Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу

Жоспар
Кіріспе

1 Қаракөз ханым
2 Жиренше шешен мен Қарашаш сұлудың айтысы

Қаракөз ханым өлген соң, Жиренше қатын алмай көп жүріпті. Ойлаған сынына дәл қыз кездеспейді, кез келген қызды ұнатпайды. Сөйтіп жүргенде бір жігіт кездесіп, жолдас болыпты, өзі көп үндемейтін адам екен. Бір мезгілде Жиренше жігітке қарап: «Жол қысқартайық»,- дейді. Жігіт жауап қайырмайды. Тағы бір кезде Жиренше жігітке: «Ағаш қазан қайнатайық»,- дейді, жігіт жауап қайырмайды. Тағы да біраздан соң бір көшіп кеткен елдің жұртын көргенде Жиренше: «Мынау бір бейбастақ үйдің жұрты екен»,- дейді. Жігіт оған да жауап бермейді. Сонымен екеуі бір елге жақындағанда, жаңбыр құйып кетеді. Ауыл сыртында тезек теріп жүрген бір топ қыз жаңбыр жауып кеткен соң қаптарын арқалап, ауылға қарай жүгіре жөнеледі. Тек бір қыз сырт киімін шешіп, қапқа жауып отырып қалады. «Мына қызда бір сыр болар», - деп, Жиренше отырып қалған қызға келеді. Қыз асқан сұлу екен, Жиреншеге қыздың көркі ұнайды. Енді ақылы қандай екен деп сынау үшін: «Сен көп қыздан неге бөлініп, жалғыз отырып қалдың?» - дейді Жиренше.
- Мен басқа қыздарға еріп ақымақ болайын ба?- дейді қыз.
- Олар қалай ақымақ болады?- дейді Жиренше.
- Олардың, ақымақтығы мынада: келе жатқан алды бар, арты жок, шағын бұлт. Бұл өткінші жаңбыр, аз жауып ашылады. Ал олар үйге барғанша отындары да, барлық киімдері де су болады. Су болған отындары жанбайды, киімдерін кептіре алмайды. Мен отыныма шапанымды жаптым, отынымның, ығына өзім отырдым; менің су болған жалғыз-ақ, шапаным. Отыным, өзге киімдерім құрғақ; үйге барғанда отынымды жарып, шапанымды кептіріп аламын, - дейді.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу
Қаракөз ханым өлген соң, Жиренше қатын алмай көп жүріпті. Ойлаған сынына дәл қыз
кездеспейді, кез келген қызды ұнатпайды. Сөйтіп жүргенде бір жігіт кездесіп, жолдас
болыпты, өзі көп үндемейтін адам екен. Бір мезгілде Жиренше жігітке қарап: Жол
қысқартайық,- дейді. Жігіт жауап қайырмайды. Тағы бір кезде Жиренше жігітке: Ағаш
қазан қайнатайық,- дейді, жігіт жауап қайырмайды. Тағы да біраздан соң бір көшіп
кеткен елдің жұртын көргенде Жиренше: Мынау бір бейбастақ үйдің жұрты екен,дейді. Жігіт оған да жауап бермейді. Сонымен екеуі бір елге жақындағанда, жаңбыр
құйып кетеді. Ауыл сыртында тезек теріп жүрген бір топ қыз жаңбыр жауып кеткен соң
қаптарын арқалап, ауылға қарай жүгіре жөнеледі. Тек бір қыз сырт киімін шешіп, қапқа
жауып отырып қалады. Мына қызда бір сыр болар, - деп, Жиренше отырып қалған
қызға келеді. Қыз асқан сұлу екен, Жиреншеге қыздың көркі ұнайды. Енді ақылы қандай
екен деп сынау үшін: Сен көп қыздан неге бөлініп, жалғыз отырып қалдың? - дейді
Жиренше.
- Мен басқа қыздарға еріп ақымақ болайын ба?- дейді қыз.
- Олар қалай ақымақ болады?- дейді Жиренше.
- Олардың, ақымақтығы мынада: келе жатқан алды бар, арты жок, шағын бұлт. Бұл
өткінші жаңбыр, аз жауып ашылады. Ал олар үйге барғанша отындары да, барлық
киімдері де су болады. Су болған отындары жанбайды, киімдерін кептіре алмайды. Мен
отыныма шапанымды жаптым, отынымның, ығына өзім отырдым; менің су болған
жалғыз-ақ, шапаным. Отыным, өзге киімдерім құрғақ; үйге барғанда отынымды жарып,
шапанымды кептіріп аламын, - дейді. Қыздың көркіне ақылы сай, Қаракөздей болып
көрінеді. Бұл қызға енді бір сөз айтып көрейін деп Жиренше:
Бүркеніп жалғыз отырсың,
Бойға жеткен жас бала.
Ұнатсаң, айтқан сөзімді,
Күлімдеп көзің бері қара!
Оңаша бір сөзім бар,
Ақылың болса сен ұғар.
Менің атым Жиренше,
Жол берген маған хан-к,ара,—
дейді. Сонда қыз бөгелместен:
Сыртыңнан естіп қанық ем,
Шешен деген атыңды.
Түсіңе бұрын танық ем,
Жаңа көрдім затыңды.
Айтар жерің осы ма,
Көңілдегі датыңды? деп күлімсіреп өң бергендей болып:
Уәде қылып келіп пе ең,
Сөйлесем деп осы жерге.
Жалғыз атты жолаушы,
Аулақ менен көш жерге.
Құрбыңды іздеп тауып ал,
Жас қыз сөзіңді есітер ме? дейді.
Жиренше шешен қызды әбден ұнатып ішінен: Құдай жазса сені алармын, - деген ойға
келеді. Ауыл мен екі арада өзен бар екен.
- Мынау өзеннің өткелі қай жерде? - дейді Жиренше.
- Анау жерде бір өткел бар - алыс; алыста болса жақын. Мына жерде бір өткел баржақын; жақын да болса алыс, - дейді қыз.
- Сенің үйің қайсы?— дейді Жиренше қызға.

- Менің үйім анау - үлкен ақ үйдің жанындағы қараша үй,- дейді қыз.
Жиренше алыс өткелге кеткенде, жолдасы жақын өткелге бұрылады. Қыздың алыс,
алыста болса жақын дегені өткелдің суы саяз, асты құмқайыр екен. Жиреншенің аты
желіп өтеді. Ал жақын, жақын да болса алыс дегені өткелдің суы терең, асты балшық
екен, жолдасының аты батпақтап зорға өтеді.
Жанындағы жігітке: Сен қайда қонасың? - дегенде, Мен мына ақ үйге қонамын,дейді ол. Ендеше мен қараша үйге қонамын,- дейді шешен. Сөйтіп екеуі екі бөлініп,
бірі байға, бірі кедейге барып түседі. Бір уақытта отынын арқалап манағы қыз да келеді.
Жиренше төрге жайғасқан соң, үйдегі кемпір амандықтан кейін: Шырағым мынау
байдың үйі тұрғанда, біздің қосқа қалай түстің? - дейді. Жиренше: Менің баспанам да
осындай еді, өз үйім тәрізді болған соң өзімсініп түстім, - дейді.
- Жиренше түскен үй іңір болған соң, от жақты, келін сиыр сауды. Кемпір от басында,
қыз үйдің іргесінде отыр.
Жиренше төрде отырып қызға қарап басын сипайды. Бұл: Сенің қалыңмалың
шашымнан көп-ау - дегені еді. Қыз оған түсініп астындағы тақыр тулақты сипады. Ол
теңімді тапса тақыр кедей болса да береді дегені еді... Жиренше мен кыз бірін-бірі
ұнатқанын осылай ыммен ұрысады.
Таң, атқан соң жұрт тұрып жайланған кезде бай Жиреншені шақыртып алады. Жиренше
келсе, кешегі жігіт мәз-мейрам болып сонда отыр екен. Амандасқаннан кейін бай:
Кешегі бірге келген кісі осы ма? - дейді, жігіт: Ия,- дейді Екеуің бірге келіп екі
бөлек түскендерің қалай? - дейді бай. Жиренше: ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.