«ҚАЗАҚ ЕЛІ ЕГЕМЕНДІГІНІҢ ЖАРШЫСЫ – ХАН АБЫЛАЙ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ҚАЗАҚСТАН»
1 Ұлтымыздың ғасырлар бойы армандап,аңсаған, қол жеткізген егемендігі
2 Әбілмансұр
2 Әбілмансұр
Өркениетті қоғам құруға бет алған жұрттың бәрі де алдымен өзінің тарихи тамырын танытып, тарихи жадын қалпына келтіруге күш салады. Қазақ тарихы осы күнге дейін отаршылдардың еркінше бұрмаланып келді. Ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық құндылықтар бүркемеленіп,оның орнына жасанды, қазақ менталитетіне жат рухани өлшемдер орнатылды. Осының салдарынан халық өз тарихы туралы шындықтан адасып қалды.
Ұлтымыздың ғасырлар бойы армандап,аңсаған, қол жеткізген егемендігі – мемлекетіміздің тәуелсіздік тұғырын биіктетіп, елдің іші-сыртын бүтіндеп, шекарасын белгілеп, іргетасын шайқалтпай қымтап, өркениет үрдісінде өзіндік даму жолын таңдауға қол жеткізді.
Халқымыздың асыл ұл-қыздары,адал перзенттері, тоталитарлық жүйенің дәуірлеп тұрған кезінің өзінде де, ана тілін – ардағын аялап, тағдырына арашашы болып, егеменді ел болып, тәуелсіздікке қол жеткізіп, байып-көркеюіне үлес қосуды өздеріне мұрат тұтқан. Солардың бірі – халқымыздың дарынды да дара туған, абзал ұлы, қазақ феодалдық мемлекетінің бұрынғы шекарасын қалпына келтіріп, өз хандығы кезінде елдің саяси-экономикалық дамуына түбірлі өзгерістер енгізген, атақты мемлекет қайраткері - хан Абылай.
Ұлтымыздың ғасырлар бойы армандап,аңсаған, қол жеткізген егемендігі – мемлекетіміздің тәуелсіздік тұғырын биіктетіп, елдің іші-сыртын бүтіндеп, шекарасын белгілеп, іргетасын шайқалтпай қымтап, өркениет үрдісінде өзіндік даму жолын таңдауға қол жеткізді.
Халқымыздың асыл ұл-қыздары,адал перзенттері, тоталитарлық жүйенің дәуірлеп тұрған кезінің өзінде де, ана тілін – ардағын аялап, тағдырына арашашы болып, егеменді ел болып, тәуелсіздікке қол жеткізіп, байып-көркеюіне үлес қосуды өздеріне мұрат тұтқан. Солардың бірі – халқымыздың дарынды да дара туған, абзал ұлы, қазақ феодалдық мемлекетінің бұрынғы шекарасын қалпына келтіріп, өз хандығы кезінде елдің саяси-экономикалық дамуына түбірлі өзгерістер енгізген, атақты мемлекет қайраткері - хан Абылай.
1. «Отырар» энциклопедиясы «Арыс» баспасы. Алматы 2005.
2. Қазақ хандары. Алматы 2001.
3. Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа жолдауы «Егемен Қазақстан», 2.03.2006ж.
4. Қазақ елінің рәміздері, Е.Шаймерденов, А., Балауса, 1993ж.
2. Қазақ хандары. Алматы 2001.
3. Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа жолдауы «Егемен Қазақстан», 2.03.2006ж.
4. Қазақ елінің рәміздері, Е.Шаймерденов, А., Балауса, 1993ж.
Ә.О.Ж;540.2(574)
С-93
ҚАЗАҚ ЕЛІ ЕГЕМЕНДІГІНІҢ ЖАРШЫСЫ – ХАН АБЫЛАЙ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ҚАЗАҚСТАН
Г.Телеуова, А.Семізтаева
Шона Смаханұлы атындағы №44 орта мектебі, Тараз қ.
Өркениетті қоғам құруға бет алған жұрттың бәрі де алдымен өзінің тарихи
тамырын танытып, тарихи жадын қалпына келтіруге күш салады. Қазақ тарихы
осы күнге дейін отаршылдардың еркінше бұрмаланып келді. Ғасырлар бойы
қалыптасқан ұлттық құндылықтар бүркемеленіп,оның орнына жасанды, қазақ
менталитетіне жат рухани өлшемдер орнатылды. Осының салдарынан халық өз
тарихы туралы шындықтан адасып қалды.
Ұлтымыздың ғасырлар бойы армандап,аңсаған, қол жеткізген егемендігі –
мемлекетіміздің тәуелсіздік тұғырын биіктетіп, елдің іші-сыртын бүтіндеп,
шекарасын белгілеп, іргетасын шайқалтпай қымтап, өркениет үрдісінде өзіндік
даму жолын таңдауға қол жеткізді.
Халқымыздың асыл ұл-қыздары,адал перзенттері, тоталитарлық жүйенің
дәуірлеп тұрған кезінің өзінде де, ана тілін – ардағын аялап, тағдырына
арашашы болып, егеменді ел болып, тәуелсіздікке қол жеткізіп, байып-
көркеюіне үлес қосуды өздеріне мұрат тұтқан. Солардың бірі – халқымыздың
дарынды да дара туған, абзал ұлы, қазақ феодалдық мемлекетінің бұрынғы
шекарасын қалпына келтіріп, өз хандығы кезінде елдің саяси-экономикалық
дамуына түбірлі өзгерістер енгізген, атақты мемлекет қайраткері - хан
Абылай.
Әбілмансұр (1711 – 1781жж, Оңтүстік Қазақстан, Арыс жағасы) – қазақ
ханы, мемлекет қайраткері, қолбасшы және дипломат. Жәңгір ханның бесінші
ұрпағы. Ол ақтабан шұбырынды жылдарында жетім қалып, үйсін Төле бидің
қолына келеді. Аш-жалаңаштықтан жүдеген өңіне, өсіп кеткен шашына қарап
Төле би оған Сабалақ деп ат қойып, түйесін бақтырады. Әбілмамбет төренің
жылқысын да бағады. 1730-33 жж аралығында болған бір ұрыста бұрын белгісіз
жас жігіт Әбілмансұр жекпе-жекке шығып, қалмақтың бас батыры жоңғар
билеушісі Қалдан сереннің жақын туысы (кейбір деректерде күйеу баласы)
Шарышты өлтіреді. Жауға Абылайлап ат қойған Әбілмансұр жеңісті ұрыстан
соң, Орта жүздің сұлтаны деп танылып, қазақ даласындағы ең беделді
әміршілердің біріне айналады. Бұдан соңғы жерде Әбілмансұр есімі ұмытылып,
Абылай атанады.
1738-41 ж. Абылай бастаған қазақ қолы жоңғар басқыншыларына бірнеше
мәрте соққы береді. 1742 ж. Абылай тұтқиылдан шабуыл жасаған жоңғарлардың
қолына тұтқынға түседі. Қазақтың үш жүзінен Төле би бастап 90 адам елші
барып, келіссөз жүргізіп, 1743 ж. 5 қыркүйекте Абылайды тұтқыннан шығарып
алады. 1740 ж.тамызда ол Орта жүз ханы Әбілмәмбетпен, т.б. 120 старшынмен
Орынборға келіп, орыс өкіметінің қамқорына кіруге келісімін білдірді.
Сонымен бір мезгілде қазақ халқының тұтастығын сақтау мақсатында Шың
империясымен де қарым-қатынасын суытпады. Петербург пен Пекинге елшіліктер
аттандырды. Ол Ресей мен Қытай империяларының өзара қайшылықтарын қазақ
хандығы мүддесіне пайдаланып отырды. 1752 ж ол бастаған қазақ әскері шамасы
15-20 мың адам ойраттар қолының шабуылына тойтарыс берді. 1753 ж
желтоқсанда Абылай 5 мың жауынгерімен жоңғар әскерлерімен шайқасып,
бірталай қазақ жерін азат етті. 1754 ж сәуірде Абылай бастаған 1700 қазақ
әскері 10 мың қалмақпен соғысуға мәжбүр болса, сол жылдың шілде-тамыз
айында 4 мың әскермен Жоңғарияға жорық жасап, 3000 қалмақты тұтқынға алып
келді. 1756 ж Абылайдың бастауымен қазақтар қытайлар мен қалмақтардың
біріккен күшімен екі рет шайқасып, оның бірінде жеңіліп, екіншісінде
жеңіске жетеді. 1757 ж Абылайдың 6 мың әскері Қытайдың 40 мың әскерімен
шайқасынан соң, қытайлар Абылайдан бітім сұрады. Абылай бірде Қалдан
Серенмен бітімге келсе, бірде Дабашыны (Давациды)шауып, бірде оны және
Әмірсананы өзіне паналатты. Сөйтіп Ойрат ұлысының бөлшектене беруін
көздеді. 1754-55 және 1764 ж қырғыздар Жетісуда біраз ауылдарды шабады. Осы
себепті Абылай 1755, 1765 жылдары Қырғыз ұлысына қарсы жорық жасап, Іленің
сол жағасын, Шу бойын тазартады, қазақ пен қырғыздың Нарынқолдан Қордайға
тартылған, күні бүгінге дейін сақталып отырған шекарасын анықтайды.
Өмірінің соңғы 15 жылында Орта Азия хандықтарына қарсы тынымсыз күрес
жүргізеді. 1765-67 ж. Абылай қолының Қоқан билеушісі Ерденбекпен соғысының
нәтижесінде Түркістан, Сайрам, Шымкент қалалары қайтадан қазақтар иелігіне
өтті. Ташкент алым-салық төлеп тұратын болды.
1771 ж жасы жеткен Әбілмәмбет хан дүние салды. Үш жүздің басшы
өкілдері Түркістанда Абылайды хан көтерді. Абылай іс жүзінде жалғыз Орта
жүздің ғана емес, бүкіл Қазақ ордасының ұлы ханы болды. Ресей мен Қытай
империяларының арасында орналасқан Қазақ елінің геосаяси жағдайына
икемделген саясат жүргізді. Қытай әскерлері жоңғарларды жойып, Орта Азия
мен Қазақстанға ене бастаған кезде мұсылман елдерінің басын қосуға ұмтылып,
Ауған шаһы Ахмад Дурғанимен келіссөз жүргізді. Орыс бодандығынан бойын
тартып, патша әкімшілігінің шақыруымен хандық белгілерді қабылдау үшін 1779
ж қазан айында Петропавл бекінісіне барудан бас тартты. Пугачев көтерілісі
кезінде 3 мың әскерімен Қасірет белдеуі бойындағы орыс бекіністерін
шапты. Шоқан Уәлиханов: 1771 жылы хан сайландырып, ант бергісі келмеді.
Сөйтіп ол өзін халық қалап, баяғыда-ақ бұл ... жалғасы
С-93
ҚАЗАҚ ЕЛІ ЕГЕМЕНДІГІНІҢ ЖАРШЫСЫ – ХАН АБЫЛАЙ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ҚАЗАҚСТАН
Г.Телеуова, А.Семізтаева
Шона Смаханұлы атындағы №44 орта мектебі, Тараз қ.
Өркениетті қоғам құруға бет алған жұрттың бәрі де алдымен өзінің тарихи
тамырын танытып, тарихи жадын қалпына келтіруге күш салады. Қазақ тарихы
осы күнге дейін отаршылдардың еркінше бұрмаланып келді. Ғасырлар бойы
қалыптасқан ұлттық құндылықтар бүркемеленіп,оның орнына жасанды, қазақ
менталитетіне жат рухани өлшемдер орнатылды. Осының салдарынан халық өз
тарихы туралы шындықтан адасып қалды.
Ұлтымыздың ғасырлар бойы армандап,аңсаған, қол жеткізген егемендігі –
мемлекетіміздің тәуелсіздік тұғырын биіктетіп, елдің іші-сыртын бүтіндеп,
шекарасын белгілеп, іргетасын шайқалтпай қымтап, өркениет үрдісінде өзіндік
даму жолын таңдауға қол жеткізді.
Халқымыздың асыл ұл-қыздары,адал перзенттері, тоталитарлық жүйенің
дәуірлеп тұрған кезінің өзінде де, ана тілін – ардағын аялап, тағдырына
арашашы болып, егеменді ел болып, тәуелсіздікке қол жеткізіп, байып-
көркеюіне үлес қосуды өздеріне мұрат тұтқан. Солардың бірі – халқымыздың
дарынды да дара туған, абзал ұлы, қазақ феодалдық мемлекетінің бұрынғы
шекарасын қалпына келтіріп, өз хандығы кезінде елдің саяси-экономикалық
дамуына түбірлі өзгерістер енгізген, атақты мемлекет қайраткері - хан
Абылай.
Әбілмансұр (1711 – 1781жж, Оңтүстік Қазақстан, Арыс жағасы) – қазақ
ханы, мемлекет қайраткері, қолбасшы және дипломат. Жәңгір ханның бесінші
ұрпағы. Ол ақтабан шұбырынды жылдарында жетім қалып, үйсін Төле бидің
қолына келеді. Аш-жалаңаштықтан жүдеген өңіне, өсіп кеткен шашына қарап
Төле би оған Сабалақ деп ат қойып, түйесін бақтырады. Әбілмамбет төренің
жылқысын да бағады. 1730-33 жж аралығында болған бір ұрыста бұрын белгісіз
жас жігіт Әбілмансұр жекпе-жекке шығып, қалмақтың бас батыры жоңғар
билеушісі Қалдан сереннің жақын туысы (кейбір деректерде күйеу баласы)
Шарышты өлтіреді. Жауға Абылайлап ат қойған Әбілмансұр жеңісті ұрыстан
соң, Орта жүздің сұлтаны деп танылып, қазақ даласындағы ең беделді
әміршілердің біріне айналады. Бұдан соңғы жерде Әбілмансұр есімі ұмытылып,
Абылай атанады.
1738-41 ж. Абылай бастаған қазақ қолы жоңғар басқыншыларына бірнеше
мәрте соққы береді. 1742 ж. Абылай тұтқиылдан шабуыл жасаған жоңғарлардың
қолына тұтқынға түседі. Қазақтың үш жүзінен Төле би бастап 90 адам елші
барып, келіссөз жүргізіп, 1743 ж. 5 қыркүйекте Абылайды тұтқыннан шығарып
алады. 1740 ж.тамызда ол Орта жүз ханы Әбілмәмбетпен, т.б. 120 старшынмен
Орынборға келіп, орыс өкіметінің қамқорына кіруге келісімін білдірді.
Сонымен бір мезгілде қазақ халқының тұтастығын сақтау мақсатында Шың
империясымен де қарым-қатынасын суытпады. Петербург пен Пекинге елшіліктер
аттандырды. Ол Ресей мен Қытай империяларының өзара қайшылықтарын қазақ
хандығы мүддесіне пайдаланып отырды. 1752 ж ол бастаған қазақ әскері шамасы
15-20 мың адам ойраттар қолының шабуылына тойтарыс берді. 1753 ж
желтоқсанда Абылай 5 мың жауынгерімен жоңғар әскерлерімен шайқасып,
бірталай қазақ жерін азат етті. 1754 ж сәуірде Абылай бастаған 1700 қазақ
әскері 10 мың қалмақпен соғысуға мәжбүр болса, сол жылдың шілде-тамыз
айында 4 мың әскермен Жоңғарияға жорық жасап, 3000 қалмақты тұтқынға алып
келді. 1756 ж Абылайдың бастауымен қазақтар қытайлар мен қалмақтардың
біріккен күшімен екі рет шайқасып, оның бірінде жеңіліп, екіншісінде
жеңіске жетеді. 1757 ж Абылайдың 6 мың әскері Қытайдың 40 мың әскерімен
шайқасынан соң, қытайлар Абылайдан бітім сұрады. Абылай бірде Қалдан
Серенмен бітімге келсе, бірде Дабашыны (Давациды)шауып, бірде оны және
Әмірсананы өзіне паналатты. Сөйтіп Ойрат ұлысының бөлшектене беруін
көздеді. 1754-55 және 1764 ж қырғыздар Жетісуда біраз ауылдарды шабады. Осы
себепті Абылай 1755, 1765 жылдары Қырғыз ұлысына қарсы жорық жасап, Іленің
сол жағасын, Шу бойын тазартады, қазақ пен қырғыздың Нарынқолдан Қордайға
тартылған, күні бүгінге дейін сақталып отырған шекарасын анықтайды.
Өмірінің соңғы 15 жылында Орта Азия хандықтарына қарсы тынымсыз күрес
жүргізеді. 1765-67 ж. Абылай қолының Қоқан билеушісі Ерденбекпен соғысының
нәтижесінде Түркістан, Сайрам, Шымкент қалалары қайтадан қазақтар иелігіне
өтті. Ташкент алым-салық төлеп тұратын болды.
1771 ж жасы жеткен Әбілмәмбет хан дүние салды. Үш жүздің басшы
өкілдері Түркістанда Абылайды хан көтерді. Абылай іс жүзінде жалғыз Орта
жүздің ғана емес, бүкіл Қазақ ордасының ұлы ханы болды. Ресей мен Қытай
империяларының арасында орналасқан Қазақ елінің геосаяси жағдайына
икемделген саясат жүргізді. Қытай әскерлері жоңғарларды жойып, Орта Азия
мен Қазақстанға ене бастаған кезде мұсылман елдерінің басын қосуға ұмтылып,
Ауған шаһы Ахмад Дурғанимен келіссөз жүргізді. Орыс бодандығынан бойын
тартып, патша әкімшілігінің шақыруымен хандық белгілерді қабылдау үшін 1779
ж қазан айында Петропавл бекінісіне барудан бас тартты. Пугачев көтерілісі
кезінде 3 мың әскерімен Қасірет белдеуі бойындағы орыс бекіністерін
шапты. Шоқан Уәлиханов: 1771 жылы хан сайландырып, ант бергісі келмеді.
Сөйтіп ол өзін халық қалап, баяғыда-ақ бұл ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz