпкердің
негізгі қажетті сипаттамаларына мыналарды жатқызамыз: жетістіктерге деген
құштарлық , тәуекелге бейімділік және құндылық жүйесі, соның ішінде адалдық
, жауапкершілік және әдепті тәртіп.
Кәсіпкерліктің классикалық мектеп ілімдері, кәсіпкерлік процесінің
құрамы жаңартпашылық және жасампаздық қызметінен тұрады, сонымен қатар
кәсіпкерлік өз кәсіпорынның меншіктенуші болуы міндетті емес деп санаған
Шумпетер (1934) ілімінен үндеседі. Жоғарыда аталып сөзінен шыққан, оның
мәні бірнәрсе істеу , жауапкершілікті өз мойынына алуды білдіреді.
XVIII ғасырдың басында кәсіпкерлер деп әскери қаржы жұмсауды жүзеге
асыратын адамдарды атаған. 1700 жылы бұл терминінің мәні кеңейе

әскери объектілерді салу міндетін жүктейтін мердігерлерді де қамтитын
болды.
Классикалық мектеп бойынша тәуекел элементтері бар жаңартпашылық пен
жасампаздық қызметі кәсіпорындар құру кезеңінде әрі жұмыс істеу кезеңіндгі
кәсіпкерлік қызметтің негізгі шешуші факторы болып табылады. Бұдан басқа
бласқару түріне және жаңартпашылық сипатқа ие кәсіпорын ұйымдастыру
мүмкіндіктерін іздестіру бағытына да ие болуы керек. Сонымен қатар,
көптеген ғалымдардың пікірінші, жаңартпашылықтан қызметті көбінесе
қоғамныңдамуына үлкен үлес қоса отырып, өздерінің жаңартпашылық және
шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатрымен жүзеге асырады.
Кәсіпкерліктің жетекшілік ұстанымындағы мектебі сәйкес, кәсіпкер –
белгілі мақсаттарға жету мақсаттарға жету мақсатымен басқаларға әсер ете
алатын жетекші болып табылады. Кәсіпкерліктің жетекшілік ұстанымындағы
мектебіне сәйкес, кәсіпкер белгілі мақсаттарға жету мақсатымен басқаларға
әсер ете алатын жетекші болып табылады. Кәсіпкерліктің жетекшілік
ұстанымындағы мектебі кәсіпкердің және менеджердің адамдарды уәждеу,
қызықтыру және соңынан ерту қабілеттеріне көңіл аударады. Кәсіпкер жақсырақ
көретін және өзінің стратегиялық жоспарын іске асыру үшін басқаларды
соңынан ертіріп, қызықтыра алатын жетекші болуы керек. Бұл мектеп
шеңберінде 2 ағыс бар Бірінші ағыстың ауырлығы кәсіпкерліктің жеке
тұлғалық тұрғысындағы мектепке түседі және кәсіпкердің жағдайға бейімделу
мүмкіндігі, қарым – қатынас жасау, сияқты белгілі қасиеттер мен мінез –
құлық ерекшеліктеріне ие болу қажеттілігі көзқарасын қолдайды.
Осы мектептің екінші бағыты келесі сұрақтарға жауап табуға тырысады:

• Жетекші – кәсіпкер нақты орындаушылар үшін мақсаттар мен
тапсырмаларды қалай қалыптастырады және оның іске асырылуына
қалай қол жеткізеді?

• Тапсырманың орындалуына кәсіпкер – жетекші қалай жағдай жасайды?
Экономикалық мәні
Экономиканың негізін екі фундаменталды ақиқат құрайды және олар шын
мәнінде экономиканың барлық проблемаларын қамтиды.
1. қоғамның материалдық қажеттілігі шексіз немесе тойымсыз.
2. экономикалық ресурстар шеткі немесе сирек.
Экономикалық ресурстар дегеніміз не? Бұл – тауар өндіруде
қолданылатын барлық табиғат, адам және адамдардың өндірген құрал жабдық
ресурстары. Олар: фабрика, зауыт және ауылшаруашылық құрылыстар; әртүрлі
жабдықтар, инструменттер, өндірістік тауарлар мен ауыл шаруашылық өнімдерін
өндіруге қолданылатын машиналар; әртүрлі транспорт, байланыс құралдары;
материалдық байлықты өндіруге қатынасатын алуан түрлі еңбектер; жер және
қазбалы байлықтар. Олар мынандай үлкен категорияларға бөлінеді:
1. Материалдық ресурстар – жер оның табиғи байлығы және капитал;
2. Адамдар ресурсы – еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік.
Жер. Жер деген түсінікке барлық табиғи ресурстар жатады – өндірісте
қолданылатын барлық табиғаттық әншейін байлығы. Оған мынандай ресурстар
кіреді: жарылған жер, жайылыстар, ормандар, минералдар мен мұнайдың кен
байлықтары, су ресурстары т.б.
Капитал немесе инвестициялық ресурстар - барлық өндірілген құралдары,
яғни инструменттер, машиналар, жабдықтар, фабрика – зауыттар, қойма
транспорт, құралдарының барлыжқ түрлері жіне тауар өткізу торабы. Құрал
жабдықтарды өндіру және қорландыру процесін инвестициялау дейді.
Тауар екіге бөлінеді: 1. Инвестициялық тауарлар (капитал), олар тұтыну

тауаларын өндіруді тамасыз етеді; 2. Тұтыну тауарлары қоғамның қажетін
тікелей қанағаттандырады. Инвестициялық тауарға ақша капиталы кірмейді.
Ақша өндірмейді, яғни экономикалық ресурсқа жатпайды. Ақша – бұл финанс
капиталы, яғни нақты капитал емес, жалған капитал.
3. Еңбек – бұл кең мағыналы термин. Экономистер оны адамдардың тауар өндіру
және қызмет көрсетудегі күш ақыл – ой қабілеттілігін бейнелейді.
4. Кәсіпкерлік қабілеттілік – адамдың ерекше талантылығы. Оны түсіну үшін
кәсіпкердің төрт функциясы түсіну керек.
1. Кәсіпкер барлық ресурстарды: жер, капитал және еңбекті өнім өндіру
процесіне қосу ынтасын өз жауапкершілігіне алады, яғни өндірістің қозғаушы
күші, себебі істеген ісі пайда беретініне сенеді.
2. Кәсіпкер өндіріс процесіне барлық негізгі шешімдері өз қолына алады
және фирманың іс бағытын анықтайды.
3. Кәсіпкер – бұл жаңашыл, коммерциялық негізде жаңа тауар өндіруді, жаңа
технологияны енгізу, бизнесті ұйымдастырудың жаңа формаларын
енгізуге аянбай жұмыс істейтін кісі.
4. Кәсіпкер – бұл тәуекелге баратын кісі. Тәуекелге бару үшін істелетін
істің егжей – тегжейін айқын таңдап, қорытындысында не болатынын білген
жөн.Кәсіпкер тек қана өз уақыты, еңбегін, іс қабілеттілігін тәуекелге
салмайды, сонымен бірге өндіріске кеткен өзінің және өзінің серіктестерінің
немесе акционердің қаржыларын тәуекелге салады.
Кәсіпкекрлік істің қозғаушы күші – мол пай болады. Жоғарыдағы
көрсетілген ресурстар яғни өндіріс факторлары жеке кәсіпорындарға ақшалай
табыс ретінде беріледі.
Экономикалық ғылым сирек ресурстарды тиімді пайдалану жөніндегі ғылым
екенін кәсіпкер жете түсінуі керек.Экономикалық тиімділік – бұл шағын
өнім мәселесін қамтиды.Экономикалық ғылым кретериясы (өлшемі) әрбір өнім
бірлігіне шаққанда неғұрлым аз шығын жұмсау. Қорытып айтқанда қоғам барлық
ресурстарды тиімді пайдаланып неғұлым

көп өнім өндіруге талаптанады. Ол үшін ресурстарды толық іске қосып толық
қамтуға және өндіріс көлемін толық қамтамасыз ету қажет.Сондықтан толық
қамтылу деген экономикалық терминді түсіндіріп кетелік.
Толық қамтылу деген пайдалануға жарамды барлық ресурстарды іске
қосу, жұмысшылар жұмыссыз қалмауы керек; егіске жарамды жерлер, күрделі
жабдықтар бос тұрмауы, яғни барлық жарамды ресурстарды іске қосу керек.
Ресурстардың барлығы жұмыс істесе шығын көбейеді: жұмысшылар еңбек ақы
алады, инвестициялық тауарлар сатылады т.б.яғни ел байиды, нарық тауарға
толады, адамдардың әлеуметтік тұрмысы жақсарады. Қазақтың мақалы бар шығын
болмай, тығын болмайды деген. Қоғамның өмір сүру негізін материалдық
өндіріс, яғни адамдарға қажет байлықты өндіру құрайды.
Шын мәнінде, кәсіпкер өндірістің үш ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.